Skip to main content

Full text of "De praestigiis daemonum, et incantationibus ac ueneficijs : libri V."

See other formats 


• , . 

.If*'!  >-V  ' 4 


i?'  4. 

fiiii  u'  a 


4 r 

if**,  *i  X m , 

.?  r .«=■*  w 


JJTi 

^>.Af  I 


■‘t/ 

IX 


^ ,X”  ^ 


t 


r* 


f 


*r\  4/  4 ' ^ cO' 

D E ux.  ' 


t*i- 


r* 


PRAESTIGIIS 

7 4*  y X - 

D AE  M O N V M;  ET  IN/'  , T7^ 
cantatiombuSj  ac  uene^  ^ ^ 
fkrjs,  Libri  v.  W.  > ‘ 

Authore  ioanne  vvie- 
ro  Medico. 

' 

Totius  Operis  Argumentum  in  Prae- 
fatione comperies. 


r^TPtn . - 

J £{np%  h 

r:. 


Nolite  uos  confortes  effe  dcemoniorunti 
i.  C orinth.  i o. 

Refiftite  diabolo  fugiet  A nobis, 
lacobi  4. 


Cum  Caefarese  Maieft.  gratia 
&priuilegio. 


‘BASI  LEAE,  PER  IO  AN- 
nem  O^onmrn,  1563. 


' c , ) 

- •*/•>€ 

v Kfcr  ,-H< 

77 ~UiZnL  fl-t*1?  ?9  >U  vm-^Y 

t ’ ^ iy  ' c4  • 'lf 

-p  xi  ^ ^/rc 

.sy*-  /*  7! 


•7,r 

uc  - ^ ^ 

O ' ,>  ^ 


77  c 


jy=>  7 

,3  7-/  'f°<t  >.  '•"At'^H-  "j^nr  t 


-—5  >* 


JA 


^cxv?jf{- 

ft.  iy-uc  ^.yv 

Y^Yw 

g 5*^*  i u-f> 

£}i£^y  «Jf  Auiirp  ^ 


IL  IV  STILI  S SIsO/0 

t T Hjr  E EXCELLENTIS - 

fimo ‘Principi ac  domino, D.  fuilielmo, 
Cltuue,  Julia  & Jdfont.  'Duci \ Comiti 
CdParchu  ac  ‘Rauesburgi,  'Domino  in 
Rauefiein , &c.fuo  Domino  Clemen - 
tifiimo  perpetuam  in  Chrt - 
fio  i e sr  felici- 


tatem. 


N tam  permdofa  uari^ 
tate  fanaticarum  di  pefti» 
lentium  opinionum,qui> 
bus  aeuo  hodierno  mife^ 
re  orbem  concutit  ChrP 
ftianuni  fatan,  non  minimum  pondus 
eam  habere  bentio, Princeps  illuftriisi- 
me,  quam  ideille  uelut  perdmfsimum 
feminarium,  metibus  hominum  infe- 
uitincantamentorum  nomine.  Etfie> 
nim  multifariam  in  religionis  nofee 
cotrouerfijs,uel  ob  ceremoniarum  ri> 
tus,uelnon  aeque  intellecta  Scripturae 
loca,  animi  diiirahantur , fententiaecp 

a i uarient. 


Cati 

'hzij, 

t * 


AKi 


> 


4 EPISTOLA 

uarient,  faces  fubdete  antiquo  ferpen- 
teaion  tam  e perinde  deploranda  hmc 
flibfequitur  calamitas,  quam  ex  femel 
imbibita,  ipfius  inftinctu,  perfuafione 
de  eo  mali  genere,  quod  hominibus 
&befttjs  citraueneniuel  propinatio- 
nem  uel  applicatione,  inferre  credun- 
turqnaeda  dementatae  anus,  quas  La- 
mias  uel  fagas  nuncupant.  Vt  enim  ex 
prioribus  quideni  difeeptationes  hinc 
inde  oriuntur  diuerfe  pro  hominum 
uel  affedhi,  uel  prout  quilibet  infuo 
abundare  fenfu  uidetur,  aut  pro  talen- 
ti a Deo  donati  pondere  & qualitate; 
tamen  momenti  tatum  eae  faepius  non 
habebut,ut  uel  animae  falutem  aliquo 
attingant  modo , uel  etiam  amicitias 
omnino  turbent  aut  dirimant.  Quam 
uero  execrabile  a Deo  alienationem, 
coniundfrfsimamcp  cum  daemone  ne- 
cefsitudinem,  quanta  inter  proximos 
odia, quam  rixofas  uiciniarum  fadlio- 
nes,  quasrufticorum  fimultates,  quae 
urbium  difsidia,  quam  frequentes  in- 
fontiumcaedes,  parente  tragoedo  dia- 
bolo, gignat  foecundifsima  illa  calamis 

tatum 


l 


N VN  CVPATORIA»  <-  f # 
tatum  mater,  opinio  nimirum  conce* 
pta  de  Lamiarumaleficq|non  inquam  I f /f 
uenedcrj)  prodigiofa  poteflate,  quo^  ■ L 
tidiana  docet  experientia.  Et  quum 
pauci  fint  morbi,  quoru  caufas  ad  La* 
miarum  opus  non  referat,  peruerf^ in 
religione  Chriftiana  inflitututtulgus: 
trixalrj  comperiuntur,  quibus  unijrer* 

Tum  hoc  impietatis  negociu  penitius 
innotuit,&fuftior  de  hoc  acfione  inftf- 
tuendi  occafio  incumbat, quam  medi-' 
ci, quorum  ab  eo  incredulitatis  gene* 
re  ita  turbantur  animi  &£ aures  radun- 
tur, ut  nihil  in  qs  £que  concrepet  apud 
aegrotos,  quam  mordax  illa  falfacR  in  - 
nocentium  mulierculam  ob  indicium 
eiufcemodi malum  crirninatio.Quam 
Camarinam  aliquandiu  non  tamttiru* 
lentum  expirante  foetorem,  cum  pau- 
latim  fana  ex  Dei  uerb6  inftitutione 
prorfum  interitura  fpes  edet,  eam  de* 
nuo gratiiter  motam,  ut  contagionis 
toirus  longe  latecp  cum  piurimora  per* 
nicie,  procellarum  fpiritu  horribiliter 
afflante,  exhalet,  indies  magis  acma* 
gis  experior»  Tantauigilantia  quam* 

<=  33  cunqs 

1 

S 

4 


/ 


} 


y+c 

Jlltne 

4fu 


€ EPISTOLA 

cunqj  obferuatoccafionem  ueteratotf 
ili  e,  fomnolenter  illius  artes  permittent 
tibus  ijs,  quoru  intererat  die  noducp 
dodtring  Euangelicae  machinis,  ipfius 
propugnacula  concutere,  funditusep 
eiiertere.  Proptereaopera^preciu  fa- 
cere  uiTus  fum , dum  ad  grauem  hanc 
impietatem  filentio  conniuent  Theo- 
logi pleri qj  omnestopinionum  falfita- 
tem  in  morborum  caufis,  eorum^  irri^ 
pfjs  curationibus  tolerant  Medici:  fen£ 
tentiasqj  ex  perfuafione,longa  anno- 
rum feri  e &praefcriptione  non  ita  di- 
fcufia , quam  uelut  praeiudicio  citra  c5  * 
traditione  cofirmata,  hicpronunciat 
lurifconfultimec  ullum  hominem  exi- 
tiali medendo  uulneri,  aut  Labyrinthi 
huius  explicationi  manum  admoliri, 

\ ad  multorum  interitu,audiatur : fi  ego 
9 1 di  -f  ueluf  ho?\.oio$  94?  tcus  ^{arexig , garritu  (al- 
tem alijsueternu  excudero:  arduam 
hanc  rem,  qua  nGftrae  religioni  Chri- 
ftianae  fumma  fit  cotumelia,altius  per- 
fer utan  di,  d i fcu tiendiqj  q tiaiem cuncp 
anfam  fufiori  ded  udiione  5C  qualicun- 
gue  demonilratione  fubminiftrauero* 

r- 


r 


NVN  CVPATORIA.  J 
Quanquam  non  ignorem,  prauae  opi- 
nionis fineratione  pertinaciam,  inex^ 
9«  piabilem  effe  tin(ftura.,6d  quae  eluirie- 
queat, fcite  a Galeno  noftro  ceferihis 
uerbis;  Ji  i^yuict,  £ cttyn  <£J\jots7tvi<}$_  ov* 

fTcog , w?  ccv<{b  Asyio-ptz  i rf&g  tvc itoyQngcc 

Jby/xxrx  7rvcQoQ"x  yctf>  <tei  ^<c7«7reicrou  asv  ctu* 

wte  yvTfcccpyvTtxs.  bicenim  educatos, ad 
refipifcentiam  aut  ueritatis  fruge  non 
polle  reduci  arbitratur.  Tam  non  faci- 
le elTe,nouam  rem  ad  communem  ho^ 
minum  mente  5C  affenfum  accommo- 
dare, haud  inficior. 

Nec  tamen  hoc  meum  inftitutum 
quifquam  calihnniabitur,  quafi  nimis 
jy  Suffenus, minuscp  tenuitatis  meae  con : 
^ fcius,quicquapne  alijs  intelligere  aut 
*. poffe,mihi  temere  praefumam.  Quam 
fit  mihi  curta  fupeilex,  probe  noui,  &C 
me  certius  nemo:  atqj  hoc  fcio,  quod 
nefcio.Nemini  hic  prgiudicatur.  Acce 
dunt  quotidian^  medicationes,  5C  pro 
fetffiones  afsiduae,qug  certe  ferias  eiuf 
modi  lucubrationibus  fedulo  donan- 
das praecidunttut  hoc  nomine  fuperio 
ribus  uenationibus  Hambachi  inftitu 

a 4 tis. 


Praua  opi* 
nio,incxpt4s- 
hlis  tinHn* 


?y 


ra. 


$ EPISTOLA 

tis, dum  tuae  Celfiatqj  eiufdem  illuflri 
gcnerofecp  foboli  ex  officio  inferuire, 
huic  potiisimum  ffiudio  uacauerim. 

Innumeros  itacp  alios  infinitis  parti 
bus  longe  meam  hanc  infantiam  exu- 
perare  potuiffe  ueritatis  inquifmone 
penitiori,  oratione  lucidiore  docfikv 
recp , dC  demonftratione  euidentiorc, 
magisq5nemofa,ob  ingenrj  acume,do 
tff rinae  excellentiam,  & oct)  accefsio^ 
nem,libeterfateor:  atieiimo  meofcrb 
p to  foelicia  illa  ingeniaprouo  catum  iri 
fperare  uolo,ut  dicedo,  merecffius  eru 
diant,quieiufinodi  collationum  folet 
efie  fruchis:uel,ut  tacedo,mea  hec  fen 
tetia  ab  inolita religiofo  filo  feculo  opi 
nione  oVis<fiKTffcc.<rw\j  difsiliens,copro- 
bariuideatur.  Hac  ratione  reportafie 
ex  laboribus  ufuram  fatis  uberem  con 
fidammecmepraeffitaepcenitebit  ope 
rse,  ilfanioredocfinna  in  ueritatis  co^ 
gnitionereuocor,  uel  inrarapauciscp 
audita  opinione  confirmor. 

Verit  u -in  Naturam  in  profundo  ueritate  pe^ 
profunda  ffiffis  abffirufifle,  recffifsime  docuit  De 
alftrufa,  mocritijs : hanc  uigilantius  inquirere, 

imieffi^ 


NVNCVPATORU,  9 
inueftigare  & rimari  decet.  Id  fiquid  e 
cum  maiori  aequitate  comundhim  efi:, 
quam  fententiam , quam  temere  quis 
amplexus  fit , pertinaciter  defendere.  / 

Argumentum  efi  partirn  Theologi  ArgKWf«f* 
cum,quo  diaboli  dC ftudia,  facrarum  li  ?e° 

terarum  teftimonqs  produtur : d£  quo 
ljs  modo  tutifsime  obuiarh  iri  pofisir, 
docetur.  Partirn  etia  Philofophicum,  P hilofophi 
dum  naturalibus  conuincuntur  ratio  - cum. 
nibus  fetante  ludibriorum  uanitas,  dC 
fagarum  corrupta  imaginatio.  Partirn  Medicum. 
item  Medicum,ubi  fecundum  nature 
legem,  morbos,  eorum  caufas  &iynv 
ptomata Lamijs  perperam  imputata, 
oriri  demonftratur.Partirn  id  etiam  Iu  turidiem. 
rifprudentiae  placita  fpecfiat,  quum  de 
magorum  infamium , lamiarum  &C  ue* 
neficorum  punitione,  pro  delicfii  qua^ 
litate magnitudine,  alio  quam  ha.* 
effenus  ufurpatum  efi:  modo,  agatur. 

Ne  autem  hic  mei  ingemj  metas  SC 
profdsionislimites  temere  prefraefia^ 
que  opinione,nimis  propriofifus  cere 
bro,  tranfilijffe cenferer, hatemea  % m* 
gx</lo$ct  plerifque  dodlifsimis,  etiam  ex 

a 5 tue 


!©  EPISTOLA 

tuae  Celf  familia  uiris, Theologis, Ieg« 
peritis, & collegis  excellenrifsimis,  eo 
animo  legenda  excutiendacp  propo» 
fui, ut  horu  cenfurafilla  uel  caftigaren» 
tur,mutarentur,ftarent : uel  caderent, 
repulfamcp  paterentur. 

Si  Maleficarum  malleum  hocabfbls: 
uifle  pefum  quis  obijdat,  is  amabo  il» 
lius libri  congeftas  a Theologis  Hen» 
rico  Infhtoris  &Iacobo  Spregerine» 
ptias  abfurdas,faepe  etia  impias,legat: 
& cum  hoc  noftro  fcripto,affecffu  om' 
ni (eiuncfio, conferat, iudicetcjp:  & fen» 
tentiam  omnino  aliam,  imo  contra» 
riam  me  fuftinere  ac  defendere intelli» 
gct.  Penelopes  enim  telam  retexere, 
acflucp  agere,  profedlo  lubet  minime. 
Pauca  quidem  in  hanc  rem  dixit  Viri» 
cus  Molitor,  Sigifmundi  Bohemiaere 
gis  confiliarius,in  Dialogis  deLamtjs 
& Pythonicismonihil  quo®  de  Strigi» 
bus  fcrip  fit  Io  annes  Franciicus  Picus, 
abbas  ite  Spanheimenfis  loanes  Trite 
mius  qugftiones  quinq?  Maximiliano 
Cacfari  propofuit:  quo  autem  iudicip, 
operis  aoftri  collatione  innotefeet. 

Ceterum 


NVNGVP  ATORIA,  II 
Ceterum  praeter  multiplicem  ratio  ?. 
liem, quae  ut  taeCelf  hanc  meam  qua- 
lem cuc£  fetura  confecrarem,  me  im- 
pulit,haec  quoqj  iuuit  potifsimuiquod 
quum  iam  decimutertium  annum  tute 
Celf  a medianis  fim,ac  uaria  faep enu- 
mero in  tuae  Celfaula  audierim  de  La- 
miarum  iam  denuo  in  amplifsimis  di- 
tionibus tuis  renatam,  potentia  8£  in- 
cantaro entis  feritentiam:  uixanemine 
tamen  certiorem,  meae  confonam  dt  e 
iteritatis  fontibus  erutam  penitius, 
unquam  hic  cognofcere  licuit : quam 
aliquoties  a tuae  Celfore  his  me  haufif 
fe auribus,  uelim nolim  fateri  cogor: 
nimirumLarnias  nemini  ulla  uolunta-/ 
te  maligna, quacunqj  dira  imprecatio-1 
ne, aut  intuitu  malitiofo  nocere  poffe» 
at  uitiata  daemonis  conatu  occulto \ 
phantafia,  eas  tanquam  melancholia  \ 
agitatas, in  mente fibi inducere,  quae- 
cunqj  mala  ab  ipfo  fatana  illata, uel  na- 1 
turali occafione  ex  abftrufo  Dei  conCi  1 
lio  prognata,  abs  fe  perpetrari.  Vbi  e- 
nim  adHonum  modus  ad  trutinam  uo 
£atyr,&  earum  organa  indagine  circu- 

ipe&io- 


\l  EPISTOLA 

fpedfiore  obferuatur,luce  danas  mox 
omnium  oculis  patet  rei  «(/Iui/xtIu  dC 
falfitas.  Veneficium  foliimodo  a ^«g- 
tKXJtJbTgtcu.s  uel  ueneficis , ueneno  uel 
propinato  uel  illito , noxie  fieri  in  ho- 
minum SC  animatium  internecionem, 
dodfe,  prudenter  & pie  conccdittua 
Celfi  Hinc  fit, quod  n5multorumore, 
poenam  ddufis  aniculis  ftatim  feuere 
infligi  iubeas:  fed matura  deliberatio- 
ne prius  de  uenenationeexacfie  inqui 
^ ri.(ac  fi  de  ea  indubitanter  conftet,legu 
Rowdj.  praefcripto  fatfsfieri,a  Deo  ad  hoc  con 
ftituta  tuaCelfuelit.Hoc  profefto  ac- 
-r—^^^i-0  'S»  ^ cedit  merito  ad  reliquas  praeclarifsi- 
. mas &innumeras  animi  ingeni)q?do- 
w tes, quibus  mire  quam  nadlus  es  bpar- 


fi 'A. 


n- 


f 


■>  tam  adornas, illuftrascp.Nihil  hic  prae- 
ter inftitutum  dica  de  non  uulgari  tuae 
pietatis  ftudio:cuius  plunma,&  quide 
memorabilia,  ac  imitatione  dignifsi- 
ma  pofiem  adducere  exemplarni  hinc 
potius  inclementiam  expecfiandam, 
quam  fauorcm,uererer.  Sit  autem  hoc 
unum,  quod  fole  exoriente  nunquam 
uideas3necueiperi  telecfio  componas, 

quin 


NVN  CVPATORIA»  1$ 
quin  ardenter  prius  fufis  ad  Deu  prp  ct 
bus,a  facra  lectione  te  totu,tueoj  CelC 
comminam  Sparta,  ipfius  patrocinio 

fideliter  corniferis.  Nihil  adda  de  tem^  

perantia  in  potu,  quo  unico  nomine 
no  modo  tuis  iubditis  omnibus  nurac  'r"~ 
rofifsimis  exeplar  exiftis  admirabile: 
fed  &tui  ordinis  illuftrifsimis,eifdeq5 
potentifsimis  heroibus  optimo  prselu 
ces  iuretut  ebria  tua  Ceif  uidifTe  nemi- 
nem, non  minima  laus  fit:  imo  rata  eile 
uelis  AiTueri regis  legem,  qua  nequis  Ej! heru 
poculorum  certamen  urgeat, feuere  ca 
uetur.  Longum  ite  ellet  rccenfere, tue 
CelC  omnes  efieexofos,  qui  afsiduis 
fuis  deieratiomb.tremendu  Deinome 
prophanarenon  erubefcunt:  quablaf* 
phemia  omnes  propemodum  horribi 
literconcrepare  aulas,  eL  quod  Chri-  r , 
ftianse  religionis  homines  merito  do-  7 c’  a 
leant,lugeantcp,  plagas  hinc  enatas  pa  / 

lam  confpicientes.  Taceo  continuos 
in  quorum  cuncplibelloru  fupplicum. 

St  aliorum  fcriptoru  quotidie  affluen* 
tium  led:ione,maturaq3  refpofionela^ 
b ores:  quo  uel  unico  incoparabiii  exe> 


S hi  nlslr 

O 

{ 


17 

11 


14  EPISTOLA4 

plo,trei:e  paternu  affedhim  erga  comS 
mifftrm  tuse  tutelae  lubditoru  gregem, 
quis  no  demircturc7  quibus  ut  nec  con 
temptum  hic  Cariora  nomen  in  alioru 
ore  innatans  aisidue,unqua  a tua  Cel£ 
u.dirpatum  fui  fle,  quis  audiuiqua  faepe 
numero  eos  blandifsimo  filiorum  no» 
mine  dignaris:  nec  qmcquam  ufquea» 
deb  tu^  Celfftudio  curetj  efle  norunt 
omnes,  quam  tua  rempubl.  in  fumma 
tranquillitate  perpetuo  conferuare:  id 
quod  cum  rara,  imo  diuma  prudentia 
proximis  aliquot  annis  turbulerttifsi» 
mis,undequacp  bellico  ftrepitu  circii 
maximas  tua:  Celf  ditiones  faeuiente, 
nec  eas  concutiente,teilatus  es*  * Nec 
poifremam  meretur  laudem,  qumirno 
apud  omnem  pofleritatem  propagati 
dam,qu6duelutumcus  docftoram  uf» 
rora  Mecoenas,  Ongulare  facias  inge» 
nioru  ddedluinrjs,  quos  ad  exteras  re* 
giones  Saprae  claras  in  quacuqj  facultas 
te  Academias  tue  Celfimpefis  ablega  < 
rgalfftudionrmq;  curriculum  feliciter 
perficere,  ut  tute  Celf  & reip.  decori 
ufuicg  die  quandoqj  queant,  prouide 

admo- 


* 


NVN  CVFATORI 


A» 


Admodum uolueris: ut eaVatione  infi> 
gnibus  doctrina,  prudentia,  exiftima-  f\^v 
tione,&rerum  cognitione ufaqjuiris,  ^ 

illuftrcm  illam  tuae  Celf  familiam  eflfe  J 
ornatam,  ad  reliqua  celeberrima  tuse  (&? 
aulae  ornamenta,non  immerito  referri  { 

debeat.  Nec  id  tamen miru  cft,  quum 
ipfe  docflus, eruditos  femper  eo  profe* 
quutus  fis  ftiidio, ut  quibufcucp  hono^ 
rarijs  & ftipedrjs  honefhs  eos  intuam 
ampltfsimam  pellicere  accirecp  farnis 
liam,a  regni  primordrjs  non  intermife 
ris.  Sicprouidentia  non  uulgari  facflu 
eft,qi7.od  hicinuenerado  ordinis  Sena 
torrj  cofeiTu, primo  fit  dignata  loco  tua 
Celf  uiru  dodbrina  multquga,  nec  uuU 
gari  prudetia,rcrucp  uariaru  ufu  &C  exi> 
mijs  animi  corporisqj  dotib.  clarifsi^ 
mum  , D.HENRICVM  B AR2  IVM,  D.  KmricSS 
Olisle  geru nuncupatu, Ll.  dodlore  & Bar^lus  c* 
Cancellariu  Cliuenfem  uigilatifsimu,  ce^mC^t 
patriaeq* amatilsimuuitis  certe  '&o7&Gy 
owTccjios  cc?&ooy.  At  prorfus  calamo  hic 
imperaffe  pratftat,quam  leuiter  oratio 
ne  ieiuna  uere  heroicas  tute  CeiCuirtu-  . 
EeSjOmnem  omnium  laudem  poli  fere 

linquen- 


J 


y> 


71 


ht< 


c- 


16  EPISTOL/. 

linquentes  attigifTerquas  non  aliorrim 
relatu  cognoui,fedhifce  oculis  in  tua 
Celf  uelut  inlucidifsimo  fpeculo  quo 
tidie  contueor.  Tali  itaque  ac  tanto 
Principe  patrocinium  no  denegante, 
mordaces  Vitilitigatorum  infolefeen'  >, 
tium  detes  haud  difficulter  uidiurum 
me  confido:  praefertim  cum  a meis  par 
tibus  in  procinctu  flare  inffi effam  uerri 
tatem  non  dubitem.  Precor  Deurri 
opt.max.  patrem  Domini  noftri  i E- 
sv  CHRis  T i, ut  quod  pro  ilia  boni- 
tate immenfa  in  tua  Celf  feliciter  coz* 
pit,tnaiore  fui  Spiritus  accefsione  ube 
rius  augeat,  ad  nominis  fui  gloriam, 
Celftuajfalutem,  & florentifsimarum 
ditionum  tuarum  fcelicitatem. 


Tuse  Celfitudinis 

obfequentifsimus, 

Ioan.Vuierus 

Medicus." 


<7 

AVTHOR  AD 
Ledorem. 

Omnigenas  uafi  propono  d£monis  artes. 


Quid  potis  cft,cr  qu£  iure  negata  fient. 

Quid  magus  infamis  monftratur,fagaq;  mente 
Turbata , bincmmtb  qu£cfc  uenefcaerit. 

Ordin  efucceduutuarijs  cruciatibus  adi 
A fu  deemonij , nec  renuente  Deo: 

Hi  quibus  auxiiijs  licites  fanarier  artis 
R ite  queant  jine  ui  carminis Jnde  uides. 
Vofl,qu£  poena  Magis  flatuenda  eft,qu£  Lamijsue, 
Quceue  uencficijs,ultima  clafiis  habet. 

IOANNES  EVVICH 
Do  dor  Medicinas. 

D canonis  exortum, fudiim,uiresq;  dolosq- , 

Qui  uelut  in  media  luce  uidere  cupis: 

Qui  qu£  carminibus  ft  uis.ej  quanta  nocendi. 

Si  defnt  facris  philtra  parata  modis : 

Qui mifere  uarijs homines  cruciatibus  ados 
N ojje  cupis, quaq-  hos  arte  leuare  queas: 
Tandem  qu<£  perna  infanda  legittima  fed£, 
lnfonti  ut  p arcas, co  nftiiuenda  fet: 
i-lunc  lege  quem  lanus  Vueierus  condidit  arte, 
ludicio  er  magna  fedulitatefibrum. 

Viue  opus  eximium, meritumq-  attolle  tropb<cunta 
Vida  eft  Circe  £ turba  prophana  fchoU: 
fyiue  etiam  £temos,  author,  fceliciter  annos, 

Non  erit  imenii  hama  feotdta  tui. 


1 0 ANNE  S BRACHELIVS  Lt*  / 


Licentiatus3ad  Leftorem.  / 
Cum  Teus  immenft  fraciofauolumina  coeli 
Conderet,crmedio  fu  frenderet  cethere  terras, 
Qrnarctq-  polum  Jkllis,atq;  athera  nimbis: 
lUe  fibi  pariter  famulos,  diurna  creduit 
Corpord , qui  tenues  jbrent  fud  iuffa  per  auras, 
Quiq;  procul  curis  dgerent  terrejiribus  ceuum. 
Horum  de  numero  genitor  iujUftmus  m u/m,  ' 

Sic  meritum,Stygias  codo  detrujit  dd  undas: 
lUic  cr  mdnicis  cr  dure,  compede  u in  dius, 
Adfcelertm  panos  fedet,ceternumq ■ fedebit , 

T riflid  commiffse  perfoluens  cumina  culpa. 

Quas  tamen  interea  ftaudes,quascp,  improbus  artes 
N ode  dieq • jlrudt  miferis,  qua  retid  tenddt : 

Quidue  potis.fi  forte  tibi  cognofcere  cura  eft. 

Hoc  lege,  Ledlor,  Opusfiodh  monumentd  Yuieri: 
Hinc  optdtd  fer  es, hinc  te  tud  uotd  docebis, 
lnfuper  cr  mdgicis  qua  jit  jiducid  rebus 
Attribuenda,  modo  crudelia  phdrmacd  defint : 

Q uaue  ueneficijs  prefjo  medicaberis  arte. 

Quamde  fatis  dignam  pendet  fub  indice  poenam 
Sagarum  furiale  genus, miro  ordine  narrat. 

Sed  tibi  cur  tantos  memorande  Vuiere  labores 
Sumpferisfiaud  equide  fat  adhuc  difeernere  poffum. 
Publica  me, dicis, mouerunt  commoda.  Sed  quis j 
Publica  nunc  airat,praclaraq ; pedi  ora  tiulgo 
Sufricit,cr  meritos  rebus  perfoluit  honores f 
Tu  tamen  hoc  fiffam  nimium  folabere  mentem. 
Quod  tua  non  uUo  moritura  eft  tempore  fima* 


PRAEFATIO  AD  LE^ 

florem , de  totius  Operti 
argumento. 


Em  profe&b  arduam,  & lon 
ge  tenuitatis  meae  uiresexu  U C'  h 
peratem  aggrefliim  me  efle 
fateor,  qui  cum  fraudblen- 
tis  fpiritibus,l^r{us  & mun-j* 


/° 


S aAh 

di  dominis  in  theatrum  prodire,  lu&ariqj 
audeam:  quum  tot  illi  habeantmodosfal  ^ nt 
lendi  incoprehenfibiles,  Sc  cuniculos, oc- 
cultosq;  elabedi  receffus, quibus  ob  eflen- 
tiae  fubtilitatem,  motus  celeritatem, uitae 
longifsimae  ufum,&:  peruerfitatem  uolun 
tatis,  longe  lateq^crafsitiem  noftram  ter- 
ream eludant , ut  quibufcuque  eos  adoria 
ris rationibus,  defraudatum  te  efle  palant 
uideas.  Quanquam  uera  haec  efle  non  in- 
ficiar: in  alia  tame  enutritus  fchola,  atque 
ab  alijs  inftitutus  praeceptoribus,  quam 
Plato  ethnicus  apud  fuperftitiolos  fuos 
Aegyptios  & uates  Memphiticos,uei  Pro 
cius  apud  tuum  Marcu, daemonum  clien-  - — 

tem,ex  D. Pauli,  uafis  ele&ionis  & pugilis 
aduerfus fpirituales  aftutias  in eeeieftibus  1 

inui&iconfilio, manibus  indubitatae  fidei 
Brmifsimis  arripui  do&rinam  Conditoris 

b,.  a . cceli 


Go.  PRAE!  A TT  © 

fhilip.7.  coeli  & terrae,  omniumq,-  quae  in  eis  fiunt, 
& uerbu  Chrifti  (in  cuius  nomine  horum 
E phef.6.  Ipirituum genua fleftunturjipfiq^difto ci- 
tius fugmcur)  g!a  diti  quippe  fpintus  anci 
pitem,tentaturus  quid  cum  diuini  lumi- 
nis radio  & rationu  machinis, in  luce  currt 
re&oribus  tenebrarum  feculi  huius  pote- 
ro, in  eo  potifsimum  fraudiu  genere,quo 
illi ha&enustam demas  hominum  oculis 
offuderunt  nebulas : ut  quo  feconuertere 
fecure  debuerint, tanquam  in  ipfa  caligine 
palpitantes, ignorarint  quamplurinn.  Id 
autem  exiftic  ille  incantamentorum  laby- 
rinthus : ex  quo  ut,  uelut  inuento  quali-, 
cunque  filo,  fe  explicadi  commonlfrarem 
uiam  multo  aliam,  quam  ha&enus  obfer- 
Occafioope  uatam  uiderelicuit,  hoc  inftitui  Opus. Ne 
rk»  uerb  obfcuritatem  gigneret  orationis  per 
petuitas, in  quinque  illud  diftribui  libros, 
ut  eius  ordo  tamen, quafi  redte  inftituta  re 
rum  oeconomia,  fuis  conuenienter  cohae- 
reret  partibus. 

AttG  v m Cseterum  quu  uniuerfumid  negocium 
librtprimi.  fit  daemonum  praeftigijs  aedoio  implica- 
tum, ut  ad  eorum  quae  in  reliquis  dicetur 
libris  incelligetiam  fternarur  uia:in  Primo 
libro , diabolus  quid  fir,  quae  eius  origo, 
qui  prunidoloii  eius  conatus, perniciofiq; 

progrefi» 


AD  LECTOREM.  it 

progreffus  ab  Eua  in  reru  primordijsmfqi 
in  haec  tempora:  quae  item  ipfius  potetia, 
quid  etiam  prorfus  non  poteft,&  quod  li- 
mites ilii  a Deo  praefigatur, ultra  quos  fer- 
ri nequir,defcribitur.Hinc,quid  per  fuam 
clientelam  operetur,  oftelurus:  ad  magos 
infames,  daemonum  opera  quafcunque 
praeftigias  oculis  noftris  deftinato  ftudio 
multifariam  obijcientes,  diuinationumqj 
uarijs  laruis  deludentes  alios, & medicin^ 
facra  fuis  impofturis  fatanicis  fcede  cofpus 
cantes, progredior:quos  etiam  aLamijs  fe 
grego,ut  quae  fexu  incorttlaces.fide/q*, lu- 
bricae, 8c  aetate  non  fatis  metis  compotes, 
diaboli  ludibriis  magis  fintobnoxiae,  qui 
jn  illarum  uim  imaginatiuam  fiue  uigilan 
tibus  fiue  dormientibus  f«infinuas,quaf- 
cunque  formas  ipfis  inducit:ea  dexterita- 
te concitacis  in  hunc  dolum  humoribus 
& fpiri  tibus, ut  ni  ni!  aliud  illas  fcia  nt , aut 
fateri  cogancur,quam  rerum  a d^mone  ex 
Dei  abftrula  uoluntaie  uel  confenlu  pera-» 
£larum,auc  plagatu  hominibus  beftijsue 
inue&arum,Gue  defignatoru  flagiciorum, 
auc  malorum  pronatorum  naturae  duftu, 
ic  cffedlrices elTerquemadmodum  metem 
quoque  laedi, multi  farijsd;  imbui  imagini 
busdaepe  in  ijs,  quorum  cerebrum  atra  bi= 
b 3 lis  uel 


Secundi, 


) 


■Mt 


'M 


V 

c — 


‘tjLTyCt 


^4-f 


%l  PRAEIATIO 
lis  ueleius  uapor  uitiarit,fpe&amus.Nul* 
los  quoquelibros  eae  habet,  nullos  exor- 
cifmos,chara&eres,aur  fimilia  monftra,ue 
lut  magi  infames:nullos  etiam  praecepto- 
res alios, praeter  laefam  a daemone  metem, 
aut  corruptam  imaginationem. Hinc  a Ma 
gis  illis  infamibus  no  parum  eas  differre, 
omnibus  erit  perfpicuum .Illi  namque  ui- 
ri  funtfaepe  do&i  & cordati,  fed  curiofi, 
longius  etiam  peregrinant<*s,ut  artem  im- 
bibant daemoniaca,  quafaltem  praeftigias 
&reru  ludibria  praeter  naturalem  morem 
oflentantrhae ueroufplurimum  fceminae, 
eaedeq;  uetulf,&  mete  titubantes, domiq; 
latentesiin  quarum,uti  organorum  con- 
uenientium,phantafiam  prope  torpidam; 
uelut  iedem  fuis  ftudijs  accommodatam, 
in  melancholiae  morbo, moerore, uel  excre 
ma  defperatione,  ut  fpititus  eft,  illabitur, 
necitapraeftigijs  deludes.quam  quaecun- 
que hominum  infortunia,  calamitates  & 
interitus  tanta uehementia  imprimens, ut 
qualia  quantaq^  eafint,  fe  perpetraffe,  ut 
dixi, arbitrentur:  a quibus  tamen  hae  tam 
fuere  alienae,  infontesque,  quam  quiuis 
alius.  H3S  itidem  a ueneficis,quos  <p<x%v.x~ 
Hdias Graeci  dicut,feparo  : qui  ueneno  uel 
propinato  uel  illito,  uel  eo  loco  ubi  habi- 
tu feriat^ 


iv-k. 


r- 


TSRTIJ, 


A D LECTOREM»  2^ 

£u  feriat, collocatio,homines  uel  beftias 
dunc.Sic  plurimum  interelTeinter  propha 
nos  magos, Lamias  & ueneficoa  intellige- 
tur:de  quibus  tamen, uelut  ijfdem,  hacte- 
nus confufeaftum  efl,difputatum,&  pro- 
nunciata  fententia.  Vcautem  haec  inno- 
tefcercntelarius,  Tertio  libro  eos  qui  La- 
miarum  maleficio  affici  putantur,  propo- 
no^emonftras  eos  omnes  a daemonibus 
exerceri, uel  obfetros  ede,  ex  occulta  Dei 
p3rmifsioiie,citra  ullam  ullius  Lamiae  auc 
hominis  alterius  cooperationem.  Hinc  Q.vart5, 
i-ufto  ordine,  libro  Quarto,  ad  eorum  qui 
eiulmodi  malejicio  collifi  creduntur,  cura,, 
tionem  , infinitis  partibus  alia  quam  huc- 
ufque  obferuacum  fit,  me  confero:  ubi, 
quaecunque  curationes  illicitae  a daemo- 
niis in  fui  regni  confirmationem  effictae, 
per uetitas  coniurationes , charaCteres, li- 
garuras,  periapta  uel  appcnfa,  annulos,  fi- 
gilla, imagines, & fimiles  umbraru  furias, 
facrofandtae  Scripturae  authoritate  & ratio 
num  pondere  conuincuntur,  explodun- 
turque:  utabijs  faecibus,  uelut  expurgato 
Augi^  flabulo, liberatae  metes,  in  quacun- 
que afflictione  ad  ordinata  a Deo  media 

fioflhac  confugiant,  puris  manibus  in  cce- 
um  lublads , ac  medici  nae  fiacra  in  hoc  ne 
b 4, 


(rL,  r ' 

y-r, 


SVINT  I. 


24  PRAEFATIO 

gocio  incorruptius  confcientia  fyncerio- 
re  tra&entur.  Qui  praecipuus  fuit  huiu$ 
inftituti  mei  laboris  fcopus. 

In  hac  tamen  graui  meditatione  aliqua- 
diu  lupra  quam  dici  poteft  occupatus,do- 
loribusq,’immefis excruciatus  ( nouit ille 
que  nihil  latet)  quod  uetulas  illas  demen- 
tatas,a dsmone illufas,  Lamias  uulgo  di- 
ftas,  quae  nihil  flagiti)  lingularis  commi- 
fiflent(non  autem  loquor  de  uenefieis) 
tam  atrociter,  fine  ullacomiferationemul 
tisin  locis  incaliginofos  fqualidosquecar 
ceres,  horrida  umbrarum  hofpitia  & dae- 
moniorum domicilia  incofideratius  prae- 
cipitari,inde  in  carnificinam  truculentius 
rapi, ac  demum  flammis  deuorandas  reme 
reobijci  uiderem:propriaeque  amentium 
anicularum  confefsioni  flari,  necfati9  in- 
ter Lamias  & ueneficas  difcerni:  & Ma- 
gos facrilegos,in  legeueteri  muidatosgra 
uiter, iam impunitius,  imo eu laudeapud 
plerolque  uerfari:  non  potui  non  inquam 
argumenti  ratione,  confcientiae  impulfu 
a£tus,meam  haede refententiam  qualem 
cunque,  quatuor  ijs  libris  adiugere:  Quin 
toque  libro  uelutappedice  declarare, quid 
& quibus  rationibus  nixus , fentia  ds  pu' 
nitione  Magorum  infamium,  a c h r i s t i 

ueritate 


AD  LECTOREM»  2f 
Veritate  rem  publica  cum  Simone  & Eli- 
ma  auercentium,eamque  fedatam  turban- 
tium: quid  i re  de  modo  puniendi  Lamias 
a diabolo  fedin3:as,uelut  melancholia  agi- 
tatas, uix autem haereticas:  (etenim  men- 
te illaefa/ed  praefratta  conftant)poftremo 
etiam, quid  de  ueneficorum  fupplicio  fta- 
tuam,l'ubiunxi:ubi  locum  habetpromul/ 
gatumex  Dei  uoluntate  Molis  ediftum,  Conl>"a  ue* 
Graece  a Septuaginta  fenioribus  redditu,  ™fiCM  eij.1' 


& uelut  explicatum  in  uaria  illa  Hebrai 
carum  uocum  lignificatione,  <pxf^n^s  is 
Veneficos  ( uel,  ut  Hebraei  ha- 
bent, ueneficas)  non  linetis  fuperuiuere. 

Nec  libi  hic  leges  a me  arrogatius  prae- 
feribi  crimineqtur  magiftratus,aut  legum 
periti:  hoc  enim  meum  fuiffe  inftitutum 
minime,teftorDeum:  fedex  commifera- 
tione  meditationem  meam  folummodo' 
ali)s  cordatioribus  & pijs,ueritatis  inqui- 
renda potius, quam  opinionis  inconfide- 
ratius  multis  feculis  imbibitae,  affettu  de- 
fendendae Itudiofis  excutiendam  fereno 
mentis  oculo, fummifse  offero.  Qui  ope- 
raeprecium  me  praeftitiffe  agnofeent,  in- 
genuam hanc  libertate  bene  interpreten- 
tur: qui  fecus  cenfebunt,  ignofeant  bene 
Volenti.  Interim  mea  qualiacunque  argu- 
b ,,  5 . ment^» 


clu  Nlofis. 


: 

7 


* 


r 


si  PRAEFATIO' 
menta, quibus  toto  hoc  Opere  nitor, eon^ 
ferri  pofico  affe&u  cupio,  du  in  confilium 
uocantur  Speculator  Sc  Iohan.  And.  titulo 
de  Sortilegiis:  aur  Summiftae,  Hoftienf. 
Gotfridus  Reinerius  in  Summ.  de  forti- 
legijs,  Canon  in  c.t  & a. ubi  Alb.  poft  Ioh, 
And.  de  fortil.  in  antiquis, Alb.  conf  55. t. 
uolunn.incip.Cafus  talis  perQlbrad.con- 
iilio illo  ato.incip.  Regularis:  uel  etiam 
recenciores  poft  gl  in  c.accufatus.$  de  hae- 
retic.initijs,  ASber.de  Rofatis  in  Di&iona- 
rio  fuper  uerbo  SortilegiumifiueBonif.de 
Vitalin.in  tit  de  fortilegiis,in  traftatu  cri- 
minalium, aut  Matth.de  AFfli&.in  confti- 
tutiorc.  Neapolit.de  malis  & noxijs  medi- 
camentis parte  tertia:  ite  auditoreius  Gril 
landus,  aut  etiam  2.1i'o.  Sylueftri  Prieratis 
de  Strigomagis  : (eu  Bonauent.  fuper  5. 
Sent.  Quibus  autem  firmamentis  fuafcri- 
pta  munierit  quilibetauthor , horum  li- 
brorum collatione  manifeftius  incelliges 
sequus  Lettor. 

Porro  de  re  ipfa  & materia  quoniam  ad 
iteritatis do&rinam,&  Ecclefiae  christi 
quietem,  ac  proximi  utilitate  fpeftat,  non 
eft  quod  multis  agam:  quum  ea  fit  huiuf- 
modijUtquantfdibet  inelegantem  fic  for- 
fita  artificem,  fatis  umen  ipfa  per  fe,  om- 
nium 


AD  LECTOREM.  t? 
pium  oculi»  fefe  queat  & debeat  comraen 
dare:  praefertim  ob  res  no  paucas  in  lucem 
magis  erutas, qu^  ha&enus  uel  ut  incogni 
tae,uel  ut  obfcur^  latuere.  Solitum  uero  ef- 
feapud  Graecos  olim  prouerbijloco,  hp' 
minibus  parum  fcite  in  re  praeclara  uerfan 
ribus  obijci. Proba  quidem  materia, fi  prq- 
bum  na&a  fueritartificem,nonignoro:at  TTtT  y>x 
cuilibet  iiberum  permitto  de  artificis  ope 
reitatuere,  quod  illi  libitum  erit.  Quod  L 

enim  ad  me  attinet,  ut  nullius  uel  nafuti 
Momiautperfpicacis  Ariftarchi  reprehen,, 
fionem,fine  feuerj  Catonis  cenfuram  de- 
precor,li  merear:ita  nec  auram  popularem 
aliamuelaudem  magnopere uenor,  bona 
fretus  confcietia, qua  hanc  aggrellus  fum 
telam.Dies  erit, quando  unicuique  a Do- 
mino laus  fuaaccedet:  dumodoiiliusac*» 
crefcat  gloria,  & fatanae  tyrannis  im- 
minuatur,abunde  fatis  erit  fa- 
&ummeisuods. 


io- 


/<•  -JU. 

'ff  - <$.  M.% 


Non  effe  d.t- 
m&nes,  puta- 
Kit  ,^/Irisio- 
tela. 

J)e  Jt&mom- 

hm  finxerant 

multa  Plato - 
mei. 


GeneCt. 
Hebr  i. 
^y€n?eh  qua 


28 

DE  DIABOLO, 

E I V S ORIGINE, 

STVDIO  ET  PO/ 

tentia,  Liber  i. 

hemonum  pr#ftigias  er  incantx- 
nenta  explicatur ut,  a primario  eo- 
rum authore  diabolo,  huius  artibus , 
\jbudijs  cr  potcfbte  exordiar : ut  eo 
^ - cognito,  iUiutty  duthoritate  dcexijti 
tnationeperfreda,  euidentius  de  omni  ipfius  opere 
cenfedtur:  atq-  eundas  eius  ad  io  nes  unufquifq-  dilu- 
cido mentis  oculo  introfpicere,crpojlhdc  minus  im- 
pedite penitiusfi  peruidere  quedt. 

Religionis  dutem  Cbrifiian#  facram  amplexus  do 
drinamfideiq-  indubitat#  confifiionem,  quemadmo 
dum  Arifco telis  Peripateticorumq-,no  efje  demones 
m rerum  natura  contendentium, placita  prorfus  reij- 
cioific  cr  Platonis  commenticiam  difiindionm  omni 
no  approbare,aut  etiam  Porphyrij,  PfeUi,Vrocli,Plo 
tmi,iamblichi, copio  fc  quidem  de  d#monibus,  uerunt 
multa  qu # nonuidere,  tanquamrei  nate  hijkriam 
confcribcntum,opimonibus  fubfcribere  nequeo. 

Omnipotentem  itaq ; uniuerji  architedum  Deum, 
ante  afiedabilis  huius  mudi  opificium,  'incorporeum 
illum  admirandis  fiirituum  ordinibus  in  mtnifkrium 
pulchre  ornatum  condidijje , ex  Mofis,  diu  in#  M aie- 

fiatis  legati. 


Liber  primus.  2* 

fktis  tegatfatq;  fi  delifiimifcrib£(cim  quo  fide  ad  fi  ExotJl" 
ciem  qtidfi  cum  amico  loquutu  cfje  Deum,  perbibet 
fxcr arum  liter  arum  uentas)  hifioria  fanda,  firmiter 
credo.  Boni  uero  bijfiritus  erat  omnes,  quemadmo - 
dum  omnia  'a  fummo  bono  aratamatura;  nimirum  2**^ 
mtelligentes,abfq ; corponbusieffentia  diuince  natu- 
rae  quadantenus  conformi, fed finita:  a quibus  agno* 
fceretur  er  coleretur  Deus  eo: quo  ipfe  ueUet  er  pr<e 
[criberet,  modo : quibus  er  fiam  uicifihn  bonitatem 
in  omni  aeternitate  communicaret . quare  illis  excel- 
lentem inteUigentiam,  eximiam  pnjbicaciarn, notio- 
'nes  fi  aeterna  er  immota  inficio:  fune  illujhres,tanquA 
radios  de  ceterna  fapiaitiie  fua  luce  accenfo,  indidit. 

Sed  ubiquidd,ob  dotes  quibus  condecorati  erant, 
prcejhntifiimas,  proprio  efferrentur  arbitrio,  er  m- 
folefcerent,fefi Deo afiimilarent,non feruantes fuam  n.™..,t(nt 
originan,rclmquentes  fiurn  domicilium,  acpcccan-  origo, 
tesibos  honoribus  nudatos,  miaiflrorum  fuorum  nu - J-P,etri* 

. r.  . „ /.  ' . . Iud.e-pift 

mero  excluju  iratus  Deus,repulit  ac  precipitcs  egit,  101.4. 
maculis  fi  perpetuis  fub  caligine  ad  magni  illius  dia  -T«  .10. 
iudiciim  feruauit.  Huc  Efaie  prophetiam  dcBaby- 
Ionis  regis  (quem  Luciferum  uates  nuncupat)fifiu  er  Efai*  %j. 
altifiimo  lap fu  contorquent  quamplurimi.  Hic  dra- 
co iUe  magnus,m  terram  proiedus  cum  fuis  angelis * 
ferpens  antiquus , quiuocatur  Diabolus  er  Satanas^ 
ut  loannes  ait,tortuofus ferpens  Efuie.  Hunc  cafum, 
nonfolumnoflri  er  Hebraeorum  Theologi  docent 
uermetim  AfiyrfiArabeSt  Aegypti,-]  er  Gracifuis 

dogmati* 


Hebr.i. 

Pfal.toj.& 

104. 


Fphefi.6. 

1 Corinth.z, 
Zahcar.13. 
Ivlatth.  8-iz. 
Marc.i.  3.5. 
lu«r, 8.9.11. 
Ad.19. 
ludie.  9. 


30  De  prarftigtjs  daemonum 

dogmatibus  confirmant.  Pherecydes  daemonum  W 
pfum  defcribit:  cr  Ophin,  hoc  ejiferpentem  damo- 
macum,rebeUantis,  er  a diurne  mentis  placito  defi- 
cientis exercitus  caput  er  antefignanum  fuijfe  tra- 
dit.Eandem  ruina  crTrifmegiftusinPmandro  de- 
pingit;er  uetujhfiimu  Empedoclem,damones  cv?x- 
r<>7ir£T«f,  calo  ruentes  uo cantem , eorum  cafum  no- 
ui(fe,fignijicat  Plutarchus  in  fermonedeEcenore. 

Hi  ergo  fr  iri  tus  antea  diumi,coelefles,puri,lucidi? 
nullius  malicice  confcij , Deifolius  nutum  ob fer  nates, 
mmmifleriumemittedi  propter  eos  qui  haredes  fu- 
turi effent [alutis,  angelicam  effentiam  non  omnino 
perdideruntfed  perditifiime,lum'me grati a priuati? 
uitiaruntydenigraruntcp , ut  iam  aerei,  mundani,  ob- 
fcuri,tenebricofi,cr  ( uno  uerbo)mmundi  malifr  di- 
cantur crfint:  ac  licet  lumen  mteUcftus  naturalis 
etiamnum  obtineant,  lapfus  tamen  pccnam  infinitis 
partibus  duriorem , obfcurata  offufcat  tq. • diuinte  fa- 
pientia  luce  fujlinet,  & gr amorem  expediant,  qudnt 
ex  tranfgrefiione  gemis  humanum.  Quaquam  fi  hoc 
quod;  fuprema  prudentia  radios, quos  in  primorum 
parentum  animis  de  fuo  aterno  lumine  Deus  incen- 
derat,retinuiffet,  plurima  acumine  mentis  perfrica- 
cif.mo  'intueretur  clarius,  penitius  intcUigeret,  cer- 
tius'^ dijudicaret:  quanunchebetato  mentis  oculo? 
ceu  ]olisfddem,per  dcnfas  nubes  aut  atras’ in  aere  ne- 
bulas confriat. 

Porro  ex  hac  fui  exclufwne  ? repulfa,ac  ignomi- 

piofaex 


Liber  prunus. „ §* 

tdofa  expatrijsfedibus  deturbatione, tam Ingens er  «2® 
immedicabile  erga  Deum  odium  conceperunt  hiffi- 
ritus,ut  que  eum  offendere , wr/  eius  gloriam  labefa - bile. 

{lar e,  aut  quod  admiranda  prouidentia  fabricatus 
fuerat  mundi  opificium,  defbrmare,uitiare  er  cor- 
rumpere  pofje  uiderentur,acerrma  indagt/ne  inuejU 
gare,et  ffudio  'mdefeffo  conari  coeperint.  Ac  primimi 
nobilifimam  inter  creaturas, clari fi/m o fapientice  cce 
lefUs  lumine  iUujlratam,  abfq-  labe  Deo  foedere  con- 
fociatam,pr'mam  parentem  noflram  E uam  aderiutt 
tur:  quam  a Dro  alienare , fuiq • cxitij  faciam  reddere 
fatagunt,deluduntcp  aftu  quam  blandi  fimo,  ubinul- 
his  uidebatur fubefje  fucus  ,fuhnota  mortis  minam 
opinione  his  quippe  uerbis,Nequaquam  moriemini.  Gcne£j, 
Deinde  fraudulenter  elufis  er  abicdiis  praeceptioni- 
bus dDeo impofitis,  Euam erigunt fklfis pollicitatio 
nibus  in  ffem  longe  maiorum  ornamentorum,excel- 
lentionscp  potent  ne,  hocmodo  fcilicet : Deusnouit , 
quod  ipfo  die  quando  comederitis  ex  ipfa  arbore , 
aperientur  oculi  ueflri,  eritisq-  ficutdij,  [cientes  bo - 
num  er  malu.  Sic  perfecerunt  tandcm,ut  heee  a man- 
dato defcifceret,fequereturq;  ccnfilia  in  ipfuis  inter - Eu*  trait/i' ' 
necionem contraDeum inftituta atq. ; ordinata. N am £rffio. 
fatan  iam  malus,  malumq-  tranfgrepione  e do  dius, z? 
caufcefui  lapfus  probe  confcius,  quod  nimirum  pre- 
fcriptas  fui  mtnifhrij  metas ffffu  tranfilire  cogitaffet „ 
in  idem fhi  dium  E uam  pertrahere  cenatus  ejt  grate 
pcrfuajicms  illecebris  ,quod  ab  e fu  uetito  oculis  E tue 

Cr  A d& 


fjojili  dei  fit 
flui  homo  ex 
inobedientia. 


£)iabohtf 


\i  DepradfHgtjsdemorium 

er  Ad<e  refcratis,dijs  adaquarentur,  [cientes  bonum 
antea  [dummodo  cognitum,  er  malum  nondum  no- 
tum.Nec  iUi,fubfequutur<e  ex  inobedientia  calamita- 
tis pr^fcio, labor  fuit  inanisdicet  iUa  fc  k [crpentefd- 
fam,fcrb  agno f :eret:confi  tereturq- . uio  lata  jlquidetrt 
obedientiafaftus  ejlbojhs  Dei  homo,  in  poenas  illa- 
pf.ts  tranfgrefiioni  diuinitus  conflitutas,  condemna- 
tionem nempe , er  diaboli  tyrannidem,  ac  mortem, 
aternam:  atq;  exutushonoribus,dignitate  er  domi- 
natu, quibus  maxima  cum  authoritate  ipfumoma- 
ratDeus.  Scite  admodum  hinc  Augufiinus  fcnbit 
ad  lulianum  Comitc.Diabolus  eft  angelus  per fuper- 
biam  fep aratus  'a  Deo , quiinueritate  non  fktit:  er 
do  dor  mendacij,quiaabipfo  primum  inucntumeji 
mendacium.  I pfe  ejl  aduerfarius  effeftus  generis  no- 
jlnjnuentor  mortts,fuperbice  injiitutor,  radix  mali- 
cice,fcelerum  caput,pnnceps  omnium  uitiorum,per- 
fuafor  turpium  uoluptatum.  Hinc  ergo,  cum  illuni 
primum  hominem  a Deo  fattum,  Adam  patrem  om - 
mumnojlrum  intueretur , uideretq-  hominem  ex  li- 
mo terra;  ad  imaginem  Deifaftum,  pudicitia  orna- 
tum, temperantia  compofitum , charitate  circunda- 
tumjmmortalitate  uejUtum:  nemulus  atq;  inuidus  tati 
tambeatitudinemhomive  accepiffe,quam  ipfedunt 
angelus  effet,  per  fuperbiam  agnofeitur  amijijje,  in- 
uidit  jhtm  infatiabihs  homicida , primum  cp  paren- 
tem noftrum  tantis  er  talibus  bonis  expoliauit,  er 
rns  interemit. 


Liber  primus. 

Hoc  au  ficato  primi  conatus  fucceffu  effrenatius 
infolefeentes  hi  maligni  firitus,  potifiimum  recepto 
a Deo  rurfus  ingratiam  hom'me,mulda  impofita:ac 
prornijiione foda  de  CHRISTO,  mulieris  femine 
caput  ferpentis  cotrituro,  \vrpwcy  mediatore  apud 
D cum , pro  genere  humano  aduerfus  eoru  uiolctiam : 
deinceps  porro  furere,uarijscp,  modis  ferocius  injidia, 
ri  occipiunt , er  machinari  omni  arte  doloq-  ea  quae 
ad  proraifionis  huius  deprauationem  aboliaononq- 
in  Dei  contumeliam,  cr  hominu  perniciem  Jacerent. 

Sic  Camum,  tertium  hominem , inuidiae  facibus  mox  Cam 
inflammant  m Abdis  iujti ■ numero  quarti,  crudelem  lf™Jfatrem 
aedem, homicida:  ab  initio:  jit.  deinde  uniuerfum  gc-  c-enef.4. 
neris  humahi  figmentum  paulalim  ea  malicice  exupe i°*un.8. 
rantia  er  enormitate  deprauarunt,  ut  Deum  fvaffe 
hominem  pocnitucrit  cumq-  prorfus , exceptis  odo 
in  arca  conj 'eruatis,  aquarum  inundatione  ab  for  p fe- 
rit. Hic  deleto  propemodum  homine  ob  proferas  Diltmo  mit- 
horum  fir  ituum  machinationes,  triumphum  fe  adu 
ros  ipfi fberabant.  Quapropter ficcata  aquarum  di- 
luuie,fhtim  in  alterius  huius  mundi  renafeentis  quafi 
infantia,  in  N ohe  patris  inebriati  inifionem,  ueren - 
dis  eius  denudatis, Chamum  filium  minorem,  ut  inde 
patris  cxccrationcm  audierit, extimulat:  cuius  filium  c-lneff. 
Mifraim,ab  his ffiritibvA  hauddubie  infiitutum,  ma-  Magia,  infa- 
gi£  infumis  blafhemam  impietatem  primum  cornpe  mis  qua»do 
njfc,atq-  hinc  Acgyptiorum,Babyloniorum  er  Ver-  ^”jib  4; 
fanim  duci  originem,  pofka  intelligetur.  Ad  Kohe  Recog. 

c item 


Titiis  T-Jamo 
fi'A  0'iaculii  a 
Chamo  dedu 
£htm. 
X>odonx.um 
d Dodamm 
JSfohe  nepo- 
te. 

JEpirutprius 
nocata  Do- 
dona. 


Sodofria:  & 
Gomorrs 
exitium. 
Genef.ip. 
Efaiae  ij. 
2.  Petr.  2. 


Loth  ebrij 
inceftus  cu 
filiabus. 
Gener.17. 
Genef.37. 
Gcnef.35. 
2.  Regu  24. 
i.Parahp.21. 


$4  Deprajftigtjsdasmonum 
item  fobole,louis  Hammonis  oraculu,tanqua  k Cha- 
mo(quodnomen  Hebrtei  afpfratione  paulo  duriore 
pronunciant)rcfertur  alicubi:queadmodu  Dodoneti 
dd  Dodan'm,Nohe  nepote,  qui  Epirum,  Dodonam 
prius  uocdtu,occupduit,excoluit,fuoq • mfgniuitnd 
mtneiut fandas  pdtrum  Ecclejiee  fedes  in  pro  fibula 
ddemonu,mpedio  fagitiofa,degeneraffeft  uerijimi 
le.Horredas  uero  idololatrias  cofefm  k diluuio.  No 
ba  adhuc  fuperfitefmdefejfo  deemonufudio  mEc- 
clejtd  Dei  irrupiffe,  quas  'mfudpofter  itate  non  fine 
ingenti  animi  dolore  jniferu  fenem  cotueri  er  tolera 
re  oportuit,  cum  prohibere  no  poffet,  tejldtur [aera 
Hifcoria.lnde  ta  inauditis  turpiftmx  libidinis  furijs, 
populof fimos  Sodomoru  et  Gomorra  duitates  exa 
gitat  iUe  fpirituu  catus,  ut  ne  dece  quide  in  tanto  nu- 
mero inuenti  fmt  iujtiiet  mifis  k Domino  de  codis  fui 
phure  er  igne,fubuerfe. .jint  duitates  iUte,&  in  cine- 
reredad£,cu tota iUa planicie, omnibus  quoq- habi- 
tatoribus iUaru  urbiu,  fmulq-  gemine  terrae.  Hinc 
euefigio  Loth  egreffum,ebrietate  er  incefiu  cu  filia 
bus  nefario  grauiter  uulncrat.  Nonne  er  E fau  de  in- 
nocetis  fratris  lacobi  nece  'mfereda,jirenue  follicitdt i 
P bft  et  in  iufiu  lofephu  aemulatione  fratres  excitauit, 
propemoau  fratricidas  fadostiUu  etiam,obieda  adul 
teri 'j  occafione  captio fa,tadc perdere  uoluit.  Nonne 
quo  1 frude  numeraret,Dauidem  excitauit fatanasiut 
pe f dentia  mde  ceciderint  uiroru  feptuaginta  miUia . 

Eiufnodi  demo  felicibus  aufpicijs  audacioresred 

diti  dee- 


Libet*  primus.  ?f 

diti  dccmonesjn  huius  mundi  principatu  exules  pro- 
teram grafiati  funtycultmcp  fimul  multifarios  er  o- 
racula  inde  diuerfd  diurnis  contraria  effinxerunt , ac 
ad  ea  'muitarunt  pellexerutq • animas  uaciUatesfta  ut 
uniucrfum  prope  orbe  pedetentim  quafi  obfidione 
quadi  fubiugarintyobflrepuerintq. ; diurna  legi , cotu 
mactm,  idololatriam  er  conteptus  eoru  quibus  mo- 
re gerere  dtcuit,  ac  cuiufcunq. ; uiciofitatis  plenti  redi 
derint.  Eo  demu  audacia  er  petulantis  faflus  excre- 
uit  horu  infolentia  et  ars,  ut  pro  dijs  haberi  apud  pe- 
ritos imperitoseu  uoluerint,et  pra fidere  regionibus > 
populis,infulis./udtebm,loci/s,urhibus,uicis,familijs, 
'tanqud  dij  proprif  tutelares  crpdtrij:  quoru  nomen 
elaturas  partem  Pii  foria  facra,partim  Origenes,Ter 
iuUian  us,A  p uleius,  D io  dor us, partem  alij  recefent  hi 
fioriographiet  feriptores  eximij.Eoru  ucrd  noininu 
explicatione, ut  plurimu  fiudia  daemonii  prodi  obfer 
uamus.  SicBefuetuftum,mhil confufum fonans,Ba- 
byloniorumhabcbatur  deus : Yfiain  ^.C.Damcl.i^.. 
' Hcclzebub, dominus  mufcaiqta  omnibus  retia  ten 
denspnufca  faltcmjd  ef  infirmum  capit  Spurci finiti 
Accaronitaru  idolu,qui  funt  quidc  in  regioneludcca ?, 
fed  impij:^..Reg.i.Ab  hoc,principe  dannonioruBeel 
zebub  nucuparut  Hebrcsi : Matth.iz.Luc.ii.Plutone 
Grra  JlcufA.ovxfiiHy  dixerunt:  a gentibus  Priapus 
appellabatur.  Serapin  er  Proferpinam  malignorum 
deemonum  primarios  uocat  Porphyrius . . 

B aal,  idolum  aut  dominas  uel  fubijciens,  aut  pcf- 
c % fidens. 


TertulL  in 
t_yfpolog.  ad 
uerfus  gentes 
ca.  25. 

De  dijs  gen- 
tium ingens 
opus  extat 
Lilij  Greg. 
Gyraldi:  ite 
tres  libri  de 
Cognomini  i 
bm  deorum ; 
Iuiiani 
relij  Leff. 
D.tmoes  pro 
dijshabiti,et 
eorum  nomi- 
na. 

Beelzjbnb. 

Laftant.li.i. 

cap.  15 . de 

orig.crr. 

Trifmegj. 

ftus. 


3*  De  praefHgijs  daemonum 

fidens,nomen  idoli  a Sidonijs  ad  ludios  profici  i,  Sa- 
maria:  cr  Moabitanm  nummis : Martem  Graeci  pu- 
tant Num.22.Rcm.11.  id  Gedeon  dejlruxit , I udic.6. 

Beelpbegor,  dominus  hians , aperiens,  nudus, 
aut  dommus  hiatus  fiue  nuditatis,Moabitarum  deus: 
O [eae  y.zz.Numns.Deuter^.  Sic&Vhegor:Num. 
25.De  u^s.  4.1  ofue  22. 

Adramelech,paUiim  regis, fine  magnitudo  uelpo 
tentia  regis  uel  cofilij,  idolu  Sepharuaim:  4.Rcg.  17. 

A namelech,afflidio  fiue  rejfionfio  regis,  deus  Se- 
p haruaim.  Succot  Benoth,  tabernacula  filiarum, 
B abyloniorwm  numen. 

Nergal,  explorans,  aut  lucerna  tumuli,  idolum 
Cutbceorum. 

Afima,deli(iurn,idolum  uirorim  E math. 

N ibbas,prophctans,aut  potius  loquens  uifionem, 
aut  fr udius  uifionis,deus  Ueueorum. 

Tbartac,cocatenatus,Ueueorunmte:4.  Reg.  17. 
Nifroch,tentatio  delicata,  idolirn  adoratum  a Sen- 
nacheribt^.Reg.ic). 

Chamos,quafi  palpans,aut  quafi  rcccdens,ucl  au- 
ferens, Moabitanm  mmeiuNum.ziy.Rcg.u.  4. 
Reg.  23.1  erem.  48. 

M elchom,rex  uel  cofiliator  eorum,  idolum  quod 
colebant filij  Ammom^.Reg.zs.  uParal.20.Ier.49. 

Dagon , frimentwm,aut  dolor, uel  denique  pifcis 
eorim,PhiliJHnorumidolum:ludic.i6.i.Machab.io. 
Ajhrte,quod  a caula  fine  grege  dici  uidetur , no- 
men dea 


Liber  primus.  37 

mcn  dece  Sidoniorum,  'a  Salomone  euUcc:;.Reg.  u. 


4.  R eg.  23. 

^ Sumpfiffe  praeterea  quandoque  nomina  hos  jfiri 
tus  a pcfimis  homitubus,aut  pcfmonm  hominum 
habitationibus , in  literis  Sacris  compcrimus:  ficut 
Ajhroth,Valceftinorumfuitdeus,\ofepho  tejk:  quem 
fufhderunt  ludcei  Solomonis  iujfu,i.Reg.y.ltcm  detis 
a Solomone  adoratus,4..Reg.23.Et  quanquam  jigni - 
ficet  greges,aut  etiam  diuitm, jaciens  explorationem 
flue  tineam  legis: jiat  tamen  olim  nomen  duitatis  Og 
regis  Bafanjm  qua  habitarunt  Gigantes:  item  urbis 
Amorrhceorum. 

Leguntur  er  aliae  in  Biblijs,horum  numinum  no- 
menclaturae.utBaalim,  plurali  numero:  i.Reg.  7.  2. 
Earal.28. 1 erem.  2. 

Baalbcrith,dom'musfoederis:Iud.c).Repha:Ad.j. 

Remmon,id  ejl  altitudo-.^.reg.s. 

Adonis jm  Hebraeo  Thamuz , hoc  ejl  confumptus, 
feu  incendium , Syrum  ejhEzech.  8. 

Narrat  Philo,  fuijfe  Amorraeis  feptc  jhnulachra 
aurea,  quas  uocabdt  nymphas  fandas,  quae  'muocatae 
ojknderut  Amorrhaeisper  Jingulas  horas  opera  eo- 
rum,®* nomina  eorum:  nomina  mulierum,  qu£  fue- 
runt uxores  feptem  uirorum  peccatorum,qui  eas  co- 
fecraucrunt  pojl  diluuium , uidclicet  Chanaaii,  P hut, 
SdathyNembroth,Abirion,Elath,Dcfuat. 

Adorabantur  er  uituli  aurei : 3.  R eg.  12.  Militia 
coeli:  ^.Reg,  17. Regina  codi:  Hier  em.  4.4.. 

c 3 Coluc- 


t_/fJ}arotb. 
Li.  6.ca.  14. 

anU<jJuda>. 


Promncia - 
rum  dtj. 


Gr acorum 
idololatria. 


U - 

38  De  prajftfgtjs  daemonum 

Coluerunt  er  reliqua  prouinciae  fuos  deos:  Aegy- 
pti],ofirm  er  \fidem:  Aethiopes, NJeroen  incolet  es, 
louem  er  Bacchum:  Arabes,cum  Bdccho  Venerem, 
er  D wp jran:B  oeo  ti  Amphiaraum,  Ap  h ri  Mopf m,- 
Scyth.e  Minerud,  N aucratitee  Serapim,  Syri  Afhr- 
ten,  Norici  Tibitcenum,  Mauri  Jubam,  Macedones 
Gabinam,  P oeni  Vranum , Samos  Junonem , Vaphos 
V ener em,Lemnos  Vulcanum,  N axos  Liberum.  Jn 
Diomedia  infula,Diomedem:in  cuius  templo, mirabi , 
li  obfequio  aues  aquam  roflri/s  adferunt,  aduenas  ex- 
teros infefle  perfequuntur  er  peUunt:Gr aecos  homi- 
nes non  foliim  admittunt,  fedip fis  etiam  adulantur, 
idcp  daemonum  inflinduiquorum  inter efl  per fuafiffe 
deum  fidum  e fje  Diomede.  Sic  Delphi  colunt  Apol- 
linem: <V'  quemadmodum  canit  Ouidius  m Yaftis, 

P aUada  Cecropide,  Minoia  Creta  Dianam, 

Vulcanum  tellus  Hyfipylcea  colit: 

Junonem  Spartae,Pelopeiades<p  Mycenae: 

Pinnigerum  Fauni  M analis  ora  caput 

Graeci  adh<ec,quortm  pofi  Aegyptios  uanitas 
praecipua  er  fuperjUtio  celebratur,  coelo  Jouc,  mari 
Neptunujntimis  terrae  cauernis  crrecefitbus  Fluto 
nem  praefecerat  ac  horti finguUs  alios  infinito  mime 
ro  adjunxerunt.  Saturnum  er  Cybele  I ouijtem  Mer 
curium,ApoUine,Martem,JunoneaMineruam,Vene 
ran,Dianam  Ephefioru  dea.  Ad.  19.  Neptuno  Ne - 
reu,quem  Vxu.uxvcc  er  nominarunt,  Latini 
Portumnwm,et  cohortes  Nympharu.  Imo  pngulis  m 

natura 


Liberpnmus*  3$ 

natura  corporibus  adeffe  peculiare  nume,ut  credere 
tur,perfuafit  diabolusieamcj;  opinione,  numtnu  illo- 
rum fefe  jfiecie  0 Jient ans , auxit  c r confmnauit 

Nec  ferepauciores deos  Romani habueriit,  inter  ^ ■ ■ 
quos  numerantur  ab  antiquorib.  pro  euocadis  fuhni  statores . 
mbus, Statores, Tonantes, Yeretrij,  "^upiterEliciuside,  Tonantes, 
inde  dij  maior  u genitu , luno , Vefta  Troianoru  dea,' 
qua  profugus  Aeneas  in  Italia  tranjlulit : item  Miner  gentium, 
ua, Ceres,  Diana,  Venus,  lupiter,  Mars,  Mercurius,  Vefta. 


Penates. 


Neptunus,Vulcanus,Apollo:Peiutes,luno  er  Miner, 
ua:dij  comunes, Mars  Latio  uenerddus  erat,quiaprce 
fidet  amis : ite  Bellona  Viftoriaidij  geniales,  Terra,  Dij  geniales. 


aqua, aer, ignis, fol  opluna,quibus  natali  die  quifq ; fa 
erum  faciebat,  quod  reru  gignendam  er  produceda 
rimuim  obtinere  exiftimarentur.  Geni j duo, Lar  es,  Genij. 
quos  priuatam  reru,  triuiaru  utar  uniet;  et  urbiscurd  Lares, 
agere  opinio  erat.Vnde  er  appellabantur  inferiores 
ac  minor  ugctiu  dij,&'  Vrteftites  Ouidio  s.Yajl.dicli,  Prxfhtes.  j! 

Quod prcejknt  oculis  omnia  tutafuis : 
id  eft,  quod  res  omnes  conferueni  cr  tueatur  in  sedi- 
bus: pacato  enim  er  quieto  numine  domum  po fide- 
re putabantur. 

Affinxerant cr  deos  indigeter.qui  ex  hominib.ob  indigetes, 
eximias  belli  er  pacis  artes  ct  bene  merita,  inter  deos 
erat  relati. His  accedebat  dij  patrij  er  tutelares,  et  re  Dy  patri  & 
liqua  familia  Baunoru,Syluanoru,Satyroru , Lemu-  oaus^Ma» 
rum.Potetfimufuu  numeThor appellarut  Gothi,  ii.j.cap.j.hl- 
alteru  Odhenftertiu  F rigga. Varro,  qui  Ethnica  nu - ftor*  SePtet* 

c 4 mina 


i Commenticio 
yum  deorum 
numerus. 
Samfiaorti 
numerus  a- 
pud., Aegy- 
ptios. 


J?ij  v entium 
daemonia.  *_ 
Pfal.jj. 


(?f  '"i 


idololatria 
tn  pop.  Vei. 

Genef.jT. 

Geacf.jj. 


40  De  praeftigrjs  daemonum 

mina  fingulari  coquijtuit  diligctia,fupra  triginta  mil 
lix  comenticiorum  deoru  rcpcrijfe  fe , literxrum  mo- 
numentis tradidit.  Hinc  etiam  rituu  er  facrif  ciorum 
exercuit  numerus,  quorum  fexcentxfcxxgintxfcx  gc 
neraAcgyptijsin  ufufherunt : Graecis  cr  Romanis 
non  multo  pauciora,  er  quanqua  bi  xb  illis  deorum 
numero  cr  facrificijs  olim  fuperati  putantur,  fattam 
tamen  temporis  fuccejju  multa  uicifitudinem,Roma 
nosq-  fuper/litiois  uidoria  potitos  effe,  doles  ucreor. 

Vroiixior  uero  in  recitando  getiliciorum  deorum 
catalogo  fui, ut  'm  fuis  exorcifrnis  cr  preculis  fub  bar 
hierarum  cr  ignotam  uocu  pallio  fepe  daemonia  tegi 
meminerint , qui  illas  ufurpant  liberius.  Deos  gen- 
tium daemonia  effe,  affirmat  regius  ille  uates  Dauid : 
quee  dicuntur  etiam  in  Sacris  literis  dij  gctium,terra- 
rum,o{dij  populorum  terrae:  z.  Varal.  32.  dij  popu- 
lorum,i.Varal.i6.Dijterrae,\ud.-}.  idola  nationum , 
Sapientis,  dij  mo  tm  m,  3 . Reg.  10.  dij  filiorum  Scir,z. 
Varal.Z).  dijDamafci,  z.  Varal.z8.  Dij  autem  alieni 
fi-equenter  nuncup antur, quales  ex  aede  Domini  ab- 
fhlit  Manaffes,z.Varal.  33.  itanlofias,4..Reg.z3. 

Necfolion  abominanda  haec  idololatriae  portenta 
inualuerunt,peruagataq;funt  omnes  gentes : uerion 
etiam  in  populum  Dei, molimine  diaboli  peruaferut, 
uirusq • feminarium  jfarferunt.Nam  deos  Laban  pa- 
tris fui,  cr focerilacohi,  furabatur  Rachel  fugiens. 
At  lacobus  tandem  domui  fuae  cr  omnibus  qui  fecum 
erant,  praecepit  inquiens:  Ah ij cite  deos  alienos  qui 

funt 


Liber  primus.  41 

funt  inter  uos,  mundamini , er  immutate  uefiimenta 
ucfira.ltacp  eos  illi,  cum  inauribus  qu.e  in  diorum  au- 
ribus erant,dederut  lacobo:  quos fub ter  quercu,qii£  ■ ±4 L. 

eratiuxta  Sichem,  ille  defodit.  Vituli  item  [mula-  Evoj  u 

chrum adorat, eiq;  facnficat populus  praei  in  defer - ^ ^ 

to,dicens:\fii  funt  dij  tui  b \fracl,qui  fecerunt  te  afcai 
der  e de  terra  Aegypti.  Ac  tria  millia  uircrum  e po- 
pulo ob  hanc  impietatem  interficiatur  a Leuitis,uno 
die.  Et  ludie,  to.filij  lfraelrurfus  fecerunt  medum  in 
oculis  Domini,  colueruntq;  Baalim  cr  Ajhxroth,  er 


deos  Aram  er  Syri£,deos  Zidon,  w deos  Moabita - 
rum,  er  deos  filiorum  Amnion,  deos  dema ; Vdlcfii- 
norumideferueruntq. ; Dominum,  er  non  feruierunt 
ei.  Item,  particeps  idolorum  Effiram , Ofe£  4.  er 
Ezech.  3. 18.  er  multis  alijs  locis.  Imo  fubhocfi-audn 
lento  blaff  herniam , facrificiorum  er  uaticin iorum 
•v  pro- tcxtu(  quod  magis  deplorandum)  teterrimafia - 
gitia  er  horribiles  caedes  fabricatus  e fi  milleartifix 
iUe,in  ccctu  lfraelis  fando:  ut  is  ahicdis  contumacifii 
me  legibus  codefiibus  er  oraculis,  fanguinc  humano  Humani fan 
litaucntfiliosq-  & filias  per  ignem  duxerit, in  gra-  Z!!lms  m^i- 
tiam  er  cultum  Moloch  idoli  Ammonitarumfin  ual - 2 . piraj.35<, 
le  Gehcnnon, crudelitate  plus  quam  ferina.  Hierem.32. 

Quum  etiam  Gr£cis  er  Romanis,  in  nejknda  ac  Plal1015- 
multiplici  idololatria , multa  fint  communia,  crut 
alia  plura, ita  quoque  ritus  certorum  facrorum  Ro- 
maniaGr£cisfimt  mutuati:  eo  demum  infaniz  er  in  Sapient.i4. 
humanitatis  utrofq ; redegit  diabolus, ut  adfua  ip fius 

c S wffa 


-r^~ 

4 


42  De praeitigfjs  daemonum 
iuffahumano  quo  a-  facrificaret  fanguine.Hoc  enim 
authore,  uaticinia  T irefice  er  Cedebatis  mbebdt  ma- 
dare  humanas  uittmas:  fanciebantq j praefente  dJlu 
ho^ce/ix^dtq;  prodigiofam  ilia  de  plurum  deorum 
numero  opinionem. Tirefias  pollicetur  Thebdnis  ui- 
clorixmfi id  ed  lege , ut  Creo ntis  filius  madatus  fitui - 
Cima  pro  patria.  Calchas  uatiematur  de  Troice  exci- 
dio, er  fucceffus  ffiodetiat  fmud  Agamenoms  filiam 
Iphigeniam  immolari  iubet.  Ionibus  remedium  deji- 
der antibus  db  oraculo  D elphico,aduerfus  fieuifima 
luem  in  tota  uicinia  horribiliter  graffantem:  recon- 
det Delphicum  numcn,non  remittendam  pcfkm,  ni- 
fi  offeratur  Diance  Triclarue  Menalippus  cum  Co- 
methode,  quam  in  Diance  templo  ipfefhiprauerat: 
er  niji  annuatim  eodem  tempore  pro  Menalippa 
elegantifiimus  iuuenis,  pro  Cometbone  puella  uenu - 
fUfiima  ad  Dianae  aram  madetur.  Idem  in  Meffenijs, 
in  longo  illo  er  diuturno  bello  quod  cum  Lacedemo, 
nijs  gefferunt,confulentikus  de  exitu,prcedicit  uido- 
riamtuerum  ea  conditione,  fi  uirginem  incorruptam 
de  Aepy Udarum  fi.milid  Deo  facrificarent.  ibi  cum 
An  fio  demus,  unus  ex  praecipuis  fimilue  Aepytida- 
rum,  gratificaturus  patri  ce, filiam  quam  habebat  uni 
eam, dejUnajfet immolationi:  alius quiffriam  amore 
pueU.e  ada(lus,  quo  miferam  feruaret,ex  fegraui- 
dam  e ffe,<*r  idcirco  Deo  litari  no  poffe, fingit.  Quo 
audito, pater  effreni  exardefeens  iracundia,euefiigio 
interemptam  filiam  diffecat : paulo  poft  nodu  fecun- 
dum quie- 


Liber  primus. 

• dum  quietem  foeda  fpecie  fauciat<£  CT  conci fe  filia  d 
fathana  reprafcntdtd,grauiter  animo  deieftus,  dd  tu 
mulum  eius  femetipfim  iuguldt. 

Nationem  efje  omnium  Gallorum  admodum,  dedi  Li.  6.  de  (>eL 
tam  religionibus,  fcribit  Cafar.  atq;ob  edmcaufam lo  Ga.il. 
quifunt  afivfti  grauionbus  morbis,  quia;  in  praltis 
periculisq ; uer fantur,  aut  prouiftimis  homines  ira - 
molant , autfe  immolaturos  uouent,  adminifirisq. ; ad 
e a facrificid  Druidibus  utuntur:  quod  pro  uitd  homi 
nis  nifi  uitd  hominis  reddatur, non  pojje  deorum  im- 
mortaliu  numen  placari  arbitratur,  publicaq;  ciufde 
generis  habent  infUtuta  facrificid.  Ali j immani  magni 
tudine fimulachra  habent, quoru  contexta  uiminibus 
mebra  uiuis  hominibus  coplent  quibus  fuccenfis,cir - 
ementi  fima  exanimantur  komines.Supplicia  eoru 
qui  in  furto  aut  latrocinio,  aut  aliqua  noxia  finteo - 
prehenfi,gratiora  dijs  immortalibus  efje  arbitratur. 

Sed  cum  eius  generis  copia  deficit,etiam  ad  innocen- 
tium fupplicia  defcendunt.Gothi  quoq; fuu  maiorem  AUg. 

deum  Odbenjd  ejt  fortior  em, armis  pr ce  fidente,  fem  jf  dffdu* 
per crudelifiimo placauere cultu,morte fcilicet capti  3.4.  * 

uorum:arbitrati, bellorum  prafidem  conuenientius 
humano  conciliari  cruorefa  quo  omnem  belligeran- 
di induftriam  tam  abfolute  didiciffent,  ut  deuiilis 
Europa  cr  A fi  a potentifiimis  imperijsfiummumfr 
titudinis  nomen  reportarint.  ItemFroe,Vpfalenfis 
deorum  fatrapa,  deus  [anguinis  pofka  habitus , hu- 
manorum corporum  hofnas  maftau.it . 

Talia 


JJiuinalia 
ex  mfcertlms 

mafcaiuTum 

hannnum. 


Eitthtifiajhe. 


Pythia  t<a 
t;s. 


44  Dc  pi-ceftigijs  daemonum 

Talia  certe  non  db  illd  aterna  mente,  iufih,  cafib, 
mifericorde,rermi  tum  conferudtrice  quam  conditri 
ce:fcd proculdubio  ab  authoribus  deemonibus  orie- 
bantur, qui  ucri  Dei  odio  , inde  ufique  'a  rerum  pri- 
mordiis m confidentias  er  corpora  hominum  qtiauis 
occdfione  immani  fime  feni  erunt , er  multiplici  eo  - 
Yumctfdc plurimum  delectati  funt.  H incphilofophi 
tradunt,dainoncs  nidoribus  facrijiciorum  affici:  in- 
cantationibus item,  qu£  pier unq- [anguine  fufio,  fu f- 
fhmigationibus  adhibitis  celebrabantur , prajiiiffe. 
At  o mifercc  deceptionis  errorem,  tale  numen  colere , 
quod  hominum  morte  placatur:  ut  Cafiiodorus  in 
E pift.ait. 

Atqui  uy  d poms  fiavT  eteifd  efl  diuinatione  ex  ma- 
datorum  hominum  uifcer  ibus, primum  folumcj;  dia- 
boli infdgatione  uf  im  Heliogabalum  Imperatorem, 
turpifimum  er  fiagitiojifiimum  monftrum,  accepi- 
mus: qui  paulo  pcft  huius  immanitatis  plufqua  belui 
na  poenas  dedit,  quando  crudeliter  interfiemus,  er'  in 
latrinam  abiedus, inter  excrementa  computruit. 

Vt  uero  Empufie  tragoedia  idoneis  dein  cohoncfk 
tur  organis  , & fuis  undiqudq;  communita  membris 
conjkt,cntbujidjhs  er  uatidicos  miniftros  quoq-  [m- 
xit  dxmonucmuLitione  ueriDei,  qui  per  prophetas 
fandos  cii  patribus  loquutus  eft:  ne  cedere  D eo  uide 
rctur  ficilicet,  er  ingrauiorem  hominum  ruinam. 

Adhibuit  infiuper  eiufidem  artis  [caninas, uates  Py- 
thias, quas  pene  apud  fingulas  fuere  gentes:  atq. ; adeo 

Deipo • 


Liber  primus.  47 

Dei  populum  etiam  confpurcarut. , utMofes  legela - La1it.15.10. 
taftriftifiimc  canent, ne  confulerentur,  easq;  lapidi- 
bus obrui iufferit.  Eiufmodi  confutationis  diras luit  i.Reg.iS. 
pofmw  Saul  rex.  Huc  pertinent  pleraq;  famofie  Si - 
byUuefa  dtemone  uclut  coduftec,  ad  ipjius  regni  quod  SibylU. 
in  genere  humano  infhurarat,  conferuationm  er 
connrmationcmiex quarum  libris  ad  nanas  infatuas 
compellebantur  Romani,  ut  apud  alios  plcrofque 
tum  apud  Zozimum  uidere  eflfa  quo  multa  citantur 
carmina  Gentilium  fuperftiticne  plena:  licet  SibyUce 
uclErythrea  uel  Cumana  opus  heroico  fcriptu  car- 
mine, CHRISTI  p necor,  ia  declaravit.  Ex  prophe 
tuitu  enim  naticinijs , poti  fimum  E fatue  er  Dauidis, 
non  obfcure  ea  colligere  potuit  diabolus.  Manfit 
tamen  eiufmodi  uaturn  praecipua  authoritas  c rob- 
ferudtia  ufq;  ad  C H R I S T V M,  asterni  Dei  filium:  clmTto  nat» 
quo  nato,  prodeuntcfi,  ut  legationis  fua  mir.ifkrio, 
ex  patris  ccdeflis  uoluntate  perfungeretur,cej]arunt  rm’t  d&mo- 
pafiim  in  orbe  terraru  oracula,  er  queccunq. ; impia - nes. 
rum  diuinationum  genera:  teftibus  Augujtino,  Eufe- 
bio,Ldttantio,Elutarcho,Elinio:  conticucruntq-  de-  Euj-ei_  i(‘7\ 
mones  ubiquET  t an  quam  rana  Seriphia  obmutue-  ca.6.&li.  f. 
runt:  ac  defertis  quibufcunq enormis  fu  a nequitiae  j ^ 
latebrbs,ceffcrunt,non  quidem  ultro, uerinn  compul - ai0forac. 
fi,  partim  quidem  horrendo  metu  omnipotenti <e  u\n  pim.  hb.  ?o. 
dicis  CHRISTI,  partim  uero  condemnationis  fui,  calKl- 
quam  pr<e  foribus  iamejfe  cernebant.  Quandoqui- 
dem eo  CHRISTVM  mijfum  probe  norant,ut 


Zachar.ij. 


In  CtHllfcuq; 
materia  uel 
nommti  ido- 
la colitur  diti 
boLuf. 


Sapiet.  14.15. 


Depi-2cfi:i'gijsdsem6nmii 

fatanee  opera  pefjundaret,  danoliretwrq-,  er  genus 
humanum  in  integrum  rejUtutum  utndicaret  aduer- 
fus  diaboli  technas,rabiemq;,  ex  his  Zachari & uatici 
ni-js  diurna  uoce  longe  antea  traditis : Eritfy  die  illo, 
dicit  Dominus  exercituum, excmdam  nomina  idolo- 
rum e terra,  ne  ultra  eorum  fiat  mentio:  er  pfeudo - 
prophetam  er  immundum  fi  in  tu  de  terra  aufiram . 
Si  pojka  tume  adhuc  fuijje  audita  refbonfi  quis  obij- 
ciat,ea  certe  tam  fuerunt  rara,hefa,manca,c 7 omni- 
no inutilia,ut  nullo  haberi  loco  debeant 

Tandem  euhoe  non  fine  fingulari  fiudio  er  ratio 
ne  machinatus  cfl  diabolus  ( quanquam  peculiares 
quafdam  ceremonias  coluifTe  plero fq;  non  diffitear) 
ut  nonfolim  in  longifiime  difiitis  totius  orbis  parti- 
bus, uti  olitn  apud  Gallorum  Druidas,  er  remotifii- 
mos  Indorum  Gymnofophijhs,  unus  idemq • eius  cui 
tus  obferuaretur : fed  er  ( quod  multo  magis  miran- 
dum,uel  potius  dolendu)  in  Chriftiana  noflra  Euro- 
pa apud  diuer fi fimos  regiones,  in  cmufcunq-  mate - 
r ice  uel  nominis  idolis , non  difiimili  ritu  honor  fibi 
haberetur.Uanc  cescitatem  apud  commoda  fuis  prae - 
fiigijs  organa  auxit, uoce,cantu,cdpitis  nutu,auerfio 
ne,inflexione  ad  latera,  manuum  geniculationibus , 
autalijs  motibus:  eoq-  modo  indicia  propities  uela- 
uerfantis  atq. ; abhorrentis  uolutatis  edidit  ex  (btuis : 
prophanauitq • loca,qu<e  certe  erant  domicilia  er  fe- 
des  dottrune  ccdeftis,  fa ndiifii m £ fcholce  patrum  er 
yecct  xyici , hcu  lutTmiutTijQix  TtidiS,  in  quceuelut 

conuerfa 


Liber  prirrms.  47 

xcnttcrfx  fine  impietatis  er  fuperflitionis  latibula , 
fuasbUjphemias  in  Deum  co ntu m elwfis, crho mi- 
num generi  exitiales  erudarc  atq-  euomere  conatus 
eft.  imo  in  hac  mundi  feneda  nutantibus  technis  illis 
mamfifUsfie  in  nero  Dei  templo  collocat , er  homi- 
num mentibus  dominatur, in  lucis  angelum  transfor- 
matus. Hac  ratione,fe  grauiori  diutius  maiefhtis  con 
temptu,atq-  hominum  exitio  magis  ulcifcitur.lta  ho- 
minum credulitatem  ( ait  [cite  admodum  Laftantius) 
mentita  diuinitate  deludunt  daemones : quod  illis  ue- 
rum  aperire  non  expedit.Hi  funt,qui  imagines  er  Ji- 
mulachra fingere  docueruntqui  ut  er  hominu  men- 
tes 'a  cultu  ueri  D ei  auerterent,  cr  fidos  mortuorum 
regum  uultus  er  ornatus,  exquifita pulchritudine 
fhtui  confecraricp  fecerunt,  er  illorum  fibi  nomina 
quafi  perfonas  aliquas  induerunt . Sed  eos  magi,cr  ij 
quos  uere  maleficos  uulgus  appellat,  cum  artes  fuas 
txeerahiles  exercent,  ueris  fuis  nominibus  cient,  iUis 
coelefiibus  quae  in  [acris  literis  kguntur.Hi  porro  in - 
cefiiac  uagifpiritus,ut  turbent  omnict,Cr  errores  hu> 
manis  pedoribus  infindant , ferunt  ac  mifcent  filfit 
cum  ueris.  Ipfi  enim  coelefks  multos  finxerunt  effe, 
fed  ueritatem  mentitis  nominibus  inuolutam  ex  ocu- 
lis ab finierunt.  Et  paulo  pdjhllli  autem  qui  defeiue - 
runt aDeiminifkrio , quia  funt ueritatis inimici  cr 
proeuaricatores , Dei  nomen  fibi  cr  cultum  deorum 
uendicare  conantur : no  quod  ullum  defiderent  (quis 
enim  honor  perditis  efii)ncc  ut  Deo  noceant,cui  no- 
ceri non 


In  uero  Det 
templo  fe  col- 
locat diabo- 
lus. 

1. Cor.j.tf. 

2. Cor.n. 
Llb.i.  ca.i-j. 
de  orig.  en. 


Magi. 

Malefici. 


T 


yr  & 
itlL 


( 


48  Depraeftigrjs  daemonum 

ceri  nonpotefi:  fed  uthominibus,quos  nituntur  d cui 
tu  er  noticid  uerx  makjhtis  auertere,ne  immortali - 
tdtcm adipifci pofiint,  quum ipji fua  iiequitia  perdi - 
derunt.  offundunt  itacp  tenebras , er  ueritatem  cali- 
gine obductione  Dominum,ne  Vatrcm  fuum  norint. 
er  ut  iUiciant  facile, in  templis  fe  occulunt ,or  facrifi- 
cijs  omnibus  proflo  adfunt.  Edunt  fi  fepe  prodigia , 
quibus  objhipcjdfti  homines, fidem  commodent fimu 
lacbris  diuimtatis,ac  numims.Et  pojhltaq-  fibi  apud 
homines  qui  eos  nefeiunt,  diithontatern  ac  timorem 
pariunt.  Huc  uerfutia,  orbis  artibus,  noticiamucri 
er  JingularisDei  apud  omnes  gentes  imeierauerut 
Suis  enim  uitijs  perditi  fieuiut,  orgraffimiur  ut  per- 
dant.idcirco  etiambumanas  hofnas  excogitauerunt , 
ipfi  bofivs  humani  generis,  ut  quam  multas  deuora - 
ohfcccnli  dii  rent  animas.  Plura  ibidem.  Nec  mirum,  ait  Saxo 
UUfodibriu.  Grammaticus  de  Rugiards,fi iUorum  numinum,  po - 
VdniA.re^'  Antiam  formidabant,  d quibus  flupra  fua  fiepenume 
ro  punita  meminerat.Siquidem  mares  in  ea  urbe  Kd- 
rentini,cumf Geminis  in  concubitum  accitis , canum 
exemplo  coh arere  folebant:  nec  ab  ipfis  morando  di 
uclh  poterant. Interdum  utriq;  porticis  ediuerfd  ap- 
penfi,  inufitato  nexu  ridiculum  populo  jfeclaculum 
praebuere.  Ea  miraculi  foeditate  folennis  ignobilibus 
fatuis  cultus  accefiiticreditumfi  efl , earum  uiribus 
efjvttum,  quod  deemonum  erat  precftigijs  adumbra - 
tumiqui  fatuis  demolitis , Rugianorum  templa  er 
urbes  dejhtuerunt. 


Sic  d<e- 


r 


Liber  primus.  49 

Sic damonem,eiusq; jhidia  depingit Tertullianus: 

Agno  farnus  unde  talia  fuggerantur,  quis  totum  hoc 
agite  f.  er  quomodo  nunc  aftutia  fuadendi,  nunc  du- 
ritia [euieiidi , ad  conjhntiam  nojbahi  deijcienddm 
operetur.lUe  fcilicet  jfiritus  damoniaca  er  angelica 
par dtura, qui  nofkrob  diuortiu  cernulus,  crob  Dei 
gratia  muidus,de  mentibus  uejbris  aduerfus  nos  pra- 
liatur,  occulta  mjfirdtione  modulatis  er  fubornatis 
ad  omnem,  quam  in  primordio  exorfi  fumus,  er  iu - u /.  _ 

dicandi  peruerjitatem,  pr fauiedi  iniquitatem.  Nam  u 

licet  fnbietta  Jit  nobis  tota  uis  damonu.m,&  eiufmo - # Tl  u/^ 

di  jf)iritus:ui  nequa  tamen  [erui,metui  nonnunquam 
contumaciam  mifcent,  er  ladere gejUunt,  quos  dlias 
ucrentur, odium  enim  etid  timor  fbirat : praterquam 
er  dejferata  conditio  eorum  ex  pradamnatione,fo - 
latiwm  reputat  Jruinda  inierim  malignitatis  de  poe- 
na moratcr  tamen  apprehenfi [abiguntur, & condi 
tioni [ua [uccidut : er  quos  de  longinquo  oppugnat, 
de  proximo  obfecrdnt.  Hos  Augujhnus  defcribit  jfi- 
ntus  ejje  nocendi  cupidifiimos,a  iufticia  penitus  alie - 
hos,[uperbia  t umidos, inui  dentici  UuidosfoUacia  cal- 
lidos : qui  in  hoc  quidem  acre  habitent,  quia  de  coeli 
fuperions [ubhmitatc  deiccli , merito  irregrcfiibiUs 
iranfgrefiionis  in  hoc jibi  cogruo  uelut  carcere  pra-  , ^ 

damnati  funt. Proinde  eoS  potifiimum  infejbnt,qui-  Adorari 

busbeatitud'mem,quani  ipji amiferunt,  promiffam  diabolo*, 
eognofcunt.  Item  in  Sermonibus  communibus : Serm.ai 
Quid  pranius, quid  malignius, quidite  aduerfario  no 

d jbro  ne - 


Simile  <m'td- 
da  apua  Gre 
gonum  legi- 
tur lib.  19. 
Moralium, 
fuper  illud 
lob:  Dtuidi- 
tur  ajlm  fu- 
per terram, 
ite  apud  Leo 
ne  Pont.  fer. 
S.Natiuitat. 


Matth.4. 

Marc.r. 

L11C.4. 


Daniel^f. 

loinn.ij. 


De  pracftigtjs  daemonum 

ftro  nequiusiqui  pofuit  iit  coelo  beUum , in  paradifo 
fraudem,odium  inter  primos  fratres,  er  m omni  no - 
ftro  opere zizdnia  fcminauit.Nam  m comeslionepo 
fuit  gu  lam.  m generatione  luxuria,  frn  exercitatione 

hnauiam.m  conuerfatione  inuidia , in  zul 


auariciamdm  corregione  iramdn  prefuktiLfme  do- 
minatione fuperbid.lnjcorde pofuit  cogitationes ma 
lasjn  ore  pofuit  locutiones  0 fas, in  membris  opera- 

tiones  iniquM > m uigilldamauet  ad  p rana  opera,  in 
domiendo_ad fbmniaiurpia.Lcetos  monet  ad  diffo- 
lutio  ne.  trifks  auteaddeff  eratione.  Sed.ut  breu  ius  16 
quar^nMamudimalafmitipfM&prmitatecomiffa. 

Ne  quid  uero  incredibili  dtemonk  audacia:  er /a- 
ftui  incoparabili  decederet,atq-  utadoratione,pecu- 
liari  dei  prjerogatiua  honoraretur,uel  CHRISTVM 
certius  cognofceretjpfim  etid  D ei  filiu  m folitudine 
tetat:  ilhq-  in  prcealtu  monte  addutto, omnia  mudi  re 
gna,ac  eoru  gloria  ojlcfam,fc  daturu, fi  fe  projlratus 
adorauerit,aufuplufqudm  facrilego  pollicetur:  quii 
diuina  maiefbtc  m hominu  regnis  atq j imperijs , fo- 
la  dominarfeacfcui  libet  tradere  coJkt.Vorro  CHRI 
STVM  iam  certo  cognitu,perditum  etid  uoluit.qua - 
re  utTuproderetfm  cor  ludie  Simonis  lfcanote  im - 
tnifitim  quem,  poft  offulam  a CHRISTO  porre- 
ftam,ingrcffm  eft.  T antu  enim  huius  folertifimi  ar- 
tificis contra  D eum  er  genas  humanucfl  odium,  ut 
quicquid  machmtur,fit  in  D ei  conteptu , er  homi- 
nu detrimentum  pcrnicicmqs,frdude  ej  extremo  do-  • 
lo  caute  tcftum.  Quum, 


Liber  primus. 


5* 


<|  Quum  aute  hi  fp  iri  tus  aere a aut  qualifcunq-,  al-  tfm  *& 

terius  tenuis jht fubjhntia,fua  tenuitate, fubtilitate, 
celeritate  incredibili,  fcnfuum  acrimonia , er  lumine 
natur  £ lucidiore,  quibus  omnibus  terrenoru  corpo- 
rum inbabilitatem  er  finfuu  tarditatem  longe  latcq- 
praceUunt,eosmultaE>eipermiffu,partm  ueri,par 
t'm  prajhgiofe  'mtelligere  er  poffeffitendu  eft. Quii 
bm  accefiit , tejk  Augujhno , diuturnioris  tempori $ De  fpiritu  ^ 
beneficio, quo  eorum  uitaa  primo  £uo  protenditur}  ani.  a.i8i 
comparata  infignis  rerum  longe  maiorum  experien, 
tia,qudm  hominibus  ob  breuitatem  uit£  momenta- 
neam pote  fi  euenire.  idcirco  quadam  admiranda  fa- 
ciunt : er  quadam,  potifiimim  ob  Scriptura  fanda 
er  uaticiniorii  cognitione,pradicunt,  uel  etia  proba 
bili  coniedura  cofequuntur:  nonunquam  etiam  qua 
ipfi  jacturi  funt,pranunciant , quibus  homines  alli- 
ciunt, inef eant, [educunt  er  defraudant:  quo  nomi- 
ne illis  mirabilem  prudentiam,  acutum  ingenium  er 
tenacem  memoriam  tribuit  Viato  in  Epmomide. 

Quapropter  tradit  Clemens , ijhs,cum  fintdamo- 
niacijfiritus,  er  multo  citius  [cire  aliqua,  er  mul- 
to perfidius : non  enim  tarditate  corporis  degra- 
uantur . Et  ideo  qua  medici  longo  tempore  er  la- 
bore plurimo  affiquuntur  ,hac  iUi,tanquam  ffiri- 
tus , abfque  mora  ulla,  Cffine  difficultate  cogno- 
fcunt . Non  ergo  mirum  eft , fi  plus  etiam  aliquid 
quam  homines,  fciunt:  fedhoc metuendum  eft,  quod 
ea  qua  fciunt, non  ad  falutem,uerum  ad  deceptionem 

d i pro  fi* 


Lib.  4 i r6* 
cogn. 


In  apologet, 
sduerfus  ge 
tes  ca.at. 
JDiuinatio  - 
v es  dtemonZ 
unde. 


Danicl.8. 


ji  Depraeftigrjsdajmonum 

proferunt  animarum, ut  per  b<ec  eas  cultum  felfe  re** 
ligionis  edoceant.  Hic  Tertullianus fic  differit:Om- 
nis  ffiritus  aleseft,  hoc  angeli  er  drinones,  igitur 
momento  ubiq;  funt.  Totus  orbis  iUis  locus  unus  efl: 
quid  ubiq;  geratur, tam  facile  fciunt,  quam  enuciant . 
uelocitas  diuinitas  creditur , quia  fubjhntia  ignora- 
tur. Sic  er  authores  interdum  uideriuolunt  eorum 
quce  annuntiat, z?  funt  plane  maloru  nonnunquam, 
bonorum  tamen  nunquam.  Difeo fit  tones  etiam  Dei 
er  nunc  prophetis  condonantibus  excerpunt , er 
nunc  leftiombus  rcfonantibus  carpunt.  Ita  & hinc 
fumetes  quafdam  temporii fortes,diuinitdtem  cernu- 
lantur,dum  ferantur  diuinationem.  I n oraculis  au- 
tem quo  ingenio  ambiguitates  temperent  in  euentus , 
fciunt  Croefi,  fciunt  Pyrrhi.  Sic  prcefeiuit  diabolus 
ex  Efaice  er  D anielis  oraculis  ( quorum  uterq;  ado- 
lefcentem  Alexddrum  expref e delineat)  eum  ipfum 
Alexandnm,feperato  Dario,  potiturum  A fia  uni > 
uerfa,  er  translaturum  imperium  aBabylonijs ad 
Grcecos.Propterea  Delphicam  uatem  confelenti,  er 
ab  muita  refponfum  extorquenti,tandcm  ipfa  in  haec 
uerba  prorumpens  rcfpondit:  1 raudus  eris  Alexan- 
der.Poflea  ad  Perfis  exercitum  traducenti,  prodigia 
offudit  multa.ln  aditu  Aficcfimulachrum  Orphei  fu- 
dore  maduit.  Hinc  Alexandro  ad  extremum  cu  Da- 
rio confligente,  aquila  e fublinu  fepra  cius  uerticem 
fefc librare,  er  inaduerfoshofks  traijcere  uifaefl. 
Ludibria  haud  dubie  damonij  heee  erat, adornata  ad 

prodigio - 


Liber  primus.  u 

prodigiorum  cr  auguriorum,  quibus  tucfdebatur , 
obferuationes  confirmanda.  Durium  ediuerfo,an- 
cipitibus  fomnijs  infelfam  uittoria  ffem  erexit.Pra- 
nouit  cx  Efaia  prophetijs,fere  ut  Tyrus  defbruatur  i, 
Macedonibus. Itu  enim  ille  ait : vlulate  naues  maris, 
quiauajhta  efe  domus, unde  uenire  confueuerant.  De 
terra  Cetbim  reuelatum  efe  eis.  Terram  uero  Cethim 
Macedoniam  cfjeafjerutpleriq;,  crab  Homero  ««- 
Teius  Macedones  uocatos.  Quida  tamenper  terram 
Cethim,Cyprios  inteUigut.lndcquum,fufo  fugato  q; 
Dano, copias  ad  Tyrum  admouiffet  A lexdder,  pra- 
monuit  quendam,qui  ciuibus  pr an  undaret , Apolli- 
nem duitatem  de  fer  turum  ejje:  ut  quumeuentusre- 
ffonderetjdoloru  exiflimationc fhbiliret.  Ex  ijfdent 
E faia  cr  Danielis  uaticinijs  prafeiuit , fere  ut  Afey- 
riorurn  monarchia  pejjum  iret,  cr  in  potefktem  re- 
digeretur Medorum  ac  P er f arum : cr  quidem  a Cy- 
ro,cuius  nommatim  Efaias  meminit.  Vnde  conieftd- 
tus  ejl,Croefum  etid  de  regno  Lydia  periclitaturum 
effe -Quare  cr  aliqudto  ante  to/j  uwrfaf/  X7coyovoi> 
Gygis,quod  m Cyri  tempora  incidere  eum  projpicic 
bat,amijfurum  regnum  Lydia  pradixit , co fultus  ex 
oraculi  Delphici  fcde-.crpoftvacu  regnum  adeptus 
effet  Crcefus,ut  opum  fuarirn  fiducia  infolefeentem , 
f iperbientem  cr  regnum  Per  fecum  ajfedantem  euer 
teret,  Kli Mfav,  uidoriam  in  foedem  ipfi 

annuente,ad  bellum  Cyro  inferendum  per  duxi  t:quo 
modo  uidus, captus  cr  regtw  exutus, uitam  in  Perfea 

d 3 finiuit. 


Efaia:  ij. 


VidelofepTi 
lib.  i.  antiq 
Iud.ca.6. 


Efaia:  44. 


Chrijhim,& 
ad  quid  mtf- 
fui  effet-.fr  m 
norunt  d*mp 
ne  i,  quam 
e^AfoTlolt. 


Ware.t. 
tuc.  4. 


Wattli.tf?. 
Mare.  5. 
Luc.  9. 
lotaa.6. 


f4  Depr<effr'gr)s  daemonum 

finiuit.  Infinita  eiufemodi  in  hijkrijs  obferuantu f 
exempla: fcd  ad  pojkriora.nec  obfcura,couertamur. 

' Vcrbibet facr £ Scriptura  authoritas,diabolu  prius 
C H R I S T V M penitius  nouiffe,quam  ipfi  quibus  - 
cum  ille  loqueretur  er  familiariter  degeret,  Apojkli: 
ut  etiam  ante  CHRISTI  morte  refurrettionmq; 
jauerit , tefhtusq;  fuerit  inuitus  , ad  quid  ueniffet 
C H R I S T V S:  nimiru , quo  cognitu  faceret  [at  ana 
eius  q;  fraudes:  illius  aftiones  demoliretur, atq-  regnu 
euerteret  Quapropter  metu  iudicij  diuini  aeterna- 
rumq ; poenarim  contremifcens,®’ pene  deficiens, tn 
obfejjb  ante  CHRISTVM  procidente,  magna 
exclamauit  uoce:Ah,quid  rei  nobis  tecurn  efllESV 
N azareneluenifb  ad  perdendwm  nos.Noui  te  qui  jis „ 
nempe  fandius  iUe  Dei. Et  increpauit  illum  I E S V S, 
dicens:  Obmutefce,cr  exi  ab  hominc.cr  cum  proie- 
ciffet illum  d&non  in  medium,  exijt  ab  illo,  nibilcq? 
iUi  nocuit.  Et  pojl : Exibant  er  dtemonia  a multis, 
clamantia  er  dicentia:  Tues  CHRISTVS  ille  fi- 
lius Dei. Et  increpans  non  finebat  ea  loqui,  quod  fcie 
bant  ip fum  effe  CHRISTVM.  Hic  Anajhfius: 
Daemonis,  inquit,  fermonem  compefcebat  CHRI- 
STVS,nc fimul cum ueritate  etiam fuam  iniquita- 
tem promulgct:ut  nos  etiam  affuefiiciat , ne  talia  cu- 
remus,etiamfi  uera  loqui  uideantur.  illud  alias  etiam, 
pios pojka  latui  ffe , Sacrarum  liter  arum  tejHmonio 
docetur.ut  alij  eum  Heliam,alij  loannem  baptifhm, 
abj  Hieremiaiifalij  unum  de  prophetarum  numero 


Liber  primas.  5f 

efje dicerent. Petro  ante pronuticianti,Tu  es  CHRI 
STVS  iUe  filius  Dei  uiuentis:  rej[ondit  CHRI- 
S T V S,  Beatus  es  SmonbarIona,quia  caro  e r [an- 
guis non  reuelauit  tibi,  fed  pater  meus  qui  in  coelis 
ejl.  I d quod  Petro  a patre  codefii  hic  reuelatim  affe - 
rit  CHRI STVS,  hoc  ipfum  er  fatan nouit , er 
palam  tefhtus  ejl, non  rogatus.  Hinc  ipfius  inge - 
nij  acumen  liquet,  cuius  ope  res  etiam  abftrufifii- 
tnas,  nofirisque  [enfibus  apprime  alienas,  no  uiffe 
potefi. 

Hucfkcit  illud  puettee  Pythice,de  Paulostr  Barna-  ^lSa 
ba  clamitantis  teflimoniu:  IjU  homines  [erui.  D ei  ex - 
celfifiimi funt,  qui  annunciant  uobis  uiam [alutis. 

A tq;  id  genus  teflimonia  ab  Ajhroth  er  Berith  ido- 
lis,cr  a deemonio  obfefiis ,deBartholom£o  apofb - 
lo,Thoma,zralijs  data  legimus.  Veritatem  uero  hic 
confitentur,nonut  populum  ad  audiendam  ample - 
tlenddmque  eorum  dodrinam  permouerent:  er  ex- 
horrefccntes  er  reformidantes  minijkrij  Euange- 
lici uirtutem,  zrfui  condemnationem  ac  expulfio - 
nem  ex  obfefiis:  qu£  hofpitia  fi  obtimijjem,  futim 
Apofhlorum  minifkria  [editione  potui ffent  contur- 
bare, aut  inchoata  pofi  opprimere,  nouis rumori 
bus  diffemmatis  per  Pythiam  uate,obfeffios  er  idola 
qu£  apud  fiultu,  uulgus  magno  habebantur  loco.  Ad- 
datur er  iUud  mali ffiiritus  ref[ofim:lefum  noui,  er  ^ 
Paulu  fcio,  uos  aute  qui  eftisilteiQuid  rei  nobis  tecu 
eftlESV,  fili  Dei  altifimii  Venifii  huc  ad  crucian-  M»rc.  * . 

d 4 dum, 


Lue.  S. 
Gencfj. 

Micheasy. 

Matth.i.t. 

Luc.i.2. 

Efaiary. 


56  De  praeft/gtjs  daemonum 

dum  nos  (tute  tempus.  Obfecro  ne  me  torqueas. 

Etumuero  femen  mulieris  contriturum  caput  fep 
p entis,  prophetarum  de  CHRISTO  nafcitupq 
etiam  inBetblehem  \ud££  uaticma,  praefinitu  huic 
tempus,  I E S V M in  Diu£  utrgmis  utero,  fuperue- 
nicnte  Spiritu  fantto,zruirtutealtifiimi  obumbrati 
te  conceptum  ex  angeli  Gabrielis  annunciatione, ad- 
mirandam eius  natiuitatem,  longinquum  magorum 
ex  Oriente  iter, ut  eum  ador  arent,  fciuerat  dcemon . 
quapropter  inter  ffan  er  metum,  Herodis  animum 
diris  contra  I E S V M infaammauit  facibus,  ut  inter 
infantium  B ethleemiticorum  bimulorum  £tateq-  iu - 
niorum  deplorandam  cladem,  I E S V S famul  inter- 
necione dbfumeretur:  atqui  falutifaro  magis  De/  con 
falio  fuos  collabefcere  conatus,  mjringic p,  reipfa  ex- 
peritur diabolus. 

f Cateru  ut  inflituti  mei  ratio  certius  citiusq-  in- 
notefcat,  paucis,ueluti  fafciculo  uno,qu£dam  ex  dae- 
monis ditionibus  er  potentia  colligam.  Quum  ange 
lica  eius  effaentia  non  interierit,fed  male  proprie  uo - 
luntdtis  affattu  degener ar it,  accreueritfa  tam  diuti- 
T)  i ab  oli  ftu,.  no  tempore  eximia  reru  obferuatio  er  ufus  infagnis , 
dia,  &poten  mcign£  iUum  effae  confht  uirtutis,caUiditatis  incredi- 
bilis , fapientk  plus  quam  human£ , perjficacitatis 
acutifaim£,uigilanti£  fumm£,artificij  technas  faruen 
di  pernicio fi famas fuco  fpeciofaftmo  'mcomparabi - 
lis,maliti£  'mfanit£ , odij  erga  genus  humanu  oianov- 
hea  ctvHne?» : dtq;  hoc  nomine  cum  fepenumero 

(permit- 


tia. 


Liber  primus,  57 

( permittente  ,uel  [altem  conniuente  Deo ) admiran- 
das facere  rcs,cr  fe  m beftias,jbtuas,jfecus, latebras, 
cauernas  ingerere,  in  quercus  D odone  Molofridis 
in  E piro,  unde  Dodonaeum  oraculum  frequentatum  jl, 

cj},injinuarc:apud  Aegyptum  ex  Herculc,Apoiline,  -Wy t 
Minerua,  Diana,  Marte,  louc,Api  boue,Latonain 
urbeButi,  furio  fis  facerdotibus  Apollinis  inColo- 
phone,Tbebis  in  Bceotia,cr  in  Lcebadia  ex  T ropho 
nio,ex  uacca  Memphi , exboue  M neo  Heliopoli,  ex 
crocodilis  in  Arfinoe,  ex  Amphiarao  uatein  Attica, 
refponft  dareihumanauoce,  nutu,  diouegefru,  affi- 
dis fubinde gcfnbus furentium,  nomunquam  ebrio - 
rum,alias  trementium , aut  ridicule  gejliculantium: 
quandoq. • fomnijs,amphiboUjs  interdum,  plerunque 
er  cenigmatibusiquia  ignorat  diabolus  quo  ufq • to- 
leraturus fit  Deus,autpcrmiffurus,  qu£  intendit  er 
ftruit.  Votuit  er  ad  louis  Hammonis  oraculum  in- 
quirendum in  extimo  frnu  Libyae,  apud  Garamantes 
ultra  Cyrenen  in [olitudimbus  uajUs,  torridis  ac  ficci 
tate  [erilibus, Cambyfen  Cyri  er  Alexandrum  in  fu- 
gare: item  Vythium  Delphis  prae  ceteris,  cultu,  reli- 
gione, frma,  opibus  er  donarijs  celebratius  reddere. 

Iconietturis. 


SfTu, 

r- 


cogitatus  er  fcnfa  peruidiffe  quandoque  credatun 

quanquam  inierim  frllat  er  fallatur,  tenebras  ojpm- 

ddtMcritatem  caligine  obfcureLatq ) etiam  metiatur. 

Ham  rogatus  (hemo, Porphyrio  tejte,  etiam  quae  non 

d 5 nouit 


Diitboltu 
-quomodo  ud- 
muine  tur. 


Cfem.lib.4. 

P-ecog. 


JMich.  Pfd- 
ius. 


Virg.  4. 
Georg. 


f 8 De  prasftigrjs  daemonum 

nouit,  confhnter  affirmat : er  qu£  nouit, fi  femelue- 
re,decies  illa  falfo  refert.  P otefl  quoq;  plerifque  locis 
m fimulachris  fui  exercere  ludibrii , ut  ei  ueneren- 
tur  'mcauti,adorent , eorum  opem  implorent  in  re- 
rum anguflijs,  'm  uiletudine  iduer  fi,  er  quacunque 
affliftione:  quo  i ueri  Dei  cultu  & inuocitione  id 
fuas  impofbras  in  interitum  eos  iuocet.  N eciUidifo 
ffacilesfL,.animarum-a:orpom  mole  exutimmfigu 
nmmentiri^nrcAmommenti  uerfiri , in  coemite - 
.fljs  obernre , foeftris  perterrefacere  hceredes  aut 
Aios,  ut  id  illicitos  cultus,  uetitim  religionis  ergo 
peregrinationem,iuflorum  er  pirentilium  pr£f cri- 
pta forma  perfolutionem  damno fam , imperitos  mu- 
nusq;  D eo  fidentes  cogit.  Conatur  itidem  imbecil- 
les fide  praecipites  agere , fortes  uero  diuerfis  modis 
femper  impugnare , fi  quar itione  eos  agere  tranf- 
uerfos  poffet:  item  de foer antes,  credulos,  maleq. ■ fa- 
nos  pollicitationibus  er  gloria  ditare,  in foem  feli- 
cium fuccejfuum  iUeftos  perimere,  aut  trijiium  euen 
tuum  metu  iniefto  cruciare.  Nouit  adheeeuarias  ode 
tare  formas, inania  idola  arte  mira  conformare,  uifus 
organu  turbare . oculos  perllringere.falfi  pro  ueris 


uere  funt, ut  non  appareant, udare:  er  qu<e  reuers 
nonexifhint,ut  effe  appareat  exhiberc.fe  in  mille  foe 
cies  transformare,Proteuq-  agere:  er'  ut  canit  Poeta* 
Tum  uarice  illudunt  foedes  atq;  ora  forarim: 

Fiet  enim  fubito  fus  homdm3atraqdygris, 

squammof 


Liber  primus.  52 

gquammofusq;  draco, crfidua  ceruice  lenend , 

Aut  acrem  flammis  fonihm  dabit: 

Omnia  transformans  fefe  in  miracula  rerum, 

Jgnem,horribilemq;  jvram,fluuiumq-  liquentem. 

Confueuit  gy  hominum  mentes  multiforus  phan-  ~ 
tafmatum  ludibrijs  uitiare.uigiLxtcs  perturbare,  dor 
mientesmfomnijs  terrere,  peregrinantes  arefio  iti- 
nere fcducere.errantes  atq • etid  alios  quandoq^ide-  . 

retalias  terrore  concutere,multa  labyrinthis opinio^ 
m inextricabilibus  implicare  er  inneilere,  tetriora 
mala pleruq. * boni ffecie  ferere,zr ueritatis cofrfio- 
ne  in  fua  illicere  naffam/graumq-fkUere,  Solet  quoq;  ,t  u 
lac  uaccanm  cohibere,  er  ne  in  butyrum  coalefcat  /,  /jj  /j . 

impedireiuimm  aliunde  adferre,  clauftra  refer  are:  u Sivx, 


precterea  ocyfiimc  res  uarias,uelut  pani  lacinias,  of- 
fa,fbramenta,dauos,acus,aciculas,fUa,eorumq ; glo  << 
tylos,intortum  capiUitum,ligna,idq-  genus  porten-  u 
ta  in  uiuorum  extremas  fauces,  nec  penitius,  quo  ore  v 
reijciantur,  ingerereun  mortuorum  uentriculum  er// 
partes  alias  praJUgijs  aptas,  er  pofl  mortem  [edas,  i, 
ligna , cultros  ,er  quacunque  uis  alia,  fallaciter  arte  1, 
dolofa  inter fecandim  inferere:  exparte  pofbica  im^j, 
plicatos  crines,  areme  copiam,  crjimilia  prcejbgijs  1, 
mouere,  offufeata  interim  oculorum  acie:infefta  au-'< 
nbusfp.rtiue  immittere, qii£  pofka  uel  prodeant,  uel  „ 
euolent.  H<ec  ame  uifafunt  alata , ex  auribus  cuiuf- 
dam  puella:  miferc  a d.tmonio  exagitat£  defum  - 
pta.  Prodiue  iUi  quoque  efl,  ulcere  corpus  defoeda 


T>  a ^ 


60  De  praeftigtjs  dsmonum 
re.  pudenda  meliccride  uel ulcere  faniofo  inficere., 
euirationis  perfuafionemfdfo  inducere ,corpora  to- 
te ob  fidere.  ea  fi  furfum  ac  deorfum  dillraherc,quan 

predidac  uiolentam  fubktionan  in  arce  Cddenbro - 
ce  apud  Geldros,Deo  iuuante  , alias  intrepide  relu - 
fundo  impedire  ualui:  k morfus  Umcn  interim  in - 
fiidu,quo  manus  meas  mire  impetebat,  inhorribili 
illa fibuedione,anxie  canendum  erat.  Cur  enim  non 
tam  meos  promo uere  conatus  in  iuuando,qukm  de- 
rnoni  permittere  fua  {ludia  in  Udendo,  potuit  D cusi 
Affheuit  praterea  uarie  corpora  transferre,  eoriifi 
humores  commonere,  originem  ner uarum  in  rrre- 

bro  turbare,  quo  atrocifiimis  rarifiimisfi  conuulfio 
m (jpeciebus,iadu  tradufi  incredibili,  er  quafi  cre- 
pitantibus fonitu  horrifico  iundurarum  compagi- 
bus, inadmirationem,dijfidentiam,finifiram  dealijs 
opinionem,ad  mendacia,uetita  auxilia  er  ccedes,ho- 
mines  compellat.  Ad  hunc  modum  neruos  er  mufeu- 
los  praeter  uoluntatem  inordinate  crudeliter  fi  con- 
u ueilere  potcjhplerunq;  Thoivofj  ciere,  ut  ceruixunk 
• < cum  corpore  immobilis  maneat,cr  in  neutram  infle- 
ti datur  partem,fed  iuxtk  in  utramq;  partem  intenda- 
tur:fubinde  s^^c^roTovotJ  uel  tenfionem  ad  anterio 
ra  excitare  ualet,  ut  caput,  ceruix,  reliquum  fi  cor- 
pus,,iugular ibus  uenis  mirum  in  modum  circum  col- 
lum difivntis,contrahatur:  quandoque  otu&otovoii 
udtenfioncm  ad  po finior  a citare  t#m  uehementem 


Liber  primus.  61 

folet,ut  caput  in  aorfum  e r fcapuUs  grduiter  conucl 
latur,cruribus  interim  contradis:  itan  diucrfas  bor - 
ribilium  conuulfionum  facies,  multifaria  c r inaequa- 
liter in  membris  produccremonnuUis  totum  corpus, 
ceu  articulis  tormento  luxatis  diuulfasa j eneruare , 
aut  palpitantium,  trepidantinmiie  mufculorum  ffe- 
ciem  infarrr.quibufdam  os  cr  oculos  truculenter  in- 
torquere,feptum  tranfuerfum  in  homine  ita  conflrin 
gere  ut  ffiratio  uix  difficulter  duci  queat,arterijs  in- 
terim  pulfantibus  leuiculum  infarens  impedimetum , 
fcd  uentriculum  fangultibus  frequentibus  ccnucUens : 
quas  omnes  cr  id  genus  plures  crudelium  conuulfio-  , 
num  ffecies,  nuper  in  nobilium  uirginu  occlufo  cor- 
nobio  C elorpio,  iuxta  Hammonem  urbemjn  tnbus  torjno 
cr  decem  uirginibus  daemoniacis  cbferuarunt  uiri  jionesgrants. 
doftifiimi,zr artis medicceufu dexterrimi,  D.  RE-  Sa- 

_ „ , . lenanderme- 

NERVS  Solenander,  coucgd  coniunctifmus,0'  jICUf. 
Id.THEOD  ORVS  Bircmannus.  qui  etiam  hoc  Theodorus' 
addiderunt,  eas  foedifaimum  ore  halitum  ffirajje  in  Birmummu 
ipfo,cr paulo pojlipfum paroxyfmum:  qui  alus fe-MC  >c 
melinterdiu,  aliquando  fapius  inuadeb  at,  aliquoties 
in  horas  aliquot  multas  protrahebatur.  In  acceffionc 
mali  conuulfe  intelligentes  er ant,  audiebant,  a flantes 
etiam  interno fcere fe  plerceq ; pofaea  affirmabat:  nant 
in  accefaione, propter fjnntalmn  partium  cr  linguae 
conuulfaones , loqui  minus  poterant.  ifaae  non  aeque 
ferociter  torquebantur, ne cp  uno  modo,fed  aliae  alijs 
mitius.  Sed  hoc  comune  prope  omnibus  erat , ut  cum 

exijs 


Idfeph, 

•ntiq.  ludai. 
ca.2. 


gi  Depraeftigtjs  daemonum 

ex  ijs  una  agitaretur , exter  £ quoq-  in  feiunttis  etiatii 
cubiculis  correpte  folii  tumultuantis  Jirepitu  audieit 
tes,fimili  mifierrmo  modo  uexarentur.  Nec  ita  pri- 
dem difiimiles  conuulfiones  B uficiducis,in  collegio 
iuxta  xdeD.loanni  Bdptiftx  dicata,  in  uirgine  uejbt 
li  uidv.cuius  et  fauces  ne  cibu  admitterent,  coprimere 
fatanam,  er  lingua  inhibere  quando  q-,  ne  proloqui 
pofifet,uocesfi  etiam  excitare  er  ridiculas  er  horren 
das  anmaduerti.  I nterm  hic  prxfhntifiimos  fepe 
medicos  ludificat,  qui  eiufcemodi  morborum  dira 
co  tuiti  fiymp tornata, imo  laruas,  ad  naturales  ea  refie 
rentes  caufas,frufira  curatione  medicamentis  tetani. 

At  aquam  etiam  conjurationibus  facratam  fe  for- 
midare impenfe.geftibus  rr  uoce  in  corporibus  qux 
obfidionecocrcetre^itfi^fimuktj^uejnadmodum 
fe  naribus  extrahi,uirtute  radicis  inclufie  annulo  ex 
Solomonis  dottrina,  naribus  admoto.  Deinde  multa 
obferuare  afifolet,artificiofeq • mitari,feuuere  [eu  fui 
fo:plurima  eorum  qux  afta  aut  prodita  fiunt,  incredi 
b ili  fiolertia  ratiocinari  er  colligere:  uaria  ex  notis 
naturalibus  argutifiime  elicere,penitifiimeq. • eruere: 
diuerfia  in  imperiorum  er  hominu.  priuatorum  nego 
cijs  molirutiira  afiutia  contexere  telam  longam.-ua ± 
nam,nobisfi  inextricabilem,qua  inopinato  injfiera - 
tofi  implicantur  er  irretiutur  certe  plurimiitandem 
homines,beffias,aeirm  conturbare,  prodigia  meteo- 
ris fiimilia  inccelo  effingere , figuras  configentium 
exercituum  exprimere3  clangores  tuburu,  armorum 

ftrepitus , 


Liber  primtTS,  6$ 

fer epitus, ferientium  fe  mutuo  er  ex  ittibus  cotlaben * 
tmm  fonitus:uoces  ejulantium  aut  exultantium  imitet  t, 
ri,  [celerate  abuti  natura  rerum  ad  generis  humani 
perniciem , callide  exitio  fas  prafligias  phy  fecis  effetti 
bus  conformare ,er  multa  in  ordine  caufarum  fuo  te* 
noreprogreffuq-  agentium  confundere,  mala  quan* 

'tapoteft  calliditate  attrahere  er  urgere , in  ceruices 
noflras  cogere  cr  contorquere,  bona  abigere  atque 
excludere,imb  coelum  terree mifcere cr  inuoluere.  . 

Vroinde  in  Apologetico  fcite  tefhtu  reliquit  Ter - Aduerfns  ge 
tuUianus,inquicns : D <emonwm  operatio  efl  hominis  te<  C1'zz* 
euerfeo.  Sic fpiritalis  malitia  a primordio  aufficata 
efl inhorninis exitium.  I tacp  corporibus  quidem  er 
ualetudines  infligunt , er  aliquos  cafus  acerbos,  ani * 
m£  uero  repentinos  er  extraordinarios  per  uim  ex - 
ceffus.Suppetit  illis  ad  utramq$  fubfhntiam  hominis 
hededam  fubtilitas  er  tenuitas  fua  multum  fpintuali- 
bus  uiribus,licet  er  inuifebiles  er  infenfebiles  in  effe* 

(lu  potius  quam  in  attu  appareant.  Si  poma,fefi-uges 
nefeio  quod  aur£  latens  uitium  in  flore  prcecipitat,in 
germine  exanimat, in  pubertate  conuulnerat:  fe  caca 
ratione  tetatus  aer,pefliletes  hauflus  fuos  effunditiea 
dem  igitur  obfcuritate  contagionis , afpiratio  d<cmo . 
num  er  angelorum  mentis  quoq • corruptelas  agit  fu 
roribus  er  ametijs,foedis  ac  f£uis  libidinibus, cu  erro 
ribus  uarifsiquoru  ifk  potifeimus,  quod  eos  ipfos  ca * 
i ptis  er  circufcriptis  hominumetib. comedat, ut  etfebi 
pabula  propria  nidoris  et  fanguinis  procuret, femuU 

ebrii 


pfcilus  dc  d.t 
trionibus. 


<4  De  prajft/gtjs  daemonum 

ebrii  imaginibus  oblata , er  qu£  iUi  accuratior  pd' 
fena  eft,qua  homine  e cogitatu  uer<e  diuinitatis  aucr' 
tdtjiljb  pr£jiigijs,quas er  ipfa quomodo  operetur, 
expediam.  Omnis ffiritus ales  eji.ReliquaTertullia - 
ni  uerbdfupra  recitantur. 

Atfufiorem,eaqu£  diximus,  aliaq;  fimilia  agen- 
di modum  er  rationem,  Michaeli  vfello  explicauit 
quidam  Marcus,dccmonij  cultor  eximius,  in  Cherfo- 
nefo  Grecci£  contermina  uitam  folitariam  degens . 
D £moncs  ( ait ) licet  fexuer  propria  lingua  caredt: 
‘ corpus  tamen  iUud aereum  Jibi  conceffuM,  pro  arbi- 
trio uelut  nubes uento  flante,  in  uarias  formas  mu- 
tant, contrahuntepatq;  extendunt,  quemadmodum 
lumbrici#  uidetur  accidere  ob  fubjhntiam  meliorem, 
[duducp  fxcilimam : neque  fotum  magnitudine  diuer- 
l/itas  in  cis  accidit,  uerum  etiam  figuras  colores q; 
uariat  multi  formes. Corpus  enim  deemonis  ad  utruq ; 
/ efi  natura  paratum,  qua  enim  ratione  eft  natura  faci- 
le cedens,  fi c in  uarias  figurarum  (pectes  transforma-' 
tur.qua  uerb  aereum  e fi, diuer fos  aeris  infUr  colores 
f 'abit.  Sed  aer  quidem  extrinfecus  coloratur , corpus 
ucro  d£monis  iuxta  animi  fui  afjvttus  fpecies  colo- 
ni mutat, uelut  er  h omnis :fed  longe  melius, ut  quod 
anim.e Jit  obedientius.  Omnia  tamen  celeriter  dita- 
buntur, ob  corporis  mobilitatem,  tenuitatemq;.  Sic 
tanquamuir  apparet,  er  mox  occurrit  utfoemma: 
leonis  more fremit,faltat  ut  pardalis, latrat  ut  canis, 
atq- ad  utris  uajisq-fbrmam  fe  aliquando  transfert. 

Labet 


Liber  primus. 

L ubet  non  inelegantem  hoc  loco  hiflmam  apte 
interponere.  Refert  Uelinandus  monachus,  fe  audi-  Lii>ro  cfiro 
uiffeab  Ebaudo  patruo  fuo.qtud  cubiculis  eratJien  nicorumii- 
rico  Remcnfa  archiepifcopo , Ludouici  Gallorum  re 
gis  fratri:  quod  Henrico  archiepifcopo  <efhte  qua - M . 
dam  in  itinere  fomnum  meridianum  capiente , miles  [„  tfejhoia  ui 
quida  inter  cateros  aperto  cr  hiante  ore  pofapran-  detur  ex  nuit 
dium  donmretj  cuius  ore  uifa  cft  abaUjs  uigilanti- t>!  domnen- 
bus  quadam  alba  befacla  mufkU  famdis  exijffe,atq^ 
aduicinum  ibiriuuhmprocurriffe.  Ctimq-  furfum  gredt. 
deorfim  in  ripa  riuuli  anxia  cucurriffet,  nec  trdfeun  ^ 
di  uiam  inueniret,quidd  ex  afhntibus  accedens , eua - 
ginatum  gladium  riuulo  angufw  ueluti  pontem  fa- 
ciens imponit.  B efiiold  ilico  riuulum  fuper  gladium 
tranfgirdiens,  longius  procurrit , cr  fefe  [ub duxit . 

Paulo  pdfl  redire  uifa,cum  iterum  notu  pontem  qu£ 
r er  et, at  q;  eo  iam  fublato  dif currens  tranfarc  non  ua- 
hretjdem  ille  qui  antea,rurfum  riuuli  ripas  mpo fa- 
to gladid  coniungit,atq;  abfcedit.Tum  tranfatbefaio - 
la,cr  ad  dormientis  adhuc  patulum  os  rediens, uiden  <- 
tibus  omnibus  ingreditur.ac ilico  qui  dormierat  ex- 
peYgifcitur.rogatush-  num  quid  in  ferano  paffus  ef- 
feti reffondit,  [e  ftjjum  effe,  cr fatigatum,  tanquam 
ex  difficili  cr  longo  itinere , in  quo  bis  fuper  pontem 
ferreum  flumen  tranfauiffet.  Vnde  foci] collegerunt^ 
eum  ( qua  ipfa  uiderant ) uere fommaffe.  Mihi  uero 
diaboli  ludibrium  effe  indetur , qui  ut  uigilantes  fo- 
twsfaUeret,  aut  animam  hominis  corpoream  effe, 

e ideof; 


<£<5  De  praeftigtjs  dataiofiuiril 

ideoq;  interitur am  cim  corpore  ipfis  oflederet  per 
fuaderetq ; , idolu/m  hoc , exiens  dormientis  corpus , 
cr  ingrediens,oculis  obiecit. 

Simile  quiddamdeGuntia.no  rege  legitur,  neque 
idminmejhnamut  idem  Marcus  loco  paulo  ante 
citato  demde  refert,  fpiritui  qui  iiobis  ineft,  phan - 
ta  ftico  propinquant  dtfwmeuntpote  qui  er  ip  fi  fpi- 
ritus  finf.uerba  p erturbatiomma^-uoluptaimn  no - 
TnsinfimanLnon  emittentes  quidem  unrem  1 pulfs- 
tione  quadam  rr  fonitu , frdfrmourjjuos  abfque 

fpondet  V fellas ) fine  uoce  fermones  nobis  ingerere 
poffunti  Quid  mirum  ( ait  Marcus ) fi  modo  iUud 
animaduertas , quemadmodum  uidelicet  qui  loqui - 
tur,fr  procul  loquatur , uehementiore  clamore  eget: 
fottus  uero  propinquior  ,'m  audientis  aurem  fu  fur - 
rando  fubloquitur:  qui  fi  pojfet  cum  ipfo  animae 
fpiritu  copulari,  nullo  fono  prorfus egeret:  fed  fer- 
ino eius  uoluntate  conceptus  , nullo  penitus  fono 
audienti  iUaberetur.  Et  paulo  pojl : Sicut  aer  prae- 
fente  lumine  colores  er  formas  accipiens , traducit  in 
illa , quae  naturaliter  accipere  poffunt , ficut  appa- 
ret 'm  fpeculis,  rebus  q-  quafi  fpecularibus:  fic  er  dae- 
moniaca corpora,  fufcipientiaab  ea  quae  intus  ejl 
effentia  phantaflica,  figuras  atque  colores,  er  quaf- 
cunqueipfi  noluerunt  formas,  in  ipfum  animalem 
noflrumq-  /piri tu  tranfmittunt,  multa  nobis  negocia 
proebeni^uoluntates  er  conjilia  [aggerentes,  formas 

fubmdh  / 


Liber  primas.  67 

fubindican  tes,fufcitantes  memorias  uoluptatu,femu - 
lachrapafeiotiu  frequenter  concitdntes  uigildntibm 
dtq-  dormientibusmonnunqua  uero  femina  nobis  cr  %. 
inguina  titillatibus  incitdtes,infanos  er  iniquos  amo  \ 
resfubijciut  er  fubacuut : praecipue  aute,fe  humores  L 
cdlidos  himidosq. ■ ad  id  coducentes  nattifuerint.Sed  l 
hi  Plutonis  galeam  fubmducetes , perturbant  animas 
arte  quadam  er  fophifUcafraude.Uatlenus  Marcus.  L;bi  epi(b 
Memorabilia  uarice  ferm<e  laruarum  er  atiio-  ad  Suram. 
num  deemoniacarmi  exempla  defcnbit  C.P  Unius  iu - 
nior  in  hac  uerba,  primum  de  Curtio  Rufe : Tenuis 
adhuc  er  obfcurus  obtinenti  Africam  comes  hteferat. 

Inclinato  die  j pariabatur  in  porticum: offertur  ei  mu  Damon  mu- 
lieris figura, humana  grandior, pulchriora^:  porter-  ^0 
rito,  Afeicam  fe  futurorum  pranuncia  dixit  iturum  apparet. J 
enim  Romam,  honorescp  gefeurim,atque  etiam  cum 
fumnio  imperio  in  eandem  proumciam  reucrfunm , 
ibicp  moraturum.  Fatta  funt  omnia.  Vraterea  acce- 
denti Carthaginem  , egredicntique  nauem , eadem 
figura  in  littore  occurrifje  narratur  Jpfe  certe  impli- 
citus morbo, futura  pr.eteritis,aduerfa  fecundis  augti 
ratus,  fpem  f alutis, nullo  fuonm  defferdte,  proiecit 

iamiUud  non'  ne  er  magis  terribile,  er  no  minus  Sibciiic.Ht». 
mirum  efe,quod  exponam  ut  accepit  Erat  Athenis  *o.  Exempi. 
feaciofa  er  capax  domus,  fed  infernis  crpefelens: 
per  felentium  notiis  fenus  ferri,  er  fe  attenderes  lo  infami f da 
acrius,  jlrepitus  uinculorum  longius  primo , dein-  mm  ^be- 
de  proxime  reddebatur,  mox  apparebat  fencx  >ns’ 

e z idolon^ 


tyfthenedo  - 
n phUofophi 
obfirmatttt 
contra,  darno 
nif  terricula- 
menta ani - 
miti. 


6 g De  prxfifgtjs  daemonum 

idolon,macie  er  fqualore  confrdus, promi ffa  barba, 
horrenti  capiUoxruribus  compedes , manibus  cate* 
nas  gerebat,  quatiebat  fr.  inde  inhabitantibus  trijks 
diroq-  noftes  per  metum  uigHdbdntur:uigiliam  mor 
bus,  er  crcfcente  formidine  mors  fequebatur.  N<tw 
mterdiu  quoq-,qu.dnquam  abfcefferat  imago,  memo 
rid  imaginis  oculis  mh<erebdt,longiomq ; caufa  timd 
ris  timor  erat.  Defertdinde  er  damnata  folitudtne 
domus, totaq '•  illi  monftro  relidatprafcribebatur  ta- 
men feu  quis  emere,  feu  quis  conducere  ignarus  tanti 
maliuetlet.  Venit  Athenas  philosophus  Athenodo- 
rus,legit  titulum. auditoq-  precio,  quia  fuffeda  uili- 
tas,percunttdtus,omnid  docetur.dc  nihilominus, imo 
tanto  magis,conducit.Vbi  coepit  ddueff  er afeere^  iu- 
bet  fremi  fibi  m prima  domus  parte : pofeit  pugilla- 
res,frylvm,  limen,  fuos  omnes  m 'interiora  dimittit: 
ipfedd fer ibendtm, animum, oculos,  manum inten- 
dit,ne uacuamens  audita  fhnulachra  er  'manes  fifo 
metus  fingeret.  Iratio,  quale  ubiq-. flentium  nodis: 
deinde  concuti  frrnm,uincula  moueri.iUe  non  totte- 
reoculos,  non  remittere ftyltmtfed ob firmare ani- 
tnum,auribusq;  protendere. tum  crebre fcere  fragor, 
aduentare  etiam,  ac  iam  ut  in  limine,  iam  ut  intra  li- 
men audiri,  r efficit,  uidet,  agnofcitq-  narratam  frbi 
effrgiem.fhbat,i/iimebatcj ; digito, frmilts  uocanti.hic 
contra,  utpaululuexpedaret,  manu  fignificat,  rur - 
fusq i ceris  er  ftylo  incimbit.iUa  feribentis  capiti  ca- 
tenis mfonab  at, r efficit  rurfrn  idem  quod  prius  in- 
nuentem: 


Liber  primus.  69 

puetemmec  moratu*  ,tollit  hmen,cr  fequitur.ibat  il- 
la lento  gradu,  quafi  grauis  uinculis-.poftquam  defle 
xit  in  aream  domiti, repente  dilapfa  deferit  comitem : 
de fcrtus,berbas  cr  filia  concerpta  flgnum  loco  po - > 
nit.  P ofkro  die  adit  magiflratus,  monet  ut  illim  lo-f 
cum  effodi  iubeant.lnueniuntur  offa  inferta  catenis 7 
CT  implicita,  qux  corpus  <etio  terraq;  putrefadum J 
nuda  cr  exefa  reliquerat  urnulis:  colle  da  publice  f :! 
peliuntur,  domus  poftea  reconditis  manibus  caruit 
ltem,apud  Aditrn  M.Antonij  fradis  copijs , Caf- 


T\oW 


Valer.  May. 


c a.M- 


flus  Parmenfis,  qui  partes  eius  fecutus  fuerat,  Athe-  hxhoJIou- 
nas  confugit,  vbi  concubia  node  cum  foUicitudini-  ^ dpp^ 
bus  cr  curis  mente  fopita,  in  ledulo  iaceret,exiflima  ret 
uit  ad  fe  uenire  hominem  ingentis  magnitudinis, colo  tomo- 
ris  nigri,fquaUidim  barba,cr  capitio  demiffo : inter 
rogatumq-  quifnam  effet,reffondiffe,hxKoJlcd(m/x. 
perterritus  deinde  tam  tetro  uifu , cr  nomine  hor- 
rendo,feruos  inclamauitfcifcitdtusq;  efl,fi  quem  ta- 
lis habitus  aut  intrantem  cubiculum  aut  exeuntem  ui 
diffinti  quibus  affirmantibus, neminem  illuc  acceflif- 
fe:  iterum  quieti  0*  fomno  fe  dedit:  at q-  eadem  ani- 
mo eiusobuerfataefifflccies.ltaqifiigato  fomno,  lu- 
men intro  fini  iuflit,  puerosq-  d fe  difcedere  uetuit. 

Inter  hanc  nodem  cr  fupplicium  capitis, quo  eu  G e- 
far  afficit,  paruulum  admodum  tempus  acceflit.  fa- 
cile huius mortempoterat  diabolus  pranouiffc,  ex 
C<efaris  in  hanc  rem  apparatu  cr  uerbis.  De feri- 
bit quoque  idem  Valerius,  lulijfimulachrum,quo 

e 3 pojl 


Dionyftii  Sy 
rdcufanti  ex- 
termitjpe- 
flmm. 


Plutarch.  in 
uita  CsTaris 
paulo  aliter. 


Contra,  dia- 
bohi  magna- 
nimitas M. 
Bruti, 


tib.  4.  HiiTr. 


70  De  praeftigtjs  daemonum 

poft  mortem  C.  Cafio  fuo  'mterfeftori  apparuerit 

Dionyfins  Syracufanus  breui  antea  quam  interi - 
meretur,confedit  infua  domo,  cogitationibus  mole - 
jlis  granatus:  tumiUi  apparuit  imago  illa  deformis, 
habitus  fatanici,  [copis  domim  uerrens  er  expur- 
gans.unde  ille  ufqueadeo  extimuit,  ut  no  diu  fo  lus  in 
cedibus  manere  noluerit:  fedquofdam  amicos  roga- 
rit , qui  cum  ipfo  pernottarent. 

M.B rutus,quu  ex  A fia  contra  Oftauianu  er  An- 
tonium aliquid  graue  moliretur , cotigit  ut  in  fuo  cu 
biculo  apud  lime  confideret, ardua  meditatus  er  ani 
mo  uolutdsiinterim  animaduertit  aliquc  adfe  in  cubi 
culu,  ingredi.Apertis  oculis  circufficiebat,nu  aliquis 
ex  familia  uel  miniflris  aliquid  ueUetinopmato  uidet 
imagine  formidabile  er  admiranda , corporis  tyrdni 
ci  er  agrcftis.Hic  Brutus  multo  animo fior  liberior  $ 
Diony/io , fcifcitabatur,  N u jfiritus  ejfet,uel  aliquis 
deoru,cr  quid  uelietiCu  occulto  murmure  reffcdet 
ff>iritus:Diabolus  fum,et  fp intus  malus:  in  Philippis, 
denuo  me  uidebis.  Inquit  Brutus  ingenue,  ut  uir  Ro- 
manus, magnanimus : Imo  fine  metu  te  iteru  uideb  0. 
Q urnn  aute  ex  famulis  fhidiofi  'inquireret,  nu  ingre- 
di aut  egredi  alique  obferuaffenttreffodebant,  Non* 
Hinc  perterritus  Brutus , mfoelicem  injUtuti  fuipr<e - 
lij  f uccefjtm  nerebatur:  quemadmodum  euenit. 

Saxoncs  armatos, tradit  Saxo,d  Sclauis  horren- 
da forma,  tanquambono  er  optato  omine,  fuperne 
m uertice  montis  ui[o  dcemone,fuifJe  'mtereptosiquia 

eomon- 


Liber  primus.  7* 

go  mojlro  ueluti  diuinitus  dati  ducis  aduetu  firmati, 
fwmptis  uidorice  aufficijs,ex  improuifo  Saxones  eof 
dem prorfus occiderut.  Quum bellu inter fe R oma 
ni  AlbXniq;  gereret, zr  utraq-  in  procmdu]  ia fhrct 
acies, extitit  repete  quida  mofirofa  /fecie,peUe  umi- 
dus furud,uociftras:lubcre  Dite  patre,deamq;  P ro- 
ferpina,fieri  facru  fibi,priufquam  comitteretur  pr& 
Uu.Quo  perterrefadi  uifo  R omani,protinus  ara  fub 
terra  tedificarut:gr  jhtim  facrificio  fkdo,pedu  uigin 
ti  aggere  contexerunt,ut  ea  ab  omnibus  praeterquam 
Romanis  ignoraretur.  A lexdder  ab  Alexadro  feri 
lit,  quenda  fuu  familiare.  nAambigU£  fidei  homine, 
amici  fimus  curaffr.et  cu  inde  Roma  reuerteretur,no 
de  adueniete  in  hoffiiiu  uite  proximu  diuertiffe,  er 
ibi  fe  animo  er  corpore  fatigatu  quieti  aediffe.  Cuq; 
folus  degeret adhuc  uigilaret,fvrt  repete  amici  nu> 
per  defundi  imagine  fummo  pallore  er  macie,  ac  eo 
Jtrme  habitu  oris,  quali  illu  cu  cegrotaret  dirniferat , 
ad  fe  accefiffeiquc  quu  fuiffet  intuitus,  et  prae  timere 
nec  animo  nec  mete  fatis  cofhret,  quifna  effet,  inter- 
rogauit.lUe  aute  cu  nihil  r e ffodiffet, exutis  ut  uideba 
tur  uejlibus,in  eode  cui  ipfe  incubcbdt  ledulo  fe  coUo 
cauit,ac  prope  accefit  quafi  eu  amplexurus.  Alt  er  ue 
ro  cufzre  id  metu  exanimis  uideretur,  ad  lectuli  fpo- 
da  fecefiit,iUumq ; propius  accedente  abegit.quife  re 
pulfampatiuidens,alterutoruo  er  minus  familiari 
uultu  affedat.refumptisq moxueftib.e  ledulo  fune 
pt, et  ancius  calceatus^  inde  abies, mquapofkaap- 

e 4 paruit 


A ng.  Pol.  j'u 

MiT.ca.^8. 
Moflrofa  Jft* 
cie  apparet 
diabolus. 


Li.J.Genial. 
dieru  cap.ji. 


Spedrttm  mi 
rum. 


Tres  ttifi de- 
manes. 


GeniaT.dier. 
li.q.ca  19. 


jz  De  praeffrgtfs  daemonum 

paruit.  Quo  timore  familiari*  iUe  perculfus , graui 
corripitur  r,iorbo,utpropemodum  interierit.  Adde - 
bat  bis,  dum  in  leflulo  cum  illo  Inflaretur,  fe  nudum 
illius  pedem  ufq-  adeo  gelidum  contreflaffe , ut  nulla 
glacies  huic  frigori  potuerit  comparari.  Adhar,Gor 
dianus  amicus  meus  lpeflat£  fidei  homo  mihi  retulit , 
quum  Aretium  cum familiari fuo  proficifceretur,^ 
ah  itinere, ut  fit,loge  aberrajjent  per  difficilia  er  de- 
uia  loca,ubi  nihil  uiderent  culti, fed  falte  nemora, [al- 
tus niuei  er  inaccefii  obijcerentur  o culis,  cr  ipfa  ter- 
reret [olitudoiuergcnteq-  ad  occafum  fole,labore  faf- 
fi  confedi.  i fent: tandem  hominis  uocem  procul  audiri 
uifum  ejl,quam  fequutijn  proximo  fafiigio  trium  ho 
minum  conffiiciunt  imagines  immanes  cr  fbrmidabi 
les  ultra  humanum  modum,nigris  er  demifiis  tuni- 
cis, in  uefie  lugubri  funejhq; , barba  capiUoq-  fum- 
rniffo,  horribili  facie.qui  quit  uoccgefiuq-  ad  fe  ipfos 
aduocarent,ac  iam  prope  illexiffent,ingente  interim 
corporis  mole, longe  humana  maiores  apparuerunt: 
atq !•  alius  [pe ae  non  abfimili  nudus , mirificos  edidit 
[altus  geftusfi  indecoros.Qup  jfeflaculo  confirmati 
fugam  hi  c£p  crauiamq-  ardua  er  preeeipitem  emen- 
[i,  uix  rufiici  demum  uile  kojfitium,  ubi  diuerte - 
rent,  inuenere. 

idem  Alexander  eiufdem  argumenti  bifiorias  de- 
fer ibit  lib.  4.  in  haec  uerba:Nuper  amicus  meus  fum- 
mus,  ingenio  er  fide  fingulari , rem  di  flu  admirabi- 
lem fibi  euenifje  narrauit,  eius  ueritatem  multorum 

compro - 


Liber  primus.  7? 

pomprobans  tejhmonio : fe  uidelicet,cum  Apud fibi  fi 
miliarem  cr  coniudifiimum  Neapoli  diuerteret,  er 
node  intempefh  hominis  in  uia  clamantis , opemq- 
implorantis  uocem  audiffet , accenfo  lumine  accur - T)s  iutiene 
rijje,quid  rei  efjet  inquifitum.ibiq;  damonan  er  di - parentibus 
rum  quoddam  numen  tetrao  horripili  jhecie  con-  >mm^ero , 
ffexiffe,quod iuucncm uociferantem er reludantem  cra,0‘t“p*'t 
in  uia  infejlis  manibus  inuader e nitebatur.  Ad  hunc  exemplum, 
prope  accedente  mifer  ille  <accurrit,uefkm'q;  er  ma- 
num quam  potuit  tenacifiime  apprehendit : multita; 
er  diufrujira  reludatm,inuocato  numinis  diuiniau 
xiho,uix  tandem  a daemone  fe  uindicat,  Quum  uero 
iuuenem  animo  turbatum  in  domum  recepi ffct, ut  ab 
ipfo  dimitteretur,  aut  pailiu  relinqueretur,  unquam 
potuit  effici:  tantus  enim  illum  inuaferat  horror,  ut 
mente  euida  fui  non  effet  compos,  quum  iUi  perpe- 
tuo ob  oculos  uerfari  uideretur  iUa  ff>ecies.  vbi  tan- 
dem adfe  redijffet,  rem  omnem  quo  pado  habuerat , 
expofuit.  Fuerat  autem  f celerata:  uit£ , contemptor 
Dei,cr parentibus  mmorigerus:  quos  tunc  obiur - 
garat,contumeliasq ; er  intoleranda  probra  in  eos 
congefferat,  ut  ab  iUis  confecratus  diris  execrationi- 
bus  abierit.  At  ne  cui  h<ec  uanafidaq, ; appareant, 

Thomas  monachus,  homo  minime  malus , cuius  fi- 
dem  probitatemq. ; in  rebus  nonpaucis  expertus  fum, 
ferio  mihi  retulit,  quum  in  monafkrio  er  ftcris  cedi- 
bus,fitis  in  Lucanis  montibus,  cum  pluribus  alterca- 
tus fuiffet,^rpojl  multa  conuicia  rixasq ; animo  per- 

e 5 turbato 


74  Depraeftigrjsdsemofium 

turbato  folus  fecefiffet  per  nemora, , f ? /pedent  ho- 
Monacho  da  minii  uultu  tetrQ , ajpectu  deformi  feuoq;,  nigra  bar 
mo  apparet,  b^promifis  tunicis,  obuiambabuiffe.  qui  rogatus, 
quid  folus  per  deuia  oberraret  iocaf  rejpondit,  fe 
equum , quo  uehifolet,  amififfe , er  /Ia  opinione  in 
proximos  excurriffe  campos:  cumq • per  finus  inuios 
equum  una quaefitum  pergerent,  ad  riuulum  in  cu- 
ius alueo  gurgites  latebant  formidabiles , deuene - 
runt.  Quare  monachim  calceos  exuentem  in  faci- 
liorem tranfitu/m , magnopere  urgebat  alter , ut  in 
ipfius  confcenderet  humeros,  transferendus  ab  eo 
qui  maior  erat  corpore,  ille  acquiefcens,  collumq ; 
amplexus  alterius  uada  inquirentis,  pedes  ipfius  non 
humana , fed  tetra  er  deformi  fpecie  contuetur . 
Qua  re  animaduerfa,  terrore  peyculfus , diuinam 
implorat  opem : atque  euefUgio  daemonem  er  fi- 
mulachrum  illud  dirum,  audita  inuocatione  diuina, 
murmure  querulo  er  turbine  ufqueadeo  ualido 
profugiffe  affeuerat , ut  imminentem  quercum  in- 
genti coUiferit  impetu,  er  injraftis  ramis  radici- 
tus euerterit : fe  autem  confkrnatum , er  uelut  e- 
xanimem  diu  iacuiffe:  er  nifi  preuidiffct , diabo- 
lum inuerticeszruoraginesfiuuioli  praealtos  prae- 
cipitaturum fuijfe , atque  interempturum , perfua - 
fum  habet.  Sed  prae  omnibus  quae  audiuerim 
dut  uiderim , res  ejl  admiratione  digna,  quam  re- 
centi memoria  eucmffe  Romce comperimus.  Quum 
Gabios  quidam  injim [ortis  ero 


bfcunstia- 


apud 


> 


if 


Liber  primus.  yq 

talibus  ddolefcens,  furio  fus,  corruptorum  morum 
cr  fi.cmorofe  uit£ , parentem  obiurgafjet , con - 
uicijscp  profcidiffret , ijs  agitatus  furijs  daemonem 
inuocat,  cui  fe  deuouerat , Romam  que  meditatur , 
ut  grauius  aliquod  fiagitium  in  patrem  moliretur. 

\n  itinere  d&monem  fide  hominis  truculenta,  for - 
dida  barba  e r capillo , uejkcp  obfoleta  cr  fquali- 
da  obuiam  habuit:  qui  comitatus,  trifkci£  ear an- 
xietatis caufam  exiuuene  percundatur.  H ic,fibi 
quid  altercationis  fuiffe  cum  patre  , cr  fcelus  ali- 
quod iam  animo'  conjtituiffe  reffondit.  Cui  dre- 
uton,  frbi  eandem  obueniffre  fortem  ait , pergen - 
dumque  ut  fuas  fimul  ulcifcantur  ifiiurias  . Cum- 
que node  appetente  ad  urbem  perueniffent , in 
proximo  diuerterunt  hoffitio  , undque  incubue- 
runt. luuenis  uero  fomno  opprefi  tugulo  manus 
inijcitpejlilens  iUe  comes:  quod  iam  infregijjet  ,ni- 
Ji  alter  experge  fidus , Deo  fupplicafjet,  Vnde  fu- 
riam illam  teterrimam  tanta  ftndula  vi  er  impe- 
tu cubiculum  dicitur  exeundo  colli fiffc  , ut  tigna 
Cr  tedum  diruerit , tegulafque  penitus  perfrege- 
rit. Hoc  ffredaculo  perterritum , erfrere  mortuum 
adolefcentem  , uitiofitatis  er  anteadee  uitds  pcc- 
nituit : qui  alio  afflatus  ffnritu , perofrus  fcelera, 
boni  exempli  uitam  procul  a populari  tumultu, 
egit 

Sunt  item  qui  refrrunt,epifcopum  quendd  die  in  fo  Platina.  de 
litudine  uidifje  Benedidum  odauum  pontificem  151,  mtti  Pontf. 

pojlmor- 


,_A'J.£monio 
exagitatas 
iuuenis  pa-(e- 
tib.  immori - 
genti,  reji- 
pifcit. 


Machinatio 
nttm  diaboli 
/»»• 


Lil).J  ca.  i?, 
de  orig.  err. 


7<S  De  praefHgrjs  daemonum 
pofhnortem  equo  nigro  infide  ntnn:  eumcp  interro- 
gaffe,quid  cdufie  effct,cur  mortuus  equo  nigro  uehe- 
retur i tum  Benedictum  homine  rogaffe,  ut  pecunias 
qutf  Qccultducrdt  (locum  indicat)  pauperibus  fuo 
nomine  crogaret:qu£  antea  datae  fuerant  eleemofy- 
narum  nomine, nihil  ei  profui[fie,<quia  ex  rapinis  par 
tas  confhbat.  Facit  madata  epifcopus,  crjhtim  epi- 
fcopatu  fe  abdicat , monaflicam  amplexus  uitam.  id 
genus  fimilia  er  alia  tum  uetera  tum  recentia  terricu 
lamentorUm  l^idibriorumq-  diabolicorum  tejlmonia 
pofjemrecenferemultd-.dtquumea  infinita  multifit - 
riaq • fint,zr  cuiuis  obuia,cognitacp,ijs  logiori  enar- 
ratione immoranfiuperuacaneum  exifiimo : potifii - 
mum,quoniam  multiplicem  eius  argumeti  bijhriam, 
commodiori  occafionefiequentes  fuppeditabut  libri. 
Invitis  patrum  quoq-,ut  E>.  Mar  tini,  Antonij, Euio- 
gij,atq-  aliorum,exempla  extant  non  pauca. 

Atqui  miraculorum, machinationum,  er  appari- 
tionum diaboli  quis  finis  unquam,  et  uclut  ex  profif- 
fb  alius, quam  erroris  jurorisue  manifijle  impij,blaf- 
phemi,  er  in  Deum  contumeliofi:  aut  [ceteris  alicu- 
ius confirmatio , praeceptio  'ue,  aut  approbatio  uel 
porreftio i Hinc  eleganter  Eattantius  fcribit:  Hi  spi- 
ritus ( inquiens ) contaminati  ac  perditi,  per  omnem 
terram  ungantur , cr [olatium  perditionis  fuce  per- 
dendis hominibus  operantur.  itaque  omnia  infidijs , 
fraudibus,  erroribus  complent.  Adh cerent  enim  fin- 
gulis  hominibus,  cr  omnes  ofiiatim  domos  occupat , 


Liber  primus,  77 

ite  jibi  Geniorum  nomen  afiumunt : fac  enim  latino 
fermone  diemonas  interpretantur.  H osinfuis  pene' 
tralibusconfecrant,  hos  cfuafa  terrcjlres  deos  uenc - 
rantur,<zr  quafi  depulfores  malorum , quae  ipji  far- 
ciunt er  irrogant. Qui  quoniam jfiiritus  funt  tenues 
er  incomprehensibiles,  infimant  fe  corporibus  ho- 
minum, er  occulte  in  uifcer ibus  operti  ualetudinem 
uitiant,morbos  citant,  fomnijs  animos  terrent , men- 
tes furoribus  quatiunt ,uthomineshis malis  cogant 
ad  eorum  auxilia  decurrere. 

Vt porro  latius  eorum  innotefcantfhadia,  ci- 
tiusq-faniam,paucM  obiter  huc  jfi  e flantes, nec  ad  no 
I braminftitutioneminidoneasPatrum  fententias  an- 
nectere placuit.  Amare, docet  D.  Clemens, immun- 
dos ffiiritus  inhaerere  corporibus  hominum , ut  ip  fo- 
rum minijkrio  cupiditates  fuos  explcdtier  ad  ea  qua 
ipfa  defaderant,indindntes  animae  motus, fatis  eos  pa- 
nre  libidinibus  cogant, ut  effician  tur  ex  integro  ua - 
fa  deemonu.  Et  lib.4..  daemones  habere  defaderium 
immergendi  fe  corporibus  hominum,  bcec  caufa  efl. 
Spiritus funt,habentcs  propofatu  conuerfum  ad  ma- 
liciamiper  cibos  ergo  er  potus  immoderatos  ac  libi- 
dinem, perurgent  homines  ad  peccatum,  cos  tamen 
qui  peccandi  propofitum  gerunt:  quidum  uidentur 
natur<e  neceffariduelle  complere,  non  tenentes  mo- 
dum per  luxum,  ingrediendi  in  fanetipfo  daemoni- 
bus faciunt  locum,  donec  aute  naturas  menfura  [erua- 
tur,?? modus  legitimus  cuJkditur,Dci  clementia  in- 
grediendi 


Gentj. 

Dtmona. 


Lib.s.recog. 
Cur  homini* 
corpuribua  fe 
immergere 
cupiant  da* 
mones. 


Qitomode  in 
corpora  in- 
grediendi io - 
cua  datur  d x 
mombu*. 
Auguft.fu- 
per  homil.f. 


7%  Deprasftigijs  daemonum 
grediendi  in  homines  non  eis  tribuit  facultatem.  Vbi 
ttero  aut  mens  ad  impietatem  declinauerit  Jaut  cor- 
pus immoderatis  cibis  er  potibus  adimplebitur ,tan- 
quam  uoluntate  er  propojito  eorum  qui  fe  ita  negli 
gunt  imitati , quaji  aduerfum  eos  qui  a Deo  po fatam 
legem fo luerint, accip lun tpo tejhtem.  Et  p6fl:D£- 
mones  quantum  uiderint  fidem  in  homine  crefcere x 
tantum  ah  eo  refugiunt.  Si  tamen  in  aliqua  infideli - 
tatis  parte  re  fiderint , cum  tempus  inuenient , cogi - 
tationes  fubijciunt  cordibus  hominum : er  lUi  nefiicn 
tes  unde  haec  ueniant,fuggefiionibus  dtemonum,qua - 
fi  aninite  fiiae  finfabus  credunt.  Suggerunt  ergo  alijs ; 
occafaone  corporeae  necefaitatis  deliciasjequi;  aliom 
iracundia  excufimt  per  abundantia  faUis,alioru  infa - 
niam  nigri  filiis  uehemetia  colorat , fid  er  fiulticiam 
quorudJ  ob  phlegmatis  multitudine  extenuat.Quod 
etfi  ita  effiet, tamen  hac  fangula  molefh  effae  corpori 
non  poj]ent,nifi  ex  ciborum  potuum  fi  redundantia t 
qui  cum  iufao  amplius  fumuntur , abundantia  eorum 
quam  decoquere  naturalis  non  fuffacit  calor,  crude-- 
fcit  in  uenenum  quoddam,  idq-inuificribus  uenisfa 
omnibus  fintince  in  modum  redundans,  motus  corpo 
ns  infanos  reddit,  er  turpes.  Docet  Auguftinus,  il- 
los fi ir itus  qui  decipere  uolunt,talia  procurare  cuicfc 
qualibus  irretitum  eum  per  fufiiciones  er  confinfao 
nes  eius  uideant.  Rede  it  a fi,  Lattantius:  illicita , 
inquit,  defaderia  immittit  dnemon,ut  aliena  contami- 
nent,quibus  habere  propria  fine  delitto  licet.Obijat 

quippe 


Liber  primus.  75> 

quippe  oculis  irritabiies  fornus,  fuggeritcp  fomenta, 
er  uitijs  pabulum  fubminiflrat:  tum  intimi s uifceri - 
hus  fhmulos  omnes  conturbat  ac  commonet , er  na- 
turdlem  illum  incitdt  atq;  infldmmdt  ardor  em, donec 
irretitum  hominem  implicatumcp  decipiat.  Eadem 
fenfit  er  prodidit  Athenagoras  philo fophus  Chriflia 
nus:  'tTctfj  i?  Jic6.ij.mtJ  ctyJlpt  wf  ooouvh  n<xHx-,To/J  v£/j 

jA\ac4ewpu>Ti)v:  si  quando  daemon  cuipia  coparet 
mala,mente  labefattat  prius.  Tdtidnus  feriptum  reli- 
quit dd  Gentes  in  Apologetico:  Jiouyovis  ds  ■wetxinj 
Hxuiay  i^itieiXccvfes,  ixi  ytyvnysvuy  'zcay’  vy, iy 
Jlux  oiyvoiwy  ItoU  ipctyrxcriiay  s^jiTtxTijHXffr. 

Damones , aitjn  multu  fceius  prolapji,animas  apud 
nos  initiatorum  per  in  fati  as  er  apparentias  d coepe- 
runt.Vroinde uoluitDeus  (duthore Ldftantio ) qtii 
homines  ddhdnc  militiam  genuit , expeditos  in  acie 
fbre,  er  intentis  acriter  animis , ad  inuifibilis  hoftis 
tflfidias  ucl  apertos  impetus  uigilare : qui  nos,  ficut 
periti  er  exercitati  duces  folet.uarijs  captat  artibus , 
pro  cuiuf  £ natura  er  moribus  feuiens.  Alijs  enim 
cupiditate  infatiabile  immittit, ut  opibus  fuis  tanqua 
copedibus  iUigatos,  a uia  ueritatis  excutiat.  Alios  in- 
flammat irae jhmulis,utad  nocendum  potius  intetos  X 
T>ei  coteplatione  detorqueat.  Alios  immoderatis  libi 
dimbus  immergit, ut  uoluptati  er  corpori  f ruietes , 
ad  uirtute  r efficere  no  pofiint. Alijs  uero  injfirat  in - 
uidia,ut  fuis  ipfi  tomentis  occupati,  nihil  aliud  cogi 
tent,mfi  eorum  quos  oderint  felicitate.  Alios  mflam 

matam- 


Lib.tf.  <5eu*. 
ro  cultu^ 
«P-4*i 


Jjpncfhxfi 


/O  . 


^ th  /jhA 


In  cpift.  id 
Damafum. 
Cibat  dia- 
boli. 

Lib.de  opif. 
dei  ca.19.ao. 
Quare  danto 
nembomini- 
bttt  aduerfa- 
rtum  conjh- 
tuent  Dem. 


So  Depraeftigijs  daemonum 
mdtdmbitionibus.il  funt,  qui  dd gerendos  mugiftrd - 
tus  omnem  uita  fu  e operum  curumq • conuertunt,  ut 
fkjhs fignent,<zrdnnis  nomen  imponunt.  Quorun - 
dum  cupiditus  tendit  ditius ,non  ut  prouincm  tempo 
Ydliglddio  regdntjcd  ut  infinitd  cr  perpetuu  pote - 
fktte  dominos  fi e dici  uelint  uniuerfi generis  bumuni. 
Quos uutem pios  uidetfinunibus implicui  religioni- 
bus, ut  impios  jiciut.lis  uero  qui  fiupientium  qucerut , 
P hilofopbidm  in  oculos  impingit,  ut  fpecie  lucis  ex- 
C(Ccet,ne  quis  comprehendut  uut  teneut  acritatem. 
Sic  hominibus  objlruxit  uditus  omnes,  cr  obfepfit 
omnes  uius  publicis  lutus  erroribus:  quos  ut  dificute- 
re  pojJcmus,ipfumq ; duthorem  mulorum  twicere,il - 
luminuuit  nosDeus,cr  urmuuitucru  ccelefiiq ; uirtu- 
te.  Et  in  prooemio  de  Opificio  Dei:  ille  coUudutor 
cr  dduerfiurius  nofixr,  ficis  quhn  fit  ufiutus , cr  idem 
fiepe  uiolctus.Is  haec  omniu  qu£  illicere  pofifiunt,  pro 
luqueishubet : cr  quidem  tum  fiubtilibus , ut  oculo, 
mentis  effugiunt , ncpofiint  hominis  prouifione  ui- 
turi.  Eius  cibus  efl  ebrietusjnquit  Hieronymus,  luxu 
rid,fbrnicdtio,cr  uniuerfiu  uitiu.Hcec  blundu  fiunt, cr 
luficiud,cr  fienfius  Uoluptute  demulcetiftutirnq ) utup- 
puruerit,udufiumfiuiprouocunt. 

Hunc  dute,Lu(iuntio  tejk,con(iituithcminiDeus 
uduerfiurium,nequifiimum  cr  fitUucifiimu  jfnntum, 
cum  quo  inhdcterrefiriuitu fine  ulld  fiecuritutis  re- 
quie  dimicurct.Numut  uiftoriu  confbre  fine  ccytu - 
mine nonpotefi: ficnec  uirtus  quidem ipfiu  fineho - 

Js^td»  ' 


Liber  primus.  U 

Pe . ii<t,quomam  uirtute  dedit  homini, fb.tuit  ii  econ - 
trano  mimicum , ne  uirtus  torpens  naturam  fuam 
perderet.  Noluit  enm  Heus  hommem  admmorta - 
lemiUambeatitudinem delicato  itinere peruenire.  f n 

Sua  uero  nomina,apte  ipfius  ftudium  er  fabri- 
cam  pro  dentia, for  titur  diabolus  tim  alibi,  tum  ma-  3 /°  ■ 

xitrte  in  facro f ancla  Scriptura:  qua:  hic  recenfere  lu - l 

bet,  ut prceter  nomenclaturas  fupra  recitatas  copio- 
fius, quibus  Heum  mentiebatur  fatan,  eiusq. ; fibi  ho- 
norem affimebat,denommationibus  nunc  his  qualis 
efl  afjvftu  er  opere  cognofcatur  plenius,  ipfajiqui-  ~ 

dem  nominum  diuerfitas,diuerfa  illius  uitia  commort 
ftrdtme  quis  praeter  ordinem , nouum  hic  dcemonid- 
corum  nominant  catalogum  contexi  arbitretur. 

Elephas  ubi  tn  lobo  defcribttur,Behemoth  uoca-  job  4 

tuf,id  ejl  bruta,  ut  Grcecis  frequenter  4«g*.  Et  qui-  Dxmonm 
dem  plurali  numero,  dcfignatureius  uajhtas.  Sub  al-  mminajbjoi 
tfgdria  uero  eleph  antis, fatarue  potentia  docetur.  Be 
hemoth  ( reffondens  Dominus  e turbine,  ipfi  lobo  BebemotU: 
inquit ) f oenum  comedat  ritu  bouis:  hoc  efl,  paleas 
igne  comburendas.  Ecce  uirtus  eius  exiftit  m lumbis 
eius,??  robur  illius  in  umbilico  uentris  fui  illecebris 
tnim  uencrcje  uoluptatis,  qu.e  circa  lumbos  er  umbi 
licum  preeeipue  fentitur,  frequenter  impugnat.  O ffa 
eius  Uelut fafaulae  cgris,cr  cartilago  eius  quafi  lamina: 
ferri.  Ad  duritiem  diaboli  ifh  referuntur: quoniam  4 
malicia , quam femel  amplexus  efl,nequit  dimouerij 
<gre&jmoobduutior,X3jiem  arb.ufh  tegat  umbrat 

f ft*S 


U De  daemonum 

ftta.Hoc  illud  eft  quod  in? fal.legitur:  Sedet  m mft - 
s in  occultis, ut  'mterfeiat  paupere,  dii  attrahit  eu. 
De  Leuiatkan  idem  fere  ahjs  uerbis  pr<edicatur9 
quod  deBcbemoth:cr  uis natur£  daemoniacts  expri 
r mitur,fupra  modum  poter  5 atq-,  uerfuta:  qu£  utique 

eunda  huradn  a pibuerteret,niji  diuini  arbitrij  habe - 
nis  coerceretur.Vnde  integru  lobi  caput  40.  cr  4 u 
Sonat  autem  Leuiathan,  fil  i traditu s,  uel  appoftio: 
quiuerbo  Dei  er  rebus  quibufeunque addit.  E fai<c 
iy.lob.3.  1 

^ffmocUu*.  Apnod£Us,fpir;tus  uel  deus  excitatis,  deflruttor, 

difiipator,aut  delifti  abundantia,uel  peccatum  abuti 
danSyftue  ignem  mcnfurans.Tobi£  ?. 

Mammona.  Mammona  uoce  Syriaca , cupiditad  pecunia;  aut 

diuitu,Matt.  6. His  ille imprudetiu  metes  implicat, ne 
Deoferuire  queant,  cu  mOmotue  coeperint  famulari, 
jbiaboluf.  Diabolus  Gr£cis,calumniator.  Matth.  4.  loann. 

8.ztr  alibi  fepius. 

Damon.  d £mon,  ob I dentiam:  er  djemonium.  Matth.  8. 

lacobi  t.uel  ob  terrorem  jit  uult  Eufebius. 
Cacod&mon.  Cacod£mon,peruerfe feiens.  Quofcunq-  uetufbs 

deorum  cultu  uenerata  ejl,  omnes  LcoioJtouy.ovxf 
fhiffe,author efl?orphyrius.  Dicitur  er  malus d<e~ 
mon:cr  d£monfixxGifuTXT6!,id  ejl  nocenti  fimus, 
inSympofio  feptemfapientum. 

Satan.  Satan,  Hebr£is  aduerfarius,  qui  obf  ftit  atq-  ob- 

turbat. 1 ob.  1. 2.  Zachar.  3.  item faUnas.  Matth . 12« 
Mare.  1.  Apoc.  12. 


Zeuiathan. 


A baddoti 


Liber  primus,  s* 

. A baddonHcbraice, perditor aut  perdens:  Grace 

'dc7V*>\vu(J,  ApOC.p. 

Principatus,  potefhtes,  mundi  domini , refiores 
tenebrarum  huius  feculi,  fpirituales  afkitue  m cocle- 
flibus,a  Paulo  'mfcribmtur  hi ff>iritus,Ephcf,6. 

Legio, quia  multi  funt:Marc.$.Luc.8. 

ltem,Pnnceps  cui  potejhs  ejl  aeris, qui  eji  jhiritus 
nunc  agens  infilijs  contumacibus:  Ephef.z. 

Deus  huius  feculi, fenfus  i/ncredulonm  excreans, 
i.  Corinth.  4. 

Princeps  huius  mundi:  I oann.  8.  iz.  14.  Habens 
inortis  imperium.  Hebr.  z.  Qui  [educit  totum  gerra- 
rum orbem.  Apoc.  11. 

Spiritus  munii.i.Cormth.z.  f. 

Rr xfuper  uniuerfos  filios  fuperbi<e.  lob.  41. 

Ce Ifitudo  qu£  tollitur  aduerfus  cognitionem  Deu 
i.  C orinth.  10. 

Spiritus  Dei, [piri  tus  Dei  malus. u Reg.16. 

Spiritus  malus.  Ad.  19. 

. Spiritus  ad  uinaida  creati,  qui  in  fhrorefuo  con - 
fimauerunt  tormenta  fua,cr  in  tempore  conftmma 
tionis  effundent  uirtutem:  er  furorem  eius  qui  fecit 
tUos,confundent.Ecclef.s 9. 

Aduerfarius  nofkr  diabolus , qui  ut  leo  rugiens 
obambulat,  quem  deuoret  inquirens. i.Vetr.f, 

Homicida  ab  initio,  qui  inueritate  non  perman- 
fit:mendax,cr  pater  mtndacij.  I oann.8. 

Author  peccati.  1.  loann.  3. 

f 1 Spiritu I 


^Abaddon. 


14  De  praeftigtjs  darmonum 

Spiritui  qui  non  confitetur  Cbrifhm  'm  cartte  ut* 
niffe , [piri  tus  Anticbrifi.  u I oann.  4. 

Spiritus  Aegypti,  er  ucrtiginis,  qui  fecit  errdre 
Aegyptum  in  omni  opere  fuo  ,ficut  errdt  ebrius  & 
Uomens.Efdice  19. 

Spiritus  Pytbius,uel  diuindtionis.Leuit.  io* 
Spiritus  menddx.j.Rcg.  22. 

Spiritus  immundus.  Luc.u. 

Spiritus  impoJkr.i.Timotb.4. 

Spiritus  ddonordomm.Apoc.i6. 

Spiritus  mutus  er  furdus.Marc.y. 

Spiritus  irce.  lob.  4.  Pfdl.ij. 

Spiritus  proccUdrim.Pfil.io.to6 . 

Spiritus  foporis.Efi  ice  29. 

Spiritus  timoris.z.Timotb.i. 

Angelus  Domini.  P fal.  34.  Itduult  Hicrorigmiu. 
furor  Dommi.i.Pdral.zi. 

Angelus  fdtdn.2.Cor'mtb.xz.)pj,  y.  ^ p c 
Angelus  crudelis.Proucrb.ij.  ( 

Angelus  abyfi.  Apoc.  9.  Hdbens  imn  mugiunt. 
Apoc.  12. 

Accufdtor  fandorum  fdtrum.Apoc.12. 
Loliorum  fammtor.Mattb.  13.  M ure.  4.L  uc.  8. 
Mdlus.Ephef.6. 1. 1 odnn.  2.  MdlusiUe.  Mdtth.i?. 
Quonidm  omnium  fcclerum  princeps  efl , er  muetu 
tor,perexceUcntidmuocdtur  * wovu^cr. 
lninucm.Luc.io. 

Inuidus.  Sdpient.  x. 


Merftrix 


Liber  primus»  *f 

Meretrix  Babylonica,  befkx  habens  feptem  capi > 
ta,&c.  Apoc.13.14.16.x7.18. 

Ab  eminatio  defolationis.  Matth.  24.  Da niel.  9 . 

VeiutorMius  afhis,  laqueusitmor  nottumus,fd- 
gitta  uolans  in  die,  pejlis  m tenebris  graffans,  exter- 
minium rneridianum.Vfal.  9 o. 

Volucres  coeli.  Matth.  13.  quia  femen  ,uerb  i Dei, 
quod  in  duro  folo  er  nullo  compunctionis  uomere 
profeiffo  cecidit,  rapiunt  pro  tinus, ej  abfumunt. 

Albis  er  bafilifcus  illis  dicitur,  quos  primo  con- 
greffu  fuperaC.affis  quippe  morfu,bafilifcus  ajfettit 
fhtm  perimit. 

Leo,  quia  aperto  mar  te  nos  imadit  ut  dilaniet; 

Draco,  quia  occulte  nobis  'mfidietur , uirofo  affatu 
perdens.  P fal.  90.  A poc.  16. 20.  Viro  autem  iuflo 
promittitur:  Super a/pidancr  bafdifcum  ambula- 
jns,cr  conculcabis  leonem  c r draconem. 

Serpens, fcorpio:Gencfj.Luc.io.  Mera  enim  ue- 
fiena  funt,quicquid  diabolus  fuadet.Vnde  tamen  fuos 
liberat  Saluator  dicens  : Ecce  dedi  uobis  potejhtem  Luc-**' 
calcandi  fuper  ferp entes  er  fcorpiones. 

Onocrotalus, ericius,  ibis,  coruus,flruthio,  ono- 
centaurus,fatym,l^amia,miluus,ulule  uel  zijm  H£ 
braice.  Efua  13. 34.  Pf rdix,maUeus,thaninim:  Hie- 
ronymus in  epift.ad  Darnafi}m. 

L ocujhe  fhniles  equis  'm  praelium  paratis, quia  fe- 
roces daemones : er  fuper  capita  earum  tanquam  co - 
rotue fimiles  auro,  quia  fuperbi:  facies  carum  uelut 

fi  fam 


ts  Bepraeft/grjs  daemonum 
facies  hominvM,zr  capilli ficut  capiUimulieru,  quid 
utrique  [exui  infidiantur.zr  dentes  quafi  leonu,quid 
quos  uicermt , perimunt:  loricas  ficut  loricas  ferreas, 
habent,  quia  in  malicia  obduruerunt:  alis  perftre- 
puni,quia  uelociter  omnia  pemeant:cauaas  fcorpio. 
num  aculeatas  gerunt,  quia  unus  eorum  finis  eft  no- 
<5i-f  lib  i cai^ hominibus.  Et habent  fuper fe regem  angelum 
Morsi.'  14  * Abyfii,  cui  nomen  HebmcceAbaddon,Apoc,?. 

lur, tentum  ijs  quos  luxuria  infkmmat,auis  ijs  quos, 
fup  erbia  euehit . 

pialoli  me-  plerfy  tamen  hifce  nominibus  fatanae  quoque 
/aet  exPref  membra  nuncupari  poffcnt:  uelutloar.nis  6.  ludas 
diabolus  a Cbrtjxo  nominatur.  Sunt  creius  figur<e 
magkesfi  expreffie  P harao , Antiochus,rex  Baby- 
lonis, Affiir,  er  omnes  inipij. 

Diuerfe,adhecp:v  adionis  uarietate  frequenter. 
Ethnici  demonio  commutarunt  nomina,  ut  quod  ua 
rijs  fimus  aut  fieccris  fhb  meridiem,  quando  'vnfiris. 
Parcntdtur,calam  ite  fis  iubente  Hecaie  obuerfatur. 
Sui trti»  di  nominant : queadmodum  Arifiophdnis  in - 

ffione  ai*-  terpres  docet. nominis  ratio  efi,quia  uno  incedat  pe- 
vruaoc.  de, ut  E ufhthio  placetiuel  ( ut  alijs ) quia  alteru  pede 

habeat  ceneu.  id  genus  terriculameta  dicuntur  quo- 
Hecaua.  que  a Graecis  Hecateea,qucddb  H ecate  immittantur . 
t/leiuXoy,  A&uexey  etid  uocant,quod  terrore  incutiat  repre- 
fentatione  uel  imitatione. Erant  er  daemones  quidam 
in6<x\)i.  Dionyfidci,a]peri  er  im:nites,quos  LePdxxg  nuncu- 
parunt, quafi  dic  as  Ludificator  es*  Qui  uerb  damor} 

interuer* 


Liber  primus.  97 

interuertere  er  elidere  res  bonas  ac  [alut ares, calami 
tatcs  aute  er  incommoda  tu  inferre , tum  fi  impende* 
rent , maturare  atq;  m capita  uofera  cogere , er  uelut 
per  praeceps  agere , omnino  q;  ad  [celera  crfiagitix: 
propeUere,iiideq;  in  difcrimina  uit£  adducerc,ud  in 
fubitu  praecipitare  exitiii  putabatur^xtr^^oy^aa 

TpOTSt&jy,  •sreeXxitreuoy,  CT  Jtsi.(AOVK  hvp&VTXTXt 

#?xr  appellarut  antiqui.  Qui  ad  uitx  t£diu  er  difpe 
diu  urget  d<mones,w#f  i</l{>*!,  afjfeffores  illis  uocan - inxftJlfiil 
tur. Diabolica  uirtute,ciu[modi  fuerat  in  Simone  ma 
go,paredru  dici,annotauit  Eufebius:cr  fic  deinceps. 

Ex  ofjicijs  quogj  cbemones  dijtinxere  Latini,  ut  bi 
qui  regionu,  adminiferationi  pt£ fidere  cefentur,ante 
recitati,V  enates  dicantur:  qui  pacatius  cedes  pofiide t,  p<natts' 

Lares : aut  fi  quando  exterreat i domosqj  incurfioni - £rf!'ef* 
bus  infejhnt,Laru£.qui  aute  nobis  fingulis  defignati  Lama. 
funt,genij  malijte  manes: quos  Grxci  Heroas  indigi - Gsnd- 
Tarunt.  cr  iracundos  occurfantibusqfinfefeos  fuijje,  Htroet. 
Mendderfignat.  Hos  Lemures  Latini  ueteres  appcl  Lemures, 
lare foleiU,  Italis  EoUeti dicuntur,^ Empedufe,  Folleti.  ^ 

D canones  fi fticij.  er  poetici , ut  Matuta,  Occa* 
r.m, Galaciapphorcis, S aturnus, O p is,  lupiter , luno,  p«etm. 
memorantur  a Platone  in  Timeo,  'i  Marco  in  lib,  de 
Vniuerfiitate.  Ternifiratores  dicuntur  etiam  da* 
mones,  quod  triplici  calle  ad  animarum  properent 
interitum:  uerboncnpe  cogitatione  cr  opere. 

Sunt  exL arum  cr  Lar uarum  familia,  qui  uul*  Terre;  ui?m 
gt>  nofirati  dicuntur  terrei  uirumtli , iam  deteW.s  chU.  . /vC-a  , 
"x  ‘ f 4 nonnihil 


88  De  praeftigtfs  daemonum 

nonnihil  manifaflis  daemonum  mpofhiris  infrequen- 
tiores  quam  olim.  Eorum  duplex  geum.  Sunt  enim 
aliqui  mites , merito  Lares  familiares  nuncupandi , 
qui  in  domibus  concubia  potifamum  node  uerfan - 
fur,atq$  mmjhrorum  munia  per  agere, auditui  appa- 
rent,defcederefcilicet  e gradibus,  oflia  aperire,  fbrue 
re  ignem,  haurire  aquam,  cibum  cr  qu£cunq;  alia 
cuiq ; domui  confueta  apparare,  quum  prorfus  nihil 
faciant.  Horum  plericfc  rerum  quoq;  futurarum  ex- 
occultis  indic  ip  prefcij,  ea  qu£  paulo  poft  comp  eri- 
mus perfici,  antea  adminijbrare  audiuntur:  ut  etiam 
hreui  adfbre  mercatores  fignis  pr<enuncient,qui  mer 
ces  uenaleS  fint  ailaturi.ld  quod  aliquoties  m edibus 
paternis  obferuaui  puer,admodu  territus,  ubi  quum 
in  tabulato  ingens  lupuli  afferuaretur  copia,  fi  quan  ' 
do  uenturi  effent  emptores,pr£cedeti  node  per  gra- 
dus deijci  eo  modo  audiebantur  facci,  quo  umtatem 
fubfequens  ofkndebat  dies.  Omen  id  ut  faufrum,pldu 
fu  fempcr  excipiebatur.  Quum  enim  de  rebus  fuis 
fhtuunt  mercatores,aliquo  mercium  caufa  profvdu- 
rfde  ijs  antea  loquuntur , mgrediq-  fe  earum  nomine 
iter  fatentur.  Quod  inteUigens  diabolus , fua  his  ad 
quos  contendunt,  ante  ojkndunt  ludibria , quam  illi 
adueniant.Tempus  fiquidcm  fuppeditat  locorum  di - 
fhntia.  Ita  er  pr£nouiffe  cr  pr£nunciare  uidetur 
Tetrici  fitmi  d<smon,qu£  tam  fieri  cccpta  funt.  Alij  tetrici  funt, 
ii^res  dumo-  familiam  quocunq-  modo  uel  turbantes,  uel  exterren  f 
tes.Hos  dmo, ne$ etiam  'mfubtenmamnjutTheo-  7 

logii 


Liber  primus.  8* 

toris  pldcetfubfbntiarum  numero  habitos,  in  qui- 
bufdam  uerfanfodinis,tradit  uir  eruaitijsmus  ac  me-  raneit. 
tallicarum  rerum  inuejiigator  accerrmus,  Georgius 
Agricola:truculend  autem  er  afpeftu  terribiles, ple- 
runq-  metallicis  mfefh  atque  inimici funt.  Talis  fuit 
Annebergius  itle,  qui  operarios  duodecim  amplius 
flatu  interjicit  in fjpecu,  qui  Coronaro facea  appella-  gins  (Umen. 
tur.eo  nomine  relittus,quantumuis  argento  diucsef- 
fet.Flatum  uero  emittebat  ex  rittu.  equi  enim  ftecic, 
habentis  procerum  collum,  er  truces  oculos,  dicitur  Sntbergim 
uifus.  Eiujhtodi  etiam  fuit  Snebergiut,  nigro  cucullo 
uefiitus,  qui  in  fodina  Georgiana  operarium  e folo 
fublatum,in  fuperiore  loco  maximae  illius  concauita^ 
tis  quondam  feracis  argenti  collocauit , non  fine  cor- 
poris attritu.  Queefhiofdm  admodum  fodinam  defe- 
r ere  apud  Tureas  cogebatur  ludaeusadeemone  me- 
tallico, hominibus  frequenter  in  forma  caprae  aurea 
^cornua gerentis, apparente.  Pfeilus  certe, cum  fixij 
genera  daemonum  definiat  numero : hoccaeterispe -•) 
ius  e fje  dicit,  quod  ipfi  amittui fit  crafiior  materia.  ^ 

Quidam philo fophi  hos  er fimiles  daemones,qui no- 
centes  funt,<zr  natura  improbi,nominant  brutos,  er 
rationis  expertes.  At  fedatos  itlos  Germanorum 
dij,  ut  etiam  Graeci  , Cobalos  uocant:  quod  horni-  cibati, 
num  funt  imitatores.  Nam  quafi  loeticia  geflientes  ri - 
dent,  er  multa  uidentur  facere , interim  nihil  plane 
efficientes.  Alij  uirunculos  montanos  nominant, fh-  ftrucuUwfc 
$urm fignifkdnte?,qua  plerumcp  apparent : nempe  tam' 

f 5 tm 


s?»  Deprxftigijsdaemomimt 
mni,tres  dodrantes  longi.  Videntur  autem  effe  fen£ 
ciones,cr  uejhti  more  metallicorum,  id  eji,uitteto  in 
dujio,et  corio  circum  lumbos  dependente  induti.Ui 
damnu  non  [olent  dare  metallicis,  fed  in  puteis  er  cis 
niculis  oberraf.zr  quu  nihil  agant,  fe  tamefsin  omni 
laborum  genere  uidetur  exercere,quafi  modo  fodiat 
aenas,  modo  id  quod  ejfofum  ejl  in  uafa  infundant , 
modo  machinam  uerfent  trattoriam.  Qjqanqud  uera 
interdii  glareis  operarios  laceffnnt,  rarifme  tamen 
eos  ledutit.Nec  Irdut  unqua,nifi  prius  ipji  cachinna 
aut  maledicto  fuerint  lacefiiti.ltaq;  non  admodu  funt 
(tbjimiies  drinonibus,  tu  bis  qui  raro  hominibus  ap- 
parent, quum  quotidie  partem  laboris  domi  perfi- 
ciant,^ curent  iumentaiquibus  quodnoibri  caufa  bs 
nigne  faciant, gener iq;  hominum  fint,  aut  [altem  ui* 
dentur  effe  amici,nomempo[uerunt  Germani  ( G«- 
telos  fi  quidem  appellant)  tum  Trullis  uocatis , quos 
[exu  tam  mulieris  quam  uiri  emetito,  cum  apud  alias 
w nationes , tu  maxime  apud  Suionas  in  famulatu  luifle 
pem»ntim>  dantones  montani  potifimiun  laborant 

in  his  jpecubus,  e quibus  metalla  iam  effodiuntur, 
uel  ea  effodi  pofje  fpes  eft.  Quocirca  a laboribus 
non  deterrentur-metallici : [ed  omen  inde  capientes , 
alacriori  [unt  animo,  er  uehementm  laborant, 
eosq;  exoptant. 

Familiares  quocf;  referuntur  drmones , priuato -i 
rum  hominii[e  nutu  ohferuare  fimuldies.  Tali  fretus 
kgitur  Socrates;de  quo  uide  Apuleij  libru^t  Serma 
* nm 


Quteli. 


fjtmtmes  fa 
miliares. 


Liber  primus.  » { 

fim  Maximi  Tyrij  philofophi  Platonici. 

Beneditti  terti j pontificis  Romani  tempore , in 
urbe  Moguntinenfi  cLmonium  quoddam,  fub  cumf- 
dam  fitcrifici  paliio,dum  aquam  luftralem  fpargcret, 
quaji  familiaris  effetfiatitaiis,  iUim  accufabat,  quod 
<a  node  ctm  procuratoris  filia  concubuiffet : ut  Si - 
gebertus  atq-  Vincendus  tradunt. 

Huic  nwtnero  accenfendi  damones , qui  homini- 
bus plerifcfc  peculiaribus  tanqua familiares  morituri 
alicuius  notas  udgemilu  ucl  firepitu  ud  pulfationc, 
in  claude  da  clauis  theca  futuri  cadauerisjiue  etiam  - 
in  comraonflrando  pullato  funeris  adhuc  ignotffub- 
fequuturi  tam-e  comitatu,  fub  ipfa  meridie  ojkntant . 

Ludibria  infuper  quadam  diabo  liadnojira  a ta- 
tis erepundia,ante  dodrinam  EuangelijJ  fuperfiitio  /f 
num  tenebris  minus  euolutan  repurgatamcp,  inGer  ^ 
jrnanice  nofvra  locis  plurimis  obferuakantur,fitrailia - 
riaadeo,  ut  publica  lemurim  (albas  mulieres,  qt  m,  - 
SibyUas  albas,  uernaculo  fermone  appellabamus)  SjbHU alb&. 
chorea  celebratahoc  uel  iUo  loco, narraretur. Er atcfe 
hoc  laruarum genus  apprime infifium  puerperis,  et 
infantibus  ladetibus,cunis  adhuc  inhecretibus.  Quod 
etfi  olim  erat  frequenti fdmu,cufatan£  prafiigijs  ni- 
mium tribueretur , Cbrifkq-  eius  fupplatatori  ac  no  f 
flro  patrono  unico  ignavius  adhaereret  animi,  diabo lf 
lo  ludete, ridete, uarijsq;  artibus,  quibus  ad  fe  imperi 
tam  multitudine  illexerat , impiu  cultum  flabiliente ; 

Umenpofi  puriorem  firuentiorem^  Euangelij  pran 

dicatio- 


fz  Depraeftigtjsdaemoimm 

dicationem  mentibus  hominu  insonantem,  id  ufquc? 
adeo  euanuifje,  cjtquod  Deo  gratias  agamus  [unu 
mas, ut  ne  leuia  quidem  eius  uejhgia  uideantur  reli~ 
qua.  Hoc  dcemoniorum  genus  intcllexiffc  apparet 
* Hieronymum 3 ad  Paulam  fuper  obitu  B lefi%£  in  epi 

■5  fiola jic fcribentem : Quidcaufe ejl,  ut  fiepe  bimuli 

cr  trimuli, ac  ubera  materna  Udantes , d darmonio 

Veitmtu  cormmPMtLir' 

ej  Deumum  nuncupatum  cacodeemonem  uenera- 

turrexemporij  lndi£  celeberrimi  Calechut,confifus 

VU fitflam  a Deo  potefhte  iudicadi  orbis  terrarum s 

cr  tribuendi  unicuiq ) p ro  bcnefkttis  uiddicet  er  ma 

lejkdis  mcrccdem  maritam.  Eius  imaginem  ut  mon - 

[irum  horrendum  ingens,  [edentem  capite  redimito 

diademate,  Romanorum  pontificum  modo , fcribit 

gaVcaT”"  Ludouicus  Romanus  Patricius  regem  habere  in  [acci 

Ic  fuo.  Hoc  autem  iUi  accedit , quod  diadema  ipjius 

Tamerani.  ternis  infignitur  comibus.  D eum  uero  maximum  Ta 

merani  appellant  incola:. 

^nan.  Agnan uocatum daemonem  nunc  hac,  nunc  alia 
jvrma  uidere  America  s,  ab  eoq -,  multum  infefari,  tra 
dit frater  Andr eas  Theuet  Angoule[me,in  obferua - 
tionibus  fuis  in  America  cap.3s.ety3  6. 

Cribri.  Grigri  dittum  daemonium  apud  eofde  in  Catiada 
er  Guinea,  maxime  uero  in  corufyluis  condicitur. 

Habent  etiam  fuos  dcemontoru [acer dotes  aut  ua~ 
tes , Pages  uel  Cbaroibes  uocatosihoru  aliquis  pofl~ 
quam  dies  twm  $ uxoribus  abfonuit  3 in  nono  quo - 

4<m 


Liber  primas.  >5 

dam  tuguriolo  importatis  ad  uittum,ut  regio  fert, ne 
ceffldrijs,  mundo  ledo  a uirgine  annorum  duodecim  \ 

' flrato, totus  decumbit  folus,femoto  populo  inuocans 
damonemquem  Houioulfira  nuncupant,  per  hora: 
er  amplius  fpacium, adhibitis  fuis  ccremonijs.  Facio, 
deinde  inuocatione,  d<mon  tddem  accedit,  inffirans 
que  f cire  dcfiderabat  uates.Exauditur  etiam  aliquo - 
tiesaduenientisfbrepitus  er  rugitus  ab  afhnte  po- 
pulo,qui  tum  acclamat  Precamur  ut  uera  proferas 
er  denuncies  prophetae  noftro  intus  operienti.Vaulo 
1 pojl  rebus  intus  per  adis  prodit  uates,  ac  a daemone 
intelleda,longe  explicat. 

Nomina  adheee  ridicula  admodum,  frequenter  fi- 
bi  dant  daemones  rogati.  Sic  cum  in  obfeflis  nome  al- 
ter alterius  haud  ita  pridem  Hammorice  coram  pajb 
re  inquireret,  unus  plumarii  fafcem  uel  plumifafcan  Plutnifaftk 
Jenuncuparfalter  planipedis  f.bi  nomen  effle,tertius 
Kofeam  arborem  fe  appellari  refpondit.  Commen-  Planipes, 
ticiorum  horum  er  futilum  nominum,  quorum  nui-  Rofearbar-  * 
lus  efl  finis, enarrationi  diutius  immorari  taedet.  Qrd 
dus  fedulo  er  ardenter  Deus  per  Filium , ut  nofros 
animos,  natiuum  fuum templum,  ab  iUius maligni  *‘Cor*n  bf: 
confpurcaticne  er  f 'ordibus  expiare,  clementcrq; 
conferuare  dignetur. 

f Sunt  etiam  ex  Theologorum  fchola , qui  ma-  » fl 

los dtemones in nouem di fnbuut gradus, ueluti ipfis  Jd^mjllec* 
nouem  angelorum  ordinibus  aduerfantes:  quorum  logos.  . j. 
primi , 'lov&fot/JjQc  efl  flf  dij  diditur,  qui  a fjum-  -fnvJMuu 

pto  di- 


$4-  Depraeftfgijs  daemonum 

pto  diuiius  maie fatis  nomine,  pro  dijs  coUuoluntJfa 
crificijsq;  er  adoratione  honor dri : fieut  fatdn  lUe 
72/  Mdith.^..Md,rc.i.Luc.4.Secudo  habetur  loco  fpiri- 
j.Reg;i2.  tus  medacioruicuiufmodifuit  iUe,qui cgrefjits  eji  fpi- 
ritns  medax  in  ore  prophetam  Achab.Hoc  dxmonio 
rti  genus  fefe  oraculis  immifcet,z?  Pythioru  uatu  di - 
1J ■ uimtionibus  ac  prsdittionib.  homines  ludificat. Ter 

tio  ordine  cenfentur  iniquitatis  uafa,  qui  jf  tritus  funt 
inuentores  maloru,ornniuniq-  artiu  prauaru:  qualis 
apud  Platone  Theutus  iUe  d£md,qui  ludos  er  aleam 
docuit.  V afa  fdroris,Efai£  13. uafa  ir£,\eremi£  so.ua 
feccier.tf  fa ttiortisdDauidi P fal. 7.  Quarto loco,ultores fide- 
.f.  ru.Quinto,pr£fUgiatcres,qui  miracula  imitatur,  er 

Apoc.tj.  magis  infamibus  malefaisq • inferuiut,  atej;  ita  popu- 
. liifeducut.  Sext£  clafiiafiignaturaere£potefhtes,[e. 

ftpoc.7.  tomtruis, fulminibus  zr  fulguribus  mifcetes, corrupi, 
y tes  aere,pcfhletias  et  alia  inditeetes  mala.Septma  m£ 

flone  taxet  faris,  feminatr ices  maiora,  difcordiarit, 
'tf'  AP°c  ?*  beUoru  et  uafa.tionu. O ftaua,criminatores  er  expio 
. * . rato  res.  Pojlrema,  tetatores  etinfidiatores,qui fingu, 

y lis  adeffc  hominib  .credatur, mali  Genij  idcirco  nucu 

jy&montt  ud,  pdi:  jnt0/0  t}[c  detmones  in  igneos,  aereos,  aqueos, 
Z trfosdisiin " terreosjubterraneos  er lucifugosfa  louiales,Satur - 
cito.  juos,inoricialcs,occidetdles,meridionales,feptetrio~ 
ndes,in  diumos,nofcurnos,meridianos,in  fylueflres 
mctanos,cdpefxres,  domelliccs,  cu  P fello  reliquit 
lAagis  f hemcrc.nec  eoru  itide  numera  er  officia  fe- 
cudit  duodecim  figmzoduci  iuj(id  decunos  cozli,qui 

urioSi 


Liber  primus. 

^rioS,tripUcitates,elemeta,planetas,  et  reliqua  ma - 
gorujoonos  interim  dxmones  prxtexetiu,com  e ii c id 
fcend  rccefereiaut  Marci  cuiufda  imbibit  as  ex  domo 
nu  mflitutionc  opiniones,*  P fello  recitatas  er  credi- 
tas, enarrare  'tnqua  nolo:hic  religionis  nofhrx  ( ut  in 
exordio  dixi ) limitibus  cote  tus.  Philo fophi  qui  dae- 
mones effe  crediderut,  trifaria  eos  diuiferut.  Alij  im- 
mortales,er  omnes  malos  effe  putat, ac  imbecilles:  ut 
Pfellus,qui  cu  effet  ChrijHanus,Chrijtianoru  fentetix 
fubfcripfat.Alij  mortales,  aliosq ; bonos,  alios  malos , 
potetes,fedcqui metu  mortis fibi projp  icerent. Tertia, 
P latonicoru  ejl  difcretio,  qui  eos  immortales  poten- 
tesf,ac  nobis  familiares, partimq;  bonos,  partim  ma 
los  effe  affamdt.Qmniu  adhxc philo fophorum  is  ejl 
cofenfus,  naturales  effe  dxmones , quos  Plato  uenefa- 
cijs,  incantationibus,  magicx,  y «KTtia:,facerdotimq; 
Artibus  er  oraculis  prx facit.  Porro  clare  er  Proclo 
fertius  bonos  a malis  dxmonibus  dijUnguit  Iambli- 
chus de  myjkrijsiDij  (inquies)  angclijannoncs  boni 
fio  apparent  phdtajiico  modo,  fedproprio  prorfus , 
cr  ueroiat  fp  intus  mali , phdtajiico  faUaacp,  famulat 
deoru  prxjentid.damcnuty  bonoru:  idcirco  cultore 
fuu  iubet  effe  iujiu,ut  ipfi  uidcdtur  boni,ficut  er  dij. 
Quonid  uero  natura  funtmali,rogati  mala  inferre, 
libeter  injxrut.atq ; nobis  ad  iniujh  coducut.  Hi  funt 
omnino, qui  et  in  oraculis  metiutur  et  faMut,et  turpia 
cofulut  atq-  peragunt.Dij  aute  bonifa  daemones  necfe 
failitt  unqudtneq ; cofarut  ad  miqua.Ejl  infuper  malo 

jmnatu- 


Dxmentvn 
differentia  J 5 j 
eundum  pl>i^ 
lofophos. 

~2~ 


fi  onerum  <£» 
malorum  di 
monum  di. 


Clem.t&f, 

Recog. 


t)e  ptaeftigrjs  daemonum 

tidtuntcLemonim  fibimet  inconfhns,  infhbilis,  fe- 
curtict  difidens,altks  aliafuadens.  Superiorum  uero 
natura  fibi  confht  afidue  , eundanq;  feruatfemper 
in  adione  tenorem.  Daemones  malos  arbitratus  ejl 
bonos  Viato  interdum £?  Vorphyrius,  er  multi  alij 
Vlatonicorum.nam  Vlatqfuam  eaphilnfnphi^m 
Aezyptifs,c<etchsq;  barbans.Vlutarcho  iudiceJiau - 

jferaL  -Amufiis  autem  qua  interflinguuntur  ffiri- 

tus,  ita  proponitur  a Vetro  apud  Clcmentetn  lib.% 
Recog.lUe  quia  a rndlo  efl,figna  quae  facit, nulli  pro- 
funt:  illa  uero  quae  facit  bonus , hominibus  profunt: 
Nam  dic  quaefo , qu<e  utilitas  efl,ojkndere fhtuas  am- 
bulantesflatrare  aereos  aut  lapideos  canes,falire  mo- 
tes,uolar  e per  aerem ,er  alia  his  fimilia , quae  dicitis 
fedjje  Simonemi  Sed  quae  d bono  funt , ad  hominum 
falutem  deferuntur.utfunt  iUa  qu<et  fecit  Dominus  nd 
fler, qui  fecit  caecos  uiderejecit  fur  dos  audire , debiles 
claudos  erexit,languores  er  daemones  fiigauit,  mor- 
tuos fecit  refurgercygr  alia  his  fimilia,quae  etiam  per 
me  fieri  uidetis.  lfhergo  fignaquae  ad  falutem  ho- 
minum pro  funt,  er  aliquidboni  hominibus  confe - 
runt,malignus  facere  nequit. 

Ef  quanquamDeus fuo confllio er  noflro  meri- 
to,ut  d<cmon  fua  ludibria  er  tyrannide  in  cuiufcuncg 
ordinis  homines  exerceat,  quandoq ;>  permittit : noti 
a tni  li-  tmcn  indulget  ei,coniuetq;  ad  ommamec  infinitam, 
mtus  dtabala  nuUisue  afiridam  limitibus  licentiam  concedit:  alio - 
mnftituMtw.  qui  uno  mometo  d diabolo  enedi  interiremus  omnes . 

fed  metas 


>% 

7 


Liber  primus.  97 

fed  metas  confiituit,qub  ufique  illius  aftiones  tolerare 
ueiit  ( interea  tamen  nos  clement ifiime  alarum  fua- 
rumi  umbraculo  complexos  cufbdit,fouet  er  patro- 
cinatur) quibus  tam  angufie  fatanam  co  ercuit,  ut  ci- 
tra eius  afjenjim  ne  in  bejhas  quidem  aliquid  pofiit, 
multo  minus  'm  homines . Exemplum  habes  Mattb.  tili»  quidem 
8.ubi porcos  ingredi  nequiuit,nifi fingulari  CHRI-  potefi  fitan. 
STI  permifiione.  Nec  unquam  iUi  Deus  in  homines  ^reJ‘a~(cl 
uel  tantillum  concedit,  niji  utuelprobentur,fiboni  t°tl  i]0mJies 
funt:  uel cafligentur  punidturq-„fi  peccatores,prcefi-  permittitur, 
xis  terminis, ultra  quos  ferri  non  finitur.  Vt  infideles  * 

( ait  Clemens ) d fidelibus, & pij  difeernantur  ab  im - traa.7.  item 
pijs,permifjum  e fi  maligno  uti  his  artibus,quibus  fin  lerm-  H1- Je 
gulorum  erga  uerum  parentem  probentur  affedus.  i^Recog. 
Sic  Deuteron.  ca.  13.  legitur : Si  furrexerit  in  medio  1 
tui  propheta,  aut  qui  [omnium fe  uidiffie dicat,  erj 
pro: dixerit  fignum  aut  portentum ,er  euenerit  quod  I 
*Tbquutus  e fi,  er  dixerit  tibi:Eamus,[equamurq-  deosh 
alienos  quos  ignoras,et  feruiemus  eismo  audias  uer- 
ba  propheta:  illius, aut  fomniatoris : quiatentat  uos! 

Dominus  Deus, ut  palam  fiat  an  diligatis  eu,an  noni 
Pulchra  Gregorij  eflfententia:  Diabolo  ex  [e  uolun-  Ll'2'  Mora!‘ 
tdsfempermala  cfi:  fed  potentia  eius  quamaDeoha^ 
bet.nunquam.Voluntatem  etenim  iniquam  non  per- 
mittit itti Deus,  [edutrecleagat,  queadmodumipfe 
uult.  Pr&pterennon  - e fi  imufie  timendus-^  qui  nihil 
iqttdntquod-Beusimlr^  pcmitiit,-petefl.  Termi- 
num uero  hunc Jktutm  ef[e,author  Clemens  exifiit 3 ii.8.  Rccc|, 

g Ut  niji 


pg  Dc  pf  aeftigrjs  dajmofttfm 

ut  niji  quis  prius  fecerit  damonum  uoluntdtem, 
mones  in  eo  non  habeant  pctefhtem. 

Exodi  7 .$.  p emittit  Beas , ut  prafligijs  mirdculd  quadant 

Mo fis, adminiculo  diaboli  imitentur  magi  Aegyptij, 
nirgascfe  m dracones  uideanturuertere,flum'mafan- 
guine  tingere,  ranas  ex  flum  inibus  euocareiat  cyni - 
phcs  ex  terra  puluere  produttos, uelmufcas  domiti 
Aegyptiorum  folas  'mfifhntes,uel  foeda  hominum  et 
pecorum  ulcera, aut  reliqua  Mofis  opera  imitatione 
mentiri,mmme  conceditur,  ut  a folo  Deo  ea  profi - 
Daniel.4.  cifei  cogerentur  fateri.  Annuebatur  fatance,  ut  regem 
Babyloniorum  Nabucadnezar  in  furorem  dttum, 
cr  ab  hominum  ufu  in  folitudine  propulfum,  forma 
r.ufere  defcedata,  duri  fime  affligeretur  exagitaret 
totum  feptenniumme  aute  anima  uim  faceret,prohi- 
hebatur.  Intereanec penitus iUumreijcit, neepeenis 
obrutu  deferitifed  exatto  feptenio  liberatum  afurijs 
regno  rejtituit.ltidem  iUi  Deus  affenfit,utinfbrtunds 
C 7 corpus  lobifauiretine  tamen  animam  illius  lade- 
lob.z.  ^mandato  cauit.  Concedit  ut  feptem  uiros  Sara 
uirgims  uita  pnuet  damon , propter  effrenem  in  il- 
lam affvttum,cuius  iUi  erant  indigni  matrimonio : at 
TLuc*2*  m cdftim  iuuene  Tobiam,  nihil  iUi  licuit  Vetrum  ex- 
pctiu.it  f at  anas,  ut  cribarct  ficut  triticuminec  illi  per- 
n miffum  ejl.Ncc  ullo  modo  admittendum  puto,uel  le- 
<1  uifiimum  quiddam  illum  pojfe,cui  ex  facro fandis  li- 
b teris  exemplum  uel  cevxXoyix  non  attejkntur : quum 
huc  Veteris  cr  N oui  tefkmenti  monumenta,  pro- 
phetam 


Liber  ptfrriiTs. 

phctdrum  concio , Chrifriaduentus  ffiedent,ut  dia- 
bolus,cius  artes,conatus  cr  potentia  innotefcant,  il- 
lius neruus  infringatur , opera  diffo luant ur , re- 
gnumq;  peffiim  cat. 

Cceterum  quemadmodum  mirificas  fxtant  uires , 
aftionesq ; praftigiofas  confrfri  fumus:  ita  quoq;,ma- 
chineturt  fabricetur, architedetur, moliatur, firmet, 
refirmet.frngat.mutet  quadrata  rotunda,  ane  quan 
cunq;  ia  fiet, o culos  precjhringat:  plurima  tamen  illi 
atque  impofiibilia  proponam  >cpnjkntcr 
negansJUum  aut  illius  angelos  uel  minimum  corpus 
poffe  creare,  fine  res  ex  nihilo  conderet  aut  uere  pro 
fuo  nutu  tranfmutare,  uelut  a Deo  fidum  ejt.  Nam 
coniugis  L oth  corpus  in  falis  petram  rener  a im-\ 
mutabatur : in  dracones,  Mofis  uirgarum  efjentia 
conuertebatur:  er  aquam  inumum  a Chrifto  uere 
mutatam  legimus.  At  fatame  feruos  maleficos  nec 
Virgas  in  dracones  uere  transformare , nec  ranas 
procreare,  neccyniphes  ex  terra  efficere,  euiden- 
ter  fequenti  ofkndetur  libro.  Nequit  etiam  dia- 
bolus  cum  fuis  membris,  extinftosad  uitam  reuo- 
rare:  aut  eorum  animas  in  manu  Deiexifkntcs , er 
biDomino  obdormientes,  e fua  quiete  turbare,  uel 
mjUtutum  diumtus  natura  curfirn  impedire  (que- 
admodum  lofue  Amorrhceos  expugnante,  ac  B omi- 
no  noftro  I E S V patiente,  reuera  fidum  legimus ) 
defruere  aut  mutare.  Nec  quoq;  penitus  defrruda 
redintegrare  pote  fi , non  coelo  deducere  lunam,  nec 

g 4 qua 


Diabot»  im° 
pofiibiha. 


Gencf.t^ 

Exod.7. 

Ioatm.Za 


Sapient;*. 
t.Thcflal.  4, 


lofue  10. 
E/ai~  2*?. 
Ecc!.4<),  , 

Dtonyf.  a4 
Pclycatl 


«os  De  praftigtjs  daemonum 

quce  adhuc  in  herba  funt,aut  fatas  alio  traducere  mef 
fcs:non  honejbs  bonosq;  homines  diligere,  non  'm- 
Aiigtift.  de  probos  odiffatwn  introjf  icere  ac  integre  pernofce - 
dTfv"  cT  re  fenfm  c°gdata  hominum,  contra  Platonem  in 

gmatum*  E pinomide:  non  duras,  afferas  er  acutas  materies , 

per  folidas  corporis  partes  ittcefe,  aut  per  ftridiores 
meatus  magnitudini  materienm  certa  proportione 
aut  dimenjione  fecundum  natura;  legem  neutiquam 
rejfondentesfm  ipfa  corpora  immitteremo  ad  uUurtt 
malum  ( 'm  quod  node  diucpipfe totus  malus,  mali' 
gnaq;  uoluntate  quo fcunque  pe  fimos  mortales  uin- 
cens,ffonte  propendet,  nec  uitiata  natura  aliter  po- 
teft ) ullius  hominis  imperio  uel  arte , uel  ex  f cedere 
, compelli : non  fe  in  hominum  corpora  pro  fua  uolun 
itate, aut  ad  alicuius  malicidfe  & male  feriate  anus  ar 
jlitrium  mprecationemue  'injinuare,  nec  eiufdem  edi 
do  e corporibus  egrediinon  demq-  pr<euidere  prius, 
quomodo  feta  mundi;  imperiorum  autpriuatanm 
rerum  diffenfaturus  fet  Deus,  quam  iUa  uoce  diurna 
t.ptrte.tS.q.^promulgantur,  de  clarantur  cp.  ln  Decretis  eft:Quife 
■ f.  cpifcopi.  qUjf  cre(iit poffefeeri aliquam  creaturam,  aut  inmea 
lius  deterius  ue  immutari,  aut  in  aliam  ffeciem  uel  fi - 
militudinem  trans firmari,  quam  ab  ipfo  omniitCrea 
tore,pagano  er  infideli  deterior  eft.  Omnibus  itaq; 
publice  annunciandim  eft,  quod  qui  talia  credit,  er 
h is  femilia, fidem  perdidit,  zr,  qui  redam  fidem  non 
habet,  hic  non  eft  eius:  fed  illius  in  quem  credit,  id  eft 
ietna.f  diaboli.Nam  de  Domino  noftro  fcriptmi  eftiOtimia 

peripfm 


Liber  fecundus»  W 

per  ipfum  fkda  funt.  Scribit  P fellus  Platonicus  er 
CbrifUanus, daemonia  fcpc  hominibus  diuitias  polit- 
ceri,item  et gloriam,uiftoiiam,amorem,  cum  tamen 
tradere  ex  fe  non  pofinttquippe  quod  nudum  impe - 'Ji  n 
riumb abeant,  feduifu tandem  quadam  inania  fuis 
cultoribus  afferunt,  uaria  prorfus  er  injhbilia,  qua  ‘VW  ^ 
tamen  impij  diuina  effe  jfettacula  putant. lime  mul - ^ 

ta,qucetaquam  uere  gejh,hadenus  diabolo  er  iUius 
tnancipijs  attributa  funt,  ut  fraudulenta  aut  prafli - 
giofa,uel  non  eo  quo  apparuere  modo , reuera  exi - 
jkntia,  coUabafcere  oportet:  quemadmodum 
luculentis  porro  demonflrationibus, 
fufius  in  fequentibus  doce- 
bitur libris, 

D E MAGIS  INFAMI* 
bus,Lamijs  Sc  ueneficis,eorumq; 
potentia:  Lib.  II. 

QVanquam  mota  'mterdim  quajHone,  uel  di- 
ffutatione  mflituta  dej^amiarum  adioni- 
bus,facra  mox  obijeiantur  Scriptura  tejlimonia,  in 
quibus  magi  uel  malefici,  fiue  incantatoris  aut  uene- 
fici,uel  etiam  prajhgiatoris , ut  ali]  interpretantur, 
nomen  legitur,  eoq;  denotari  nuncupatas  uulgo  L a- 
tnias  uel  fagas,mox  mdijlindius  afferatur:  comperio 
tamen,  prodigio fos  bos  homines  cum  fuis  artibus, 
prajligijs,  illicitisq;  diuinationibus,uarieu  R abi/nis 
cr  tiebrak  interpretibus  exponi,diuerJts  etiam  no- 

g j minibut 


A " i©?  * ‘Depraeftigifsdaemoftum 

minibus  reddi  knojlris  Latinis:  nec  Hebrdifmo  ex- 
it dtte,uel  Latina:  tunsUtioni  confbnare  Graeam.  Md 

- nififium  id  erit,fi  cotextum  H ebrdicu  cum  quacunq; 

■i  -rt  r uerfione  non  ofcitanter  contulei'is,Rabinonmq;  o1 
interpretii  iudiciaattetim  obfiruaueris  omnibus  bis 
tocis3ubicunq^  ufid  boru  portentom  fit  mcntiomelut 
V.xodi  cd.j.y.zz.Leuit.v}.  zo.Deuter.iS.Uiere.  27» 
'Ddniel.z.4..Reg.2i.2.VdrdUp.ii.  Ob  eiufmoai  diucr 
fitdte  interpretum  difiidia,pradidis  in  locis  uirim 
undequaq • doftifiimum  Unguaruperitifiimim  D,, 
ANDREAM  MASIVM  confului, qui uoces 
"Hebraicas,  rem  magicam  fie{iantes,atct;  hieufurpa - 
tas  numero  fipte , his  explicuit  uerbis.  Primam,  uide > 
pujkph.  pcet  ^3  chafaph,uideo  cojhnter  in  uulgaribus  L4 
tt«w  Bibitis  itet  redditu , <pt/i  id  maleficiu  fignificet , 
quo  A dee, none  demet  Ati  homines, per  malus  artes  pe- 
cudibus, figetibus,  imo  etiaip fis  hominibus  nocent ^ 
* aut  faltem  nocere  fe  exifimant:  a quibus  facinoribus 

malefici  uocantur,  quos  lexMofieuitafublatosuc • 
fi  ^ /<  Exodi 22.  J;oc decreto , n?nn rtSUW» : '50C 
e/J,  Maleficam  non  patieris  uiuere.  Nomen  enini 
Mechatfe-  xwsWtt  Mechxffepha , quolexhic  utitur , EVWa 
: Clufaph  defleditumpofitumep  eft  infoanhuno  gene 

re,  ut  aiunt  interpretes:  non  quoduiros  impunes  lex 
effe  uelit,fid  quia  ille  fixus  ob  genuina fimplicitatem 
deemonis  'mfidijs  frequentius  patet.  Quare  Graea 
tralatio,  quam  Septuaginta  finioribus  affini  imus* 
iecretmi  illud  liberius  reddidit,  t><xf  (*<xws  s nrafii* 

GidlteTSl 


Liber  fecundus. 


tju/TSTr.  hoc  efi,Vene ficos  ( ut  mafculino  genere  fic*  1 

ruminum  comprehendunt ) non  retinebitis  in  uita. 

Animaduerto  autem  praediflu,  uocabulum  5^3  Chd* 
fdph,cr  qu<e  abipfo  cUducutur,  uix  ufquam  'm  prx- 
di£la  trakt(one  Graeca  aliter  exponi,  quam  ut  ucne- 
ficiu  fignificent:hoc  efi,hifce  Graecis  uocabuUs,fXf- 
iAXKo?,taa>tMaidvt,$cifi*xHx,  er  qu£  huius funt  'm-  fXfPXKce} 
flexionis.  Nam  er  uulgo  etia  creduntur  illi  quos  uo-  pecftAx- 
camus  makficos,nefarids  fuas  artes  non  fine  medica - nxip* 
tis  quibufdam  rebus  exercere  atq } efficere:  ut  taceam 
authores  tum  Graecos  tum  Latinos.  Ab  en  ezra  au- 
tem apud  Hebraeos  magni  nominis  feriptor, dicit  uo - 
cem  Chafaph  proprie  adprafiigias  fpeftare: 
hoc  eji  eas  dclufiones,  quibus  res  aliter  atq ; fe  habet , 
noflris  oculis  exhibentur. Quod  ut  ipfi  concedamus , 
tametji  mihi  fune  no  uideatur  facile  ex  facra  Scriptu 
^a  id  euinci  poffe:tamc  DanieUs  fecudo  cap.  ubi  legi-  > — s ( ^ 

tnus,Ndbugodonozere interdios  fomnij  fui interpre  y^. 

I ies  adhibuijje  etia  Mecbdffephmtfi  prxfH , ( V ^ 

\ giatorss  uertas,  no  uideo  quid  iuiad  cxplicadu  fom-  / | 

niu  adftrre  fud  arte  potuiffen^quee  tota  fallax  er  de-  *• 

luforia  cfl.  Q scare  eius  lo  ci  interpres , Leni  Gerf inis 
filias, fimmus  in  iUa  gete  pbilofophus,ait  Machaffe- 
\ phim  effe  eos  qui  arte  profitetur ^afiroru  genios  coe- 
lo deducedfatq-  in  characteres  quofdd  certis  horis  fi 
j deruq-  curjibus  fabrefactos  cocinnatosq;  pelliciendi, 

Cr  illeftcsin  eoru  hominu  quos  uelint , aut  comodii 
I dUt  imomodu  incitadi,ud  ad  queeuis  etia  alia  officia 


&U  4 . ^ 


" 1^4  De  pradftigtjs  daemonum 

adigendi,ueluti  ad  prefigid fignificationesq;  rerurq 
abditarum.  Ego  uero,  fi  meum  indicium  etiam  re- 
quiris, putarim  illud  uocabulum  late  patere,  atq ; ad 
quamuis  magicam  artem  fi  edar  e : er  in  hac  fenten- 
tia  uideo  etiam  efje  uulgus  Hebraeorum.  Secunda 
Kafam.  uoxerdt  U'op  Kafdm.  ea  uidetur,  ctia  Hebraeis  au- 
thoribiis, peculiariter  adjuturarum  rerim  praefigit 
pertinere.  Quare  er  in  Gracis  Biblijs  ubique,  quod 
<f*xvTdve-  jdam,fignificatione  uerbi  tzoevTovt&ou,  quod  ratio- 
cinari fignificat,redditur:uclutiDeuter.  18.  Hierern. 
zj.  er  alibi.  In  Latinis  uero  Biblijs  (loquor  autem 
femper  de  uulgari  tralatione ) interdum  uertitur 
hariolandi,  interdum  diuinandi  uerbo:  ut  in  ijs  locis 
Onen.  quosiam  citaui.  Tertia  1X*\y  Onen,  in  Latinis  Bi- 
bitis aliquando  obferuare  fomnia,ut  Deuter.i8.etr  z. 
Varalip. 13. aliquando  augurari,ut  Hierern.  zj.inter- 
dim  etiam  diurnare, ut  Michete  $. uertitur.  In  Graecis 
<9 M.  .uero,nonnunquarpt  diuviftS-eu,  id  ejl  augurari,  ut 
finoipdiy-  Hierern, ly.plerunq;  etiam  »7co<p6iyyi£rou,  oracula 
yc&M.  edere,  Michete  $.  Veteres  H ebr eorum  dicunt  id  uer- 

bum ad  eos  proprie  pertinere,  qui  temporum  mo- 
menta fip  er  fido  fi  ob [eruant,  atq;  alia  fiujh  rebus 
Nabas.  g^endis,aUa tnfaujh praefer  ibunt.  QuartawraNd 
has,Deuter.  18. cr  z.Paralip.ii.Latinc  uertitur,  ob- 
feruare auguria:  Grece  uero,  ut  ea  que  proxime 
precefiit,  eiuvtfe&M,uox  ejl  m Biblijs  frequens. He- 
braei dicunt, ad  eas  coiefturas  accommodari  proprie, 
quibus  rerum  pr a f entium  fiturarumfi  jhtum  nimis 

curiofi 


-pu, 


to  quopia  euentu ; uelut  ex  dextro  aut finifbro  auium 


■ j . J-  4 / ' 

nutu,tinnituue  aut  lapfujltrnuatione  itemfingultu, 
cantu, cribri  motuiet  quce  funt  alice  huius  generi s mil ,, 


lefuperfhtionesapudmulierculas  m uanifimo  ufu.. 

Quinta “Utt H abar,latme incatare,<Sr£ce in4</let&  /Labar, 
traducitur.  Vtuntur  Rebr<£i  ea,quando  arcana  qua- 
dam  uerba  a Magis  mu ffantur, quibus  efficacia  inejfe 
mraputatur. Quale  illud  efl \ergiiq  noftri: 

Frigidus  in  pratis  cantando  rumpitur  anguis. 

Et  ego  'uidi  qui  ucrbis  fifkrent  feras,  teiiq • iatlim 
t xpettare  cogerent : er  qui  foedum  illud  er  domejt iV 
cum  animal  quod  Rattum  dicimusjimulatq;  conffie- 
xif[ent,qu>ouis  loco  quafi  attonitum  aut  fhtpidu  fub- 
fifkre,necfe  loco  mouere  compellerent  ( fiue  id  uifu 
'o, fiue  incantatione  effecerint)  donec  non  ex  infi- 
s,  fed  protenfa  manu  apprehenfum  ftranguU- 
rent.  Quin  er  Bauid eiufcemodi  miracula  fieri  per 
incantatio  nes, [at is  uidetur  de  affide  furda  jignifica - 
re, cuius  mentionem  facit  Pfal.  57.  autiuxta  Hebrai- 
cos codices,s$.  Quo  loco  utitur  uerbo  ijlo  “OH  Ha- 
bar:er  fimul  etiam  uerbo  wnV  Lahas,quod  idem  fi-  Labat* 
gnificat.  Sexta  uox  3^  Ob,  plerunq-  redditur  in  Ob. 
Latina  translatione  Python,aut  Pythonicus  fp  iri  tus, 
utDeuter.iS.Efaia  iq.i.Reg.zS.ey  4-.Reg.2s.  ac  ali 
bi  crebro. inter  dum  etiam,  fed  ut  mihi  uidetur, minus 
proprie,magus:ut  z.Paralip.ss-ln  Graea  autem  fere 


g i femper 


toi  Depracftigrfs  daemonum 

femper  iyyxr&.uvdot:  nifi  quod,  4.  E.eg.  21.  CT  2?» 
interpretetur  diXurfo^nefcio  anufquamalibi.Si - 
gnificut  uero  uox  Ob^Uebrxis  utreaut  lagena: 
unde  er  eos  dxmonas  qui  ob [curis  uocibm ■,  ex  fano <- 
tioribus  corporis  humani  partibus  ( ueluti  ex  axillis, 
autfoanim.ru  pudendis ) reff>onfabant,quafi  ex  utre 
autlagucula ,3^  Ob, aut  plurali  numero  Oboih,ex 

% gens  uocauit . Gr<m  uero  appofita  uoce  appellar  ut 

eyyxf&s  iyyxYQwvfof,  aut  iyyxr&Txs,  eo  quod  ex  uentri - 
bus  hominum  proferentur.  Qum  uocan  Grxcant 


fu /dot. 


*yyx?SM  imitatibatinonmquidam,non inepte  uentriloquos 


fXt, 


C 


< H» 


/0 


dixere.  Accommodantur  aute  illa  uocabula  proprie 
ad  ipfos  malos  ffiritus:  inter  du  tamen  etiam  ad  ipfos 
homines  qui  illos  patiuntur.  Eius  generis  dxmonium 
nobilitauit  olim  apud  Athenienfes  quenddmEury - 
clern magum,  utauthorejl  Arifkpbanes in  Vejfis: 
ubi  ait,fe  fuppofititijs  fuis  comcedijs  multu  cominodi 
■ attuli ffe  Reipubl.  Atheniefiuyquds,Eurydismitdtus 
oraculu  zrmoremjn  xliorupoetaru  uentres  ingref- 
fus,clam  recitandas  curant.  Ab  illo  Eurycle  ( ut  do - 
difiimx  comentar ia  Grxca  ojkndut ) uates  eius  gene 
mpcjkadiftifunt  syyxy^vdot, 

uel  etid  syyxr&Txt. Memmi  etix  me  legere,Delphi' 
ctm  illud  celebre  oraculum  e pudedis  foeminx  reddi 
folere.VueUd  quoq-  cuius  in  Adis  Apofbl.cap.16.  fit 
mentio^uentriloqua  fuiffe^author  efl  dium  Augufli' 
nus  in  eo  libro  que  de  Dodrina  CbrijHanx  copo  fuit» 
QmL£Z.TcrtuUianus.author grauifiitim.dffinMt»  , 

_Jtrnir' 


Liber  fecundus.  «©7 

feucfttnloafuds  uidi ffefceminas,  e quarum  pudendis 
itocula  quodam,  dum  [edebant,  excitdbcdurjefyon*  Vtntrihyn^ 
debdtq;  feifeitantibus.  Denique  C eluis  Ludouicus, 
patrum  noftrorum  memoria  feminam  fe  uentrilo- 
quam  crebro  uidiffe  Rhodigij,  ltcdi#  urbe , fcribit.ex 
cuius  pudendis  uocem  immundi  ffiritus  pr<etcnuem 
quidem , fed  tamen  prorfus  inteUigibilem , fope  au- 
dierit yde  rebus  proteritis  aut  profentibus  mirificam , 
at  de  futuris  plerunque  incertam,  [ope  etiam  uanam 
er  mendacem  Sed  de  hoc  fatis.  Voflrema  uox  He- 
hr. -ederat  \idcni , quam  ab  Hebraeo  uerba 

iada,  quod  fcire  atque  cognofcerefignificat, de-  Udoni, 
duttam  putq:  quanquam  non  ignorem  quas  nugas 
Hcbrai  adfirant  de  animali  quodam  terrigeno,  hu- 
mana forma,  cui  nomen  ladua  fingunt,  er  cuius  offc 
uaticinentur  ij  quilidoniim  uocentur.  E fi  enim  illa 
g£ns  nimis  quam  fulta,  in  eiufmodi  animalibus  dcli - 
rijs  er  fingendis  er  credendi.  Vocabulu  lidoni  uer- 
titur  Latine  aliquoties  Diiunus,utDeutcr.i8.  Leuit. 

20. er  fortaffc  alibi : nontiunquam  etiam  hariolus,  ut 
Uuit.19.itcm  q-.Rcg.  23. E fai£  19 -Graece  uero  inter - 
i 'dum  mKotJlhy  ut2.  Varaiip.33.  Leuit. 19.  er  20:  in- 
terdum autem  yveog-^y  quod  illi  (quam dixi)  ety. - 
' mologi£  appofitifiimum  efi,ut  t.Reg.28.4.  Rfg.  21, 

' er  2?.  E ft  etiam  ubiuertitur  , e and  rie  yStfuviai/ 
qui  e terra  clamitet:  utEfaio  8.  er  19. Quod  an  ad 
' oraculum  e terra  redditum  fpettet , an  uero  ad  ma- 
k lies fepulchris exciendos,  quale u Rfg.  28,  narratur 

fttihim 


»os  De  pfadtigtjs  daemonum 

fi(lum,non  fatis fcio.  Equidem  putarim,uocabulum 
boc  lidoni,omne  deemonum  uaticmntium  atque  re* 


L 


fyonfa  ditium  gcm'A  comple  dii:  illos ^ ab  rerum 
omnium  cognitione, quam  profttenturjic  effe  appel 

r 


latos,  eam  uero  qu£  hanc  proxime  antecedit,  dico 
1 SMK  Ob, horum  certam  ffieciem,  ex  uentnbm  fcilicet 
autaxilUs,  autalijs  fecretioribus  humani  corporis 
J partibus  obfcurauoce  pro fintiumfignificare.  Cuius 
1 rei  uelid  argumentum  effe  potefl,  quod  in  uniuerfis 
\ Bibiijs  b&  du<e  pojkriores  uoces,uix  altera  fine  alte - 
rafcriptiC  ufquamhabeantur:certe  ultima  hac  \ido- 
i ni,  nufqua  omnino  nifi  mox  pofl  iUam  penultimam 
Atque  itafiet,ut  illarum  feptem  uocum  quas  comme- 
moraumus,priores  quinque  ad  hominum  fup  er jlitio 
fas  uanitates,aut  ueneficia  etiam,quibus  uel  res  abdi- 
tas cognofcere,uel  miracula  efficere  fe  poffe  putant , 
uideantur ffiettare:  dua  uero  poflrema,  ad  ipfa  ma- 
lorum damonum,aut  damoniacorum  hominum  ( ut 
fic dicam) oracula.  Hucufque Mafius.  Noftris  ad- 
Afavut  it!»-  Germanis  uno  eodemq;  nomine  Zaubrrer  nun* 
jbrJt  Lamia  cupatur  mgus  iUufor,ftga  uel  Lamia  delufa,  er  ue- 
dehi/h, & nenum ufurpans uene ficus.  Hinc  euenit,ut  quando 
nfct*f}  ’ iotie  fagarum  fit  mentio,  uel  uene  ficorum,  mox  Vharao - 
GermanU  ex  W pra;ftigiatores,  longe  a fagarum  er  uene  ficorum 
pUcontttr.  attionibus  alienos, opponant,  cequiuoco  Gemanico 

filfi.  In  ea  opinionum  uarietate,ne  tenebras  offiiiu- 
dat  nominum  confufio,ad  hoc  nofbrum  inftitutum  ua 
rijs  de  caufis  libuit,  Magum  infimem  a Lamia  erue- 


Liber  fecundus» 

nefica  feiungere : ut  clarius,  exulceratifiimo  hoc  no- 
flro feculo,<*r adhuc (inhcc negocio)  tamindotto , 
res  innotescunt  ( cui  ufui  uoces  feruire  oportet ) er 
hi  interno  fcuntur  de  quibus  mihifermo  eft : atq;  pa- 
lam uideatur, ubi  ab  aliorum  male  inolitu  opinione , 
rationis  er  fuero fantta  Scriptura  bufi  innixus  fir- 
mi  fime,  non  temere  diffentium.licet  his  hominibus, 
uc  eorum  urtibus, quadam  e ffecomunia  no  diffitear. 

Mugi  ituque  infumis  nomen  gener ulius  erit,  nec  Magiuinfa- 
tam  angujks  confxrittum  cancellis : Lumiurum  uerd  mh' 

Cr  ueneficurum  appellatio,  ftr i filor  ibus  circumfcri-  ■ 
betur  limitibus.Mugum  enim  nuncupo,  qui  u damo-a^flor^  in_ 
ne  uel  ub  ulijs,uut  e libris  uolunturie  edo(lus,prafcri  ‘rauficatam 
ptu  uut  burburorum,ignotorum  uut  cognitorum  uer  ™ a~ 

boru  formula  recitatu,  fubmurmurata,  applicutauej  prii  Uehhjlor. 
uel  cburafteribuS  quibufcuq;,uut exorcifmis,  dirisq-l  ^Aethiopica 
exeer udonibus  uut  ceremonijs,folenibus  ritibus , uut\ex  ^egyi)ta 
febus  pltrifque  adiunttis,pro  fuo  urbitrio,damoniuYje^7,<Jt^ 
in  prajligiofum, fallax, uel  alioqui  ludicrum  tninijk-fj^^^ 
rium, illicite euocure conatur, ut afciticiu fefeuelcon  pheem  facit, 
ffiicuu  ofkndut  imagine, ad  quafitaq. ; uel  uoce  uel  fu - 
furro  rejfiondeut,uelpUluris,uel  notis,iiel  quocunqi 
alto  modo:  uel  qui  aliud  opus , fimili  ratione  pr ater  ( 
natura  legem  ^perficere  nititur.  Sub  hoc  etiam  no - / 
mme  illos  omnes  comprehendo, qui  ab  Uebrais,Gr<t 
cis  er  Latinis  hic  uurijs  didi  nominibus,  fuperfiitio* 
femodoq-  uetito  futura  pradicunt.  F ere  etiam  ad 
hunc  numerum,  qaanquam  improprie , ob  wxx- 

iaxp 


ito  De  praeftigrjs  dsemonum 

dttKV  tme,Moru  quo  da  merito , eos  affcripfeto,  qui 
uaticinijs  his  fuperfiitione,mpietate  cr  dtemone  au- 
thore  redolentibus  fiji, eorum  architedos  confulunt. 
^ h Hunc  liidgum  yoHTxueUnuAop  (licetbjecuo*. 
h minus  generale  magorum  fit  nomen ) Graecis  di' 
t,  (Ium, fiipra  natur <e  ordinem  fiepe  etiam  aliquid  mo* 
t,  liri apparet,  in  turbando  multifariam  aere,  in  qua* 
^ eunq-  ffiecie  ofkntanda,  in  mortuoru  jpeflris  educer* 
dis,in  rerum  dbftrufarum  aut alioqui  longifiime  dif* 
fitarum  commonftratione,  uel  etiam  de  ijs  diuinatio- 
;i  ne:breuiter,  miracula  extra  rerum  natura  hic  fkere 
br^crr creditur.  Magorum  arte  omnem  ac  potentiam  affii* 
rationibus  deemonum  confhre,  perhibet  Ladantius:, 
k quibus  inuocati,uifus  hominu  prtejHgijs  obcacanti 
ciem  ii  io  ^usfaUuntM no  uideant  ea  quafiunL^r uidere fe pit 
Re  cog.  ’ ’ tent  ea  qu£  non  funt.Sic  Clemetis  cr  fratrum  oculos 
incantare,  effafcinarat  Sirtio  magus,  ut  patris  Fauftiniani  uultui, 
Fafiinare.  uidcreiur  impreffa  Simonis:  Petrum  ucro  dtu$ 

V“T'jTt''  ^erc  Poterat  minime. Hoc  uere  incantare , fofeinare ± 
effafeinare dicitur : ycuraietp  Graecis, ir.xJiufj,  uel 
etiam  flxonouveit/  (quanquamduce  h<cuoces  minus 
generales  exiftat.)qua  diftione  Paulus  ufius  efh  O in* 
fenfitti  Galatce,  ris  viam  iQauwt : quis  uos  incantet* 
uit,(zr  oculis  ueluti  prafhgio  impofiuit,ut  non  crede * 
retis  ueritatif  De  oculis  delufis  Paulum  inteUexijfet 
tefhntur  fequentia.  E fi  autem  plane  pro: limi  senus* 
Iit  id  quod  (it.  non  uideas:  tum  quod  non  ejljjeMide^ 
re  putesuta  uifus  mtuentiu  pralmngiturJafcinu  id* 

fdfcina* 


ire <£<Aei{j, 

f>X3H0UV<j/J, 

Gal.j, 


Profligtu 


faflimtn. 


Lib  er  fecundus,  iif 

faJcindtione,incantatione,maleficiu  uel  amne  dppel 
les  licetiMagia  uoce  Perfica, mdgicen,magid infame,  fifaga inf*, 
magica  arte,immudoru /piri tu  u ccmercijs  inauffica  mu' 
ta:Gr£ce  inuAw  er  wxotJlvy,  qudfi  dicas  excdtd-  jvsoj} 
trice:uel  celebriori  uoce  ytreraesp,  incdntdtionibus  yiHTti# ' 
er  carminibus  nefari£  curio (itatis  arte  copo  fatis  con  §t¥.y,^ 
antuttdiqudhonefaioreuocdbuloetiddi&fyiKyuoctt  ' 
re  dudent,  licet  quo  dei  difcemiculo:qudfa  iUius  culto* 
res,ut  artibus  illicitis  deditos-, putet  ddnandos : huius 
ttero  pdtronos  laudabiles. quduis  utriq '•  fant  ritib.cLe - 
monu  faUdcibus  objlridi , fub  angeloru  nominibus-. 

Quandoquide er  Pcrphyrius quando, quetfa purga-  us- 

tione aninue  per  iheurgid,cudanter  termen  er  pudi- 
bunda quodmodo  dijputatione  promittit:  reditu  au 
tem  dd  Deu  hdc  drttpr<efhri  cuiquajnficiatur  omni 
no.Quibufda  uero  cofe orationibus  theurgias,  quM 
TfXirx?  nuncupant, idonea  fieri atq;  aptdfujccptio-  nKtrd» 

/ffttt  fpirituumej  dngeloru.  dd  uidcndos  deos(uel  cer 
tius,meo  quide  iudicio,d£mones  coUudetes)  arbitra- 
tur.Hac  er  A uguftinus  reijcit.  Kt^xyixp  effe  boni , ^ 
dd  bonum  aliquod,  danioms  dduocaticnem . Gr£ci  runciz  Qrc_ 
quidum  fuco  illito  uolunt:  cuiufmodi  fuerunt  Tydnei  eorum. 
ApoVonij  udticinid.yoHT&xy  aute  mortuos  excitare: 
unde  etiam  *s«  tu{j  youp,  id  e ftit  luftibus  fit  nun- 
cupata, qui  ad  fepulchraedi  noftu  affueuifjent.  at- 
que noxios  deemones  in  fubfadium  permouere  er  t 
excire  credebantur : er  ob  id  illa  affergine  luftralis  ciij**^*  "* 
aqu£  er  tedartm  igne  expiabantur,  ne  deemones  ea  iib.5. 

uelobfi. 

I ^ 

1 m ' 

V . 


- 4-Reg-2** 

a.Paralip.jj. 


jrfagi&orig». 
Li.4  Recog. 
Ladtant.Eu- 
feb. 


Non  multo  fe 
cut  Beroftn 
Jcrtbit. 


I 


J 


tirtu  h 


itz  De  praeftigrjs  dajmonum 

ud  ob fiderent, uel  laderent.  Hanc  artem  omniu  pla- 
cita,  legum  exterminant,  execranturq >*.  Hinc  inter  fa - 
crilega  Manafiis  regis  flagitia,  quibus  Deum  irrita - 
uit , connumeratur,  quod  fuerit  maleficus,  magiam 
exercuerit ,er  Pythonem  confuluerit. 

Huius  artis  originem  ab  angelis  prauaricatoru 
bus  deducit  apud  Clementem  Petrwr.refirens  eos  do- 
cuiffehomines , quod  deemones  artibus  quibufdam 
obedire  mortalibus , hoc  ejl  magicis  inuocationibus 
cogi  pofjenf.  ac  uelut  ex  fornace  quadam  er  officina 
malitiae,  totum  mundum, fub trado  pietatis  lumine , 
impietatis  fumo  repleuerint.  Ita  introductum  dilu - 
iiium.Chamuero  fuperfiitisNoe filius,  cuidam  ex  fi- 
lijsfuis  qui  Mefraim  appellabatur  ( a quo  Aegyptio 
rumer Babyloniorum  gyPerfarum  ducitur  genus ) 
male  compertam  magicce  artis  tradidit  difciplinam . 
Hunc  gentes  qu£  tunc  erant,Zoroaftrem  appeUaue - 
runtadmirati  primum  magica  artis  authoran , dir- 
ius nomine  etiam  libri  fuper  hac  plurimi  habentur. 
Hicddamone,  qu^importunius fatigabat,  igne  fuc - 
cenfus  concrematur.  Huius  cineres,t  unquam  fulmi- 
nei itius  reliquias,coUigentes  hi  qui  erant  primo  de- 
cepti,dcfirunt adPerfas,ut ab  eis  tanquam  diuinuse 
coelo  lapfus  ignis,perpetuis  conferuaretur  excubijs, 
atque  ut  codeflis  Deus  coleretur,  plura  ibidem : er 
quomodo  huic  templa  frat  confhruda,  imagines  ere- 
fia,  myfkria,  ceremonia  ac  facrifitia  inflituta,  iit  eo 
licentius  peccarint  homines fidola  nec  uidere,nec  au- 
dire, nec 


Liber  fecundas.  iij 

dire,nec m aliquo  moucri fcietes.Sic  Plinius  quoq;  m Ll*  5°-  caP-f* 
Perfide  d Zoroajlre  ( qui  P erfa  Oromafi filius  erat ) 
ortam  magiam  commemorat:  fufius  em  originem, 
quado  er  d quibus  coeperit  er  celebrata  fiier inenar- 
ratis. lujlinus  in  fua  Epitome,  hunc  Zoroafirem  qui 
magicam  rep erit  artem,  Hadrianorum  regem  fuiffe 
fcribit,qui  ( tcjk  E ufebio  de  Teporibus, cr  in  decimo 
de  praeparatione  Euangel.)  plus  800  fire  annis  ante 
tempora  Troiana  fuit: quo  etiam  tempore  Abrabam 
CT  Ninus  uix  frut,cum  ageretur  annus  ab  orbe  con- 
dito ter  mtllefimus  ac  cente fimus  odbgcfimufquuu  O \ g fi 
tus.Zabuhm  cr  Zamolxidem  in  illicitas  artes  pro - L- 
r,os,bdnc  primos  cxcegitafje,ud  potius  propagaffe; 
ut  d patre  diabolo  bauddubie  natam,  firunt  alij.  Ex 
Perfide  in  Graciam  illata  prodiderunt  Gr^ci,d  quo- 
dam  Ojlhane,  quiXerxem  per  [arum  regem  bellum  cfitra  Aims 
Graecia  'mfirentan comitatus,fem'ma artk  portento 
f?  obiter  di  lier  Cerat,  infido  quocunq • commeauerat  e TVflu  pro- 
jnundo.  Hunc  ad  rabiem,  non  auiditate  modo  fcien-  'cc"m'1uc,ra,' 

' • . « 1 % rf'  1 cr*  1 • diorum  Ios» 

ti£ ems,Gracorum populos egijje,  certo  ajjent  P h-  pr  pJCUS i,b. 
tuus.  Horu ucjiigidfequutifunt  Almadal cr  Alcbm-  7-«-  5.  & 6. 
dus  ex  Ardbu  turba,Abbaris  ite  apud  Hyperboreos,  AdueTfus  A, 
Charondds,Dtemcgorgon  (alijs Damigeron)Eudo-  poiianijT,^ 
xus,  Hennippus : extiterunt  cr  alij  clariores  antijh-  ld® 

tes,  ut  Trifmegifm  Mercurius,  Apollonius  Tya-  contra  Pcr«’ 
tieus, Dardanus,  GogGracus , GermdBabylonicus,  phpum  & 
Porpbyrius  d pofkriore getilitate  maxime  cultus,cr  re^L,  idl 
Ulter  Platonicos  ob  excellentiam  philofopbus  cogno  Uh:  ficati 

b inmtusj 


Io.Pic.Iib.2 
c 

diui. 


«4  De  praeftigns  daemonum 

minatus , fedhojlis  ille  C hriJH  afophos  uel  mifofoi 
phos  potius  appeUandus,cuius  praeceptor  Plotmus 
Jtdlic£  [choice  Platonic*  patronus,  ut  Iamblichus  ' 
Aegyptiacae,  er  Pro  cius  Afiaticaeihic  habitus  omniu " 
Platonis  myfkriorum  confultifiimus , cum  libru  de 
Sacrificio  er  nwgw  no  rtimus  grauiter  quam  acerbe 
perflringit  loannes  Prancifcus  Picus  lib.  7.  cap.  $.  de 
liu/'  1>r*n'ii praenotione  fuperfhtiofa.Hi  fbnul  operam  dedere,ut 
n cum  fhdio  er  labore  'mfanirent , philo fophi  alloqui 
^ fua  laude  digni.  Amphionem  quocp  er  O rpheumagi 
cis  artibus  ualuifje , tradit  Paufanias.  His  adde  A pu- 
leimi,z?  Artephiimuqui  'm  Comp  edio  ftudij  Theo- 
loge affirmat  fe  per agraffc  omnes  Orietis  regiones 
exquirende fapieticc gratia,  er adTantalum perue- 
» . tiijje  in  aureo  throno  f :dentem,deq ) codeftibus,de  na 

tura,de  moribus  docentem,qui  nihilominus  ab  Arte - 
f u pino  fitdofius.lttufbratd  haec  magia  efl,& fere  abfo- 

luta , d Democrito  Abderite,qui  Dardani  Aegyptia- 
rum magi  peritifiimi  libros  de  Magia  confcriptos,  in 
eius  monumento  abditos  eruit,  atq;  iuflis  commenta- 
riorum uolumhiibus  ex  difciplma  A pollonica  Capti 
denis  er  Dardani  Phoenicum  explicauit.  E ode  Dar- 
dani exemplo  duodecim  libros  afe  de  hoc  prajiigia- 
ru/m  genere  conc'mnatos,m  fepulchro  fecum  recondi 
noluit  N ima  Pompilius,  rex  er  pontifex  Romanus* 
E xtant  er  dehee  artificio  H ermetis  libri. 

Ad  hanc  praterea  artem  difeendam  Pythagoras , 
tife.p.  ea.i.  Empedocles  tDanocr  itus  er  Plato  C Plinio  authore ) 

nauiga- 


W 


Liber  fectmdu^  hf 

Muigarunt , exilijspctmquam  peregrinationibus 
fufceptis.Hanc  reuerfi  praedicarunt,  hanc  in  arcanis. 
habuerut.Quin  crYythagora,  P latonenicf,  ob  eant 
capejjendam  Hemphiticosuatcs  accefijfle,cr  pene 
totam  Syriam , Aegytum,  I udceam,  <y  Chaldaeorum 
fcholasperluftrafje^compertumeft.  En  mucro  hanc 
apud  Cbaldaosjeligionc  in  fapientidm  philosophi' 
eam  comutantes,A(fyrios,Yerfks,Aethiopcs,  Arabes 
er  Indos  plus  ab  initio  culta  fuijje  atq-  celebratam , 
quam  apud  ullas  alias  gentes,confht.  Aegyptios  ad- 
bese  natura  fuperfritiofoSyin  aniles  fabulas  er  hiftrio 
nica  commenta  religionem  uerlentes,in  primis  ea  cla 
fuiffle , quod  potiflimtttn  apud  eos  djemonum  uigue- 
Yit  cultivr.qmbus  nihil  fhidio  maiori  fuit  unquaMJlt 
| hil  priusquam  ut  quibufcuuq-  poffent  modis , a uera 
i Dei  cr  natur x conteplationc  abreptos  tranfuerfosq ; 
| homines fuis  iUaquearet  uafr ametis.  Ita  Graeci  aman- 
jjrtfj  er  perquam  Jfudiq fi  nonarum  er  ingenio furunt 
vnuentionum,in  Pyrronias  difputationes  religionem 
transfuderunt:  quemadmodumRomani  dominatio- 
nis natura  cupidi , eam  ad  fuos fhniliter  inflexerunt , 
i dttemperaruntq-  affcftus,zr  imperio  conformarunt 
politicoiqua  ratione  utrique  daemonum  artibus  ma~ 

I tium  quoque  pronius  dedere. 

At  quanquam  naturale  magia  plerofq;  eos  ccluifl- 
feauthores  obijcietur,plurimu  tamen  eo f dem  fu  per- 
jlitionis  impiae  inflmisq-  magice  admifcuiffe  coperi- 
1 tur.ut  naturalis  ida  goetia  er  theurgia  ilicccMis  co- 
hi i fufa,. 


\ 


^sTceyptij 
natura  fu-a 
perflitiofil. 


» 


/> 


u6  Depraeftigfjs  daemonum 

fufa,malorumq;  deemonim  'mpofiuris irretiti , noti 
Nnturalis  fatis  fecernatur : alias  peniti  fi  ima,  illd  rami  natura > 

magia  quid,  ium abftrufanm  fbcculdtio  cr  comitio . urra  nitni- 
Cretufcom-  , , i . . 'i  „ . , . - ~ 

mendatio.  rum  philoJophia,janchorq • magia,d}apientibus  jo- 

lenni  plaufu  excipiendd  colcndaq;,  a me  hic  non  elc- 
uatur,cui  etiam  nuUd  ex  parte  quicquam  derogatum 
uolo.Nam  quos  Grceci  fophos  aut  pbilofophos,Chdt 
deei  etiam  magos  uocant , ut  in  Daniclem  tejhtur  D. 
Hicronymur.hos  comedat  acritatis  hijkria,  Matt . z. 
Superiorum  uero  mfimiauel  hinc  magis  elucefcct, 
quod  in  Diuinationib. Cicero  feribit , in  P erfis  augu- 
rari  magos,cr  diu  'mare,  co ; \ gregaria-  in  phano  coni 
mentandi  caufa,atq-  inter  fe  colloquedi.  Et  quodgrd 
uius  multo  ejl , m libro  de  Sacrificio  er  magia  Vro- 
cius, dum  hatic  naturalia fympathiam  cogndtioiieq *, 
er  fi  uoles,  co  mpafiio  ne  m latifiime  demofirat , etiam 
nummuni  aduocatione  uti folitos  magos,  per  huiuf- 
modirenm  confenfim,tradit.Eos  quoq ; j nuite  ido-*- 
lolatrite  occafionem  dediffe,  fabricatos  temere fuper 
jtitionum  eyrfilfc  credulitatis  plurima  genera,  tefh- 
- r~.—  tur  Laertius. Ex  quo  artis  liquet  ignominia,  quo  d nu 

(j  bi (a,  , minis  appellatione  prxtenta,ad  demotum  inclinans 

uerfutias,  'mpeditifimis  er  ipfa  erroribus  obretita, 
minus  prouidos  in  interitum  praecipites  rapiat.  Sed 
utinam  pofkrioribus  Magis  ea  mdfiffet  religio,  qua: 
Magorum  Ver  [arum  erat^j^Acgyptiomm  facerdo 
tum,  crD ruidum  GaUorum : qui  nefis  ejfe  arbitra - 
bantur,  ea  magiee  facra  liter  arum  monumentis  com- 
mittere, 


A 


r 


/ 

l 


/O 


Liber  fecundus*  uj 

mitterc,nc  uulgo  mnotefcemit. ita  tandem  fuifjet  ffc 
pandum, iUud  prodigio fum  diaboli  artificium , atque 
generi  humano  exitio f m,prorfus  in  terit  uru:  quem- 
admodum er  iam  Theologis  er  Medicis  quocunque 
moliminis  genere  ccnandmuut  artium  htccpemicio 
fvjjima^  fraudibus  plena . e religionis  nodra;  faens^ 

quam  logi  fime exu leL e-zAdiu m£ M edicm £ caftris 
carmino  procul  exterminetur , cmurn  utranq;  fuis  fi- 
catis exorcifmis,b  arbor icarum  uocum  preculis , ob- 
fcurorum  nominum  recitatione,  facrofatubi  eloquij 
abufu,  ligaturis, p eriaptis, carm in ibusq;  ad  [alutis  et 
uit£  hominum  perniciem  conffur carit : fi  cuti  apud 
ludeos  fecretiorem  diuim  legis  interpretationem 
Cabala  nuncupatam,  identidem  ab  ea  de  foedatam  ui- 
tiqtamq;  legimus : ut  Cabalijlica  ciufmodi  Magia ; 
Qbriftum  incomparabilia  efjvciffe  miracula,  aflrue- 
M non  exhorrefeant  per  f di  ludei. 

Et  hodie  adhuc  titulis , quos  profor  ibus  ff  lendi - 
dos  fufpendunt  hi  magi,  ementitis  circumferuntur  li- 
bri fub  nominibus  Adce,  A belis,  Enoch,  ( quem  diui- 
niorem  ante  exteros  omnes  fuiffc  afferuit  uetujhs) 
item  Abrahx,  Aaronis,Danielis  ob  [omniorum  ex- 
plicationem, Solomonis  ( infgni  conicttura  ita  ex 
lofepho  augurantur  facrilt-gi,  indottis  auribus  irre- 
pentes) adh.ee  Zacharies  Bahylomj ,Eauli,Ucno- 
rij,  Cypriani,  Thomx,  Hieronymi  er  E boracenfis 
cuiufdam:  ut  ob  ffeciofahxc  nominum  lenocinia  ma 
ps  arrideant , itticiantq ; , er  citius  fidenufortiantur. 

h 3 Verum 


-jfar 


Libri  ma- 
gici. 

Enoch . 


Li.  8.  Antiq. 
lud.ca.i.ui- 
de  fequcntt 
lib.4.eam  de 
Solomone 
opinionem 
fcit£  dilutS. 


luftinus  lib. 
16. 

Lib.  30.  ca.i. 


Lib.r.Sr  2.c5 
tra  Anione. 
OTt.tgi  pro- 
phani. 

In  Rogeriu 
Eae.  lib.  7. 

^ A.  7 ■ & con- 
tra Petrum 
Apon.  & Al- 
bertum  f:ri- 
bit  Io  Frac. 
Picus ! L>  4, 
ca.  9 A'  Ii. 7. 
ea. 5.  Sc 7.  de 
Prxnot.  fu  - 
pcrfl  uelut 
&■  aduerfus 
ir.dorum 
Brachmanu 
& Gymnofo 
phifaru  Ae- 
thiopum  nia 
gica,  cap.  p. 
lib.7. 


«s  D e praemgtjs  daemonum 

Verum  acrius  iniuaiti,apcrtc  fe  prodit  horum  furet* 
ferorum  arcuU.torur.icf;  fidlax  pr<ejligiim,  et  nofbro 
ceuo  Umpridem  confictu  fefe  profitentur  ipfauolu- 
mina.  lofepb  quoque  I fidelis  filio,  ex  peculiari  Dei 
munere  uaticinanti, [omnia  inter pretantijn fratrum 
minifimum  a prouidetid  diuinafegregdto , Chrifiiq- 
typum  gerent;, eam  djfiergit  maculam  lufiinus,  itlum 
magicas  no uijfie artes,  eascf;  ad  Mofeti  cr  reliquos 
perueniffe  feribens.  Idan  de  M ofe  tradit  Plinius,  cr 
Tacitus : quem  etiam  Aegyptium  facerdotem  dixere 
non  ualde  diligetes  ( tejk  Capnione ) quidam  rerum 
feriptores , ut  Strabo  Cofmographice  lib.  fexto decu- 
mo. Magum  item  e rfidUcem  eum  appellat  P ofiido- 
nius,&  Lyfimachus,  er  Apollonius  Molon,  er  ple- 
rique  alij,fhniliter  Apion:  quos  medacijjgnor antice 
et  inf mi£  infimuUt  lofiphus  multis  argumetis.Eam 
labem  in  primitiua  Ecclejia  quoq ; multis  Chrijliani ^ 
itteueruntgetes,qm  tanta  differebant  a Magis,  qudn- 
tum  a tenebris  lux,d  mendacio  uentas,ab  ima  uanitx 
tefimma  crfyncera  pietas,  hos  Origenes  defindit. 

Superiorum  magorum  nugameta  infulfe  fequuti 
[unt,Kobertus  Anglicus  apud  Heluetios  mifere  mor. 
tuus,Kogcrius  Bacbon,Petrus  Aponefis  Conciliator 
dictus,  Pdbertus  Teutonicus,  ArnoUus  de  Villa  no- 
ua,Atifchnus  Varmenfis,Vicatrix  Hijfianus , uel  au- 
tbor  libri  ad  Alfinfum [ubPicatricis  nomine:  Cicchus 
Afculus  Pior  entinus, Julianus  apofhta,  Apion  Grant . 
mticus,crpleri$  alij  obfcurioris  nominis  feripto- 

res.de- 


Liber  fecundus.  it# 

f ts,deploraii  certe  ingenij  homines:qui  quum  fe  ma- 
gia trudere  pollicetur, non  niji aut  deliramenta  qu£- 
dam,mUa  ratione  fubnixa,aut  fupcrfntiones,  pijso- 
mnibus  indigna s congemerunt:  quorum  plures  etiam 
in  hac  arte  florentidimos. fama  muldatos , er  quam 
tniferrme  hoc  mundo  defundas  fuiffe.fepdrtim  co- 
gnouifje,  partim  tefhntibus  fidelifiimis  hominibus 
audiuifji,  ajjerit  eximium  illud  olim  Germani£  de- 
cus Io  annes  Reuchlinus , linguarum  peritijTmus.  Lib2.de 
Quando q;  enim  eiufmodi  focic tatis  utre  deumdos,  boairi£ 
uel  andpitibus  jiilfisue  pneffigijs  ad  mentiendum  per 
motos  perdunt  homines,  er  maiabus  umdedos,  ex- 
carnificandos enecandosq ; produnt : uel  ipfi  tragico 
aliquo  trijtiq ; fupplicio  interemptos  abripiunt.  Solet 
eiufmodi  quidem  honore,  tenebrarii  potefhtes  fuam 

afficere  clientelam.Zaroes  grArfaxat  magos  in  Per- 
Jidis  duitatibus  ludificantes  homines, ipfa  hora  mar- 
tyrij  Simonis  er  ludte  Apvfb!ot;im  fulguris  idu  ex 
ujhs  fuiffe , tradit  Abdias  E ab.  epife.  lib.  6.certam . 

Ap ofbl.  Sic  er  Cynopcm  Magorum  principem , ^ c 
I oanne  E uangelifh  orante,fhidusabforpfiffe  legi V 
mus.  Scribit  Olaus  Magnus, quod Methotin  quida  Lib.j.cap.4. 
arte  magica  infignis , excellentem  fidae  dignitatis  uel  ^ ctc^nt’ Sc" 
potius  diuinitatis  opinionem  fibi  afjamens , fhn-  Methotin 
plicium  animos  prafHgiofe  artis  fkma  feaudos,  ad  »>*£&<>&• 
praffigiofa  libamenta fbi  pendenda  adJuxerit.  Hic  dltliT' 
cum  efjetfummus  deorum  p 0 iifex,fxaijicid  ceremo - 
ita  diffinxit  er  ordinauit,ut  difcrelw  fuperum 
' ; ‘ b 4 cuique 


De  prxftigrjs  dajmomm^ 

cuique  cultus  er  libatio  obferuaretur , afferens  deo - 
nm  ojfenfts  communibus  ftcnficijs  aut  permixtis 
ceremonijs  expiari  non  poffe . Tandem  [celeribus 
eius  detedis , concurfu  populi  occiditur:  occifusq; 
peflifira  cadaueris  fui  contagione  plurimos  perim  es, 
tumulo  extrahitur, ac  palo  infigitur-, quemadmodum 
uanitatiiipjrus  meruerant  prasfdgie.  Et  eiufdem  li- 
bri cap.i8.hcec  narratCclebatur  etid  inter  alia  A qui 
Ionis  numina  magus  quidam  Hollerus  nomine , non 
minor  i fraude. .quam  lingulari  fuperf itione , diuinita 
HcS  rus  m i °Pimonan  er  cultum  jibi  in  gente  curio  fa  uendi - 

gus  trucida-  cdns-  fi  quidem  parem  cum  Othi/no  amplitudinem, 


iter. 


in  medio  deorum  affecutus,  adeo  annorum  er  pne- 
ffhgiarumufu  clarus  euafit,  ut  ad  traijcienda  maria 
I cffe , quod  diris  carminibus  obfignauijfet,nauigij  lo- 
I co  uteretur.nec  fegnius  co,quam  celerrimo  udorum 
1 uentorumq-  ufu  pr<eiedta  aquarum  impedimenta  fu- 
peraret.  Tandemcp  ut  diuinitas  eius  ojknderetur  effe 
oddo  magw  mortalis, ah  amulis fuis  truculentifiima morte  efiin- 
fubmergtur.  tercmptus.  Vraterea  Oddonem  'Damcumpiratam 
maximum,  tradit  ab fq^  canna  altum  pererraffe  ma- 
re,crhofiliafepe  nauigia  concitatis  carmine  pro- 
cellis cuertiffc.ac  poflremo  peritiore  hofk  circuuen - 
tum, gurgite  fubmerfum  cffe,  qui  marinos  uortices 
De  prxnot  carminibus  olm  calcare  confueuit. 

fuperft.it- 4.  ' Attoquutumfe plurimos ajfeueratloannes  Yran- 

'raP  J>-  ci fcus  P icus,  qui  uana ff  e futurorum  ddu  fi  ab  appa- 

renteJtbi  cbemone,  per  inita  pad a uocato,  ufq • adeo 

ucxati 


i 


Lib  er  fecundus.  »2 ? 

uexati  fuerunt  p ofiremo , ut  optime  fecum  putdrint 
aclum,ne  uitamamifermt.  Alium  quoque  intellexit  Ma?w  »«. 
db  eiufdemfoajs  adhuc  uiuisfi  doemone  qumquagin  uwh  diab *- 
td  firme  abhinc  annis  uiuum  ablatum,  nufquam  com  lo  a^atU4- 
paruiffe. , dum  curio fo  cuidam  er  male  fano  principi 
TroL-e  oppugnationem  reprtfentare  quafi  infccna , 
pollicitus  cffet,AcbiUemq;  er  Hcftorem  introducere 
proeliantes.  Recenti  adhuc  memoria,  anno  iy?o  ,fa-  ja,erjotf-  ■ 
ceraoti  in  cryjhUo  thefauros  Nonberga  ofivnderat  cryjiaiio  tl>e- 
doemon:  hos  cum  loco  perfiffo  ante  urbem  quaereret  oFten- 
facerdos,adhibito  amico  fiedatore,  qr  iam  in  ffecu 
arcam  uidiffct,  atque  ad  eam  cubatem  canem  atrum , je’m  0ppnmi 
ingreffus  facerdos  in  fipecum , opprimitur  interfici - tur  m jpecu, 
turq;,  ruente  cacumine  er  ffecura  rurfus  complente. 

Saltzburgi  incantator  titiabat,  fe  omnes  in  uicinia 
ad  miliare  fer  petes  poffein  unam  perducere  fiueam , %A'  fcrpente 
1 ^r  interimere : quod  cum  tentaret,  tandem  antiquus 
1 pr  ingens  proferpit  ferpens,  quem  quum  carmine  in 
i-  fiueam  compellere  niteretur, Ude exiliens  incantato- 
rem uelut  cingulum  amplettitur,  trahitq : in  fiueam, 
er  enecat.  H£c  magice  huius  jUper.dia,  hifimulatoe 
rudus  amicities,  bes  ementitos  phiala,  annuli,  cane - 
res,fich  compedes,cr  uefana  pemiciofaq-  ludibria. 

Rette  igitur  ac  pie  'Petrus  Lombardus  ait:  Damon  i,'  Sentcn 
num  fcientia  cr  uirtute  exercentur  artes  magica,quijfi»  dift.7. 

jus  tamen  tam  pote  fias  quam  fcientia  a Deo  data  e fl) 
uelad  fidendum  fatlaces,ficut  Aegyptios:  er  etiam 
in  ipfos  magos  data  cji,uc  eorundem  ff  trituum  ope - 

h 5 ratione 


manus 

o 

catur. 


tzz  De  praefttgqs  daemonum 

i ratione  uiderentur  admirandi,  a quibus  erant  cUitfr 
i nandi:  ud  ad  monendum fiddes,  ne  tale  quid  facere 

1 pro  magno  defiderent , uel  ad  exercendum  feu  pro - 

2 bandum  iufbrim  patientiam.Nec  putandum  e(l  d£- 
S monibus  hanc  rerum  uifib ilium  'materiam  ad  nutum 
Iferuire:  fcdD  eo_potm,a  quo  hfecpoielhs datur. 

Praeterea  non  eximios  tantum  uiros , fandos  pa- 
triarchas & Dei  angelos  tam  [celeratorum  exeeran 
dorumc^  dogmatum  iadant  authores:  uerim  etiam 
libros  a R azide  er  R aphaele.  Ad#  er  T obi<e  ange- 
lus,traditos  ofccntdre  nonerubefeunt , ut  hoc  fuco  fua 
Zibn  nut-  pulchre  adornent  Empufam:  qui  tamen  libri,  ut  er 
fuperiores,penitius  'mtroff>icientipr£ceptorim  ca - 
nonem,rituum  modum,  uerboru  confuetudine,  cha- 
r aderunt  genus,  barbarum  conftrudionis  ordinem, 
indodam  phrafhn,fententiarum  um,res  mfulfxs,ma 
nifefte  fefe  produnt,  er  'mferiptiones  effe  adulterinas 
fuppofitidasq- ,nec  nifi  meras  nugas  impofhirasq * 
eos  continere, necnon  ita  prideex  unius  conff  iratio- 
ris mbtabro  eundos  nofhraatatefcaturijlJe,  mini- 
meq ■ Chaldaorum  er  Hebraoru  lingua  uetufhted; 
refipere,necduplicc  Aezyptioru  charadcre,  unum 
infueris, ait  era  in  prophanis  agnofeere,  certu  ejlTac 
interim  a perniciofifiimis  abomimatiomarchitedis 
uer£  fapientice  ignaris  fabricatos  effe  ex  gentilitijs 
quibufdam  ob fer  nationibus,  nofhr£  religionis  cere- 
tnonijs,ueluti  ex  infidijs,  ut  circuueniat  citius, fhidio 
immixtis, mfertisqs  multis  ignotis  nominibus  er  ft* 

gnaculis. 


Liber  fecundus.  n$ 

gnaculis,ut Jhipori  terroricp fint  rudioribus,  fimpli-  L-C??rr*  P* 
'cibus  er  incautis.  Congejbs  eiufmodi  tenebrarum  f^uhercifi 
libros,ut  damnabiles , improbate  leflionis  uocat  vi - 
piantis, pror fusa;  corrumpendos  effe  jhtuit.Eofdem 
ignibus  ab  fumi  uoiuit  Vanius  apojhlus.  *j  Ait.iS. 

Hic  difciplince  er  fins, origo  er  firmamenta 

Ac  facrilegi  negeeij  methodus,  cuius  tamen  ui  obedi - 
jv  manes, cogi  numina,  turbari fidera,  dementa  fer - 
uire,eiuscp  iriexp ' ignobili  totefhte  er  nmitut 

coaftorum  uiolentia,fbipenda  fupra  naturam  fe  ope 
ra  p erjzcere,f,bi  perfundent,  iadantq;  in  finuriden - 

tus,<ypoft  immenfa  laboriofacp  ftudia  frufirati  eu  en 
tus.Vrefigias  ofkntant,nott  miracula : qua'  non  Dei 
afifxn tia^fed  Deep ermifioneob  komiwLincrcdu 
i lita tem ,er  demo num  paftione  ferrtiuntur  efjrdtwii. 

Huius  fcholcs  artes  laciant ur^ars-Alutadd, ars  No  Magi*  arta 
tom,  ars  BuLtpbia;  ars  A rtophij,  ars  Rtulmor^ters- 


^jeudatimmnrcr  fhnilia impietatis monjir a plura , 


neutiquam  toleranda: qute  hoc  ipfo  funt  magis  exitia 
lia,  quo  indottis apparent diurniora.  E xhocmago 
rum  collegio  etiam  ingens  haereticorum  numerus  in 
Ucciefiam  irrepfit,  qui  fjcut  latines  er Mambres  re 
fiiterunt  Mofi,  fic  er  iUi  Apofoliccc  iteritati  obla - 
trarunt.  Horum  princeps  extitit  Simon  Samarita-  SimonSam* 
nus,  quiRomce  fab  Claudio  Cxfarc  propter  hanc  riL  magtu. 
rem  jhtua  donatus  ejl,  cumbae  inferiptione , SI- 
MONI SANCTO  DEO.  hic  tandem  ue- 

lutin 


• Timoth.j. 


barefium  fc~~ 
minarium. 


t*4  Depra^ftigtjs  daemonmn 

lut  in  aere  uokn;  , a daemonibus  ueftus,  Petro  o? 
A Mia*  epif.  rante,  exaltatus  dilabitur , mifereque  interijt. 
«nJnVo  bhfphemias prolixe recenfent  Clemens,  E ufe- 

Aoi  ' bius  cr  Ireneus.  Ex  feoc  Simone,  tanquam  ex  here - 

fumfeminario , per  multas  fuccefiiones , morJirofi 
O phitce,turpes  GnojHcijmpij  Valetiniani, Ccrdonu 
ni,Marcicniflce,  Moataniani , cr  multi alij  pullula- 
runt httretid.  propter  qu£flusrr  inanis  glorLe-au^ 
cupium,  mentis  te  s aduerfus  13  eum, nec  quicquam  uti 
litatis  aut  beneficiorum  hominibus  conferentes:  at  de 
cipientes,cr  in  erroran  perniciemch  praecipitantes. 
Huc  pertinet  fimo jifiimi  magi  Cynopis  hiftoria,qui - 
cum  I oanni  Euangeliflaejuffw  Domitiani,in  Pathmo, 
cxulanti  controuerjia  erat. 

incantationum  uerb  diuerfi  admodum  omnibus 
feculis  extiterunt  modi,  quorum  unus  alio  crebrior , 
hocueliUo  tempore  fuit, atque  hifce  uelalijs  locis 
lebrior.  Huc  refer  uniuerfum  lUud  praftigiarum  ge- 
nus cr  MuJionum,quibus  malefici  hi,  qui  fe  honefUo 
ri  Magorum  nomine  appellari  malunt, phantafimata 
phafmataq-  edunt,mUa  miracula  frauduleter  ofien- 
tantes , plerunq. ; Goeticis  'mcantamentis,coniuratio - 
tiibus  ineptis, illicitis  gcntilitijs  facrifidjsjmprecatio 
nibus,  metione  diuinorum  nominum,  recitatione  uer 
horum  facrorum  aut  barbarorum,  fiue  adhibito  quo 
cunque  murmure : nonnunquam  plantis, animalibus, 
corumq-  partibus, praeter  rem  uel  fuperflitiofe  uel  do 
tofe  admotis, interdum  etiam  certis  fuffumigijs,lumi - 


Liber  fecundus.  n $ 

nibuSyCoJlirijs , isafii«7rroif  [eu  alligationibus  er  fu- 
fpcnfionibus : 'mfuper  metatUs , aut  arte  fabrcfi,ftis 
corporibus, firndachris,  imagunculis, dnnulis,  figil- 
Us,characlenbus  hoc  uel  iUo  modo  ufurpatis, quibus 
admirandas  rebus  imprimi  uires  commetantur:  itent 
ft>ecuUs,cr  fimilibus  huius  magiae  artis  monjlris  on 
ganisqp  quibus  licet  interdum  aliquid  uirtutis  natu- 
ralis inejfe  potefi,tamen  utplurimum  ad  eorum  con- 
fhructionem  aut  ufum  adhibentur  nefande  uel  facra 
Dei  oracula,uoces fiue  fent entia1,  uel  blajphcma  uo - 
cum  diabolicam  deblateratio,  a quibus  uim  omnem 
manare  propagariq;  in  i?cec  media,ac  ab  ijfdem  pen - afUeni 

dere  confidunt,  dxmcnio  interca  colludente  coope >=;  tlili  m‘ 


, - , - £orum,natu- 

ranteq- :mo  rem  omnem  D a p&nnijju,  cb  magi  im-  T&  mfrumA 
pietatem  er  ajhntiun i incredulitatem  expediente,  perattbwJz. 
quam  elufius  ineat ator  alioquipufira  machinaretur:  2”° 
quod  equidem  ad  omnes  horum  hominum  mirificas,  cb 
mturalisq;  potentia  curfimn  er  modii  exuperantes  pietatem 
aftiones, femel hic diftu rejfonfitmq;  uolo.  Quan--& 
quam  eo  ufique  horum  hem  inara  animos  fiathaniae:  ' 


mjus  prnfrfiiords  ncRrum  peruaferJt.  ut  creditu,  fit. 


id  genus  impofhiris  daemoniacis  omnino  perfici  qua 
requiruiur,  aut  naturis  rerum  uel  nouasindM  uim,  ’ 
uel  priores  adimi,  infirmari  aut  uegetari,fime  natu - j 
raecurfim  mutari,  fulmina  cieri,  tonitrua,  uentosj. 
sluuias  inopinato  concitari  uel  fodari,  ferp  entes  firi 
ate  uirulentiaq ; exufbefrias  indomitas  coerceri , fir- 
m rumpi,  morbos  injtigi  er  curari,  manes  ac  um- 
bras 


1 16  De  praefhgifjs  daemonum 

bras  euocari , cr  ( «t  Apuleius  ait ) d/ww<«  rei 

uerti,  pigruqi  mare  colligari,  crnoua  corpora  creet 
ri.  Nec  portento  fu  eas  res  enumerare  hic  lubet,quat 
cum  Cor  ace  fi  a,  CaUicia,  Nlenaide , Corinthade,.Ap  ro 
xi,d  Pythagora  celebratis  herbarum  nominibus , ad 
hoc  certe  aptis,  fi  non  excogitatis , utfono  terreantt 
AK  cu  Democriti  Chirocmeta,  Aglaophotide,Mar- 
tnaritide,Achemenide,  Uippophanade,  Adamatide ; 
jfimilibusq;  terrificis  plantarum  monfins,  apud  ma- 
gos ufurpatis^CT  iam  (ingulari  D ei  bonitate i inhia? 
minum  utilitatem  memorice  excufiis,  penitusq;  abo - 
litis, quando  que  prorfus  fubldtas  uolet  Deus.  Imrneri 
fus  fi  quidem  e fi  harum  fallacum  attionim  et  rerum 
numems,quas  latere  prae  fiat: f altem  incautos  nimisq* 
credulos  pratmonuifje  utile  efi,ne  impie  attradis  di - 
urnis  nominibus,  uel  facr£  Scripturas  uerbis  inique 
contortis  fallantur  [educantur q^quemadmo  dum  ha- 
ftenusfadum  animaduertimus , ut  hoc  nomine,qito 
grauifiime  delinquitur,  fe  purgent  cxcufentq;,  quod 
nimiru  nomina  facro fanda  muocent,  uerbumq ; D ei 
commi fceant in  hoc  opificio  diabolico,  ubi  jcelere 
horribili  fandifiinmm  Dei  nomen  prophanatur,  at* 
que  abufiu  abominddo  Scriptura  conffi urcatur  diui- 
naJEt qUanquam iniquis impijs q-  hisratiombus  d£- 
mones  fe  acccrfcre,aut  ijs  imperare  poffe, male  fria- 
ti hi  homines gloriofius  iadent,<zrad  horum  iUicits 
murmura  nutumefi  illi  cbedire  uideantur  quafi  ob~ 
firidicompulfiq^  mterrn  tawn  fuos  hos  dominos 
v y impe" 


Liber  fecundus»  127 

etmperatoresjibi  magis  deumftos  feruilesfi  habet , 
ut  quibufcuncji  d&nonufpeftris,  laruis  autpropofi- 
tis  imagina  dolis  ficu  ludificantibus  firmis, fide  adbi- 
bere cogantur: unde  tamen  nihil  ipfis  unqua  comodi 
f^eranaum aliud,  quam  quo  fibihac  ratione  magis 
placeant, aliosq. ; in  admiratione  pertrahant,  taquant 
rerum  non  mlgariu,at  curiofarum  p enti. Inter im  ab 
his  cogi  fe fimulant  dcemonesiquanqua  uenire  optet « 
tefltPorphyno , ut  lius  deinde  alios 


irre- 


tidt.  Sic  quenda/emdiffelo  annes  Ternelius  fcribit,ui  Lhi.de  abdit 
ucrboru  fpedra  uaria  m /peculii  deriuare,  qu£  iUic,  *‘*J-eruin 
qu£cuq-  mperaret,mox  aut  feripto  aut  ueris  imagi- 
nibus ( ut  ille  ait ) ita  dilucide  exprimerent,ut  prom- 
pte er  facile  ab  afiidetibus  omnia  intemofccrentur . 
Audiebantur  quidem  uerba  facra,fed  obficcenis  nomi 
nibus  fyurce  contaminata:  cuiufmodifunt  elemento- 
rum potejhtes,horreda  qujeda  et  inaudita  principii 
Mmina,qui  Orientis, Occidentis,  auftr  i, aquilonis  fi 
regionibus  mperet.l-i.ee  iUe.Etfi  uero  huiufinodi  firf 
tua  er  Utera  appareat,  a pr£jUgiatorc  medacijfi  pafi 
rente  nofiris  oculis  obicii#:  no  tamen  no  debent  effe 
pr£ftigicf£,medacescp  uelmedacijs  miolut£,utmer 
cedent  requifitd  digna  fi  curio  fo  hominum  fiudio  re- 
ponat liber alit er , natur  .-e  fii£  irnmemor  nunquam. 

Huc  refiratur  Car  oli  B 01:  illi  tefiimonium  de  I oan 
neTritenuo  Abbate  Spanhemenfi,  cuius  in  h£c uer- 
ba meminit:  Ad  T ritemiu  diuerti.que  reperi  magum, 
tiuUa  philo fophk  part?  pifignetn,  Eius  Stenogra- 

phiam 


In  epift.  ad 

Germanum 

GauaiuReg.' 

confHiar. 

Tritemiut 

magus. 
Stenogr, u . 
phi-a  Tr/tc~ 
mii. 


izi  D e prrsftigijs  daemonum 

pbid.ni  euolui  uelitatim,  nonuUorum  cupitum  perle - 
gens  mitidiuix  hords  duas  librum  m manibus  habui: 
abieci  enim  eum  ilico,  quod  terrere  coeperat  me  tan - 
t£  ddiuratioms,  dc  txm  'barbara  atque  infolita fpiri- 
tuum  ( ne  forte  dicam  damonum ) nomina:  uniuerfa 
uero  huiufmodi  nomina  ( quoad  uidere  uifm  fum) 
ignota  lingua  funi.  Aut  enim  Arabicd,aut  Hebraica , 
aut  Chaldaica,aut  Graea : Latina  pauca,  aut  firme 
nutla.  innumeri  autem  funt  charaderes,  quibus  adiit 
rationes  pinguia  notantur.  Quod  in  epifwUad  Bo- 
famTntemius  fcribit,uerba  cjje  plana,  lucida,  fine 
omni  liter aru  aut  uocabulorum  trdjf  optione,  ita  ut 
omnes  legant  er  intcUigant : fecretum  tamen  illius 
qualecunq-  erit, manere  ignotum : hadenus  uera  lo- 
duutus fit.  Na  intotahuiufmodi  Stenographiapafi 
fim  fdiidifiimas  ac  pijfiimas  orationes  infcrit,qua  ad 
amicum  epiftolarumloco  mittantur:  re  autem  uera 
jdchrymafunt  crocodili.  Id  enim  mihi  facere  uidetuff 
quod  D.D  iotiyfius  in  epifbla  ad  Sojlpatru  de  ApoU 
lophane  fentit:  Diurnis  aduerfus  Deum  nepbarie  uti 
turbae  permundandiiunarima . fayientiamjiuinam 
fapientiam  cuacuarcmolitur.  Q uod  autem  fine  ad* 
intono  fpirituum  omnia  pdUicetur  fefadurum , re - t 
Dtaiel.y.  de(utaitDaniel)  in  caput  fuum  mendacia  confin- 
git: manetq-  puto  angelus  Dei  bonus,  utfecet  eu  me - 
dium,diffioluat(p  foedus  iniquum,  quod  cum  nocenti - 
Qri»  Stent-  pus  angelis  inijjfie  ac  fanxifj  e , palam  ex  ipfo  Opere 
declaratur.  Porro  ? fi  rite  memini , hunc  ipfum  in 
i Stenogra - 


Liber  fecundus.  «2$ 

Stenographia  illa  ordine  feruatin  primis  ffirituum 
ip forum  nomina  digerit,  hinc  eoru  adiurationes  di - 
ffionit,ac  jingulorum  cbaraderes  fubfcnbit:  pofire - 
tn  6 figuras  difiinguit , e quibus  pro  adiuratiombus 
fingulis  aptu  (fir ituum  nomina,quoties  necefitas  in- 
gr'uerit,depromere  Atque  elicere  UceAt.  Partitur  au- 
teminhuiufmodi figuris 3 ffiritus ipfos  in  quatuor. 
Imperatores, Duces,  Comites  er  Seruos.  Imperato - 
res  uero  totiwuxdm-effe  tatum-duodecim . quotquot 
rr  uenti  a philo  fopbis  effe  traduntur JEx  bis  quoque 
quatuor  defignat  pneripuos,  Orientis,Meridiei,Oc - 
ridentis  cr  Septentrionis, quos  ut  magnos  imperato- 
res appeUat.  Sub  quolibet  Imperatore  jhtuit  Duces, 
puto  trigenos  aut  quadrigatos.  Sub  ducibus  fingulis 
rurfus  Comites,maiore  numero:  er  feruos  fub  comi- 
tibus innumeros.  Hoc  igitur  pado,  ad  artis  fme  ef- 
fedum  conuertitur.  Cum  uult  difiito  amico  fua  ape- 
fire  confilia,  ( heee  enim  fua  uocat  fecreta ) feribit 
epijhUloco  cfationem  qUandam  miro  funditatis 
fcr  deuotionisfico  affedatam,eam'q-  charadere  cu- 
iufipiam  duodecim  Imperatoru  imprimit,  er  ad  ami- 
cum,qui  ( ut  ait ) nouerit  arte,  mittit . Exceptam  igi - 
iiur  charta  aperit  is  amicus : er'  m calce  epifioLe,  cha - 
raderem  in  primis  cuius  ‘nam  fit  Imperatoris,  at  tam 
dit.Si eft  Orientis princeps,uerfus  ad  orientem.  Ute- 
ros in  eam  coeli  plagam  patentes  expandit, requiritq* 
confifkm  ex fuis  libris , quibus  adiurationibus  prin- 
ceps iUe  cogatur , ut  fuorum  quempiam  fubditorimi 

i ad  fe 


Simtildi  feli 

pari  d&mon. 


ijo  De  pneftigijs  df^monum 

dd  fc  mittdt.Elicit  aute  adiurationes  duas,ac  primdnt 
quidem  fuper  patentes  ddhuc  liter as:  ffeftansq-  in 
auroram  profert. qua  rite  prolata,  mittit  ilico  impe- 
rator iUe  quettdam  fuorum  aut  ducum  aut  comitum 
aut  feruorum,qui  protinus  aduolans,fituiro  eminus 
uifibilis,uelut  nebula  aut  caligo  in  aerependuld.vbi 
deinde  fecundae  coniurationis  uerba  expleuit , fyiri- 
tus  iUe  propius  acccdit,cominusq;  ad  eius  aures  expe 
titd  amici  fecreta  propalat  et  nuciat.Sunt  aute  (quod 
fentiam)  adiurationes  ipfe  haud  continua oratio,. fed 
aggregatio  quaedam  nominum  ipforum  ffirituum < 
ad  uanum  quendam  magiae  artis  modum  ordinato - 
rumifuntq ; buiufmodi  nomina  ( ut  dixi ) omnia  fer- 
tncignota , uelut  Arabica,  c rc.  Memini  item  me  in 
ipfius  Opere  italegijfe:  Hi  autem  ftiritus  pernicie - 
Jifiimifunt,  er  nequam.  Odio  quam  maxime  habent 
lucem,tenebras  diligunt.Torti adjuratione  opus  cft , 
tit  ad  ncceffaria  no  lira  cogantur.  Q uoaluh  bis  adiu 
randis  territus, pauxilla  trepidaueris,aut  in  explen- 
da adjuratione  (fiue  uocabuli  omifiione , fiue  feriei 
immutatione')  aberraaeris,  te  ilico  necabunt. Hos  igi 
fiur  tam  in  uindiclam  paratos , quis  adeo  erit  mente 
captus, ut  bonos  dement  es  fi  fi  intus  effie  probetiVi- 
di  in  eo  Opere  adiurationes  nonuUas,quas  uocat  po- 


tentcs,quibuspofiit  unufquifq. -,  qui  afiidue  cupit  fii - 
rituum  uti minijkrio , aUigare  apud  fe  finritum,ac 
cogere  ut  in  eius  domo  maneat  femper,  eiq ; in  eun- 
dis famuletur, exterum  infemotifimo  ( ut  ait ) 'a  tur- 
ba loco 


Lib.^ca.rji 
Hiftor.  dc 


Liber  fecundus»  m 

ha  loco  is  fi  ir  itus  locandus  eft,ne  tenuere  ad  fe  Vngrc- 
dientes  necet , crc.  Satis  fiuperfi  meficififie  uideor , ji 
tibihcec  expofui,  quibus  liquidius  er  uiri  er  artis 
quam  pollicetur,  fuci,  ne  dicam  mendacia,  tibi  pate - 
fiant.  HattenusBouillus. 

Incantamentorum  etiam  peculiares  modos  apud 
Septetrionales  obferuatos,his  uerbis  defcribit  Olaus 
Magnus:  inter B otbnicos  homines  Septetrionis  paf-  g^t^sep^t- 
fiin  reperiebantur  malefici  ac  magi  tanquam  in  pro - incitationi* 
prio  loco,quiper fiummamludificandoru  oculorunt  ™odl 
peritiam  fiuos  alienos  fi  uultus  uarijs  rerum  imagini- 
bus  adumbrare  nc  unant,  fallacibus  fi  firmis  ueros 
obficurare  confi  edus.  Nec  fiolu  pugiles,  ueriim  etiam 
femina:  er  tenera  uirgines  pro  uoto  fuo  laruas  Hui- 
do  fqualore  terribiles, facies  fi  adulterino  pallore  di- 
■ finitas, ab  aeris  teneritudine  mutuari  confueuerunt : 
et  rurfius  ablegato  nubila  umbrationis  uapore,  prae- 
centas ori  tenebras  fidis  perfiicuitate  dificutcreJTan-  Saxo  Grsm- 
tamfi  um  carminibus  eorum  d.dfiififir  rnnfihi- utrem. 

lemoiifiipie  politae  quantaLibetnadoru  confierdo 
jie  perplexa,  e loginquo  fili [ (ibi  cafiicua  adcotadu 
euocare  poffc  uideretur.Talibusfi  prafdgijs  idip fim 
hoc  modo  demonfirat.Scire  cupietes  jfatu  amicorum 
kut  inmicorujonginquo  terraru fiacio  quingento- 
rum uel  mille  miliarium  inde  dijhntium,  L apponent 
feu  Finnonem  huius $r ei  peritum,  dato  munere,  linea 
fcilicetueftisaut  arcus,  rogant  ut  experiatur , uhi- 
mm  fuerint  et  quid  agat  amici  uel  inimici.  Quocirca 

i z condo,- 


in ;n£  id 
7.  Hili, 
an. 


t$z  D e praeftigfjs  daemonum 

f conclaue  ingreditur, uno  comite  uxoreq;  contentu s, 
i ranam  teneam  aut  ferpentem  malleo  fuper  incudent 
j prceferiptis  i ttibus  concutit , caminum q;  mumure 
7 bine  inde  reuoluitxontmuoq;  cadens  in  extafm  rapi 
tur,iacetq-  breui  tempore  ut  mortuus. Inter  ea  dilige - 
; tifiime aproeditto  comite,  ne quoduis  uiuens  culex 
aut  mufca,uel  aliud  animal  eum  cotingat,cufkditur. 
Caminum  nanque  potentia  Jf  iri  tus  eius  malo  d<emo 
neduttorealonginquisfigna  ( annulum  uel  culteU 
lum ) in  teflimonium  expedite  legationis  [eu  com > 
mifiionis  reportat:  ilicoq-  refurgens,  eadefigna  cum 
ceteris  circumjhntijs  conduttori fuo  declarat,  idem 
Vina-  capite  pruecedente  de  'Ventis  uenalibus,iUud  miracu- 
lum tradit:  Soleban  t aliquando  F imi  inter  alios  gen- 
tilitatis errores, negotiatoribus  in  eorum  Ultoribus 
contraria  uentorum  tempejbte  impeditis,uetum  ue- 
nalem  exhibere, mercedcq-  oblata  tres  nodos  magi - 
. cos,non  Cafioticos  loro  conftrttios,eifdem  reddere : 
eo  feruato  moderamine, ut  ubi  primum  diffoluiffent, 
uentos  haberent  placidos : ubi  alterum,uehementio - 
res:  at  ubi  tertium  laxajjcnt,  itafteuas  ternpejhtes 
fe  pajfuros,-  ut  ncc  oculo  extra  proram  in  euitandis 
fcopulis,  nec  pede  in  naui  ad  uela  deprimendi,aut  in 
puppi  pro  clauo  dirigendo, integris  uiribus  potiren- 
tur. His  addit  Olausilnfana  certe  funt  documenta , 
qu£  noflra  exeo gitauit credulitas , ut  acrius  torque - 
rmur.  V tinam  jace ff er  et  a mentibus  hominum  tale 
figmentum:  quod  effe  falfum,  c r nullius  momenti 

etiam 


Liber  fecundus»  135 

ptiam  d indioribus  efl  oJknfm.Scd  b<ecgens  Aquilo- 
naris,  arte  hdc  poft  fiuficeptam  Cbriftiance  religionis 
confifiionem,legis  inhibitione,  nunquum  uifdejluti 
palam : necdlios  edin , nifi  cum  uit<e  dificmime , do- 
cuit. Multa  dlid  eiufimodi  mdleficorum  operd  enar - 
rdt  Olaus,impudenter  fatis , in  eiufdem  libri  capiti- 
bus diuerfis,qu£ pro  fido  non fempcr  fidem  meren- 
tur.proinde  in  ijs  recenfiendis  breuior  efifie  uolui.Ven 
tos  tdmen  itd  uendi,  tejhtur  Herodotus  quoq • lib.  7. 
de  pr£fidis  Xerxis: quod  if  triduum  tepejhte  qua- 
dringentds  mues  dmifere,  donec  qudrto  die  mugi  in- 
cifiones  fidendo,  cr  ueneficijs  incantando , ucntum 
Tbeti  cr  Nereidibusfiacrificando,tempejhtem  com- 
pcfcuerunfrfiue  eddem  tempejhs  dliter  cefifiauit . ln- 
terijcidtur  bicApuleij commentum,  cuius  b£c  fiunt 
< uerbd:  Athenis,  proxime  cr  dtite  Vcecilen  porticum  fi 
^jk  gemino  obtutu  circuldtorem  a fio  exi  equeftrem, 
jfiatbam  praacutam  mucrone  infijk  deuordfifie:  dc 
inox  eundem  imitamento  exigu£ fiipis  uendtoridm 
Idnceum,  qud  parte  minatur  exitium,  in  mauificera. 
condidi fifie : cr  ecce  pone  lancea  firrum,qud  bdcillum 
inuerfi  teli  dd  occipitium  per  inguen  fiubit,puer  m 
moUiciem  decorus  infiurgit,  inq- flexibus  tortuofisy 
enerudm  cr  exofifidm  fidltdtionem  explicat,  cum  om- 
nium qui  aderamus  admiratione:  diceres  Dei  medici 
baculo,  quodramulis  fiemiamputatis  nodofium  gerit, 
f er p entem  generofium  lubricis  amplexibus  inh terere. 
H is  adde  uarios  incantatiomm  ritus  cultoris  magica : 

i 3 flulticiat 


Ritus  incan- 
tationi* i_y£r 

tepbtVf. 

Deuarietate 
lib.i6.ca.  <>r. 
Pafetes  ludi- 
ficator magi- 


Afenippu* 

Ryciitt  delu- 

fn<  a fua. 
Jponfa. 


^/Tqua  cri- 
bro baujla. 


Lib.jS.  ca.  2. 
Valer,  Max. 
li.8.  In  Apo- 
loget.aduer- 
fus  gentes 
eap.22. 


i?4  Bepraemgfjs  daniionum 

fhilticia  maximi  Artephij,  d Cardam  enarratos : ut 
hmc  nonfolum  dolofos , fed  er  mete  captos  ejfe  eiuf- 
modi  magos,quis  iure  cenfedt.  Adhac,  ii  Graconm 
plrrifque , Uteris  proditum  ejl , fuiffe  Pafetem  quen- 
'dam,mter  magica  uantiatis  confe  flatores  prima  no 
ta,  qui  carminum  potentia  refartifamu  repente  con - 
uiuium  hoffitibus  di  [cubituris  pramonftrare  confue 
uerit , idq-  cum  libuit:mox  euanuiffe  rurfus , ut  nihil 
omnino  apparatum  uideretur,  difeumbetibus  omni - 
bus  fame  cr  fati  elufis.Si  quid  precio  compar affet,  id, 
agebat,  ut  erogati  nummi  m uenditorum  loculis  ap- 
parer ent,iUis  inter mludi ficatis.  Simile  quid  pagunt 
ejfe  Menippum  Lycium  machinatione  (fonfajiter a 
rum monumentis  traditum inuenitur, in  nuptijs:  ubi 
aurea  fupeUex  er  imaginarium  argentum,  uelut. 
"mus  effluxere,  adminifinq-  er  coqui  ac  reliqua  fa- 
milia increpata  euanuit.  Tucciam  uirgmem  Vejh- 
lem  incsfti  criminis  ream  Roma,  cum  precatione  cer. 
taaquam  cribro  haujiffe,anno  urbis  609.  comme - 
morat  Plinius.  Huius  er  Tertullianus  meminit  in 
hacuerba:  Quid  ego  de  cateris  ingenijs,uel etiam 
uiribus  fallacia  ([irtiolis  edifferam  i phantafmata 
Cajbrum  ( qui  fcilicet  toties  Roma  nictor: as  nuncia - 
runt ) er  aquam  cribro  gefhtam , er  nauem  cingulo, 
promotam  ( a Claudia  Vefb.li ) gr  barbam  tattu  ir- 
rufatam? ut  er  numina  lapides  crederentur,  er  deus 
ucrus  non  cy ederetur.  L.  Domitio  rure  quondam 
veuertetifamaies gemini  auguftiore  forma  ex  occur- 

fuirnpo 


Liber  fecundus.  . i$f 

fu  mperaffe  traduntur, nuntiaret  Sendtui  ac  populo 
uidoriam,de  qua  incertum  adhuc  erat,  atq-  m fidem 
ueritatis  adeo  pemulfiffe  malas,  ut  e nigro  rutilum 
teri  fi finulein  capillum  redderentiunde  Aenobarbo - pgioL'emm 
rum  cognomen.  Suetonius.  unde. 

Habet  etiam  hoc  hominum  genus,  fuos  modos, qui 
bus  uinum  uel  butyrum, numerata  prius  pecunia,  ad 
loca  difiita,fatanje  opera  adfirri  iubet.  Magos  quoq ♦ Mafi  d*  _. 

ipfos,quibufcum  daemon  coUudit,non  e fi  miru  quam- 
do  que  uel  trans  fini  fub ito,  uel  ita  apparere:  quum  terdimi 
plerofque  daemonum  uexatiombw;  obnoxios,  traiif- 
uchi  nonnunquam  alio  f :iamus  .fic  Vythagoram  uno. 
momento  er  m Tburijs  er in  Metapontijs  fuifie, 

Apollonia  adhec  e Smyrna  celerrime  E phefum  uer- 
bo  dido  translatum  efje,firunt  hifiorie.  Atqui  meri- 
to omnem  daemonum  quauisarte  coparatdm  necef- 
fitudmem,  cundamq ; harum  delufionum  rationem , 

*fiefi&ram  {j^uidemeifidnxxtrem^  exL 

tium  'mtrodudam,  credimus. 

Multa  infuper  imperitioribus  uifa  miracula,  ma-  . 

L . ‘ , , r.  . . , . , , . manuum  apt 

nuum  expedita  agilitate  cr  inanima  quotidie  ab  bi-  TuatT^mn^ 
flrionibus  et  ioculatoribus  fieri  uidemus, miramur  fi.  doqucdmtt- 
N arrat  P omponatius,  fe  Mantua:  cr  Vatauijquen-  Muuhtijd} 
dameius  generis  hominem,  R eatium  nuncupatum 
uidifje,qui  incredibilia  operabatur,eafidcemonu  ar- 
te perfici  uulgo  crcdebdtur.quare ab  haeretice  praui 
tatis  'mquifitoribus  (abditus  quefiiohibiis , bona  fide 
occulto  ofiedit.jraitduletas  ejfe  fuos  adiones, meras.fi, 
i 4 mnuum 


De  praeftigrjs  daemonum 

pianuum  dgi'utates,rr  multis  fecreta  inteUigentia  coi 
pudentibus  per  agi. Proinde  dimifeus,  interimitur  tan- 
dem  a quodam  quem  deceperat.  PrafUgiator  qui- 
dam magicus  Magdeburgi  equulum  in  theatro  fre- 
quenti per  circulum  tranfilientem  ofkntabat , certa, 
fripe:  in  tibule  exitu  paucam  [e  apud  mortales  colle- 
gijje  pecuniam  queflus,fe  in  cceium  confcendere  uel- 
grafliyator  [c  ait.  Hinc  vn  fublimi  eie  flo  fune,  confequitur  inal- 
tuvi  equulus: preefligidtor quajl eum  cauda  retentu- 
lo  confandi-  rus,  quoqpafcendit:  cuuis  uxor  maritum  apprehen- 
XSJtidduL.  dens  affe  flatur,  itidem  anciild,ut  uiderentur  afcenfu 

contiguo  uelut  concatenati,  fimul  aera  petere.  Hac 
dum  populus  ad  fhporem  jpe  flaret , cuidam  ciui  eo 
forte  decimanti, qucerentfa  quid  'nam  rerum  ibi  age- 
retur, reffonfum  ejl,  circulatore  cum  equulo  vn  aera 
confcendere:hic  fe  fatim  uidijjc  eum  in  uico  ad  diuer 
forium  abeuntem  affeuerauit.  lUufos  itaque  fe  ubi 
animaduerterent,difcefferunt. 

Qaterim  ut  omnium  obtutui  hac  magorum  fiibu 
la  er  potefas,uel  potius  ludibria  magis  pateant,  pe- 
mtiusq;  cognofcantur,  agite  oculis  non  dclufis  con- 
templemur, folertiq;  indagine  inueJEgenus  magoru 
uel  maleficorum  Pharaonis  conatus,opera  cr  poten 
tiam  :ficer  illis  fatisfiet , qui,cum  deceptarum  men- 
teq-  Ufarum  quar undam  muliercularum  fit  men- 
tio, confefhm  ad  uoluntarios  Pharaonis  magos  con- 
fugiunt, quafi  eadem  utrorumq- fit  profefao : quam 
longe  latecp  differre  fentio . 


In  manti 


Liber  fecundus.  137 

In  manu  Molis,  eledi  omnipotentis  Deiadrfha-  Exodi  7. 

; . > • • „ * Ferit m traf- 

. raonem  legati,  uirga  reucra  m uiuum,  D a nerbo,  jormaUon' 
transformatur  draconem.  Quo  argumento  fe,  aDco  tn  opere  Mo- 


coeli  cr  terree,  c 7 omnium  quae  in  eis  funi,  conditore  fts- 
unico  (cuius quippe  folius  eft  creare , c r res  uere 
tranfnutare ) mifjum effe te(htur.jQuod  autem  id- 
ipfum  a Pharaotiis  magis,  carminibus  fodum  dicit  Pnftigixm* 
Scriptura,  rem  altius  'mtrofpicienfnon  eandem  quae  "orum  >a~ 


k Mofe  uere  ojknfa  efo,  metamcrpkoJhn  intelliget: 


fed faltem  draconis  praefogiofam  formam,  obtutibus, 
regijs  offufam  apparuiffe.quare  etiam  mendax  dra-L 
conis  magiae  uanitatis  facies,  'm  pr<ejUgij  reuelatio-l 
nem, a uero  Mofis  dracone  deuorabatur : uti  menda  j. 
ciumaueritate  ab  [orbetur,  uinciturq Vroptered, 
lofepbo  tejk,Mofes  'mquif.lam  declarabo  manifojle,  U2.ca.5tn- 
non  ej fe  htec pr£jhgias,uer itatis foede  parim  cautis  n<1‘Iud aiC- 
imponentesffed  ipfifiimam  Dei  uirtutem,  argumen- 
tum omnipotentis  illius  uoluntatis  apud  incredulos 
foturam,  cr  cum  dido,  uirgam  'm  terram  mittit,  i li- 
bens ut  fiat  dracoiquce  mox  dido  parens,  Aegyptio- 
rum uirgas,  quee draconum foecie  reptabant,  unam 

pofl  aliam  aggreffa,omnes  ad  una  deuor auit.  Enim-  j _ 

uero  fi  uerus  extitit  magoru  draco,  daemonis  ope  exd  j 

uirga  ita  transformatum  effe  oportuit,  ineptam  au-s  /_ 
tem  prorfus  effe  'm  uiute  befiiae  tranfmutationem  uird  f9** 1  - 

g<£  materiem,cuiuis  liquido  confht : quemadmodumj  ^ 
creare  etiam  ex  nihilo,uel  rem  'm. multo  difiimilliA 

mam,  aut  etiam  cotrariampro  fuo  arbitriojransfm 

i f dere 


/D 

t ' 


r 


i ?8  De  prseftigrjs  dsem  omim 
Lj dereejjentid.penes diabolu efc minime.  Corpoream 
^ materiam  nonfubijci  potentia  deemonis , qudtum  adt 
Auguft.  tranfmutationem  ipfm  adfomam,confimatAugu 
Trjait.  jUnm:Non  eji  putandum,inquiens , iftis  tranfgrcfio - 
nbus  angelis  ad  nutum  feruire  hac  rerum  uijibiliim 
materiem,fedfoli  Deo.Fatendu  tamen,d<emones  etia 
celeritate  incredibili,quibufdd  rebus  emotis,  ferpen- 
l tes,  draco  es, uel  quid  aliud  eam  loco  fubijcrrepofje : 
^Magijjzna^uidebantur  potius  fdcere,pua  m faciebat: 

Rtcog.  ait  Clemes.Recle  item  Iamblichus  de  NiyjkrijsiQua 
jkfrktAti.  imaginamur ^pr ater  'mamamentamuUam 
i habent  adionis  er  ejfentiaua-itatm^iufmodi  ndq. 
h finis  eji  magica  artis,  non  facere  [impliciter,  fed  u[q° 

*\  ad  apparentiam  imagmamenta  porrigere ^mrwa 
h moxnec  uola  C quod  dicitur  IneaiefiigmmrappareL 
Eodem  cenfendum  modo  de  reliquis fignis : quod  ni -< 
mirum Mofes eleuans manum,  uirga ferient  flumi - 
isTqm  in  "is  aquam  coram  Pharaone  er  feruis  eius,  qua  to* 
fangmnem  ta  mutata  eji  infanguinem:  mortuisqi  pifeibus  tat v- 
Hfata‘  tus  extitit  faetor  fltmmis , ut  Aegyptij  de  eius  aqua- 

bibere  non  pofJent,totaq;  Aegyptus  [anguine  re- 
dundaret. I dem  [ais  incantationibus  Aegyptiorum 
magi  effecerunt,  & quibus  plerique  omnes  Aegyptij,  _ 
idololatre e er  idonea  fatan#  organa  pendebat:  quo - 
nmoculpfi cuiftfcunqf coloris  autimagmis  ffedrum 
fraudulenter  offerre , D ei  permiffu,  deemonio  facile 
erat,  ut  coriUud  P haraonis  ( quod  Deus  preeuide- 
bat  fore  ut  induraretur ) iujb  Dei  iudicio, maiori  oc« 

eallefcerct 


Liber  fecundus. 


fdUefceret  duritie  ,meritdq;  fande  lueret  poena.  Ma- 
gorum autem  fuiffe  pneJHgias  facinus  illud , uel  hinc 
palam  e fa,  quod  unicus  ille  Aegypt  i fluuius  Nilus  in 
fanguincm  conuerfus  erat,  eiusq-  pifces  computrue- 
rant opera  Mofis [erui  Dei.  Nec  ulla  praeterea  erat 
reliqua  uniuerfe  Aegypti  aqua  non  tintta:  ut  Aegy- 
piij  omnes  undique  circum  flumen  aquam  effodere 
cogerentur , qua  biberent.  Vnde  proculdubio  colli 
oendim.  maoos  fantumodo  bducul£  adU£  anteain 

nibus  imbuere  queuf.queadmodu  plerifq-  melacholi 
cisufuuenire  ob [eruamus,  atq-,  'm  hypocbymatisue 
fuffufionis  oculoru  'rnitio  ex  humoris  affluxu  ad  ui- 
jus  organa  ueluti  pufiUos  culices  obuerfari  'mteUigi- 
mus,'mterdu  quafi  lucetia  quedd  corpufcula,pleruq ; 
ueluti  caliginofafe  oculis  ojjbre,nonuUis  fanqua  ti- 
narum filameta  er  aranearu  telas  apparere,  quibuf- 
dam  circa  lucernas  circulos  uidcrutera  regio  morbo > 
laborantibus , propter  fuffufam  bilem  omnia  lutea 
er  ftauefcentia  fefe  ojkndere : atq;  haec  fiunt  magis 
uel  mmus,hac  uel  iUa  forma, fecundum  humorum  er 
ffintuum  uiforiorum  conftitutionem,  quemadmo- 
dum natur £ peritis  cognitum  er  perffettum  eft. 

Quid  aliud  dicendum  de  ranis  ex  Aegypti  flumir 


nibm 


De  prasftigqs;  daemonum 
Bxod  s.  niytii  edudis,quibus  terra  cooperta  efi,  Deimandd- 
***"*  ' (o,  Aarone  manu  uirgam  in  fluuios  er  lacus  proten- 

dente- Nlagorum  ranas  fo  lumino  do  fui  ff e eadem  ra^ 
i tione  mere  imaginarias , hinc  luce  meridiana  clarius 
'euadit,quod  tantam  ranarum  coUuuient  eos  creare 
CeneC.i.  0portuijfet,  munus  Deo  omnino  peculiare,  nec  udi 
qunquam  creatum,  multo  minus  fatana:  eiusuc  clien- 
concejjlm.  SmgularishcecDei  ab  initio  fuit  er 
1 " rnanfit  pr£rogaliua,qua  neminem  dignatus  efl.Prce- 

terea  fi  urras  in  terram  ex  aqua  hi  produxiffent  ra-, 
nas, utique  er  reducere  uniuerfim  hoc  ranarum  ge- 
nus,e idem  arte  potuijfent . Procliuius  etenim  multo 
fuit,  uifas  innatiuum  natur alemcpfuum locum, flu- 
uium  nimirum  er  lacus  repeUcre,quam  in  domos,pe 
netralia,  cubicula,  cubilia,fiirnos,ceUas,loca  hifce  ani 
malibus  aliena, imo  aduerfifiima,  primum  eas  no  ap- 
parentes excire, ubi  illis  moriendu  ejl,  quum  in  aqms^ 
{ ut  defignato  his  uiuario ) Uberi uiditcntiaut faltem 
uitam  iUis  adimere,  quibus  donaffe  uidebantur,  faci-  ‘ 
limum  fiuffet . Vel  quam  fortitos  credemus  magos 
nocendi  aut  perfciedi  potentiam,  fi  ne  ranas  quidem 
hedere,aut  carminibus , quibus  edudae  putabantur , 
tantum  abigere  ualueruntt  Hoc  ufque  adeo  nequiue- 
Yunt,ut  pharao  rex  pofito  priore  juper  cilio, coadus 
fuerit  fuos  aduerfarios  Aaronem  er  Mofem  hortari, 
ut  Deum  pro  depellendis  a fe  fuoq-  populo  ranis  de- 
precarentur. Quod  etiam  ita  fidum  ejl,  definito q; 
die  ranafunt  exterminata  i domibus ; ijsfy  mortuis 

mcumut 


Liber  fecundus*  *4$ 

in  cumulum  coaceruatis  foetebat  regio.  SicPharao - 
nem  etiam  inuitum  Domino  Deo  incomparabili  ho - 
norem  deferre  oportuitiquemadmodum  er  ipfos  ma 
gos,  penes  quos  eapotefhs  minime  fiat.  Nam  quum 
Deo  non  amplius  prtejhgias  permittente,  cyniphes 
j uelpediculcs,tu  homines  tum  bejlias  infifhntes,pro - 
ducere,Aaronem  er  Mo feM  imitati , jruflra  tentafi 
fent:  coram Pharaone confufiifuht,  Digitus  Dei  efl 
hic . quafi dicerent, Digitus  uel potentiaDei efl, quot 
ucre  progignit  er  condit  expuluere,  uel  etiam  nihi- 
lo,quicqiud  pro  fuo  arbitratu  uult,  er  quado  illi  pU 
citum  ejl.  I d uero  quod  a nobis  ejfttum  uidijli,  fata - 
n<e  digitus  efl, qui  nihil  unqud  reuera  procreare,  fed 
phantajHcam  [altem  rerum  imaginem  dolofe  ofmita- 
i repctejl.quarenoseius  clientes,miniftrorum  ipfius 
omnipotetis  Dei  ueritatem  imitati  fumus  prafligijs , 
quibus  te  ac  tuum  populum  h attentis  illu fimus,  Deo 
i uero  ob  tuam  incredulitate  er  cordis  duritiem  ton- 
niuente.  At  ceffat  iam  iUa  permifionis  hora , Ut  non 
; amplius  fatance  ludibrijs  fuperfit  locusfedDei  uiuen 
tisueritatitefimonium  perhibere  cogamur.  ItaDei 
manum  iam  agnofeunt,  qui  ei  antea  f bis  impo furis 
derogarunt : Dei  gloriam  pr a dicant,  qui  eam  fu  is  fh- 
! cis  prius  obfcurarunt.  Nec  pofka  uiuum  ufqutadeo 
i glorificaffent  Deu,  ni  fi  antea  impediti, frujlra  fuam 
tentaffent artem.NecDeo  iam iufh puniendi  contu- 
maces occafio  fiiffet  reliqua,  nifi  prius  ad  prtefhgids 
conniuijfet, deinde  mfedijffet,quo  fefuam  fpoten - 


Ia 2.  parte, 
cauf.26.oue- 
ftio.  5.  epi- 
fcopi. 


SiReg.jS. 


- 


«42  Deprseftigijs  d^mofiurri 
tiam  notant  fiiceret,ofknderetq ■ illa  longe  efje  aliamj 
ac  ueluti  ex  diametro  pugnantem  cum  ea,qud  Aegy - 
ptij  idololatres  er  magi  in  ueri  D ei  contemptum  ha- 
denus  adeo  uenerati  ejfent.Non  abs  re  hic  Decreto- 
rum tejdmoniim  acciuero,  in  quibus  hac  teguntur*. 
Nec  mirum  de  magorum  pr<ejhgijs , quorum  in  tan- 
tum prodiere  maleficiorum  artes  > ut  etiam  Mofim 
illis  [ignis  rcfifkrent.uertetes  uirgas  'm  dracones , er 
aquam  'mfanguvnem.  In  gentilium  etiam  libris  legi- 
tur, quod  qucedammaga  Circe  [ocios  vlyfiismutaue 
rit  inbejhas : item  de  facrijicio  quod  Arcades  de [uo 
L yc£o  immolabant,ex quo  quicunq • [umerentfinbc, 
fidarum  formas  conuerterentur.  Sed  haec  omniamagi 
cis praejdgijs potius  fingebantur,  quam  rerum  ueri- 
tate  complerentur.  Vt  ergoipfi  errores  ignoranti- 
bus manifijH  fiant, de  eorum  proprietate  atq;  inuen- 
toribus  iuxta  traditionem  maiorum  patrum  dicer t £ 
cogruum  arbitramur.  Magi  funt,qui  uulgo  malefici 
ob  facinorum  magnitudinem  nuncupantur.  Hi  funt, 
qui  permiffiu  Dei  elementa  concutiunt,  turbant  men 
tes  hominum  mimus  confidentium  m Deo,erc.  hmc- 
ufque  Decreta. 

Hinc,ut  ad  mulier  em 'm  E ndor  maleficam  uelVy- 
thonis ffiiritu  impraegnatameo  propofiio  obijeien - 
dam,confugiatur , per  me  licet:  quu  nullum  hic  (eque 
atque  [aera:  Scriptura  tefiimonium  admittam.  Ea  Sa 
muelemexcitaffe  legitur,  e terra  afeendentem,  [oli- 
to corporis  habitu  qt  uefifiu3  ac  futura  iti  Dei  manu 

adhuc 


Liber  fecundius.  14? 
ddhuc  pofita  prodicentem.  Ecclefiaflici  quoque  aii- 
'thor  tradit , ipfius  Samuelis  hoc  afta  er  uaticinia 
fuiffie,  quum  dit:  cim  dormiuiffe , regi  notum  fixif- 
fe  finem  uito  fuo,  exaltauifje  uocem  fuam  e ter - 
ra,cr  udtidnatm  effie,  delendam  effie  impietatem 
gentium. 

E tfi  uero  hifbrio  circumfkntio,  crlcfus  Syrach 
ajfierereuideantur,  ipfum  apparuiffe  Smuclem:  pe - 
nitius  tamen  remintuenti  ojkndam , non  ipfum  Sa-. 
: muelem,fed  illius  imagine  diaboli ffettrum,  Pythie 
i fccmmolibenter  obfequutim , ut  ludificar et,  uifum 
fuiffie:  ubi  ob  Pythie  uocem  promonuero , Pythium 
quibufidam  diftum  ApoUinem  , ob  nocentifiimum 
draconem  mvduvxjn  infantia , e ius  iaculis  inter- 
emptum: unde  ff  iri  tus  ille , quo  afflati  futura  pro- 
dicebant, Pytho  uocari  coeptus  eft.  Alijs  Pythium 
raculum  x7io  rS  njuvdccviddcu,  idefl,  d feifeitan - 
0,  fortitum  nomen  putatur,  quod  de  futuris  occul - 
tisq;  er  ignotis  confulebatur.  Ab  oraculo  autem  op- 
pidum,cui  alioquin  D elphorum  nomen  erat,  nevdas 
C r Apollo, quem  hominis  ff  e cie  ex  folido  auro  con- 
flatum, in  templo  uencrabantur,  ac  pro  fidere  loco 
fingebant,Pythij  nomen  adeptum  eft.Mulierem  quo 
cum  halitu  domonem  excipiebat, atque  ipfius  incita- 
tione Groceuaticinaretur,  Pythiam  ob  eandem  cau- 
fam,or  i%cy,ou>Ti(j  uocabant.  Chryfiojbmus  de  Py- 
thia, uelApoUinis  oraculo  ita  perhibet:  Dicitur  hoc 
Pythia  fuiffie  fixtuitut , quo  [uper  tripode  cruribus 

dium- 


Ecclef.4  c. 


of*  Pythia 

fccmina  non 

Samniti,  fsi 

buiuf  iman- 

ue  (peflrusn 

diaboli  exci- 

tur. 


i 


Pytho  linit, 
& Pythium 
oraculum. 


Paufania*  ut 
Phocicis. 
Strabo  li.  *i. 
Pythia  mu- 
lier. 


A&.i£. 


'mortui? 


nor*  eju-xren- 

“HaucritAS. 


Leuit.19. 10^ 

Deuter.iS 

€<fli\vy{AX. 


Lue.itf, 


AfdforZ 


tori*  animet. 


«44  Dcprxmgqsdajmonum 

idiuar icatis  malignum  (firitum  inferius  immiffum; 
Y partesq;  genitales  e quibus  loqueretur,  fub  euntem 
lexcipiens, furore  repleretur ,er  crinibus  jfiarfis  fpu- 
mansq-  ore  debaccharetur,  funderetq;  in  fana  oracu - 
la.  biuinado  etiam  magnum  prajhbat  quccfeum  fuis 
dominis  puella  iUa  in  Adis  Apofeolorum , Pythonis 
feiritum  habens.  Iam  ad  laruati  Samuelis  explicatio - 
hem  progrediamur. 

Primo  diferte  fcuerocp  edido  a mortuis  quceri  ue- 
ritatemuetuit  diuina  uox,  mulda  mortis  conjhtuta : 
nec  per  eos  doceri  uult  uiuos,nec  ab  ijs  aliquas  expe- 
dare  patefediones.  Non  inueniaturinte  confulens 
mortuosiqui  hoc facit,ejl  xvy/ux  deo  fuoihoc  cfe, 
res  talis  quam  odit  beus,abomnatur,& ih  <eiertiam 
abijcit  damnationem.  Proinde  nos  fuo  uerbo,  in  quo 
fefe er uoiantatem fuam  exprefie  dedar auit,  inniti 
firmifiime  uoluit  Chrifeus,  inquiens:  Mofen  habenL 
cr  prophetas. 

Adhtec,  animas  maleficam  carminibus  e defignaa 
ta  aDco  fede  euocari,  er  in  corpora  inhumata  coma 
peUi,uelfelfi fimum  efe:uel  ne  in  finu  quide  Abrahte , 
loco  beatis  afiignato,  tutce  exiftunt  eorum  animx,  in 
'Domini  manu  conferuatce.At  fatanam  nihil  unquam 
ab  hac  morte  in  fandorum  animas  potui ffe , nec  bo- 
nos fpiritus  magicis  artibus  obedire,nec  fecretas  fe- 
mel  d corporibus  er  collocatas  in  definitis  fedibus  fi 
reuocentur  redire,  ut  Ethnicis  perfuafumerat,  con - 
feffumejlhadenus:  fed  afcititiafe  illarum  imagine. 

ofkntant 


Liber  fecundus,  i,4f 
bfkntant  damones.  Quocirca,  non  a mortuis  ipfis, 
ueruma  Drinonibus  iUortm  habitu  ueftitis  vtwc-  vtwtporfm 
vctyTtir  rcfconfaaccipiebant:qur,fi illi  integris  <zr  thm* 
'exprefiis  mortuorum  corporibus  cernerentur,  vt-  ffit/o/iecy- 
xvci.iBivT&ou:  fin  ucro  tenues,  nebulo  fas  er  euanidas  r 
fibicircunfunderent  umbras,  an icv- minea  nuncu- 
pabantur. Vere  D .Cbryfo fiemus  aitiNon  dnima  de-  Jio* 

fundi  ejlqur  dicit,  anima  talis  ego  fum:  fcd  damon.  ‘1$‘ 


qui  hrc.ut  homines  decipiat §c  confingit. 

Antea  quoque  Samuel  plus  minus  bienio  mortuus  > 
fuerat, zr  eius  corpus  fi  non  omnino  computruerat ,b 
tamen  ita  deformatum  fuijje  certum  e fi, ut  eximia  iUa  I 
Preci  e uiu‘d,qua  antea  innotuerat,  er  qua  fc  nunc  de-l 
nuo  fidus  hic  fijht  Satnuel,app  arere  nequiucritneqfi 
etiam  deorum  magnificentiam  referre  potuiffe  cada- 
Uerofum  corpus , quilibet  nouit : quum  tamen  deos  e 
terra  afcciidere,  fe  contueri  affirmaret  diuinatrix. 

"fpuprfum  etia  Samuelispijfimi  itatis  tam  diu  [epuli 
ti  corpus,paUmi  confuetum  eodem  mometo,  eximi 
pice  fifanatricis  muliercula  imperio  incorruptum I 
affurnpfiffeii  Hoc  autem  [andifimi  uiri  jpedruml 
ofimtare,fi.cile  fiv.jje  idi,mficm  ire  noloiqui fe  in.  Iu-  i .Coriat  n. 
iis  angelum  transformat,  cumprimis  apud  impium 
tegem,tum  perdita fatanx feraidam.  Deinde  qutim 
ipfa hijbria paulo  ante  tefietur,  Deimcotvmaci  er.  h 
abiedd  regifie  ccnfuknti,  rejfionfd  dare  noluif]e,uei  f 
per  uiuentes  prophetas  aut  facerdotes,  uel  per  [om- 
ina: multo  minus  per  diurnu/m  uatem  ex  morte  fiufici- 

k fatum  j 


»46  De  pradtagrj  s daem  otiont 

tatum,uel  per  angelum  e cceUsmiffum , refaonditre* 
gi,quan  in  furore  fuo  omnino  repudiarat.  qui  hoc 
etiam  nomine  motus,  Pythiam  diuinatricem,  profef- 
jionis  ergo , publico  ediflo  iuxta  D ei  uoluntatem 
ex  ifrael  exulantem , fartiue  uero  latcntemjniqua  ra 
tione  cotifalere  uoluitiquaji  indignabundi  animi  in* 
fbtutum  juifjety 

Fle  flere  fi  nequeo  fuperos.Acherontamouebo , 

Ideo  non  potuit  non  odifae  er  execrarihoc  fe 

£1 imDeus,  etiujk  iudicio  deploratam  iUufionedt* 
moniaca  SauUs  impietate  cotra  fuum  er  ipjius  pr£ * 
ceptum , contra  etiam  confcientite  teftimonium  defi * 
gnatam  punire , ut  in  prccffafli  SauUs  metem  fatance 
fafcinwm  merito  per  mi  fer  it.  Nec  nonum  aut  inaudi* 
ftmhocefl:  ubi  quos  pertinacis  impietatis  homines 
ejfe  pr<euidet,  prafeitq;,  magis  [olet  excreare,  indu * 
rare,  & m reprobam  tradere  mentem.  Exemplo 
fx0.J'7'S'9'  fharaonis inuifla pertinacia . er extrema  punitio. 

Quod  porro  hifb'ria  cqmmemoret,Samuelem  in* 
! digne  tulijfe,quode  fua  quiete  excitus  effet,atq-  eunt 
} Sauliregiuaticinatumfaijfe:  hinc  non  conumdtur, 
\ uerum  extitiffe  Samuelem  hoc ]feflrum,quod  diabo 
lo  non  Jit  difjicile  quiduis  fingere,fimulare,o'  de  fa- 
turis iam  antea  uaticinio  pdtefaflis  pradicerennaxi * 
me  uero,  de  quibus  manifafhpraludia,  er  euentus 
ifiinime  dubij  indicia  in  faribus  fare  uidebantur.  Nrc 
ignorauit  fatan  certifima  ejfe  qua:  SduU  uaticinatus 
faefatuir  dei  Samuel:  ideo  d Samuele  antea  pr cedi flet 

repetii \ 


io.n.14. 


/ 


Liberfecundusi  , i %i 

're petit,  potuitq;  non  temere  conietiuratn  facere  ex 
apparatu  hofnil  magnifico  er  'vnfirutiis  copijs , item 
ex  ditiis,  fatiis  er  arcumfhntijs  reliquis  belli  prtefcn 
tis , quam  fortem  in  eo  conflitiu  afjequeretur  Saul: 
potifiimim  quu  ipfum  a Deo  abietiu,nec  refipifcen - 
tem,  er  aduerfus  Dei  mandatum  pofiremo  Pythiam 
nat; diaboli mancipiu  confulentefin fua  haberet  po- 
tefhte,atq • pro  fuo  impellere  nutu  et  pnefentis prx- 
lij  obijcerepoffet  exitio.  I deotfe  Saulem  mortuum  te- 
fktur  Scriptura  'mtranfgrefiionefua , quaprxuari- 
catus  erat  contra  Dominum:  nempe  contra  Domini 
uerbim,quod  non  cufkdiuit,  er  quod  Pythone  con- 
fuluit  interrogando  ^neq^  requifiuit  Dominfiob  hoc 
interficit  eu,  transuito  regno  ad  Daitide  filium  ifah 
Porro  fi  le fu  Syrach  tefdmonimn  urgeatur,quan- 
quam  ( Hieronymo  tefrt ) iUi  ab  Beclefia  non  conce*- 
Jaturauthoritas  dogmata  confirmandi  ecdefjafHcai 
'neverim  eorundem  cotrouerfias  dirimendh.hcec  ta- 
nte quoq-  addere  libet, ne  pia  huius  libri  'mftitutio  cie 
nari  putetur,  lefunt  Syrach  folwmmodo  exprimo  Sa 
rnuelis  libro  hifioria  proponere:  quodfitiueft,fim- 
plici enarrareoratione,queadmodu  legitur, ut  ad  aui 
t£  uirtutis aemulatione  pofkros  inuitaret  prcuoca - 
retcp:Samuelis  laudes  fuccvntie  recefereimmme  dif- 
ferere  uoluiffi,uerdne  anfitiafuerit  Samuclis  appa- 
ritio. Inter  Hebraeorum  Rabinos  autem  quanquam 
pauci  aliter  fentiant,tarnen  Pythonum  opus  efje,fire 
mna  c enfint:or  nihil  aliud  prceter  pr<eftigias,uani- 

k z Utem, 


«.Pmlip.id; 


Jefu  Syrach 
authontm 


H-h- 


ititjiohe  fhif 

Je  Sarnueli! 
apparitione  , 
tenfint  He-> 
braii 


148  De  praeftigrjs  daemonum 

— ~~t4tpn,mcndacium  er  deceptioncm.Samuelem  mtclH 
l$unt P ythonicu,qui  induerat  Samuehs ffie- 
7 ciemiitem  Samuelem  uiftrn  effie  dicere  Sauli.  Mulier 
uidebat  Samuelem,neque  tamen  audiebat  eum  atto- 
rquentem Sdulein : ficuti  nec  Saul  uidebat  Samue- 
lem, hoc eftjihficnem  illam  diabolicam,  qu£  uide- 
k baturiUi  Samuel.  Sunt  inter  eos  qui  hac  omnia  mu- 
/ lieris  putant  arte  confido,  qua  ex  certis  conieduris 
] fic  deluferit  Saulem.Kimhi  contra  aduerfarios  fic  ar- 
guit: Si  Deus  fufcitauit  Samuelem,ut  futurum  euen - 
tum  indicaret  Sauli:  cur  euentum  ittum  norimagis  rc 
V uelauit  per  fomnia,aut  pcrprophetas,autper  facer- 
' dotwm  oracula, quam  per  malefica  muliere  i Saadias 
uerd,zr  Aias,qubd  ipfia  mulier , cum  prater  folitum 
morem  miranda  uideret , ftupefkda , cceperit  magna 
clamare  noce,  hancueram  fuiffe  uifionem,  non  qui- 
dem mulieris  arte,  fed  Dei  uirtute  apparentem,  fol^ 
\fo  exifiimarunt. 

Caterum  uthuic  no ftrafententia roboris  aliquid 
acere  fi :at,  audi  argutifiimu  fandiori  sTh  eologia  cen 
gnrft Jpre™  augtijhntMrJih  rw-  rfhmw/n  veteris crNo- 
uiTejhmenti:  indignum  fucinus  afUmo, inquit,  fi  fe- 
cundum uerba,  biftoria  commedetur afifienfius.  Quo- 
modo enim  fieri  poterat,  ut  arte  magica  attrahere- 
tur uir  er  natiuitate  fandus,^  uita  operibus  iuftusi 
aut,fi  non  attradus  eft,  confenfit:  quod  utrunque  de 
uiro  iufb  credere,abfurdum  eft . Si  enim  'muitus  ad- 
dudm  eftpmlium  fuffragmn  habet  iujhcia;  fi  autem 

mlunta - 


// 


'St 


Liber  fecundas*  149 

Uohntarm,amifit  meritum  ffirituale,  quod  pofitus 
in  carne  quafiuerat:  quod  ualde  abfurdum  eji , quia 
hinc  qui  iuftus  recedit,p  emanet  iuftus. Porro  autem 
hoc  eftpra figium  fatana , quo  ut  plurimos  fallat, 
etiam  in  potejhtefe  habere  confingit : quod  Apofto - 
lus  inter  ejetera  ait,  Ipfe  fatanas  h-ans figurat  fe  in  ait- l Cormt 
. gelum  lucis.  Vt  enim  errorem  ficeret,  in  quo  rripfc 

Uij:  ut  nihil  proficere  ff  em,  quam  pradicabant  Dei 
cultoribus , mentiretur,  quando  hinc  exeuntes  iujbs 
* finxit  infua  ejje potejhte.  Sed  hoc  quofdam  fidit, 
quod  de  morte  Saul  er  filiorum  eius  no  fit  mentitus: 
quafi  magnum  fit  diabolo, ante  dian,occafum  corpo 
r is  pr addere,  quum figna [oleant  qucedam  appare > 

Tere  morituris,quippe  a quibus  Dei  protectio  amo*: 
ta  uidetur : quanto  magis  diabolus. que  angelica  ma-j 
^IhtefuMimem-pr&phetkamm&uffi-tellanturf  -- 
de  cuius  magnitudine  Apofblus  ait:  An  ignoratis  al- 
titudinem fatana  f quid  mirum  ergo,  fi  imminentem 
prope  mortem  potuit  pr  addere,  cum  hoc  fit  unde 
fdlit,er  fe  in  D ei  potejhte  udi  adorari  i Nam  tanta, 
hebetud  'me  demens  effeflus  efl  Saul,  ut  ad  Pythonif- 
fam  confugeret.  D eprauatus  enim  caufia  peccati,  ad 
hac  fe  contulit,qua  damnauerat.  Sed  fiquis  propter 
hifhriam,  ut  ea  qua  uerbis  expreffa  funt,  putet  non 
pratermittenda,  ne  ratio  hifhria  inanis  fit:  redde  fi- 
ciet  quidem,fi  tamen  minime  ifiud  ad  ueri  rapiat  ra- 
tionem,fed  ad  uifum  cr  intetleftum.  Saul  nanque  re- 

k 3 probus 


ifo  De  praeftigtjs  daemonum 

probus  fidus, poter  at  bonum  inteUedum  haherr.Ht  - 
Jkricus  enim  mentem  Saul  er  habitum  SamueUs  dc- 
fcripfit,ea  qu£  dida  er  uifafunt  exprmens:pr£ter- 
mittens  fi  uera  anfilfa fint.  Quid  enim  ait  f Audiens 
in  quo  habitu  effit  excitatu;, intellexit  ( inquit ) hunc 
efje  Satnuelan.  Quid  intellexerit,  retulit:  er  quia 
nonbene  intellexit , contra  Scripturam  alium  ado- 
rauitquam  Deum:  er  putans  Samuelm,adorauit 
diabolum , ut  fiudum  fillacix  fuce  haberet  fatanas. 
Hoc  enim  nititur  , ut  adoretur  quaji  Deus.  Si  enim. 
uerfi  tHi  SamusLappaxuiffit^.  non  utique 
pe)rAfifitfiamuxLrxpii^r£dicaue:at  Deum  fo 
lum  effcadcraiidu.Et  quomodo  homo  Dei,  qui  eunt 
Abraham  in  refrigerio  erat,  dicebat  aduirum  pefli- 
lenti<£, dignum  ardore  gehennae.  Cras  mecum  eris l 
His  duobus  titulis  fubtilitatem  fillacicefutc  prodidit 
improuidus  fatatias:  quia  er  adorari  fi  pennifit  fuj^ 
habitu  er  nomine  SamueUs, contra  legem:  er  uirum 
peccatis  preffium,  cum  magna  aifhntia  peccatorum 
C riujbrum  jit, cum  Samuele  iufhfimo  futurum  met i 
titus  efi.  Verum  potejl  uiderifi  de  SamueUs  nomi - 
ne  taceatur,  quia  Saul  cum  diabblo  futurus  erat.  Ad 
eum  enim  tranfmigrauit , quem  adorauit.  In  reci- 
tandis his  AugujUni  uerbis  copiofior  fum  fiudio : 
quod  haud  ita  pridetn  monachum  audierim,  qui  in 
publica  concione  ipfius  SamueUs  fhiritum  uere  euo - 
catum  fuiffe,  ex  Auguflina  defendere  conatus  fit 
.i.qugft.j.  Idem  ad  Smplidammt  ubi  ultro  dtroq • qutefia-f 

itent  d* 


Liber  fecundus.  iji 

flem  de  excitato  Samuele  dgitajjet,tandcm  aitQjian 
quam  in  hoc  fit,  fio  poteficffie  alius  facilior  mtelle* 
tfus,  cr  expeditior  exitu*,  ut  non  uereffiritum  Sa- 
ptuelis  excitatum  a rcquie  fua  credamus,  fed  aliquod 
phantafmacr  imaginariam  illufionan,  diaboli  ma- 
- elimationibus  jactam:  quam  propterea  Scriptura  no 
mine  Samuelis  appellat,quia  f 'olent  imagines,  rerum 
earum  nominibus,  quarum  imagines  funt,  appellari 
Quis eji enim,  qui  hominem  pittum  dubitet  uo care 
hominem  i quandoquide  er finguloru  quoruncunq; 
^gifturam  cum  afficimus,  propria  quoque  nomina 
mcundanter  adbibemus:  ueluti  cum  intuentes  tabu- 
lam aut  parietem,  dicimus,  lUe  Cicero  ejl,iUe  Sallu- 
Jtius,zrc.quu  aliud  nilfint  quam  pitto  imagines.  Et 
paulo  poft:Si  uerb  liquido  confhtjwmmbus  earum 
rerum,quarum  imagines  fiunt, eafide  imagines  appel- 
larimon  miru,  eji,  quod  Scriptura  dicit  Samuelem  ui- 
*fum,ctiamfi  forte  imago  Samuelis  uifa  apparuit, ma- 
chinamento eius  qui  transfigurat  fie  uclut  in  angelum 
lucis,crmimjirosfuos  uelut  miniflros  iujticiee.  a. 

uerb, fi  illud  mouet, quomodo  dmalignojfiritu  Sau-[ 
li  uera  prodi fta  fint.potefl  er  idud  miru  uideri,  quo  | 
modo  domones  agnouerint  Chrijlu,quem  non /MattM* 
agnofeebant.  Cu  enim  nuit  Deus  etia  per  infimos  er 
infernos  ff  iri  tus  aliquem  uera  agno fcer e, temporalia 
duntaxat,atq;  ad  i fiam  mortalitatem  p ertinentiafici 
lc  ejl,zr  nomncongruum,ut  omnipotens  er  iujlus, 
ad  eorum  poenam  quibus  ilh  prodicantur  jit  malum 

k 4 quod 


i?z  De  praeffrgrjs  daemonum 

quod  cis  mpedit,dntequam  uenidt  pnenafcendo  pd* 
tiantur, occulto  apparatu  my  frenor  uf iorum,  ctkrn^ 
ffiridbus  tdUhus aliquid diakiatianis  impertiat:  ut 

quod  audiunt  ab  angelis , prznuncient  hominibus. i 
Tantum  autem  audiunt, (juantum  omnium  Domina* 

dtcjuc  moderator  ucl  inbet,ucl  finit. Vade  etidm  fpirt 
•l^‘.  tus  Pythonicus  in'  AfdbuslUpdfidlorum  attejbtur 
Paulo  Apojblo^cr  euangclijh  effe  conatur.Mifcent 
tamenijti  fclkcids  fuas:  er  uerurrt,  quodnoffe  potue- 
rint, non  docendi  magis  quam  decipiendi  fine  pr£- 
nuncidiit . E tfvrte  hoc  ejl-,  quod  cum  iUd  imago  Sa- 
muelis,  Saulem  prodiceret  moriturum,  dixit  etidm 
fecum  futurum,  quod  utique  jfilfum  eft,  ere.  Rade- 
nus  AugujUiuts . 

Necuero  ex  1 fidelis  ccetuhic folus deliquit  Sdul, 
nec  etidm  foli Ethnici  damones  mortuorum  umbris 
inuolutos confiduerunt : quos,  cumnefcirent  Deum^ 
minus  mirum  ejl  udrias  exquirenda  uoluntdtis  diuU 
nte,phjcdndorum  numinum , er  explorandorum  fu- 
turorum rationes  effinxiffe : fiderin  reliquum  D ei 
populum  peruafit  juror  ille,  qui  etiam  ufque  adhoc 
noftrum  feculum  in  quibufddm  mde  fanis  perdura- 
j\(  uit  ingciujs.vfitdtifimam  etenim  fuperioribus [annis, 

( ifuiffe  confuetudinm  acciendorum  er  interroganda 
t ( rum  manium,norunt  maiores : er  hac  de  re  peculia - 
t<  ria  er  magna  uolumina fui ffe  confarcinata, eademq- 
« i in  quibufddm  fchoUs  pdldm  propofitd,funt  qui  me - 
tt  miner urtt.  Nobis  autem  cura  manddta  incumbit,  ut 

omnem 


Liber  fecundus.  tfi 

pmnem  confociationem  cum  demonijs  et  eorum  mi' 
niftris  exccrnnur,  ne  eorum  ufu  polluamur,  er  ofeir 
tantia  uel  fecuritate  eorum  retibus  mplicemttr  tncau 
ti.  Apud  Lucanum  quoque,  Lrichtonem  maleficam  v.b.c. 
Thejjklamfifcinatricmq, • euocajfe  mortuum  narra - Er,jht 
tur,qui  belli  Vhar faUci  euentum  Sexto  Pompeio  de-  ,v‘l 
nunciat.  Dicitur  er  Apollonius  Romeuerbis  oc- 
culte pronuntiatis , pueUam  nuptiarum  die  refufti- 
tajfe,  cuius  lUe  nobilis  feriptor  Vhilojiratus  te  fis  efl. 

Idem  oboriatur  fe  AchiUis  animam  ab  tnftns  cuocaf- 

■ . L . fw  ni  • n J ' 4.  in  Apollo 

/e,  wf  corporis  fui  mole  Jm  ojtmtaret  y c 7 mimo  nij  uiU. 
gdfct  dege  fis  'm  bello  Troiano  itli  refphdcret : N ony 
inquit, ficutvlyjfes  terram  effodiens  agnorum  [an- 
guine,manes  Achillis  eduxi:  fed  omnes  adhibui  pre - 
ces,quas  placandis  heroum  animabas  facerdotes  In-  Horat.iib.t. 
dorum  dici  iubent.  Appion  quoq ; Grammaticus  me-  Scr.iat.  9. 
rj^orie  prodidit,  fe  umbram  Homeri  euocajfe,  ut  ab 
ea  per  eunti  aretur,  cuias  effet,  er  quibus  parentibus 
editus.  Sed  eadem  ef  ratio,  er  Dxmonij  ludibria,  fi 
eauidebantur  ita  otia  ejfe.  viHfoiA.oivre.eeu  er  vt-  vinp«y,owr 
iwouctvrexH  hanc  uocant,qu.t facrificijs  folenniri-  rex. 
tumfihms  er  peratiis,dtq-  diris  exeerationibus  ab  vshvo/axv* 
Oreo  manes  educit , accitosq ; de  futuris  fciftitatur.  rex. 
nane  Aeneam  exercui (fe  traditur. cum  in  Italiam  uc 
niffet,occifo  Mifeno  tubicine. 

Porro  ritus, quibas  comoueri eximo  animas,pro - 
duciq-  arbitrabantur , item  uariarum  diui/nationum 
monjlrofas  fyecies,  prodigiofosq;  modos,  fatance  ar - 

h $ 


inao 


if4  De  praeftigqs  da:moruim 
tificio  maternum  hominum  perniciem  dolofe  confit 
<ftos,w  hifbrijs  annotatos,z?  ab  Ethnicis  ufurpatos, 
trudite  in  doftifiimisfuis,de  Praecipuis  diuinationu 
gener  ibus, Comentur  ijs  de  fer  ibit  rjiultijug*  leftionis 
MilLGASPAR  PEVCERV S:ubi plurima lettit 
dignifiima,atque  huc  jacientia,  uberius  comperies. 
fc tnxvo-  Atnxvo^ccvraocp  defcribitPfeUus,  er  camfuiffe 
in  ufu  apud  Affyrios  ait:  feder  Chal&eis er  Aegy- 
ptijs  familiaris  fuit, ea  etiamnum  hodie  utuntur  Tur- 
c*,licet  nonnihil  diuerfe.  Inpeluimaqua  repletam 
imponebantur  aurece  er  urgente*  lamm<e,lapidesq ; 
preciofi  oharatteribus  certis /ignoti,  er  poflquam 
confueta  effent  prolata  uerba,  quibys  demon  excie - 
batur,proponebatur  quejtio.tum primo  quidem  fo - 
nitus  tenuis  ab/q^uoce  audiebatur,  qui  jignumerat 
ingredientis  dxmonisipojl  aqua  inundate,uoces  exi - 
les  ex  ea  emergebant,  quibus  ad  quo/Honem  reffon- 
debatur.at  opera  data  exiles  admodum,  ne  metidacif 
coargui poffetdtemonium,  inhisqu&non  nouerat . 
jusrptiAX»  r<x7fot*M/T(ix  hocd  priore  di/crepabat,  quod 
non  uoce , fed pifturis  refpofa  expediebat.  Colloca- 
bantur uafa  uitrea,rotunda,aquis  conferta  limpidi/? 
fimis,  er  circum  collocabantur  accenfi  cerei,  cumq; 
tuocatio  daemonis  fecreto  mumure  finita  er  qu<e- 
■ jho  relata  effet,  adhibebatur  puer  impollutus , aut 
mulier  pragtions,  qu*  uitr a [htdiofe  accurate  % in- 
tueretur, ac  circumff  iceret , rogaretep , imperaret 
©r  flagitaret  re/ponfa.  Ea  tandem  imaginibus  aqux 

imprefiiSg 


Liber  fecundus.  15$ 
bnpYcfiis  l zr  per  uitra  pellucida  remittentibus,, 
diabolus  ojkndebat. 

KzTt)7i:7fCficwT£tx, ex nitidis  terfisq;  diuinatffie-  UxT$m^i- 
culis , in  quibus  propofitarum  rerum  imagines  effi- 
&£,reddit£ue  a diabolo  fulgent.  E dufuseji  Biduis 
lulianws  Imperator:  er  pleraque  fataiue  monitu  pr£ 
uidijje , qux  accidermt,ficnbitur. 

' ex chryjhUis  fabrefattis  atq;  y.?v?x>as.t» 
expolitis, colludente  inhis  diabolo  ( in  pleri fq;  enim 
minuta  fpecie, alias  materi £ alterius, conditus  delite - 
fcit ) depilius  notus  atque  figuras  euentuum  ac  rerum 
quufitamn,quafi  uaticinans  fuis  magis  renunciat. 

&.<xxTv\tciAoivT{ix  appellatur, quando  exannulis  JIxhtvXisZ 
ddeerios  cceUjpofitusfibxcfaft'^ 

confecratis  diuinant  maleficL  At  quiuetitishisai- 
uinationum  d£moniacarum  modis  utuntur , nimis 
Jmpune  inter  Cbrifdani  nominis  homines  degunt 
quam  plurimi. 

vJipeiA.otvT£ta  uaric  usurpabatur.  Aqua  implebo-  ivdlpwcw* 
tur  cyathus , annulusq;  filo  fujfienfus  ex  digito  libraX 
batur  in  aquam , atque  fic  conceptis  uerbis  pofhla -7  > 

batur  rei  qu£fit£  declaratio , uel  confirmatio.  Sil 
quod  proponebatur , uerum  erat ,annu lus fuonu- 
tu,non  impulfius, cyathum  feriebat  conjhtutis  ittibus.h 
Hanc  exercuiffe  N urnam  Pompilium,  ej  excitos  mi 
aquam  deos  confuluiffie  tradunt.  E xtant  c r dlij 
eius  modi 

S)'v^omuT(lxperficiebdtuY?  oleo  fuligine  in  cW^mcat* 

unguem 


Deprseftfgljs  daemonum 

linguati  pueri  ulicum  impolluti  illitis,  fohq-  obuer-r 
fis , Confici  enim  ex  mixtione  olei,fuligmis  er  radio- 
rum foLtrium  fimulachra  rerum  expetitarum,  opi- 
nio erat:  que  tamen  formabat  mille  artifx  diabolos. 
Ut  exbac  mixtura  m ungue  reddi  ac  refulgere  ri- 
derentur. 

liomuvo-  K o jnivo/j. ciyrsiv  er  xtivotftwr&iZ'  ad  perfrin- 

(scwreix.  gendos  atque  detegendas  occultas  fcelertmt  autha ^ 
tl^ive/AdV-  resserres  rfliMnhfrursK  m*nifrjb.riAsxmAm  urinis 
xeix,  .tur.Uanc  fecuri  perficiunt  rotundo  palo  infixa,apta 
taq f ad  normam,  er  cum  praftione, ordine  enume- 
ratis fu/pedorum  nominibus.  Ad  cuius  uero  mentio -* 
nem  fecuris  uel  leui  mpulfu  fe  circumagit  aut  nu- 
tat,eum  culpae  reum  peragunt,  illam  adminifbrant 
cribro  freipi  impofito,  & forcipe  binis  tantum  ap- 
prehenfo  atq;  eleuato  digitis:  itidemq. • profatis  pre- 
* cibus,C7  fufpedorum  nominibus  recitatis,  quocunq ^ 
H nominato  cribrum  uel  tremit  udnutat,  uel  uoluta-. 

4 tur,eum  reumfbtuunt.at  quam  uere,  tefhtur  omnis, 
lnfxxxio  ^ demomm  ueritas.  lutpxXouov^wxvr^x,  afini  capite 
vo  [AeLVT&oc,  fuper  prunas  affato, nefio  quibus  perficitur  ritibus. 
iiXupeiaciv-  k a ngoiActv  T6tx,  f ortilegium.  Sunt  autem  f brtile - 

■ gi,qui  fub  nomine  fiftce  religionis  per  quafdam  quas 
I Sandorumfeu  Apofblorum  uocant  fortes , diuina- 
tionis  fcientiam  profitentur,  aut  quaruncunq;  Scri- 
Lif>.+.  Et y-  pturarum injbeftione  futura  promittunt,  fecundum 
tur  s.  q.  i.  Ijidorum.Huc  jortes  uart£  pertinent,  puncta  figura 
sortilegi,  iattatiztaxiilomn  iadus , plumbeae  figura  in  aqua 

pYoieftcC, 


Liber  fecundas.  tf? 

proiethejn  apertum  librum  repens  oculorum  t/ntui - 
tus:occurfus  ex  improuifo  fententiae,quac  ad  quaefiio- 
nem  conducatur  alia  Uccfana  indicia,quce  uno  fortiii 
nomine  comprehenduntur.Superjtitionis  autem  ge- 
nus eft,cui  occulto  colludit  daemon. 

\ncantatores,ariolos,haruffiices,augures,Vytho-  i 
niffas, gene fi atios,d [alitor es,  fortilegos,  difcernit  Au - 
gufiinus  lib.deNat.docmonu.Habe  ite  z6.q.  ^.igitur. 

D iuin  i autem  omnes  dicutur , quum  u el  inita  cum  i>mm 
daemonibus  manifiefkfocietate uaticinantur : uel  fu- 
per jlitio fi 'squibufdam artibus,  quceex  occulto  cum 
daemonibus  patio  fcaturiunt, mancipati  ide  efficiunt. 

Hodie  adhuc  in  ce. 


quiritantes  Tureae  uin  er  mulier  es,  cuprimis  Aegy- 
pti£.dkimtio  iddhkctnTJfin  arena  notatis  figuris, 
uel  eieftis  colligatis  aleis , er  notarum  numero  collc- 
7to,  in  libro  nefeio  quid  legentes  [ubraurmurantesq; 
uaticinantur.uel ceram  cum  oleo  confundentes,  do- 
nec ref  ixerit  expettantex  apparentibus  deinde  chet\ 
ruderibus  diuinant : nonnunquam  ex  aqua,  ffeculo , 
nitro, er  id  genus  fimilibus  organis  praj'agiut,haud- 
dubie  ab  hnpietatis  err*?  imr/xr  magi  liro  ita  in - 
firutti,ut  eos  longa  annorum  ferie  quafi  ab  uberibus 
maternis  uirulentum  eiufinodi  lac  exuxiffe,  minime 
hafitem.  Sic  de  quodam  diuino  D iophanes  nomi- 
r,e,refirt  Apuleius : Corinthi  nunc  apud  nos  pafiim  ti.i.de 
Chaldaeus  quidam  hojfies } miris  totam  duitatem  re-  *Cia% 

ffonfii 


<^8  Deprxftigfjs  d^momini 

ffonfis  turbulentat ,& arcana futorumflipibus  etttfc 
rendis  edicit  in  uulgum,qui  dies  copulam  nuptialem 
affirmet, qui  fundamenta  moenium  perpetuet, qui  ne- 
go datori  ccmmodus,qui  uiaiori  celebris , qui  naui - 
gijs  opportunus,  mihi  denique  pro uentum  huius  pe- 
regrinationis inquirenti, multa  rcffohdit,zr  oppido 
mira,<&  fatis  uarla. 

At  omnes  hipradittionum  modi  ctvouinXsymct 
didi,  qui  nuUas  innatura  caufas  habent,  feuerifi ime 
iniege  diurna  prohibentur,  ubidiuerfis  appellantur 
| u ocibusiut  fbnperapud  omnes  gentes  diuinationunt 
\mpofhir£ fuerunt  uarice.  Mirandum  uero  magno - 
pere,co  ufque  prudentiam  hominibus  eripi,  utaudi- 
re,difto  parere,ccmpeUi  ligariq • ffiritum  natura  no 
biti f imum, malicia  aute  oh  rebellionem  neqmf  mum 
propria  uirtute  hominis,natura  eo  inferioris  ^ma- 
lignitate pene  non  imparis  quandoque,  arbitrentur^ 
quafife  homini  praiter  naturam  dedere  noluerit  isf_ 
qui  Deo  creatori  natura  imitante  fuhijd.  rrnifarit.^ 

Qui  ergo  natur  £ foedus  uiolarit,  hic  ‘ne  in  ufum  no- 
fbrum  unquam  feruabit  paftioncm  i Adde,  menda- 
cem mendacijq ; parentem,  qu£cutique  uera  ad  jhlji- 
tatem,ej  quacunque  bona  ad  malitiam  intorquere . 
(Quis  nifi  luxat£  mentis  huic  fidat,  ut  de  futura  ueri - 
tatep&cunttetur , quamuelnuUomodo fcidt,qui<t 
eius  nattit £ efl  minime  nota,uel  defuper  non  reuda- 
ta:aut  fi  fciat,maliciofo  afht  medacijs  inuoluat.  quod 


*•* 

*7 


Liber  fecundus.  if$ 
feri /z /Jjonfe  atq-  libenter, malo  tamen  animo , pcfii* 
^^^nepW^fiw^utfilUcefpemciofiufdffiiuldt 
inpojkrm,  ctk  er  itate  qualicunque  qua  in  rebui 
agendis  parum  emolumenti  allatura  fit,  prolata,  de- 
mum fub  alia  ( qua  nifi  integre  pemo[catur,fit  gra- 
ite  incommodum  Uel  exitium  paritura)  atrocius  Le- 
dat , er  mendacium  ipCum  ceu  uenenatam  efcamcr 
exitialem  hamum  cautius  tegat  Tartareus  iUepifca - 
tor.  Stultus  itaque  ille,  qui  hunc  cmfultumabit : at 
fiultior  multo, qui  inde  redit,nifi  refipifcat.  Interim 
non  inficiar,  cum  ille  rerum  naturas  cognofcat , mul - 
ta  ex  caufis  naturalibus  eum  prius  fcire,quam  ab  hu - \ 
tnano  inteUeftu  percipiantur:  er  tato  exattius,quan  > 
to  eius  ingenium  e fi  fublimius:ea  autem  igiaris  uelun 
furpranunciat , prafertim  quorum  in  attuuiderit  j zf  f i. 

initia,  ut  uaticinari  er  occulta  rerum  pranouifje  cre 
fytur.  Copiofe, doCte  er  pie  in  hanc  rem  contra  ma- 
gicas pranotiones  dijfutai  libris  nouem  de  P rdnoti 
maxime  uero  li.j.lo  annes  F rancifcus  Picus,philofo- 
phits  infignts. 

Atqui  exquifitiorem  artium  hartini  diabolicarum 
enumerationem  permitto  iUis  qui  eas  didicerunt , ac 
magifiri  do  dor  is  fi  fui  opera,du(lu  er  cor. filio,  exer  * 
cere  perpetuo  fuo  aliorum  fi  exitio  audent , quos  in 
nefariorum  fuorum  fcelerum  communionem  perdia 
tifiime  adducunt:  proferpitfi  h<ec  pefiis  immaniter 
in  totum  Chrifiianum  orbem,graffaturfi  nimis:  ma- 
xime ubi  wox  Euangelij  obfcumsfonat , crnefcio 

quibus 


'Av. 

CoM 


M 

C 


i$®  De  prceftjgfjs  daemonum 

quibus  gentilttijs , er  daemoniaco  afiu  non  dubie  in 
hominum  deceptionem  excogitatis  fuperjktionum 
ritibus, diuini  cultus  ueritas  conffurcari  uidetur. 

. Suum  tamen  adhuc  locti  m familia  turgidoru  Py- 
thio ffiritu , hic  inueniunt,magorum  albo  infcriben- 
di  merito , nec  uUa  ratione  pr cetcrmitt  edi, pier  iq;  fa- 
cnfici  rr  monachi  utindaftifiimL  ita  rr  incompa- 

rabilis mpudentice,pcrditifim<eq:  impietatis  homi- 
nes (uiris  pijs,quos  unice  ueneror , nihil  detraftum 
hic  uolo ) qui  medicina  facr£,  qudhaprimis  quidem 
labris  cos  guJUffe  conJBT,  cognitionem  mentientes , 
facile  cuiuis  uulgari  ( Cohfularcs,uel  alicuius  dottri - 
n<£,  iudicij , exifhmationisucuiros  nominare  pudet) 
dc  morbo  fcifcitanti,  confiliufi  quarentij  maleficio 
ucl  incantatione  efje  morbum  progcnitum,ore  meri* 
.Sacrifici,  & ^aci  rejfonderc,  perfuadereq;  non  uerentur.  ac  Py- 
mnfachPqifi  thij  hi  uates fepenumero  incantatricem  uel fagam  no 
ddm  tnefitt,  tQT{d  fUd  drtc  per  wcficia/i  dijs  placet dnd12.it are  n£ 
Vilm  mentiti  firieaudent:honefc£ alicui,mculjpat£ac puemairo- 
tfirf&eitn  tue  hoc  cauterium  crebro  inurentes , a quo  ittanun - 
rtdiJlatutmC  qU^m,ne  fn  multam  quidem  pofkritatem,uel  eius  fo - 
tofinus . holes,- fanari  poterit . E tumuero  non  rerum  fuarum 

fategiffefe  arbitrantur,  quod  morbum  mendaciter 
commententur,nifi  etiam  infontes  calumnijs  oppri- 
mant, ocfiafiiplijsquamyatiniana  apud  hoc  credu- 
lum nimis  homimmigenusxoricitent , litibus  integras, 
uiernas  per  fanare  findant, amicitias  diuedant,f angui 
itis  necefiitmme conflricium  unionis  uinculum  dif- 
■i  foluantt 


Liber  fecundas.  tSi 

foluant,  ad  pugnas  promoneant,  carceres  procu- 
rent, cjedes  tandem  uarie  architeftenntur  aut  eorum 
qui  'mfontan  denotatam  huius  maleficii  fidi  efjvttri- 
can  uelu'mdicare,uel  iUi  patrocinari  fhident:  aut  e- 
tiam  huius  femind  ah  alijs  cjifg,  fiuea  magiflrdtii 
mjktuto,  punite.  Horum  uiuum  fi  me  teftcm  dixe-  * 
ro,  mentiar  minime,  etiamfi  indignatione  rumpar u h 
tur  ilia  Codro*  aut  ciusfdhe  affectis . Ita  hos  eccle - 
fiafhcos  fcilicet  uiros , eximia  fui  'mjlituti  mancipia  * 
religionis  potifiimiim  pallio  ,ftrenuam  fibt  nauare 
operam  er  experitur  & gloriatur  heros  illorii  Be- 
elzebuh:  qui  ob  pccunte  aucupium,  aut  fdlfcexifi - 
Hiationis  cupidine  prurientes,  hoc  modo  fuas  alio  - 
Yumcp  animas,  deemonibus  pro ftituunt  ej  deuouent:] 
inedicinam  artium  ut  uetuflifiimajta  er  utilifimamj 
tnaximeij;  n eceffariam,  eiufmbdi  incantationum  opi  J ^ 

irione  m naturalibus  morbis  ad  uite  er  [alutis  perni-  * 

ffem  defadantesi  E xhoru  humero  quidam  nugaci 
Dialogo  nuper  Germanice  ( Latine  etenim  ob  'rnfcn 
tidm  non  potuit)  typis  effufo  feribit , mulieri  cuida 
Uentrem  in  eam  extumui ffe  molem,  ut  uterum  gere- 
te  cenferetur:  cr  cum  ante  Bacchanalia  fe  partum  e-  . a 
dituram  (peraret,  eocp  fusWarctur,  hanc  ad  ipfitis~^f^*pd- 
dpan  confagiffe:  qui  propinato  pharmaco  fe  expu-CTf«m7fj 
Uffeduos  nucleoru  ceraforum  iam  partim  germina- 
te inchoantium , partim  ad  digiti  altitudine  natoru 
tantharos  ( quartas  uulgus  diftitat,  fex  libris  metu 
fura  propemodum  attuiuakntes ) addito  mramentd 

l afferitj 


TDepraefHgrjs  daemonum 

dfferit-  Mendacij  uero  impudentia,  bine  cognofeitur, 
quod  nufqua  in  alia  cauitatc  fuic  excretioni  idonea , 
quam  'intestinorum  fnu  contineri  potuerint  nuclei . 
fi  autem  nouc  circiter  mefes,  d ceraforu  pofbremd  net 
torum  tepor e,  m illis  imp  adi, timorem  tantwm  exci- 
tarint  iam  egerminantesiquce  uia  qucefo  interea  tem- 
poris per  intejbna  ardifime  nucleorum  mole  infar- 
cta difkntaf, naturalibus  patuit  excremetis f Mirum 
quod  eidem  comento  no  affuerit,  femina  hanc  medi - 
< camenti  oblati  operatione, eade  opera  nucleoru ger- 
men emittentia  aceruo  agrii  cofeuifjeiuel  nifi  eos  ex- 
puliffet,pctuiffe  adis  loco  bene fkrcorato  ( cu  uenia 
I id  mihi  dicere  oh  rei  infulfitate  liceat ) radie ibus,pofl 
pauco  smenfes  lecta  gignere  preirudereq-  in  aperta 
aerem  cerafa.  idem  lile  in  celebri  apud  Geldros  op- 

in  uir 


IMaleficiwm 

< - -i  i 

pafrom  cunCl ] 


ginu  ardius  occlufaru  coenobio , uni  ualctudinis  no- 


nihil  affUdcejnaleficiu,  effe  quo  exerceretur,  perfua- 
'diun  /acnlff  fir.nec  id  nifi  miffe  facrijicio  fuper  pueli £ uentre  cele 
/ j brato,tolUpoffe,addit:quopemi/fo,peradoq-,eam 
A >h  -|  Prmum  maleficio  coepijfe  exagitari,  quii  leniter  an- 
teanaturali  afficeretur  malo, pofica  fepenumero  mo 
[ nafkrij  gubernatrix  ( qua  matre  appellant ) nobilita 
te,£tate  cr probitate  ueneranda  expofhilauit.  Suos 
interim  qui  ipfum,ob  religionis  for  taf  is  nome , admi 
retur, habet  ridiculus  hic  ador  et  ineptiaru  feriptor , 
etiam  officio  p a fler:  cuius,quanqud  mihi  intus  er  m 
tute  not^nomini  parcit  calamus, ob  confcientiL  oil&- 

modefkm- 


Liber  fecundus^ 


• 7 *■  X ^ 

&dios  eorundem  maleficiorum  reos , eiufdem  ordi- 
nis homines  penitius  mihi  cognilos , prudens  prate- 
rcoiquinifi  refipifcaht,quod  exanimo  illis  optarim , 
timendam  ue  de  ijs  dixerit  ifaias , Vcrcufimus  foedum 
cum  morte,  er  a;m  inferno  fecimus  paflum. 

Nec  inter tm  aliorum  quoq;  ineptoru  hominum,  Ifaije27 • 
medicirtee  cognitionem  impudenter  dolofeq-  iaflan- 
tium,unicum  effie  afylum  inficias  eo,  ut  quum  morbi 
eff entium, multo  mirius  eiiis  curatione , ignorent,  co- 
gantur q;  ex  'mperitiu,Helut  caeci  dc  coloribus  indica 
re,  malejiciii  mox  effe  affirment:  hocucldmmc  fisam  in  diuosinfli 
tegentes  in  artis  facr£  operibus  infeftiam , eia b ctcs  fi . tiam  fna  <& 
tionfecus  quam  indo  fla  iUa  chirurgorum  turba,  coti 
ftjhm ad diuos,  uelut  Quirinu,  Antoniiuuel qualem  rfimtrfi. 
cunque  alium  refert  gangranam  uel  jbhacchirn  uel 
pjgagedmam , aut  ulcera  alia  maligna  fiue  curatu 
contumacia,qu£  tamen  ab  Initio  non  ufiqueadeo  fiie- 
runtpraua,  quam  paulatim  illorum,  [altem  ex  qui- 
bufdam  unguentorum  formulis, incerta  periculo faq ; 

medicantium  ignorantia,  in  eiufmodi  ma- 
liciam  degenerarunt.  At  calu/inniam,aut  potius  iufle 
meos  inftituendam  aflionem , hoc  praetextu  caute 
declinant  hi  utre  malefici. 

Hucrefiredi,qui  canis  rabidi  morfus  curationem 
dpudD.Hubertu  Ardenateexprceferipto  emedican 
da  impie  cefentiZT  qui  epilepfid  D.lodni,  Cornelio,  msrboruluZL 
V alent ino  aut  E gidio  cofecrant.  N<e  hos  eorii  qui  adi-mk. 

I 2.  " dumos 


t$4  Dc  prasftfgijs  daemonum 
diuinosaut  Pythiam  familiam  conjiigiunt , pcetim 
' non  imerito [abituros  timendum  e A . N on  incon - 

uenienta • hic  adducam  obiter,  [ententiam  exfenio - 
^ ris  Hippocratis , uel  alterius  memorabilis:  Uiri  ( «£ 

«wlf-  Galenus ) libello  de  Morbo  [aero  aut  Comitiali, 
quam  epilcpjiam  Grceci  dicunt:  in  quo,  quum  prius 
diuini  nihil  amplius  huic  ine[femalo  quamalijsmor 
Usdemonftraffet [ic  inquit:  Qui  primi  hunc  mor - 
bum [aerum  ejfe  pronunciarunt , tales  homines  mihi 
fuijje  uidentur,  quales  etiam  nunc [unt  magi  cr  a> 
piatores  & circulatores,??  quidam  arrogantes,qui 
feuehemctiter  pios  ejfe  famulent , cr  amplius  quid 
f cire . Ili  itaque  conjilij  ac  mentis  inopia'  obuelatu 
tes  ac  pr.etexentes  diuinitatem,  quum  nihil  haberent 
quod  exhibitu  prodeffet,  ut  ne  manififh  fieret  ipfo- 
rum ignorantia,  [acramhaitc  effe  afjfiftionem pro- 
nunciarunt: errationibus  idoneis  coUedis,  curatio- 
nem conftituerunt  fibijpfis  [ecuram,expiamenta  of- 
ferentes e?  incantamenta,  e?  a balneis  abjUnereiu - 
b entes,  cr  a cibis  multis  ac  ineptis  ad  hominu  agro-> 
torum  e[um,  crc. Deinde  pallium  nigrum  non  ejfe 
Ci,iitra:uer[i(  habendum  praceperr.nigcr  enim  color  mortalis  efa 
% jkcrih^e\  ncch  pedem fupra  pedem  habendu.  effe,  neq manum 
wafos,exi-  [upr a manum:  hac  enim  omnia  curationis  impcdi- 
mia^ipi^menta  ejfe.  Omnia  autem  hac  diuinitatis  gratiaap- 
ponunt,  uelut  amplius  quid  [cientes,  cralios  pratex 
tus  profir entes,  quo  fi  [anus  agereuadat,  ipfis  glo-> 
ria  cr  dexteritas  aferibatur:  fin  moriatur ,m  tuto  po 

/ita  fint 


. Liber  fecundus. 
fit£  fint  ip foru  excufationes : habeantfi  praetextum, 
quod  ipfi  non fint  in  caufa,  fed  dij.  Ncq;  enim  medi - 
ementum  aliquod  edendu  # tut  bibenda  cxhibucrut , 
utipfi  in  caufa  effe  uideri  po fint. Tt  paulo  post:  Ta- 
lia itaq;  dicentes  er excogitantes , amplius  quid  fefei 
re fimulant,  er  homines  decipiunt,  proponentes  his 
luftrationes ac  purificationes,  quii  ucrbaipforuma - 
gna  exparte  fead Deum  er  dannoniZ  extendat.  At- 
qui mihi  fane  non  de  pietate  uerb a facere  uidentur, 
uelut  ipfi  putant,  fed  potius  de  impietate:  crquod 
D einonfunt,  pietasq;dc  diuinitas  ipforu  impia  efb 
ac  fcelejh,  uelut  ego  docebo.  Si  enim  er  lunam  abo- 
lere, er f olera  obfcurare,  tempejhteq;  er  ferenitate 
facere,pluuias  ite  ac  ficcitates,cr  mare  fierile,itemq ; 
terra,cr  alia  huiufcemodi  omnia, fc  fcire  profitetur, 
fiue  ex  facroru  myjhrijs,  fine  ex  alia  quadd  profifii- 
qae  aut  meditatio  ne  hanc  potetiam  ia(lent,qui  talia 
podio  habent,  impij  fane  mihi  effe  uidetur,  er  D ros 
non  effe  putare:  neq;  fifint,aliquid  poJfc,tieq • ullum 
aliquod  extremu  etia  malum  prohibere . Quod  quu 
faciant,  quomodo  no  ipfis  infejti  fint1.  Si  enim  homo , 
incantamentis  ac  facrificijs  utens , er  luna  abolebit, t 
Cr  filem  obf curabit,  er  tcmpejkte  ac  ferenitate fia-i 
ciet,  non  utiq;  ego  horum  aliquid  diuinii  effe  putauej 
rim,  fedhumanum,  fi diuinitatis potentia  ab  huma-i 
na  uolantate  fuperatur,cr  in  feruitutem  redatta  ejlJ 
Tortafiis autem  hac  non  hoc  fi  modo  habent: fed  ho- 
Wnesuittm  indigi  multa  ZT  omnigena  woliuturv 

l 3 euariant, 


Pofleri  nimii 
religioji , ido- 
lorum nomi- 


na. eu  no  ira 


religionis  di- 

. o 


uu  commuta 


narim  illas 
tpilepfix  Jpe 
cies  dedica - 
uerunt. 


Dcpraeftigrjsdsemonum 

euariant,ttm  in  alia  omnia,tum  in  hunc  morb  irn, w| 

, fitiguUs  ajfidiionis  freciebus  caufam  Deo  afcribetes. 
" Non  'enim  femelfred  fepius  eorundem  mentionem  fi- 
ciuni.Siquidan  enim  capras  imitentur fi  balatum 
edant  & frendant,  fi  dextris  partibus  conuelian - 

tur, Matrem  deorirn  cdufam  ejje diunt.  Si  uero  deu - 
ticrera  cr  conci tdtioremfonum  emittant,  equo  afii- 
Vunt,  qmbus  milant,ej  Neptunum  dutharem  effe  dicut.Sed  fi  dii - 
" m "J" " quid  jkrcoris  ctid  emittant,quod  [cepe  quibufda  con- 
tingit prae  morbo  coadis,  Uecatcs  E nodine  appella- 
tio additur.  Si  aute  tenuiorem  er  denfiorem  uocem 
edant yuelut  aidcube,  Apollo  Nomius,  idejipafror:  fi 
uero  frumam  ex  ore  remittant, ac  pedibus  calcitrent, 
Mars  cdufam  habet.  Quicunque  porro  pauores  no- 
flu  mgruut,timoresq;  ac  deliria,  et,exultaiicnes  e le- 
cto,terror  esfr  ac  fug£  firas,  Hecates  infidias  ejfe  di- 
cunt,et  heroum  mfultus,expiametisc-  utuntur  ac  in - 
cantametis,  <zrfcelejHfiimudc  impijfimu  ( meo  fulti' 
iudicio ) fidunt  numenlExpiant  enim  morbo  corre- 
ptos [anguine, iteq;  ahjs  [celeribus  inquinatos  aut  in - 
iufros,autab  hominibus  intoxicatos,  aut  quifceleftu 
aliquod  ficinus  perpetraruntquos  coti-aria  his  fice- 
re  oportebat , facrijicare  nmiru  ac  precari,®*  ad  te- 
pla  pregreffos  dijs [upplicare.  Nunc  uero  horu  qui- 
de  nihil  ficiutiuerum  expiant, er  alia  expiameta  ter- 
ra occultat, alia  in  mare  proijciunt,alfa  ad  motes  de- 
ferunt ,ubi  nemo  attingat, ne q-  conculcet.  Oportebat 
autem  ea  ad  tcpla  defirre,ac  Deo  contribuere, fi  qui- 
dem Deus 


Liber  fecundas.  idy 

dem  Daw  efl  author.  Non  tamen  ego  puto  hominis 
corpus  a Deo  mqu inuri f ■> rdidif immnfcllicet-k  pu* 
xifmeuY eriun  etiamfi  contingat  ab  alio  inquinari, 
aut  quid  perpeti,cupierit  utiq • k Dec  purgari  dc  pu- 
rificari magis  quam  mquinariJDcm  itaq ; e liqui  ma-  Christiana 
ximq  ac fceleratifma  peccata  purgat  rr  purificat.  .'-Hippocrati* 
gr liberatio  noflraexijUtiipfiq ; terminos  teploriiac  fententia’ 
delubroru  dijs  defignamus,ut  nullus  qui  no  purus  fit 
eos  tranfcedat:  er  ingrefi  remergimur,  no  uelutqui 
inquinemur,fed  fi  quod  etid  prius  fcelus  habemus, pii 
rijicemur.  Et  dc  expiationibus  quidem  fic  feres  ha- 
bere mihi  uidetur.  Hic  uero  morbus  nuUare  diui - 
nior  reliquis  mihi  apparet : fed  naturam  habet  quam 
etiam  alij  morbi , er  caufam  unde  finguli  gignuntur. 

Naturam  autem  cr  caufam  ab  eodem  Deo  fieri,  d « 
quo  etiam  alia  omnia.  Haftenus  Hippocrates : cuius 
argumenta,  ut  nofhro  inflitutonon  inutilia,  fafius 
l \>mmemorare  uifum  efl . 

At  cum  Elimo  er  Mofis  e di  dio,  telam  enarrandis  2, 

breuiter  fkllacium  magorii  operibus  contexta  abfol - 
uo.Tradit  ille,  <etate  fua  principe  Neronem  uanasfal 
fifimas  f comp eriffe  artes  magicas:  Quippe,inquit,  Marjca/Seir_ 
non  cithara  tragiciq • cantus  libido  illi  maior  fuit,  for  tes  nanas  efl* 
tunarerumhumdnarumfimmagefiiente  inprofun - 
dis  animi  uitijs:  primimq ; imperare  dijs  concupi- — ejRi 
uit , nec  quicquam  gencrojius  uoluit.  N emo  unquam 
Ulli  artium  ualidiusfmit.  Adb<ec  no  opes  illi  defuere, 
non  uirespwn  difccndi  ingenium,alkq,  non  patiente 

l 4 mundo.  • 


tau  erat. 


16$  Deprseft/grfsdscmonum 

piando.  I mmenfmn  cr  indubitata  exemplum  ejl  fkU 
fe  artvs,quam  dereliquit  N ero.  Magus  dd  eum  T ridd 
tes  ueneratpnagos  fecum  ddduxerdt , magicis  etiam 
i^ftias  inuit  (oenis  eum  imtiaucrat : non  tamen,  quum  regnum 
ei  daret,  hdncdb  eo  drtem  decipere  ualuit.  F roin- 
“de  prrfuafum  fint , 'mtefbbilem  , irritum , 'munem 
effe,  bdbentem  tamen  quufddm  ueritdUs  umbras: 
fed  in  ijs  uenefcas  pollere  artes, non  magicas.  Nero 
in  exquirendis  magicis  artibus  paulo  curio for,quod 
nullum  certe  uentdtis  fignim  argimentwmue  per - 
ffexiffet,easfufhdit.  Eo  etenim  eurum  uunitus  pro - 
ferpfcrat,ut  fapiendbus  etiam  ethnicis  odio  effent,et 
exeerdbiles.  interdicuntur  quo damnantur  eo- 
rum affectatores  feuerif  imo  Dei  mandato  in  L euiti- 
co.tum  etiam  D euteron.  N on  'mueniatur  in  te  duces 
filium  aut  filiam  in  ignem,  diurnans  diuinationem , 
obferuans  dies,  non  diurnans  ex  fortibus,  non  incan- 
tans -xut  exercens  prceftigias  diabolicas : non  confu- 
lens  Pythonem,non  interrogans  mortuos:  quia  abo- 
minatio efl  Domino  omnis  faciens  hac.  Ad  Lamia , 
uulgb  firiga,dflrige  aue  nofturna  ej  infkujh,  hi - 
foriam  me  confero. 


Leuit.T9.IO. 

Pcutcr.iS. 


Z,dmi&  cur 
difla,  indicat 
Durii  Lybt- 
tommhb.  z. 


jbamiaguid.  i/HAMf  APPELLO,  qua  ob  foedus  pra- 
“fligiafum  aut  imaginarium  cum  damone  initm,pro 
*i  pria  ex  fuo  delettu  uoluntate,  uel  maligno  damonii 
♦,  inftinttu  mpulfuue, illius  q : ope,  qualiacunque  mala 
h uel  cogitatione  uel  imprecatione,  uel  re  ludicra  atq; 

affmffU 


Liber  fecundus,  i<J* 

ftdinJHtutimopm  inepta  de/ignare  putatur  :uelut  h 
fterein  infolitis  ignire  fulminibus,  tonitru  terrifico 
co nfutere, damn o fd  gr Minis  info l iti  multitudine  fe - 
rireSegetem  in  a2.r0  Letqm  alio  transferre  aut  depo- 
pulari,morbos  pr<etcr  naturam  hominibus  beflijscp 
ciere  cr  mederi,paucis  horis  longifiime  euagari,cho 
reas  cum  (hemonibus  ducere  spularufuccubum  age- 
reJiomines  m bejUas  commutare,  cr  mille  monflro - 
fa  rerum  ludibria  ojkntare . H ane  e 7 Sagam  dicunt. 
Ad  cuius  longiorem  deferiptionem  facient  quorun- 
dampoetarum  ( licet  peculiare  illud  noftrarum  Lat- 
miarum genus, quod  ob  maleficij  hominibus  er  bru- 
tis in  exitium  eo  quo  audietur  modo  illati  opinio - 
nem,nofbo  feculo  comburitur,  eos  non  nouifje  exi - 
fiirnem ) uerfus,  ex  peruerfe  opinionis  officina  de- 
prompti: ut  Virgilij  Aeneidi  ubi  Dido  ad  An- 
nam  fororem  ait, 

Hinemihi  Mafiil<e  gentis  monflratafacerdos, 

U£c  fe  carminibus  promittit  [oluere  mentes 
Quas  uelit,  afi  alijs  duras  immittere  curas, 

Sifkre aquam  fluuijs,&  flumina  uertere  retro, 

Nodurnosq-  ciet  manesimugireuidebis 
Sub  pedibus  terram,  er  dejeendere  montibus  ornos. 
Et  m Damone: 

Picus  equum  domitor, quem  capta  cupidine  coiunx , 
Aureapercuffum  uirga,uer[amq-  ucnenis 
fecit  auem  Circe, ffarjitcp  coloribus  alas , 


De  pradtigrjs  daemonum 
Omnipotentiam  quoque  Circes  maleflc£  pradi* 
eat  Homerus.  Item: 

Frigidus  in  pratis  cantando  rumpitur  anguis. 

Quibus  non  apudOuidium  gloriatur  malefica? 
Cum  uolui,ripis  ipfis  mirantibus , amnes 
In  fontes  redire  fuos,concuffaq;  Jiflo, 

Stantia  concutio  cantu  freta,  nubila  pello , 

N ubilaq}  mduco,uentos  abigoq-  uocoq-. 

Vipereas  rumpo  uerbis  er  carmine  fauces: 

Viuaq;  faxafua  conuulfaq j robora  terra , 

E tjyluas  moueoiiubeoq ; tremifcere  montes , 

Et  mugire  folum,manesq ; exire  fepulchris. 

Te  quoq;  Luna  traho.  Item  de  Medea  legitur: 
Verbaq-  ter  dixit  placidos  facientia  fomnos , 

QU£  mare  turbatu,qu£  flumina  concita  fiflut.  Ite : 
Carmine  Icefa  Ceres  fkrilem  uanefeit  in  herbamt 
Dejiciunt  Icefl  carmine  fontis  aquae, 
ilicibus  glandes,cantataq ; uitibus  uua 

Decidit,zr  nuUo  poma  mouete fluut.  Horatius: 
Qu£ fidera  excantata  uoce  Theffala , 

Lunamqs  coelo  diripit.  Et  Tibullus  de  fafcinatricc: 
lime  ego  de  coelo  ducentem  fidera  uidi , 

Fluminis  ac  rapidi  carmine  uertit  iter. 
ll£c  cantu  fundi  tq-  fohm,manesq;  fepulchris 
Elicit,cr  tepido  deuorat  offa  rogo. 

Cum  lubet,h<ec  triJU  depellit  lumina  coelo : 
Lib.tf.dcbd  Ctwt  lubet,£jKuo  conuocat  orbe  niues. 

$•  ciuiii.  item  de  incantationis  ui  copiofefcribit  Lucanus: 

Mrn 


»71 


Liber  fecundus, 

Mens  haufli  nulla,  flanie  polluta,  ueneni. 

Incantata  perit. P aulopofl: 

Cefjauere  uices  rerum,dilataQj  longa 
Hajit  node  dies,legi  non  paruit  £ther, 

Torpuit  cr  praceps  audito  carmine  mundus. 

Et  paulo  ante: 

Camine  Theflflalidum  dura  in  praecordia  fluxit, 
Non  fluis  addudus  amor.  Item: 

Gens  itiuifa  deis, maculandi  callida  coeli. 

Quos  genuit  natura  mali,quifldera  mundi, 

Juraa;  fixarum  poflflunt  p an  er  ter  e rerum . 

Nam  nunc  flixe  polos, er  flumina  mittere  norunt. 
Aethera  fub  terras  adigunt, montcsfl  rcuellunt. 

C.  Manilius  Aftronomiccs  fluat  Ub.  i. 

Linguas  dixere  uolucrum, 

Conflultarefi.br runtpcre  uocibus  angues , 
Sollicitare  umbras,mimcn  Acheronta  mouere , 
noclemcp  dies, in  lucem  uertere  nodes. 

Omnia  conando  docilis  flolertia  ujat. 

Vbi  uero  Lucanus  agit  de  maga  tlla  T heflflala  ma- 
nes euo cante,  maleflcij  materiem  affingit: 

Huc  quicquidfoetu  genuit  natura flniflro, 
Mifcetur:non  fflumacanum,quibus  unda  timori  ejh 
Viflcera  non  Lyncis,  non  durat  nodus  hy£n£ 

D c fluit, cr  cerui  pafli  flerpente  medulla: 

Non  puppim  retinens  Euro  tendente  rudentes 
In  medijs  e ch  in  eis  aquis,  oculicfc  draconum: 
fit  reliqua. 

Quan» 


vji  De  prarfttgijs  daemonum 

Q nunquam  poetarum  ajJertio,uel  etiam  contra* 

didio,parum  ponderis  hic  apud  me  obtinet:  tamen 

Ut  cunofionbm  fatis  fiat Jibet  paucis  b<ec  tela  obiter 

tode  retorquere  arcu.  Si  quidMelea,  hac  artecum- 

primis  celebris, hic  potuifjet, minime  pr£tcmiffur<t 

erat, a Jafone  uinda,cum  clamaret : 

Si  peffcmfanior  effbn: 

Sed  trahit  inititam  nona  uis. 

Male  fici js  Mede£  praeponderabat  lafonis  forma, 

•t  A dbjcc  Circe  maga  farno ftfma,qu£  quicquid  ueUet „ 

H poffe  rep  eUere,aUicere,  ligare, imp  c dire, cuo  care  cre 

a debatur,fuum  nequiuit  remorari  Vlyffem:  magisef; 

^ fine  arte  vlyfii  deuinda  efi,  quam  vlyffem  cim  om~ 

„ , b nibus  fyis  artibus  uel  uinxerit,uel  deluferit.  Sic  de 
Lib.f.eleRe-  , (J  . ? 

jaed.aaior.  Vi>//C  CCCmit  Otildim: 

N ullarecantatds  deponent  pedora  curas , 

Nec  fugiet  uiuo  fulphure  uidut  amor ; t 

Quid  te  Vhafiace  iuuerunt  gramina  terr<e. 

Cum  cuperes  patria  Colchi  manere  dontoi 

Quid  tibi  profuerint  Circe  Perfeides  herb<et 

Cum  tibi  Neritias  abfhdit  aura  rates f 

Omnia  fecifH,ne  caUidus  hojfes  abiret: 

lUe  dedit  cert£  lintea  plena  fiig£. 

Omnia  fedfUme  te  ferus  ureret  ignis: 

Longus  'm  imito  pedore  f edit  amor . 

v,' Vertere  qu£  poterasbomines  in  mille  figurat, 

on  poteras  animi  uertere  iura  tui . 

piceris  his  etiam, cum  iam  difcedere  ueUet , 

P ulichim 


Li'b  er  fecundas.  «71 

Dulichium  uerbis  detinuiffe  ducem: 

No;}  ego,quod  primum  ( memini ) jperare  folcbanU 
I m precor,ut  coniunx  tu  meus  ejje  uelis: 

E t tamen  ut  coniunx  ejjem  tua,digna  uidebari 
Quod  dea,qudd  magni  filici  Solis  eram. 

Nr  properes  oro,jpacmn  pro  munere  pofco: 

Quid  minus  optari  per  mea  uota  poteji i 
Et  freta,  mota  uides&r  debes  iUa  timere : 

Vtilior  Uelis  pojbnodo  uentuserit. 

Q uce  tibi  caufafugseitionbic  noua  Troia  refurgil ; 

No)i  aliquis  [ocios  rurfus  ad  ama  uocat. 

Hic  amor  er  pax  cfl,in  qua  male  uulneror  una, 

T otacp  fub  regno  terra  jutura  tuo  ejl. 

I Ua  loquebatur,nauem  f bluebatvlyjfes , 

Irrita  cum  uelis  uerba  tulere  notu 
Ardet,& ajfuetas  Circe  decurrit  ad  artes , 

Nec  tamen  ejl  iUis  attenuatus  amor. 

'frgo  quifquis  opem  nojbra  tibi  pofeis  ab  arte, 

~ Veme  ueneKcijSM^mbusqimem. 

Porro  quod  Virgilius  in  Damone  dicat. 

Carmina  uel  calo  po  ffunt  deducere  Lunam: 

Et  faga  apud  Ouidiim  iaftet. 

Te  quoque  Luna  traho:  - hoc  [cite  ab  Wippdcrate  uuuie  api 
diluitur , IePr* 

Si  erimfmquitjoomo  caminibus  Lunant  dedu - 
cere  coelo  poffet,  tum  certe  Dow  er  mens  diuind, 
afhrorum  conditor  er  r edor, hominum  potejhti  ma 
gorum%  incantamentis  ( quod  dicere  nefas  efl ) effet 

obnoxius. 


Dfcpracept. 
connub. 
Luna  unie 

<kdtcL- 


iLib.t.deAfi- 
no  aur. 
tj&puleij  fa- 
bula. 


De  pr^iKgtfs  daemonum 

obnoxius. Sedhac  fbuet  eiufmodi  opinio  cdttfam.Agd 
,nice,  ut  Plutarchus  refert-,  Hegctoris  The  jfiali  filia, 

( fiderit  inplcnilunijs  defittus  peritiae  temporis  quo 
nuna  obiedu  terra  umbra  obnubilaretur, gndrd,  quii 
hac  mulierculis  credulis  prajaga  futuri  praediceret , 
\p racantatione  lunam  fubducere  coelo  credebatur 
\Tamen  Pirithoum  primu  d codo  detraxiffe  lunam , 
fingi  'd  poetis, non  ignoro. Hac  Propertius  ita  ridet: 
At  nos,  dedufta  quibus  e fl  fallacia  luna , 

Et  labor  in  magicis  facra  piare  jocis: 

Enagedu/m  domina  mentem  conuertite  noflra. 

Et  facite  illa  meo  palleat  ore  magis. 

Tunc  ego  crediderim  uobis,cr  fidera  cr  amnes 
P ojje  Cyrenais  ducere  carminibus. 

Quorunda  poemata  huius  argumenti  explica 
tionem  ctia  circa  libri  fcquetis  fine  coperics.At  apud 
hac  poetaru  cometa  locu,  meretur  infinita  hijhriam, 
fiabidisfihuLofiore-s,  I libris  IActamorphcfeos fi- 
ue  lufus  afini  cofcripta  aiL.Apulcio  Madaurefi}phi- 
lofopho  Platonico. Ex  ip' accipe  duas, ut  cii  his  cbfira 
turfideq • fortidtkr  pare  W.a,  qua  fiequeter  adhuc  no 
ftrohoc  auo  a male  credulo  ac  demetato  uulgo  tan - 
quam  uera  narratur , licet  fint  medacia  mera,  quibus 
etid  facile  ab  alijs  datur  fides.  Caupona  reginam  hoc 
modo  deferibit : Saga  efl,et  diuinipotes,ccclu  depone 
re, terra  fujfedcrefontcs  durare,  motes  diluere,  ma- 
nes fublimare,deos  infirmare,fidera  extinguere,tar - 
taru  ipfium  illuminare.  Amator  e fuu,  quod  in  alia  te- 

meraffiet f 


Liber  fecundus.  fff 

meraffet,unko  uerbo  mutauit  infera  cafeoramquod 
ea  beJUa  captivitati  metues,fe  ab  infequetibus  repr£ - 
! cifione  geniialiu  liberatut  illi  quoqjimile,  quod  Ve 
j nere  habuit  in  alia, pro uenirct.  Caupone  quo q-uici- 
nu,dtq;  ob  id  £mulu,defemauit  in  randiet  nuc  fena c 
i ille  dohu  innatas  uini  fui,aduentores  prifeinos  in  fece 
fub miffus, officio fes  ronchis  raucus  appellat.  Aliti  de 
fero  quide,  quod  aduerfus  ea  loquutus  effet,  in  arie- 
tem defermauit:cr  nunc  aries  ille  c au  fas  agit . Eadem 
amatoris  fui  uxorem, quod  in  eam  dicacule  probrum 
dixerat ,iam  infarcind  impugnationis  obfepto  ute- 
ro cr  repigrato  fce.%  perpetua  praegnatione dam- 
nauit.  Et  ut  eundi  numerant, odo  annoru  onere  mi * 
fella  illa,uelut  elephantem  paritura,difknditur.  Et 
lib.z.dePamphile  Miloni  nuptui  tradita  hxc  feribit: 
feiaga  primi  nominis,  er  omnis  carminis  fcpulchra- 
1’ynagidra  creditur , quae  furculis  er  lapiUis,cr  id 
lenu.s  friuolis  inhalatis, omnem  ijhmluce  mundi fi- 
ier alis, imis  tartari  er  in  uetufeum  chaos  fubmerge- 
re  noiut-Nam  fhnul  qucnqud  conjfexit  feeeiofe  fer- 
nsiuuenem,  uenujhte  cius  fumitur,  er  ilico  in  eum 
rj  oculum  er  animum  detorquet.  Minus  morigeros 
cr uiles fefediens, in fxxa  er  tn pecua,  er  quoduis 
inimal  putido  re fermat.  Alios  nero  prorfus  extin- 
\uit.  Longioris  mor£  in  ijs  recenfendis  me  pudet, 
mare  figmentorum  enarrationem  obfegnabo  cum' 
is  Apulei]  uerbis  lib. i.N<e  ifhid  mendacum  tam  ue-> 
um  ejl3quam  ji  quis  uclit  dicere,  magico  fufurrami- 

WMttef 

1 ' • ' 


Depraeftigtjsdamiomini 

nc  amnes  agiles  reuerti,mare  pigrum  codigari,  uetu 
tos  inanimes  expirare , folem  inhiberi,  Lunam  de* 
ffumari, fkUas  eueUi,  diem  toUimociem  teneri, 
fetius pufli  Iam  ad  ipfam  rem  , foedus  nimirim  progrediori 

gio/um  ejl.  j qUOC[  ejj~e  pr#fiigiofum,phantafmate  aut  imaginatio 
ne,ucl  phantaJHco  pr#firmgentis  ffiritns  corpore 
fallaciter  apparenteiuel  neruis  opticis  feti  uiforijs  'm- 
IcUta  fubdole,quam  fatan  uult,ff>ecie:uel  jibilojufur - 
j'  ro  aut  murmure  in  organis  auditus,  uitiat#  formis 

fagini  refpondcnte,fpiritus  arte  excito  conflatum 
bilitumcfc.dc  inde  nullius  effe  ponderis , facile  co- 
ofeitur : potifimiim fi  diuerfa  contrahentia  effen- 
tidycontraftus  forma, modus , er  circumflanti#,  per- 
fpicaci  mentis  acie  mfficiatitur, atque  rationis  fideiq; 
noftr#  #quilibrio  exadius  penficuletur.  Sic  plera fq; 
omnes  ditiones  Lami#  haiienus  attributas, quas  fu  as 
effe, male  fana  quoque  fatetur,  ex  corrupta  a pr#fi^ 
giatore  uirtute  maginatiua,  non  'Lami#,  fed  ipfius 
fatan#  exifkre,  palam  fit:  cui  minime  opus  ejl  alte' 
rius  adminiculo  in  fua  potentia  ofm\denda,autailio 
nibus  declarandis,qui  nec  udius  uoluntate  aut  impe- 
rio cogitur  quani  D ei,  er  huius  miniftrorum  bono - 
rimnnahs  non  coailus,fed ffonte  er  quidem  liben- 
ter obfequitur  malignus  iUe  ueteratorfecus  licet  fin- 
gat,fimuletq-,  tejkVorphyrio,  utfuispr#fiigijs  nos 
magis  irretiat  Non  autem  firiite  colligari  pa  Jiunt 
imdginarium,dolo  fi  malo  mendaciter  ab  altera  par- 
te initum  neceffe  efi,quu  d prxfiringete  jfiritu  apud 
■i  fhipen- 


J^/tM 


/nrt/m-'. 


Liber  fecundas.  iyy 

ftupentem  nec  mentis  compotem  futis  h omincm, di- 
ter fennonpotefi.  Vrceterea  dclofa.  hac  jlipulatio , 
maxime  iit  perniciorum  finem  confide,  fine  tejhbusj 
au  t uadibus  contra  Dei  uoluntatem,fi  tantum  habe- 
bit momenti,  ut  nuUa  queat  refmdi  ratione:  at  ne  fi 
ceffiario  eiusuirtute  alter  alterius  uoluntatem  fequij 
iUiusc p praecepto  morem  gerere  compellatur : quur) 
pattum  illud prius  in  baptifimo  ex  peculiari  Dei  uo - 
luntatc  er  mandato,  folembus  herbis  uere fancitumfi 
equidem  interpofitis  fdeiiijfonbus,  Unquam pr<e\ 
rogatiud  non  praeponderabit  i Atqui,  fidem  Chr- 
ftianamhic abnegajje anumraiferxm,  obijeies . Et  ^ * 
hos,  quotquot  aliam  [alutis  uidm  quaerimus,  quam  siianamab. 
Chrijhm  I E.S  VM,  cius  praecepta  ob fer  nantes, ue-  negantes, 
ftigijsfi  injijkntcs,  uiua  in  ipfu/m  fide  per  diledio - 
nem  operante,  fidem  abijeimus:  reipfia  tejhti,  men-  Gl!*  5* 
te  fana,  quod  illa  uel  atate  [cupida,  uelfiexu  incon - 
fh.ns,  uel  impotentia  mentis  lubrica , uel  animi  mor- 
bo defpcrans,  aut  imaginaris  aut  maligni  arte  delu- 
fia  fiecijfie  putatur . Aures  Pauli  uerbis,  quibus  fidem 
Chrijiiand  uere  abnegantes  [cite  depingit ; paulifficr 
accomoda:  lUudfcito,  inquit,  quod  in  extremis  dic - 
bus  infhbunt  tempora  periculofia.  Erunt  enim  horni - *■ Tjn  0tl1 
nes  fui  amantes , auari,  jhfluoji,  fuperbi,  malefici , 
parentibus  immorigeri , ingrati , impij,  carentes  afi- 
ftttu,  ne fcij  foederis,  calumniatores,  intemperantes, 
immites,  negligentes  bonorum,  proditor cs,praci~ 
piies i inflati,uoluptatu  amantes  potius  quam  aman - 

m tesDei’ 


Exod.  7. 


Chri/jnatis 

tnmiiauci 


47S  Depraeftigijsdajmofiuni 

Pietatis  mm  ^5  d«:  habentes  forma  pietatis,  fed  qui  uim  eius  ah' 
runt*  arfafil  nega.rint.Et  ijbs  auerfare:  ex  his  enim  funt,qui  fub > 
drn  reprobrA  eunt  in  familias ,er  captiuas  ducunt  mulierculas  one 
/ ratas  peccatis , quot  ducuntur  concupifcentijs  uarijs, 
* fempcr  difcentes,nec  unquam  ad  cognitione  ueritatis 
uenire  ualentes.  Quemadmodu  aute  lannes  er  Marrt 
hres  r effiebant  Mofiftd  er  hi  refittuntueritatiiho - 
mines  mete  corrupti,  reprobi  circa  fide.  Sed  no  pro - 
fident  amplius.  Siquidem  amentia  eorii  euidenserit 
omnibus,  quemadmodu  cr  illorum  fiat.  hcecVaulus. 

Ad  chnfma  in  foederis  cotrattu  exeptum  fi  confit 
gmfiicet  uel  unico  uerbo  hic  fatis  facere  poffemiidta 
^ct^M°ex-  men  ne  plmfefj**  negoc‘j>  tutius  erit  reffiodere.  Si 
emptione  t7l.  qua  uisfit  chrifmatis,  eam  non  in  externa  iUinatione 
ii'  magis  confi 'flere,  quam  in  extern  i aquee  fuperfu fio- 

nein  facramento  Baptifmi,  qui  fide  intercedente  fa- 
crificatur , atq;  ita  confirmatur , ut  fi  pofiea  centies 
aqua  corpori  infiufa  abluatur,  imo  tota  cutis  abrT- 
datur,  nihilominus  ex  char attere  fide  impreffo  per- 
manet  baptifmi  effentiaietiamfi  eius  uirtutem  homo 
quandoque  lapfu  abneget , tamen  fi  refurgat,  a pec- 
catis ad  uit£  emendationem  poenitudine  conuerfus , 
eadem  flabit  baptifmi  femel  adminifirati  energia. 
Ratio  chrifmatis  erafi  erit  eadem , apud  refipifeen - 
te, fiita  uoles:  alloqui  uel  uulnere  fyncipiti  inflitto, 
. aut  putrido  ulcere  ea  in  parte  exorto,iUud  quoq ; in- 
terire fequeretur:  quanquam  etia  non  uere  fynciput 
,m  foedere  firtafiis  colliditur,  fed  imaginarie:  quem- 
admodum 


Matth.  I S. 
Mare.  ijj,. 


Liber  fecundius,  1 79 

kdmodum  reliqua  multa  hic  contingere  animaduer - 
timos,  quo  credulum  hoc  malcfanoru  hominum  ge' 
nus  perfuafione  mala  inducatur, ut  fe  diaboli  retibus 
iam  inde  implicitum  ufq-  adeoferuumq ; credat,qud- 
fi  omnis  refipifeentix  uia  deinceps  fit  prxclufa,  quo 
hac  ratione  tande  extrema  cogitelmo  liaturfi.Quam, 
uisno  magis  huic,  qudtn  quibujm  atijs grauiter  t f 1 ‘ 
cantibus,  conuerfionis  locus  erit  prxeifius.  F etrus  fi 
quidem,  antea  breui  a Cbrijlo  prxmonitus , contn 
conficienti#  tefiimonium  ter  Chrifihm,  addito  etiam! 
iuramento,  negat:  atqui  agnito  errore } lachrymispj  aD" 5 ' 
fiufis,  ingratiam  recipitur. 

Atqui  ut  omnia  fatanx  inftiiuta  minime  coberet, 
uariafi  er  mendacia  comperiuntur.ita  er  profifiio-  ^u>nurfi,^ 
nis  modus  ineptae  mancuscn  c8,ac  diuerfe  a quolibet  medm  im- 
eiusfaftionireo,  quxfHonibusqtfubicclo  narratur. 

Exempla  funt  obuia  in  Malleo  malcjicaru , libro  fic  • * 

*inficripto,  ubi  legitur:  Modus  profitendi  duplex  eft.  P^c#^ 
unus  fiolennis,per fimile,  ad  notum  folenne:  alius  pri ' ^ 

uatus,  qui  feorfum  dxmoni  qnacunq;  hora  fieri  po- 
teft.  Solennis  inter  eos  fit,  ubi  Lami#  in  certam  ccn 
donem fihtuto  die  ucniunt,  er  drinonem  in  apum - 
pta  effigie  hominis  uident,qiii  quum  defbuanlia  fibi 
fide  admonuerit  fiucccfjumfi  in  rebus  mundanis  pro- 
fiperum  cr  uit#  longitudinem  promiferit , qu#  pr#- 
[entes  funt,  nouiciam  fufeipiendam  ipfi  comendant. 

Et  dxmon  fi  in  abneganda  fide , cultu  Christiani fmi , 

Cr  extenfa  muliere  (fic  enim  beatifiirnam  uirginem 

m a Manam 


Prima  ficua 
d-c  parti1! 
quifi.t.eap» 
z.j. 


is®  D e praeftigtjs  daemonum 

Mariam  nuncupant) er in  facramentis nunqud  tte- 
ner  ancla  inuenerit  nouitiam  [eu  difcipulum  procli- 
ucm,tunc  dcemon  manum  extendit , ac  uiceuerfa  difci 
pulus  feu  nouitia  jlipulata  man  u,iUa  fieruaturu  fe  pol 
licetur:  hincfiaemon  fubiungit , canon  fufficere , fed 
omagium  deinde  petit  cotinens,  ut  anima  cr  corpo - 
re  [e  in  ceternu  illi  dedat,  er  fro  uiribus  alios  quof* 
cunq ; utriufiq ; Jexus  iUi  adiugere  uelit.  Addit  deniq;, 
ut  certa  unguenta  ex  ofibus  cr  membris  pueroru,cr 
praecipue  renatoru  fintebaptifimatis,fibi  conficiat t 
per  qua:  omnia  fuainJUtuta  ipfius  adminiculo  ex- 
plere poterit.  Hunc  modii  nos  'rnqui fit  ores  (fcribunt 
Mallei  maleficarum  authores)  cognouimusinoppi 
do  B rifiaco  Bafilienfis  dicecefios .plene  a faga  muen- 
cula  infirmati . Deinde  p 6 fi  legitur:  Pr ce 'fato  'm- 
quifitoremibirefirente  intellexi, in  ducatu  Laufa- 
n enfi  quofdam  magos  coxijje  cr  comcdijje  proprios 
infantes.  Modus  autem  difcendi  talem  artem  fuit,  ut 
dixit:  quod  magi  in  certam  uemant  concionem,  cr 
opere  eorum  uerifimihter  daemonem  m afciticia  ho- 
minis fpecie  conff  iceret,  cui  difcipulus  neccffiarici  dat 
fidem  de  abnegando  Chriftianifmo , de  eucbarifiia 
nunquam  adoranda,  cr  de  calcando  fuper  crucem, 
quando  latenter  poffet.  Fuit  infuper  fama  commu- 
nis> Petro  iudice  inBoltingen  narrante,  quo  a intcr- 
raBertienfium  tredecim  'mfintes  a Lamiis  effient  de- 
uorati : quamobrem  etiam  in  tales  parricidas  fiatis 
duriter  exarfier at  publica  iufiicia . Alius  pofiea  iu- 

uenis. 


Liber  fecundus.  131 

penis  Jamen  uxoratus , huncrefirt  ordinem : Opor- 
tet primo.  Dominico  die,  antequam  aqua  benedi - 
(ia  confecratur,  di fcipulum futurum  cum  magiftrit 
templum  ingredi,  er  ibidem  abnegare,  crc.  Deinde 
omagiu  prajht  magijkrulofid  eft  paruo  magiftro: 
ita  enim  damonem,nec aliter,  uocant.  Sequitur  po- 
/hemo:  De  utre  bibit, quem  audies:  quofitfio,  fhtim 
intrinfccus  fentit  fe  imagines  no /ha  artis  concipere , 

CT principalibus ritibits  huius  fefta  imbui,  confir - 
tnariq;.  Quum  autem  modum  quo  infantes  come 
derent,dfaga  capta  inquireret  Petrus:  hac  reffon- 
dit,iUum  talem  ejje.  Infantibus  nondum  baptizatis  ji 
mfidiamur,  uel  etiam  baptizatis,  prafertim  quando 
crucis  figno  er  orationibus  non  muniuntur . H os  in 
cunabulis,  uel  ad  parentum  Utera  iacentes,  c eremo-  ' 
nijsnojhis  occidimus:  quos  poftquam  putantur  op-( 
trefii  ejje,  uel  aliunde  mortui,  ex  fepulchro  clam  fufif 
'piramur,  er  in  olla  decoquimus,  donec  euulfis  ojji-j terri^1'- 
bus,uelut  cera  fere  potabilis  efficitur . De  f olidiore 
materia  unguentum  facimus, nojhis  uoluntatibus[ 
artibus  er  tranfuedionibus  commodum : de  liquidi - 
ore  ue:  o humore,  utrem  implanus,  ex  quo  quicun-  Potus  tartA 
que  biberit,  additis  ceremonijs  paucis,  cuejUgio  no- 
fira  artis  confcius  redditur,  er  magister.  Hac  ille. 

Quam  hac  no  cohareant,fint  abfona,  indigna  fe 
quibus  fides  uelleuiter  adiungatur,  quilibet,  dum- 
modo non  omnino  fit  mentis  inops,  facile  indicabit : 
er  p rata  reliqua  paulo  pdft  diluenda,  quod  uUis 
m i cerrno 


■ gt  m imagi- 

nanus. 


182  Dcpf^fligtjs  dacmofiiTm 

Ceremonias  ceremonijs  pueros  occidere  quis  pofitfalffimu  cfl, 
*t!i^nfJros~~l'  tnera'qffatan£ [uggcfd0 1 dc  Wianis  credulitas.  Item 

(quod  iUos  ex  fepulchris  clam  effodiant,  nihil  ejfe  nifi 
diabolicam  pnfuafonem  ex  magmatiua  ui  corru - 
pta,dut  alto fornno  uitiata,paldm  confhbit,fi  monu- 
menta mfpiciantur , unde  eos  extratios  ejfe  narrant : 
ibi  etenim  reconditos  adhuc  compcrient.  Nec  hcejita- 
reuolo,  eodein  modo  in  mentem  itlis  inductam  ejfe- 
infantis  dcco.tiionem  in  olla  eonfatiam,dotiecexem - 
ptis  ofiibus  caro  redderetur  potabilis.  Tam  enim  id 
exifitHfiur,idnm,tctricum,CYudek,zr  creditu  dif- 
ficile,ut  fi  uclmeis  intuerer  hoc  oculis , citius  huius 
horribilis jfetiaculi  f&fcino  eos  mihi  prajlritlos  cre 
diderm,quam  nefandum  hoc  et  plufqudm  tragicum, 
ontnemek  exuperans  fidem  condimentum  uere  appa 
ratum  e! fe  .fatear.  Sedejb,  quod  ex  Stygia  palude 
profer pant  eius  unguenti  artifices  horrifice  friges*. 
qu£  omnem  humani  fenfus  imxgmem  prorfus  exue - 
rinticedo  tamen,  unde  illi  ungmitcea  uirtus,  ut  fa 
quis  eo  inungatur,  fiat  [celeratam  uoluntatum,exe - 
crabilium  artiunt,  CT  trdnfuefttontm  incredibilium 
I particeps  i uelji  eo  fedile  aut  lignum  illinatur , mox 
alter  huic  innixus, per  aera  feratur , quemadmodum. 
fdg.eperfud.fum  habenti  Non  libet  hic  anxie  de  mor - 
tujeputidscp  huius  carnis  decoti£  temperameto  er 
uiribus  difcep  t are, fi  quidem  in  rerum  natura  eam  ita 
paratam  honinueniri, firmiter  credoiidem  de  liqui - 
diork  materiae  in  utre , ut  ditium  efl,  ccferiiat£  pr£~ 

paratione 


&i 


Liber  fecundus.  ilj 

paratione,potatione  er  uirtute  ditium  uolo.interim 
negandum  non  cj%nu feras  has  mulierculas  ita  formis 
uirtutiphantafti.ee  imprcfis,a  demonio  dementa - 
tas,  non  aliter  ac  fi  bec  ita  uerc  fierent,  [cire:  uti  fere 
omnes  illarum  prater  naturam  atiiones,imaginari£  i/ 
faltem  uidentur:  c rproptcrea  qintfhonibus  adatia, ,, 
flammisq-  propinqueffua  aperte  confitentur  fagti/, 
tia,per  fornnum  uel  fimulachrum  illis  [dummodo  co  t{ 
gmta.  ldipfum  confirmatur  in  D ceretis, ad  hunc  mo - n Ju~t- 1 
dum:  Quadam mulicrcule inferuientes fatuae, da-  in  fecanda 
tnonum  illufionibus  fedutie , credunt  fe  alia  nefanda  ^rteJa.“Uj‘ 
quoque  ager%,puta  paruulos  'a  latie  matris  aucUcrc,  epiicopi.'  * 
affare  er  comedere , domi  per  caminos  feu  feneflras 
intrare , cr  habitantes  uarijs  modis  inquietare , qu& 
omnia  er  confimiliafolum  pbantaftice  accidunt  eis. 

Cum  ea  ucro , que  fvjfula  fati  a , er  lotio  infufo  uel 
^aqua,digitoq;  moto  fe  tempefhtcm  ciere  arbitratur , 
colludit  demon  aerem  turbas, ut  illam  fibi  additiam 
in  officio  contincat.Huius  ergo  ex  utre  potionis  tar - 
turee,  fed  imaginarie  in  foedere  itfus,  ipfum  quoque 
prefhgiofum  ejfe,  preter  multam  eius  diuerfitatem t 
apertius  demonfbrat:  uelutet  patii  uanitate id  quoq ; 
docet, quod  eo  inito  ceremonias  qua  fiam  contra  Ec-  ' C y 
de  fe  fututa  cogantur  obferuare:queadmodum  die * 
bus  Dominicis  ieiun.tr e , autfexiis  firijs (ut aiunt} 
carnibus  uefei , aut  crimina  in  C onfejlione  celare , uel 
tempore  clcuationis  in  terram  /puere,  uelfub  Miffe 
ititone  uerba  proferre  inutilia,ud  aliquid  fhnile  dc-r 
m 4 figiurc; 


J[?:e  domini- 
co utiliter  te- 
ittnari. 


Matth.iy. 

i.Petr.4.5. 

f.  Coriut.  7. 


fCarnibat  vn 
7 fci  diebus  k 
pont.Fo.  v.  e- 
titts  quando 
liceat. 
Mattii. 15. 


184  DepnelKgtjsdafmonum 

fi  gnare:  itd  Mallei  referunt  fabricatores.  H <ec  qualia 
CT  quanta  fini  delitta,  quilibet  pius , tenuiter  modo 
facrant  litcraru  cognitione  tinftus,intcUigit.  Etenim 
quum  dies  Dominicus  fit  audiendo  Dciuerbo , cra- 
ti cmb  as  er  diuino  cultui  cumprimis  confecratus , his 
nano  fruftuofius  uacarit.qum  qui  mentem  d cibi  ne 
b ulis  fcrenam  confq-uarit.Efl  ( inquit  Chriflus ) ali- 
quod  daemoniorum  genus, quod  hon  nifi  orationibus 
et  ieiunijs  eijcitur.  Sobrios  hinc  nos  effe  iubet  Petrus , 
CT  vigilantes  ad  orandum , quiaaduerfarius  nofkr 
diabolus  Unquam  leo  rugiens  obambulat , quarens 
quem  deuoret.ltem  Paulus  docet  fuos  ConnthiosiNe 
fraudetis  uos  inuice,nifi fiquid  ex  cotifenfu  pro  tem- 
pore,ut  udcetis  ieiutiio  er  precationi.  Ita  ieiunium 
er  oratio  fere  coniunguntur,  er  quidem  ordine  opti 
mo:ut  quod  apud  Tertullianum  legitur , ieiunare  die 
Domitiico,nefks  cxifUmari,  non  immerito  mirer. 

Quod uero  carnibus uefci,urgente neccfiitate  (j? 
modo  abfit  off'mdiculum,contemptus  crgttla ) liceat 
diebus  d Pontifice  Romano  uetitis,  alij  defendunt  ex 
his  CbrijU  uerbis : Audite  er  inteUigite:  non  quod  in- 
greditur in  os, impurat  hominemfied  quod  egreditur, 
ex  orcjjoc  impurum  reddit  hominem,  item  cx  Paulo 
ad  Colo  fi. 2:  Ne  quis  uos  iudicet  in  cibo  aut  potu,  aut 
in  parte  dieifefli,aut  nouilunij , aut  fabbathoru,  qua: 
funt  umbra  rerum  futurarum,  corpus  autem  C hrifri. 
Et  pofhSi  mortui eflis  cum  Chrifw  ab  elementis  mun 
di,quidquafiuiuentesin  mundo,  decretis  teneminii 
' • • , N etetige- 


t 


Liber  fecundus.  »8f 

Nf  tetigeris,  ne  gu fh.ris,ncqu  e contrefiaris:qu£  om- 
nid  ipfo  pereunt abufujuxtd  prceceptd  e r dofirinas 
hominum,qu£  uerbotcnus  quidc foedem  habent fa- 
pier.ti£  per  fuperfoitionem  ac  humilitatem  animi , er 
Ufionem  corporis, non  per  honorem  aliquem  ad  ex- 
pletionem carnis.  AdTimotheum  hic  quoq- fer  ibit: 
Spiritus  certo  loquitur,quod  in  pofkrt oribus  tempo 
nbus  defeifeent  quidam  'a fide,  attendentes  fo intibus 
impofbribus,dc  do  firmis  d£moniorum,per  fhnula- 
tionmfolfdo quorum,  cauterio  notatam  habentium 
confcientiam.probibentiu  cotrahere  matrimonium, 
iubentium  abfomere  a cibis, quos  Deuscreauitad  fu- 
mendum  cum  gratiarum  afiione  fidelibus,  er  ijs  qui 
cognouerut ueritatem:qu'od quicquid creauit  heus, 
bonum  fit,e?  nihil  reijcicndu,fi  cumgratiarumafiio 
ne  fumatur.  Sanfiificatur  enim  per  fermonem  Dei, ac 
trecationem.  Dchisfi commonefeceris  fratres, bo- 
nus em.  mnifxr  I E S V Chrijti,enutritus  in  fermoni 
bus fidei,  bonaexk  dofirine,  quam  ufquefecutus  es. 
C£terum  prophanas  er  aniles  fabulas  reijce.  H £C 
P aulus.  Item : Omne  quod  in  macello  uenditur, edi- 
te,nihil  interrogantes  propter  confcientiam.  Domi- 
ni fiquide  efi  terra,eg  plenitudo  eius.  A dh£c,quod 
ex  pafio  certa  celare  crimina  in  Cojvfione  cogatur: 
quis  amabo  fingula  diftinfie  enarrabit  peccata,  quu 
plerunque  omnes  nojlri  cogitatus,uerba  er  afiiones 
fint  peccatorum  labe  confourcatai  aut  quonam  diui - 
ti£  uoluntatis  tcfUmonio,  exafia  iUa  no fr  orum  fcele 


m f 


rum  enor - 


i.Timoth,4„ 


i.Cormt.i*. 

Pfalm.13. 

Celare  crimi 
na  in  confej 
(tone. 


Luc.iS. 

Luc.ij. 
Tn  terra Jput 
re  tepore  ele- 
uationit. 
Vero  a inuti- 
lia fab  mijja 

proferre- 
Crucem  cal- 
careferrei  o. 

lufira 
hi  aqa.e  con- 
fecrationem 
templum  in- 
predt  d:s  Do 
tninico. 
Li.i.dcdodh 
Chrift.  & lc 
giturso.q  2 
illud  quod 
cft. 

JSitchcta  C 
Qnofhci. 

JV 


k ■ 


isfi  De  prseftigfjs  dxmonum 

rum  enarratione  opus  effe  conuinceturiQuo  ordine 
earecenfuit  publicatus  ille  in  templo , aut  latro  in 
r/ucef  Tam  quoque  graue  ejldeliftu.n,  in  terram 
tempore  eleuationis  fpuere,quam [putum  in  ore  con 
tinere:<*r  £qualem  poenam  merentur  uerba  inutilia 
tam  fine  Mi(fa,quamfub  em  aftione  prolata.  Huc 
adducatur, commiffian  in  calcanda  fecreto  cruce  fla* 
gitium:  item, quod  die  Dominico  ante  lufbralis  aqua: 
confecrationm  templum  ingrediantur.  Hic  prajU* 
giofi  foederis  tieruum  palant  cernit  quilibet  pius. 
tReclifiime  ergo  AugujUnus  ait : Omnes  artes  huiuf 
modi  uel  nugatori£,uel  no  xi£  fupcrjUtioms,ex  qua- 
dam pejHfira  focietatebominum  er  diemonum  quaji 
paftainfidelis  er  dolofie  amicitia, penitus  funt  repu> 
diandie.  Superioribus  nugamentis  ex  ? felio  accen- 
fere  libet  dc  Eucbetis  er  Gno  ficis, qui  nefanda  fucri- 
ficia  perpetrare  dicuntur, ut  d£tnonia  toto  cbcipia>tt 
pettorc.Comeniut  die  quo  paffus-efl  Saluator,uefpc 
re  fututum  in  locum,  und  cum  puellis  fibi  notis : er 
pofl  qusdam  facra  extindis  luminibus , mijUm  con- 
grediuntur fiue  cum  forore,fiue  cum  filia , fine  cum 
qualibet.  Nono  rurfusmenfe  reuertmtur,  pueUasc jj 
accerfunt,et  infantes  iam  natos  ab  bis  euellunt-,  perq- 
totum  corpus  pueros  circumcidunt , er  circumftfo 
fanguine  phialas  mplent,corpora  cremant,cinerem 
cum  fanguine  mifcent.Hoc  condimento  epulas  er  po 
eula  condiunt, tum  fua  inter  fe,tum  alioru  clam  quo - 
nmcunquepoffunt,  ExijHnmt  enim  hac  facrifieij 
^ C"dU- 


Liber  fecundus»  1S7 

alimenti  genere  tanquam  maxime  profi.no , cha - 
raderem  diuinu  nobis imprefjum,  ac  damonia  pro- 
cul arcentem, penitus  ab  oleri ,itafi  daemonia  liberius 
ingredi.  GnofHcis  (ut  Iretueus  attejbtur , uir  er 
Chrifiidnus  er  eruditus ) praebuit  incunabula  Car-  CArbocrf.tr* 
po crates.  His  enim  prafbgias  Simonis  magi,  non  ut  magiam fc$* 
tue  clam,fcd  publice  ac  palam  tradebat,®*  uelut  pro  fiampubUs* 
furam  is  ac  optimis  fhdijs  laudm  confiffam  er  publi, doCh>u 
ca:n  de  nefirijs  aftibus,d  deceptis  auditoribus  requi- 
rebat,® magicas  tenebras  in  luce  publica  perorabat 
de  amatoriis  duntaxat  fomnijsq-,  immifiis,  ac  d<emo- 
nijs  paratdris,alijsq;  fimilibus  fraudibus. 

Hic  porro  id  hominum  genus  potifiimumimp  eqyf?ta  fata* 
titur , quod  tali  cjl  temperamento, uel  a caufis  cxler-s”*  wd"ni" 
tus,  ut  dd.£m onis {pedtro  appetitum:  uel  iUius  fiug-L 
geflione  lentatum , feuti  organum  illius  uolutati  noni 
% eptum,  ex  ficata  induftioneficile  proflet.  HuiufJ 
tnodi  funt  melancholici,  er  ob  iatturam  uel  qualeni 
cunq- aliam  caufiam  trijks , tefk  Chryfojbmo, cuius  Li,?.depro- 
h£c  uerba  funt:  Omni  diabolica aftionc  potentior  "ldtnt,a  ai 
ad  nocendum eff moeroris  magnitudo : quiacLcmon  monachum . 
cjttoficunq ; fiuperat,  per  moerorem  (uperat.  Sunt  Item  moerorem 

Deo  diffidentes,  impij,  illicite  curioft,  peruerfe  in 
religione  Chrifiiana infdtuti , inuidignaliciofi,  uetu - cicmens iib. 
l<e uixmentis compotes,  fimilcsq;  lubric£ fidei (qufi :'Rccog-. 
yumficilc  credit,  fi.cilc  cr  recedit ) uel  infignisma-  fo<2ru  ** 

lici£  mulier cul£.  His  ut  inflrumentis  congruis  inft-  chrift.ca.jf 
diatur  quibufeunque  potefl  modis } fuo  tempore  er 

beo: 


Deprarfttgtjsdaemoniin} 

loco : jingulos,  ut  cuiufque  animi  ftudia  er  affttm 
ex  certis  iudicijs  cognouerit,peculiari  aliqua  ratione 
adoritur,  infectatur,  illicit,  ucl  affumpta  plaufibili 
forma,  uel  cogitatione  imaginatione^  uarie  agitata 
CT corrupta,  donec  tandem  ipfius  propojito  confen 
tiant,feipjius  perfuafioni  dedant , quicquid  in  metu 
tem  ille  ingerat  fredant , tanquam foedere  obligati , 
ab  illius  nutu  pendentes,  ipji  obtemperantes,  uera 
omnia  effe  quafuggerit  rati,  formas  m imaginatiua 
uirtute  uelphantajlica  ab  eo  'mgefhs  reuera  fubjhtt 
tialiter  [ut fic  dicam)  exifkre  confidentes  fandifii- 
me:  nec  'aliter  queunt,  quum  iUorum  mentem  ex  pri- 
mo affenfu  imaginibus  'manibus  uitiarit , confopitis 
uel  concitatis  in  hoc  opus  corporis  humoribus  cr 
jj>  iritibus,  ut  hac  ratione  ad  organa  accommodata 
i fferies aliquas  'mducat,  perinde -ac fi  exlrvnfecus  ea 
] occurerent  uere,  non  folinn  dormientibus , ueriun 
I uigildtibus:atq. • hoc  modo  aliqua  extrinfecus  uel  exi - 
fkre  ucl  jieri  putentur,  qua  tamen  reuera  nec  funt , 
fi  nec  jiunt,  nec  fape  m rerum  natura  exijhint . Ea  eji 
horum  immundorum  fir ituum  fubtilitas  incompre - 
henjibilis  prope,  cr  fraus  infatigabilis  ,fenfus  horni - 
L‘  Reco  tnqn  eludens.  Sic  cr  ucteru  Aegyptiorum  fenfus  ob- 
« f • c°g-  fcdiffe  damonem,  docet  apud  Clementem  D.  P etrus. 
^ Flurimum  uero  huc  fexim  femineum,  nimirum  tem 
m . . (jp  er  amenti  ratione  lubricim,credulwm , maliciofim, 
im-credulff  impotentis  animi,  er  ob  eius  affidus  quibus  difjicul 
Idus.  ) ter  imperat,  melancholicum:  cumprimis  autem  ef- 

foetatj, 


Liber  fecundus.  t tp 

foetas,  fhipidas,  menteq j titubantes  adulas  inducit  i 
fubdolus  iUe  ueterator.  Quq  nomine  Euamcmme^^h 
nimiius  fuce  perfuafioni  organunt.non  Aiam,  itiTC-t , 
rim  primordijs,  quum  duo  faltem  exijkrent  horni-i 
nes , dggreifus  eR:  quam  leui  etiam  diffutationis  uc< 
litatione  uicit . 

Porro  ne  imaginatiu£  uirtutis  inflrumenta  in  his 
mulierculis  hoc  modo  uitidri  & oculorn  aciem  per- 
fringi, ufqueadeo  abfurdum  uideatur,  animaduerte 
melancholicorum  cogitatus , uoces,uifa  y actiones: 
ac  quam  omnes  fenfr.s  cx  humore  melancholico  cere  natio.  t 
Irum  occupante,mentemq;  immutante, inhis  fepe 
deprauatos  'uideamus,  ut  alijfe  effe  bruta  animalia 
credant , ipforumq;  noces  ergefins  imitentur.  Non- 1, 
nulli  fc  uafa  fitiiliafattoseffe  putan t:  oh  id  occuren - 1, 
tibus,he  collidantur,  cedunt,  alij  mortem  timent  j ,, 
quam fibi tamen  confcifcunt  interdum.  VleriquCfe  t, 
Eminis  reos  imaginantur,  ut  pauidi  quencunque  t, 
uiderint  ad  fe  ingredientem  exhorrefeant , uniti , ,, 
ne  manibus  ipfis  inieftis  captiui  abducatur ad  tri  (f 
bunalia  fupplicio  afficiendi  pertrahantur.  Quidam  ^ • 

fenex  nobilis , quandoque  e fede  exiliehs  fubito,  ab 
hojhbusfe  impeti  credebat:  quos  arreptos,  retro  fe 
in  furnum  conjrrtim,  fua  quidem  opinione, intru^ 
debat.  Alius  metuebat , ne  Atlas,  uniuerfum  terra - h 
rura  orbem  fujUnens  fuis  humeris , defatigaretur,  er  * 
onus  excuteret  lafjm  cuius  intolerabili  ruina  omnes.  * 
opprimerentur , Vidi  qui  cibum  cr  potum  pertina-  >, 


ipo  Dcprxftigrfsdaemomrnl 

citer  duer faretur.  Sunt  quos  td  mi  fere  exercet  plena 
fcrupulis  confactu,  qui  nodos  in  ieui  fcirpo  quari - 
tantes,  culpam  inuginantur  ubi  nuUa  ejh  er  diuinec 
mifericordia  diffidentes,fc  orco  dejhnatos , lurae  nta- 
tione fedulo  notie  diufi  deplorant.  Nout,quije pa- 
trem multis  inde  miliaribus  degentem  uidere  diceret: 
item  qui fuis  auribus  femper  objlrepere  (maf 'culo- 
rum concubitor  ) quemcunque  obuium/tiam  con - 
iunttifiimum  quereretur:  atq;  hoc  nomine  ad  me  is 
fcribebat  diferte , num  quidconfiUj  d me  adhiberi 
ualeret , quum  in  duditus  organo  uitium  ejje  alij  exi' 
jlimarent.  Mens  autem  huic  facrijico  erat  lafa . Scio 
quoq,-,  ubi  fulphurcr  picem  redolere  aliquem  oc- 
clamaret  melancholLs  uitiim  patiens,  er  cibum  ob- 
latum piper  refipere  iudicaret:  que  quam  Jienifii- 
macfiea  rei  ueritatc,  cognofcebantur . partes  item 
pudibundas  inflammatione  putoreq;  ita  uitiatas  af- 
ferebat , ut  gangrenam  fubor ituram  pertimefieret , 
bismterimlocis ab  omniuitio  immumbus.  Infinita 
alia  huc  coaceruari  poffent  exempla , ubi  fenfus  om - 
| nes  multifariam  uitiatos  cernas,  ex  unico  iUohumo- 
\ re,uel  fitliginofo  atra  bilis  uapore, mentis  fedem  in- 
ficiente, unde  phantdflica  illa  procreari  monflra  con 
fht.  Imagmatricem  quoq ; interdum  totam  ex  alijs 
humoribus  corrumpi,  exolufcfi,  docet  Galenus  de 
SymptTdiffcrentijs:  quemadmodum  incatalep fi:  ple- 
rumque autem  uitiari , ut  in  delirio:  eft  quum  deficit 
debilitatur, quod m lethargo  contingit.  Quare 

idem  non 


Liber  fecundus»  19 1 

Memnon  licebit  diabolo, tanqua  ffiritui,  ut  Deo  cott  / 
niuente,in  fenfuum  organa  fefeinjinuet, exhumores 
fibi  commodos  uel  uapores  commoneat,  uel  acrem 
idoneum  conferat  ad  organaimaxime  deledu  habito 
ex  temperamento,  £tate,fexu,uelalia  caufa  exicrna) 
aut  interna  apta:  unde  no  ua /feci  es  m 'mdginatiux 
ui  conceptae, pier  uncp  etiam ff  intui  uiforio  per  ner - 
uum  opticunt  communicentur,  quo  fe  uidifje  uel  de- 
fignaffe , mortis  etiam  periculo  affirmare  audeant , 
qu£  nunquam  uel  uifa , uel  in  rerum  natura  extite* 
runt  t Lenia  eius  rei  argumenta  in  hypochymate  oci 
lorum  uitio  apparet.  Merito  igitur  Tbomasfiequeri 
ter  allegat  illud  AugujUni  m Ub.8i.cf.  Serpit  hoc  ma- 
lum daemonis  per  omnes  aditus  fenfuales,  dat  fe  f gu- 
ris,accommodat  fe  coloribus , adhjeret fonis,  odori- 
bus fe  fubijcit, infundit  fe  fiporibus. 

De  pkatafia  fic  fcribit  lamblichusiVhantdfia  om- 
fibus  animje  uinbus  efladnata,  cmnesq-  figurat  atq- 
effingit  fmiliiudines  ffecicrum,  er  appar itiones,  ui- 
rfacj;  fcu  impref  tones  uirium  aliarum  tranfmittit  in 
aiias:  quae  quidem  d fenfu  micant,in  opinionem  exci- 
tat;qua'  uero  ab  intelleftu , fecundo  loco  offirt  opi- 
nioni,fed  in  feipfa  ab  omnibus  imagines  fufcipit.H&c 
utique  emnes  adiones  anmx  fingit  et  exprimit,  atq$ 
externas  accommodat  intimis.  UicMarjilius  Fiemus 
Platonicus, in  explicatione  Prifciani philo fophi  Ly- 
di,interpretantis  librum  Theophrafti  de  phantajla 
crinteftefcu3ca.2.  ait;  imaginatio  adiones  rationi * 


PhdntaJuL 


t92  De  pra^ftigrjs  daemonum 

f ffngitfub  rerum  fenfib  ilium  conditione,  acpoteji 
ultra  fenpAim  adus  latiusphantafnatapromere.su- 
p erat  fenfum: quia  enim  nuUo  moucte, imagines  edit. 
lmdoinatio  cjl  tancjuam  Proteus , ucl  chamdeon, 
Idem  li  13.ca.ude Theologia  Platonica:  Phantafiam, 
inquit, quatuor  fequuntur  efjvdus : appetitus,  uolu - 
p tat, metus, dolor.  Hi  omnes  quando  uebementifiimi 
fnnt,fuhitb  corpus  proprium  omnino, nunquam  alie 
Tmagmatio-  num afficiunt.  Qiudnonfoetui  adhuc  matri  unito 
tus  Mi.  / imprimit  impraegnata:.  imaginatio : ut  fi  imaginetur 
malum granatum,illius  fecum  notas  proferat  fertus. 
Quum  amaram  potionem  alicui  ojjvrri  contueantur 
plcrique,in  ore  mox  amarore  fentiunt , quem  hdud- 
dubie  ueh ementem  mouere  imaginationem  creden- 
dum ejt  Quibufdam  eiufnodi cogitatione aluus  cie - 
turmonnuUis, quod  mirabile  efl,ex  alicuius  rei  affe- 
du,uel  etiam  auditu  ( quod  mihi  ufuuenit ) jhpefcut 
dentes.  Theodorus  Bizdntinus  in  ea  eft  fententia.  Ut- 
ros fortes  raro  uel  nuquam jfedra  uiderc,  quod  ipfi 
ob  timor  emhtec  minime  imaginentur.  N am  foletti - 
Tma^-nK  for.  mor,pra  omnibus  alijs  affvdibus, firmas  in  nobis gi- 
ttsgtzntmtti  %nere  imaginesipofl  amor.  Scythce.apud  quos  horni - 
ne*  occidere  facrificium  elicum  fortes  natura  fint  ac 
mdeittjmes.  infxtutis, neque  mortuos  neque  lemures  uidet : fic  nec 
latrones,  eiufnodi  autefimulacbr a fiequetius  obuia 
funtpueris,mulieribus,Ucecordibus,  mollibus,  atque 
£grotis,qui  propter  imbecillitatem  animi  er  corpo- 
ris afiidua  formidine  uanisfi  infomnijs  quatiuntur . 

Ari  fio  te- 


Liber  fecundas.  i*; 

Arijhteles  lib.  de  Motibus  animalium , fecundum 
communem  commentationem  ca.  6.  Alterant  autem* 
aiLphantalix  er  fcnfus,  meditationes.  P hantafia  Me- 
ro er  inteUigentia  habent  rerum  uir tutem : aliquo 
enim  modo  ffecies  'mtelleftd  calidi  er  frigidi,  aut  de - 
lettabibilis  aut  trijlis,  talis  exiflit,  qualis  quidem  er 
rerum  unaquxq; . P r opter  quod  tremunt  ey  timent 
intelligentes  folum . Addeitem,quodabfentibus  fenji 
bilibus,  phantafmata  remanent,  er  imaginationes , 
tesleAnJht.  z.  A nim.  er  inde  ex  motu  locali  firma- 
rum fcnjib  ilium  remanentium  in  uirtutephantafhca, 
eu  humoribus  in  quibus  funtut  'm  fubiefto, apparent 
aliqua  qu x non  funt.Sic  in  libro  de  Somno  er'  uigilia 
idem  hiquit : Defcendete  plurimo  [anguine  ad  princi 
pium  fenfitiuuni,Jimul  defeendunt  firrax  in  imagina, 
tione  conceptee.  Quarationcpofiuntdxmor.es  hu- 
mores moucre  interiora  exteriorumq. ; fenfmm,atq ; 

Ita  ad  organa  ffecies  aliquas  inducere,  quafi  extrin- 
fecus  occurrerent  dormietibus  nobis  er  uigilantibus. 

Vt  aute  fupradiftis  pondus  accedat,  Augujiinum  Lib.de  Diuf- 
r latius  hic  differentem  adducere  placuit: qui  dxmcnesfif- 
eiufmodi  multa  pofie  docet,duabus  rebus  ucluti  quai  [n^de  fpiri- 
dam  prxrogatiua,fenfus  nimirum  acrimonia ,er  mo  l & anima, 
tus  celeritate  :ficq;  hominum  fenfibus  uel  ingerere,]  ™'13' 
uel  prxnunciare,  qux  ipji  dxmones fitturi  funt , nec 
ita  ab  hominibus  prx  terreni  fenfus  tarditate  digno-\ 
fcantur , difeemanturue . Accipiunt  enim , ait  iUc, 
potejfatemor  morbos  immittere , er  ipfum  aerem 

n uitUUo 


«94  De  praeftigtjs  daemonum 

uitiando  morbidum  reddere,  er  peruerfis  atq ; m<£ 
toribus  terrenorum  commodoru  makfada faadere, 
de  quorum  moribus  certi  funt,quod fint  eis  ulid  faa- 
dentibus  confenfuri.  Suadent  autem  miris  er  imifi - 
bilibus  modis  per  illam  fubtilitate  fuoru  corporum , 
corpora  hominum  non  fentientium  penetrando,  feq; 
cogitationibus  eorum  per  queedam  imaginaria  mfa 
fl  mifcendo,fiue  uigilantiu  fiue  dormientium. Aliquan- 
do  uero  non  quee  ipji faciunt,  fed  quee  naturalibus fi-> 
•t  gnis  futura  preenofeunt,  quee figna  m hominu  fenfus 
V uenireno  poffant,antcprcedicut,crc.  Et  p 6/1:  Quid 
l autem  mirum,fi  quemadmodum  medicus  in  corporis 
J humani uel turbata uel modificata  temperie, [cubo- 
L nas  feu  malas  preeuidet  ualetud'mes:fic  dcemon,in  ac - 
| ris  affeftione  atq-  ordinatione fibi  notas,  nobis  igno- 
j tas  preeuidet  tempejhtest Aliquando  er  hominum  di 
ffofitiones,non  folum  uoce  prolatas,  uerum  etiam  co 
i gitatione  conceptas , eu  figna  qu<edam  ex  animo  ex- 
primuntur in  corpore,tota  facilitate  perdifeunt,  atq; 
hinc  etiam  multa  fatura  pramur.ciant : alijs  uidelicet 
mira,qui  ijh  difaofita  non  nouerunt.  Sicut  enim  ap- 
paret concitatior  animi  motus  in  uultu , ut  ab  homi- 
nibus quoq;  aliquid  fannfecus  agiofcatur,quodm- 
teri/m fecus agitur "ita  non  debet  effe  incredibile,  fi 
etiam  leuiores  cogitationes  dant  aliqua  figna  per  cor 
pus,  quee  obtufo  fenfu  hominum  cognofci  non  pcf- 
funt,acuto  autem  decmonim  poffant.  A dheee  lib.  3. 

CaP*'%  de  Trinitate  docet,  facile  effe  jfantibus  nequifamis 

per  aer ct 


Liber  fecundus.  19? 

fer  der d corpora  facere  multa,  quce  mirentur  animat  * 
terrenis  corporibus  aggrauate,  etiam  melioris  afjv-  » 
dus.  Si  enim  corpora  ipfa  terrena  nonnullis  artibus  * 
er  exercitationibus  modificata,in  ffeciaculis  theatri  « 
cis  tanta  miracula  hominibus  exhibet,  ut  hi  qui  nun-'< 
quam  uiderunt,  talia  narrata  uix  credant : quid  ma- 
gnu.  efl  diabolo  er  angelis  eius,de  corporeis  elcmen - u 
tis  per  aera  corpora  facere,  quce  caro  miretur:  aut  ■> 
etiam  occultis  mffirationibus  ad  illudendos  huma - •. 
nos  fenfus,phantafmata  imaginum  machinari , qui - >> 
bus  uigilantes  dormietesue  decipiat-, ud  furentes  ex  a- " 
giteti  Quare  ad  Simplicianum  feribit:  Fallacia  fata | 
n£,  atque  imaginum  fimulandarum  callida  opera- 
tio,decipiendis  humanis  fenfibus  multiformis  inuigi - 
lat.  Fallit  autem  ftudio  fallendi,  er  i/nuida  uoluntatc, 
qua  hominum  errore  Utatur.  Sed  ne  apud  cultores  c*p.7. 
fuos  pondus  authoritatis  amittatfd  agit,  ut  interpre 
tibus  fuis  fignorumq ,•  fuoru  conieftoribus  culpa  tri- 
buatur,quando  uel  deceptus  fuerit,uelmcntitus.  Vi- 
tiatam quoq • phdtafia  pulchre  depingit  lib.  de  Cura 
pro  mortuis  agenda,his  uerbis : Similia  funt  fomnijs , Cap  rj> 
nonnulla  uifa  uigilantiu,  qui  turbatos  habent  fenfus: 
ficutphrenetici,uel  quocunq;furetcs  modo.  Nam  er 
ipfi  loquuntur  fecum  quafi  uere  pr<efentibus  loquan 
tur,cr  tam  abfentibus  quam  pro: fontibus, quoru  ima 
gines  cernunt  fiue  uiuorum  fiue  mortuorum.  Sed 
quemadmodum  hi  qui  uiuut,ab  eisfc  uideri,o~  cii  eis. 
fe  loqui  nefeiunt  ( neque  enim  reuera  ipfi  adfunt,  aut) 

n i ipfi  fer  ^ 


Li.de  diuirt» 
darmonum 


*9$  De  praeftigtjs  daemonum 

ipfi  femocinantur,fed  turbati fenfibus  homines  ta- 
lia  uifa  imaginaria  patiuntur ) eode  modo  & hi  qui 
ex  hac  uita  migrarunt,  fic  affiftis  hominibus  uiden- 
tur  quafi  pr£fentes,cum  fint  abfentes,  er  utrum  eos 
aliquis  imaginarie  uideat,  omnino  nefcientes.  Huic 
rei  fimile  eft  etiam  iUud,cum  homines  altius  quam  fi 
domirent,fubtrabuntur  corporis  fenfibus, occu- 
pantur talibus  uifis.  Et  his  enim  apparent  imagines 
uiuorim  atque  mortuorum:fed  cum  fuerint  fenfibus 
redditi, quofcunq;  mortuos  uidiffie  fe  dixerint , uere 
cwm  eis  fitiffe  creduntur:  nec  attendunt  quihcec  au - 
diunt,fimiliter  ab  eis  abfentiudtq;  nefcientium  quo - 
rundam  etiam  imagines  uifas  efje  uiuorum.Bephan 
tafiadeprauata  in  cogitatu  alto, uel  fomno  profun- 
do,item  an  uere  dcemonm  arte  in  beflias  tranfmuta- 
ri  pofjent  homines,  quid  ide  explicatius  dicat,  fufius 
Li.jf.eap.il.  addamiNon  folian,  inquit,  animum,  fed  nec  corpus 
de  ciuitate  quidem  ulla  ratione  crediderim , dcemonum  arte  uel 
idem  feredi  Potefate  'm  membra  uel  lineamenta  befUalia  ucraci- 
citii.de  Spi-  terpofjeconuerti:  fed  phantafhcum  hominis , quod 
* anima  etiam  cogitado,fiue  fomniando,  per  rerum  intiume - 
pbatajta  na  r dbilia gener a uariatur.zr  quum  corpus  non  fit, cor 
riicorxjm-  porum  tame  fimiles  mira  celeritate  firmas  capit,  fo- 
ptnr.  pifa  dUt  0pprej?tf  corporeis  hominis  fenfibus,  ad 
! alioril  fenfum  nefcio  quo  ineffabili  modo  figura  cor- 
\ poreapoffeperduci,ita  ut  corpora  ipfa  hominuali - 
[ cubi  iaceant,uiuentia  quidemjfed  multo  grauius  atq. ; 
[uehcmentius , quam  fomno  f itis  fenfibus  ob feratis: 

phantaJK- 


Liber  fecundus.  197 

PhantajHcim  autem  illud,  ueluti  corporatum,  in  uli- 
cum animalis  effigie  appareat  fenfibus  alienis:  ta- 
lis qj  etiam Jibi  homo  ejje  uideaturfjicut  talis  jibi  ui - 
deripoffet  in  f omnis, Z7  portare  onera , qua:  onera 
fi  uera  funt  corpora,portantur  d dsemonibus,ut  illu- 
datur hominibus,partm  uera  onerum  corpora, par- 
tirn  iumentcrum  uera  cernentibus.  Nam  quidam  no- 
mine Pr<e(b,ntius  patri  fuo  cotmffe  indicabat,  ut  ue-  PltfidHP* 
nenum mud per cajewm tn  domo fua /umeret, er ta-  a[t0'  j0£„^ 
ceret  in  ledo  fuo  quafi  dormies,qui  tamen  nullo  mo-  feeqium />»- 
do  poterat  excitari.  Poft  aliquot  autem  dies,eum  ue - tabat  fa.CH. 
lut  euigilaffe  diceb at, er  quafi  fomnia  narraffe\quce 
paffus  effet,cabaUim  fefcilicetfadum,  annonam  in- 
ter alia  iumenta  baiulaffe  militibus,  qua  dicitur  reti- 
ca,quoniam  ad  retia  deportabatur,  quod  itautnar- 
rauit,fkdwm  fui jfe  compertum  eft,qu.e  tame  ei  fom- 
nia fua  uidebantur.lndicauit  er  alius  fe  domi  fuse  per 
nodem,antequam  requiefceret,uidiffe  ucnientem  ai 
fe  querulam  Philofophum  fibi  noti  fimum,  fibiq-,  ex-  X 
pofiiffe  nonnulla  Platonica,  qu£  antea  rogatus  ex- 
ponere  noluiffet.  Et  cum  ab  eodcmPhilofopho  quse- 
fitirn  faiffet,  cur  in  domo  eius  fecerit , quod  in  domo  fr 
fua  petenti  negauerat:Non  feci,mquit,  fed  me  feciffe 
fomniaui.  Ac  per  hoc  alteri  per  iniaginem  phantafH-  b\  • 
eam  exhibitum  eft  uigilanti,  quod  alter  uidit  in  fom- 
nis.  Ad  eundem  modum  prolixius  hic  de  focijs  vlyf- 
fis  a Circe  carminibus  mutatis , er  de  Diomedeis  uo- 
lucribus  agit  Auguflinus:  additf,  huiufmodi  prcefd- 

n i giasdse- 


tp%  Depraefhgrjsdasmomim 

gias  daemonibus  indicio  D ei  pemiffas,  non  effe  diffi- 
ciles.Ni  fi  uero  ditius  dormientem  Pr ce jhntij  patrem 
obferudfjentjpfe  omnino  rdtm  faif[et,cr  narraffet, 
ea.  reuerd  d fe  gefhfaiffe,  epice  [altem  per  fomnurn  co 
gnouerat,atq;  itu  ueritatis  opinionem  apud  multos 
Cap.2 8.  fortitusfuijjet  rumor  jilfus.  Huc  facit,  quodlib.de 
Spiritu  er  anima  tradit  Augufiinus: Qucedam  fatura 
«,  prcedicunt  dcemones,cr  qucedam  mirafaciut , quibws 
•j  homines  alliciunt  er  [educunt.  Vnde  quadam  mulier 
euhepofi fatanam  conuerfe,  damonwm  iUufionibus 
er  phantafinatibus  fcduihs , credunt  fe  er  profiten- 
tur no  diurnis  horis  cum  Diana  Paganorum  dea,  uel 
cum  Herodiade,uel  Minerua,  uel  innumera  mulieru 
multitudine  equitare , uel  earu  iufiionibus  obtepera - 
q.  5.  epi-  re. Decreta  mterferunt,paruulos a lade matris auel- 
?ii°PacqX  C°n  lcrc’  dlTdre  CF  comedere,  domos  per  caminos  [eu  fi- 
La.mia.ru,  no  ttefirds  intrare,  er  habitantes  uarijs  modis  inquieta^ 
[fafammconp re:qu<e  omnia  er  confimilia  folum  phantafiice  acci - 
dunteis.  Quapropter [acerdotes  Deipradicarede - 
bent  populo,  ut  nouerit  heee  falfa  omnino:  er  non  a 
& Beem,  diurno, [ed  maligno  ffiritu  talia  phantafmata  menti - 

confiat-  bus  fidelium  irrogari.  Ipfe  nanuh  [atanas,quitran[- 

figurat [e  m angelum  lucis,  quum  mentem  cuiufque 
'mulierculce  ceperfagr  hanc fibi  per  infidelitate  fub- 
&.  Conat.  ir„  iugarit,  ilico  transformat  [e  in  angelum  lucisfm  diuer 
farumq • firmarum  ffiecies  er  fimilitudines,  er  men- 
tem quam  captiuam  tenet, in  [omnis  deludens , per  de 
uia  quaeque  deducit. 


Et  quoniam  [olus  hoc  patitur 
jfiritus 


Liber  fecundus.  199 

fpiritus  infidelis,  nec  in  animo,  fed  in  corpore  eueni-d 
re  opinatur:  idcirco  nimis  fiultus  & bebes  cjl,  quii 
bxc  omnia  qua  in  jbiritu  fiunt, etiam  in  corpore  ac -7 
cidere  arbitratur.  Inter  hac  quo y Augufiini  uerbaj 
interponiit  Decreta: Quis  enim  in  [omnis  et  nottur- 
nis  uifionibus  non  extra  feipfum  deducitur, er  multa 
uidet  dormiendo,  qua  nunquam  uigilando  uiderati 
Hinc  Synefius  de  Somnijs  recte  inquit:  Anima  fi.fci-  \f 
nata  materia  donis,  perinde  afficitur  atque  iUi,  qui  >, 
cum  liberi  fint,  ad  certum  tempus  mercede  condu-,r 
cuntur  ad  opus,ubi  ancilla  cuiufdam  pulchritudine  // 
capti,  moras  trahere  uolunt,  ip fias  amata  domino  /, 
feruire  conflituentes. 

De  phantajUca  porro  mutationis  hominum  'm 
befiias  opinione,  recentior  efl  memoria  noftroru  fi- 
retmporum,qudmutinterobliteratapofiitnefciri. 

JLefirt  enim  GuiUelmus  Malmes,  Beriefis  monachus  specnatur. 
in  fuahifioria,  quod  tempore  Petri  Damiani  fuerunt  li.j.ca.io^. 
duauetulainuia  publica  qua  Romam  itur,  quales 
Augufiinus  appellat  jhbularias , id  efl  tranfeuntes 
adhofpitiapro  mercede fufeipientes (nam fhbulum  stabulum- 
proprie  hofpitium  uenale  er  publicum  dicitur ) Hae 
in  uno  commorantes  tugurio,  una  quo  e-  arte  male - 
fica  imbuta,  ho  fi  item  quandoq^folu  aduenientem , 
in  equum  uel  fuemuel  afinum  mutabant , er  certo 
precio  mercatoribus  diuendebant.  Quodam  die  iu~  . 

uetiemh iftrio meis  geflicu  la tio n ib  us  uittwm  exigen-  ar[num  tmt 
tem,  hofiitio  exceperunt  ? ennafinum  uerterunt,  figntnt». 

n 4 multum 


tib.iS.  Hift, 


ion  De  praefhgtjs  daemonum 

multum  eo  lucrifacientes,  qui  geftuum  miraculo  di- 
flincret  tranfiuntes:  nam  ad  unus  mundatu  nutumq • 
quocunq-  modo  mouebatur.  Non  enim  ilii  intelle - 
dus  perierat,fed  loquela , Ingentem  inde  quaftum  fe- 
cerant uetulx.  Quo  cognito, uicinus  care afinum re- 
dimit. Cautio  tamen  hac  d mulierculis  adhibita  efl , 
ut  cujbdiretur  ne  'm  aquam  defcenderet.feruatus  diu 
ah  aqua:  er  tandem  incautiorem  nadus  cujhdiam , 
in  lacum  proximum  fe  coniecit,  er  ibi  fe  aliquandiu 
uolutans,  propria  rcfiituitur  firma.  Cumq-  ab  eo  de 
oh  uius  fiifiitarctur  eius  cufbs,  num  afinum  uidifjet, 
ille  feeffe  reffiondit:  famulus  ad  herum  retulit ; herus 
ad  Apo flo  licum  Leonem.,  uirimeo  feculo  / dndifii - 
tnum,  C onuida  anus  idem  fatentur : dubitantem  Va- 
pam  cojirmauit  Vetrus  Damianus,uir  eruditi  farnus, 
prolato  exemplo  de  Simone  mago,  qui  fuam  Faufli' 
niano  imaginem  mprejjerat  At  h£  er fimiles  nuga 
eandem  fortiantur  fidem,  quam  Apuleif  me  t amor  - 
phofis  meretur.  Ex  Vincendo  hic  adde:  pudicam  fe- 
minam , in  quam  amore  uefano  exar [erat  Aegyptius 
quida,  a malefico  in  equam  uerfam,  cr  d D.  Ntacha- 
rio  Aegyptio  heremita  reftitutam.  Guilielmus  Bra- 
bantinus  ferihit  in  fua  Hifbria,  uirumprudente  dia- 
boli arte  eo  perduttu  fuiffe,  ut  aliquibus  anni  tempo 
ribus  no  ficus  fiiuerit,  qudm  fi  rapacem  effi  lupivm, 
qui  per  loca  fylueftria  zrfaecus  oberraret. ac  maxi- 
me pueros  perfiqueretur,  er  eum  [ape  uelut  amen - 
temper nemora  uagari  mentum  fuiffe:  qui  tandem 

Dei 


Liber  fecundus*  201 

33 ei gratia  ad  mentem  redijt . Melancholia  exagi- 
tatu hunc  fuijje , medejl  fententia . Si  qui  uero  ob-  ntmmlfi 
uagari  in  Liuonia  cr  locis  proximis  uideantur  lu- 
pi naxij:  quos  Lamias  putant,  Germanis  werxvolff 
dicio s : ij  certe  demones  cenfendi  funt,  ut  qui  eam 
dfjumpferunt  fornum,  ut  wdle  credulum  hoc  homi- 
num genus  tndgis  irretirent  fuis  uaframentis,  infon- 
tesgrdudrent , crfanguinis  innocentis  reum  redde - 
rentmdgilbrdtum.  HuUumhic locum  habet,  quod  Sabdi.iib. 
defoemims  m mares  uerjis  dhjtrujo  natur e miram-  ftcn;is. 

Io,  Flrnius,  Sabellicus , Fontanus,  crpleriq;  alij  feri- 
ptores  non  obfcuri  tradunt:  quu  hic  f altem  de  phan- 
tajhcis  daemonum  illufionibus  agatur , 

Ceterum  uetule  illae,  de  quibus  hic  injUtuta  ejlo-  , 
ratio,  non  ab  fur  de  ittyarmoSs  afiimilari  poffent  Lfn?a!TrM>* 
qui  uelut  rapti  extra  fefe,fenfuq ; omni  er  motu  prij 
nati,  iacent  exanimis  fhniles,  e rpoftceu  exprofunM 
Hifiimo  expergefattifomno,aut  d morte  ad  uitam  re-j 
uocati,  redeunt  ad  fefe,  er  miras  fabulas,  mirdquei 
commeta  narrant:  at 'm  has  cogitationes  fe  ingerens j 
demon,  earum  feriem  texit,  hancq-  uariat  mira  arte j 
CT  fate,  repetitis  praeteritis,  annexis  prefentibus  J 
& affer  fis  etiam  quibufdam  admonitionibus  de  fu* 
turis,  ne  in  fufficionem  aniliim  fabularum  aut  teme- 
re cogitatarum  ineptiarum  ueniant,  indufta  etiam 
perfuafione  ut  coram  ffeftaffe  que  diabolus  offudit , 
imaginentur:  ita  dementat  eos,  quos  ad  talia  ufurpat 
minifleria,  ut  fui  prorfus  non  jint  compotes:  fed  ue- 

n $ lut 


De  doflrin. 
Chrift.Iib.i. 
«ap.23. 

J)  temonis  lu- 
dibriis qm 
magi  expo- 


Ira  2.  Parte, 
eauf.2<j.qu?- 
ftio.  $.  epifc. 


a.Tknoth.4. 


g.Timoth.3. 

Ephefa. 


2o2  Depfscftigrjsdscmonam 

lut  HXTxJlisXuidcvn?.;  ea  agitent  mente,  in  eaq;  iifa 
tueantur,  qux  daemon  obijcit:  ex  fefe  nihil  faciant, 
mfi  quantum  aliquando  permittitur  At  homines , 
Augufhno  te/k, malarum  rerum  cupidiyocculto  quo- 
dam iudicio  diuino  traduntur  illudendi  er  decipien- 
di pro  meritis  uoluntatu  fuaru  illudentibus  atq-  de- 
cipientibus cos  prxuaricatoribus  angelis, quibus  ijfo 
pars  mundi  infima  fecundum  pulcherrimum  ordi- 
nem rerum  diuinx  prouidentix  lege  fubiefta  efi . \d- 
ipfum  docent  decreta  hisuerbis:  His  portentis  per 
diabolorum  faUdciam  illuditur  cur  io  fit  as  humana, 
quanto  id  impudenter  appetunt  fcire,quod  nuUa  ra- 
tione competit  eis  muefhgare.  Hxc  potefhs  immun- 
dis jf  intibus  ideo  datur, ut  perniciofos  fibi  aptet,hoc 
efi  prauos  homines  [educant:  idos  fcilicet,  quiffer- 
nunt  ueritatem,  er  credunt  mendacio,  iuxta  Pauli 
fententiam : Sanam  dottrinam  non  ferent,  fed  adfua 
defideria  coaceruabunt fibi  magifiros , prurientes  au 
ribus:  er  'a  ueritate  quidem  auditum  auertent,  ad  fa- 
bulas aute  conuertentur,  onerati  peccatis,  ducentur 
uarijs  defiderijs,femper  difcentes,  nunquam  ad  fcien 
tix  ueritatem  peruenientcs.  Hos  Paulus  uocat filios 
contumaces , in  quibus  agit  ff  intus  iUe  cui  potejbs 
efi  aeris,  eludens  fubtilitate  cr  dolo  inimitabili  hxc 
fua  injbrumentafm  ipfius  induttiones  propendentia: 
nimirum  has  mentis  acie  Ixfas , effafcinatas-,  malei £ 
feriatas  mulierculas,  quas  ita  dementat,  ut  quicquid 
tdarm  phantafixfuggerit,  aut  quodam^  etid  ma- 

Imak 


Liber  fecundus.  203 

tum  ab  ipfo , ud  etid  alijs,  Dei  ab f rufa  pemifione, 
perpetratum  efl,  aut  quacunque  ludibria,  prafigijs 
conficienda  illis  0 fkndit,eius  malefuadi  fuggefio ne 
afedefgnata  {licet phantafmate  ud  infomnijs  fo- 
lummodo  nota ) perperam  credant  bis  mi fera,qua- 
fhonibusfubieda  confiteantur,  'a propria  conffio- 
ne  mortis  fententiam  audiant,  diris  f tandem  fiam- 
mis  deuoueantur.  Sicin  ipjius  uerbaiuratis , animi 
er  corporis  oculoru  aciem  perfringit  cacodamon , 
fic fibi  addittos  demeretur,  hoc  deuota  1U1  metis  au - 
toramentum.Uinc  pulchre  Mgufinus:Maligni  ( in - 
quit)  fir itus,  quos  ijti  D eos  putant , etiam,  flagitia 
qua  non  admifermt , defe  dici  uoluntidmi  tamen  hu, 
manas  mentes  his  opinionibus  uelut  retibus  inducat, 
Cradpradeflinatum  fupplicium  fecu/m  trahant. 

Delujionum  eiufcemodi  modus, er  quid  m ijs  da- 
mon  ualfdt,cr  quid  item  nequeat,non  infeite  defer i- 
bitur  in  eo  libro  cui  Fort  alitium  fidei , inferiptio  ejl, 
ubi  ita  legitur:  Decima  difjvrentia  damonum  efl,eo- 
rum  qui  decipiunt  quafdam  uetulas,qua  xurgumina 
fiuebruxanucupatur.Sciendu  ergo,elfe  quo fdd  ho- 
mines apofh.tas  in  fide,barcticos  etfklfos,qui  feipfos 
uolutane  ojjirut  diabolo:  qui  cr  eos  recip.t, tradite^ 
artes  tnanes,quibus  uidetur  duceta  cuagari  miliaria, 
er  quatuor  aut  quinq ; horarii  facio  redirent  em  de- 
fruere creaturosfugctcs  eorii  fangume,atq ; alia  per 
ficere  male fi  cia  profuo  nutu  exdamonis  uolutate.At 
a fatana  mifere  dccipiuturfUuduturq ; no  folii  hi,fed 


er^MS 


Lib.  2.  de  Cl 
uis.dci  ca.io. 


Li.f.deBdlo 

dzmonum. 


zo4  De  prxftigtjs  daemonum 

et  qui  eis  fide  accomodant.  Veritus  autc  rei  fic  habet, 
Quado  pefiima  hec  figmcta  ufurpare  Ihtuerint  m<t 
Ide  mulieres, fe  uerbis  er  unctionibus  cofeaat  dumo - 
Phttntafiam  ni,qui  eis  ad  opus  fuu  utitur, cr  cuiuslibet  earu,  phan 
q^nodTL  toji*  regitjucitq-  per  loca  ab  ipfis  defiderataxorpo 
git  /Union  ra  uero  earu  finefenfu  permanent , que  umbra  coo' 

perit  diabolus, ut  nulli  fi  nt  confhxua.Et  cu  in  earum 
phdtafijs  impleta  e ffe  qua  uoluerut,  obferuarit,  um- 
brafublatd,proprijs  motibus  illas  permittit.  A'  loco 
autem  non  fierunt  amota-,  fed  phatafie  idolum  exti - 
tit,  quale  caco  demon  effemnauit.  Nec  mirum  eflhoc 
eius fiudium,  quo  miferas  animas  deridere  conatur, 
uoles  imitari  Det  opera  per  angelos  bonos  expleta: 
quemadmodum  Abacuc  prophetam  coma  capitis  ex 
Dauiei.14,  iud£d  m Babylonem reuera  trdslatu  legimus.  Atqui 
mutare  cffcntiam  creatur  ce, aut  effeere  ut  unum  cor- 
pus per  aliud, fine  unius  uel  amborum  muria  tran- 
feat,aut  maius  corpus  penetret  per  [facium  impro- 
portionatum  ( ut  fic  dicam ) loco,  uidelicet  quod  per 
forami/na  domorum  exigua  ingrediantur  tales  femi- 
nee: fiue  unum  corpus  poffe  diuerfis  in  locis  exifkre , 
er fimilia:  bec  deemones  omnino  facere  nequeunt, 
quum  naturali  philofophie  repugnent,  foltfi  Deo 
fint  pofiibilia,  Suam  quoque  horum  ludibriorum 
Lib.de  Stj-r  rationem  annotauit  Martinus  de  Aries  Theologus , 
perfti  t.  hif  uerbis:Non  funt  itta  male fi coru  operatione  pro- 

pria er  immediate,fed  talia  adminiflrantur  per  de' 
mones, qui  uifo  opere, mox  expatto  dudumcum  fa- 
gis inito 


Liber  fecundus,  2«? 

gis  inito  fciunt,  qualem  ejfittum  ad  fagarum  inten- 
tionem producere  oporteat,  Exempli  gratia,  fcopx 
quam  in  aqua  'intingit  faga, ut  pluat,  non  exifiitplu- 
ui<e  caufaifed  uifo  indicio, eam  dcemon  procurat, qui 
(Deo  permittente)  potejhtem  habet  in  omnia  cor- 
poralia,^ aeran,uentos,  nubes,  eaq-  fhtim  excitare 
potefl.Maga  per  f copa  fignum  ojkndit:  fed  ut  pluat , 
per  daemonis  attione  efficitur , cui  mala  fide  er  ope- 
re feruitfaga , er  fe  tradidit  obfequijs  lUius.  Item, fi 
quando  imaginem  terream  uel  char atteres  uel  fimi - 
le  aliquid,quo  uelut  maleficio  alter  ledi  pofiit, confi- 
cit inagus:ucl  fi  aliquando  maleficio  alicuius  in  aqua 
uel  plumbo  apparet,  quicquid  molefiut  tali  infertur 
'magmifidem  quoque  ( experientia  tefie ) 'inferri iUi 
cuius  propofita  efi  'mago,  fiue  fit  punttura,  uel  alia 
lcefio,  'magini  per  magum  uel  aliu  hominem  impref- 
Ca.Sed  hominem  maleficio  affittu  reucra  modo  non 
uifibili , D ei  permifiione,  hedit  d<emon , fi  meruerit 
alter.  Admirabilem  eius  rei  hijbriam  ex  Hcttore 
Boethio  hijkriographo  addam,ab  Hieronymo  Car- 
dano  tamen  refutatam,  ut  hinc  de  reliquis  eiufmodi 
enarrationibus  eodem  cefeatur  modo,  eam  ita  refirt. 

Duffus  rex  incidit  m morbum , non  tam  grauem,  H‘fl orid  mJr 
qudm  cunttis  uel  eruditis  medicis  ( Scotorum  tunc  ^gematejl? 
uiuendimodiycorporeacpconfhtutionis,  quos  non-  aoUjo.fi 
dum  peregrini inuaferant  morbi,habita  ratione)  cc - u'ra- 
gnitu  difficilem.Siquidem  fineuUo  figtio  bilis,  pitui- 
t£,alterimue  p eccmtti  humem  redundantia, uel  ab 

humano 


2 bS  Depraeftfgtjsdxmonum 

humano  temperamento  lapfius,  Duffum  fienfim  afifiiid 
xit.Noflu  enim  fub  perpetua  uigilia  decubens,m  fiu- 
dorem  immefium  fioluebatur.interdiu  uix  dolore,qud 
no  fle  laborauerat,leuatus,quieti  fe  dabat.  Corpus  le- 
ta conficiebatur  tabe,effixto  fimiUimim.Hcerebat  cu 
tis  rigida , uenas,  neruos,  er  qua  firma  ac  fitu  confli- 
tuta  effient  offa  humana, jpe  flantibus  ofkndens.  Sua- 
uis  ac  unifirmis  ffintuum  a corde  motus:quod,txflu 
cor  dialis  uenx  arteria;  deprehcdere,uitale  h umidum 
nihil  temperie  excefiiffie  demonflrauit.  Viuidus  ilii 
color, aurium  oculorumfi  uigor  integer  aderat,  cr 
temperatus  fi-equentior  cibi  potus  fi  appetitus.  Hac 
fanitatis fignain  languente, multo  fi  dolore  afjliflo 
cum  medici  admirarentur , er  qucefuaru  erant  par- 
tium egiffient,  nihil  fi  inueniffient  quo  fuperfluus  no- 
xiusfi  fudor  coerceretur,  aut  quod  fomnuprouoca - 
ret,  fied  rex  in  horas  magis  magisfifiudore  er  conti- 
nua uigilia  angeretur:  uerfii  ad  patientis  confolttic- 
nem  (nam  eorum  fententid,buic  foli  locus  fupererat) 
precati fiunt utbene de falute  (peraret,  necfibideef- 
fetifire  ut  externorum  medicaminum  medicorumfi , 
quos  ipfi  ocyus  accirent,ope,quodperegrinus  er  pa 
rum  eis  cognitus  effiet  morbus,aduentate  uere,fiolefi 
C uitee  in  animatibus  affer  tore ) ad  nos  redeute,fianita 
RutkorU  hu - te  confiequeretur.  Obortus  ejl  fub  id  tepus  incerto  au. 
ias  autor  ejfe  ppore  rumor  popularibus  fiufiurris,regc  ueneficarum 
' mulierii  arte  damoniaca,et  no  naturali  morbo  tabe- 
fcente,per  ta  longa  tepora  corpore  et  uiribus  cofici , 

cafidemfi 


Liber  fecundus*  207 
tafdemcfi  apud  Torres  Morauice  oppidu,  magica  er  Qfiprfimb/it 
fortilegam  arte  in  regis  perniciem  exercere.  H orum 
fama  ilico  ut  ad  regis  aures  peruenit,  ne  audus  ru - ioa%  defignaf 
mor,re  propalata,fkfcinatrices  ut  fupplicium  euade - fiet, ubi  deme- 
rent, in  fugam  ageret:  mittuntur  in  Morauiam , qui  *£%“*?***. a<i 
anucracfjent  qu<e  ferebantur , perquirerent.  Mifei  mod^opiU 
nuncij  itineris  caufam  difeimulabant , et  ueluti  incun-  permouere  fi 
cLe  pacis  gratia  inter  Duffum  regem  er  coniura-  p°lfefiluerat:- 
tos  Morauos , Torres  adiere:  noduq;  in  arceadmifei 
( fktcrat  ea  adhuc  in  regis  fedc)ob  quam  ucncrant 
caufam  D oneualJo  arcis  pr<efedo . ut  imperatum  ^'‘fperk^ea 
eis  erat,  exponunt, evufe  fidem  cr  auxilium  ad  ne-  rumore,  de 
gocium  conficiendum  implorant.  Milites  quiinar-  nuff  <*dUt» 
cis  erant  prcefiaio, tenuit  nonnihil  huiufmodi  rei  fu-  dlneaPKdf0 f 
I picto . Ndm  ex  pro  fututa  quatiam  (erat  huiema - Lamifs,  zm 
ter  fortilega er  incantatrix') dum btandiufculc eam  dementata, 
tradaret  amator,  de  regie?  ualetudinis  temporeano-  deinin 

M . .fi  . r T 1 ■ ■ tudt- 

<&,  perpetuitate , quibus  fortibus,  quibus  magias  bnorum 
carminibus  uterentur  Lamice,pcfkaquam  nonnihil  paratum  ex- 
audiuerat,  fodalibus  indicauit,  coilli  D oneualdo,  (ltare 
Ttoneualdus  autem  vegijs  legatis:  meretricem^ ■ tem - “tfitbditosm 
pefhuam  tanti fecinoris  nudam  (erat  ea  tum  ferte  in  incredulitate 
arce ) Doneualdus  ad  f r accita,qu<efuov.ibus  quo  cr-  confirmaret, 
dine  eunda  gerebantur, cr  in  quibus  cedibus,  ubi fete 
ri  coegcrat,mittit  intempejh  node  milites,  ad  re  om - raret,  nouas- 
nem  exploranda.  Ht  in fortilegarum  cedes  foribus  ui  quem  Mors, 
rcclufes  irrup entes, fagaru  unam  cereu  femulachrum 
dd  regis  Duffe  imaginem  dtemomaca  arte(ui  credere  dertt. 

par  erat) 


2cs  Depraeftigffs  daemonum 

par  erat)  confidumjigneo  affixum  ueru  ante  ignent 
Vhde in feiu.  torrentem : alteram,  carminibus  recitatis  liquo- 
femallo  'uls  ran  ciucn^m  findentem  fcnfim  fupra  jhtuam  inue - 
t oj}iont6,li-  nerunt.  Vrehenfe  itaque  ocius  fagee,  coniedeeq;  m 
yuoris infifi,  uincula, er tradee fhnul cum  jimulacbro  inarem , 
fmulatlm  et  ypn^uq-  ad  quid  fub  ttodan  carmina  recitates,effi - 
recitatorum  gtemregis  igni  exponer enti  rejponderunt , dum  fi - 
in  Dujfum  mulachrum  igni  adhibitum  torreretur,  Duffum  re - 
rtfidtare  f>o-  gm  m fudorem  foluiicarminibus  uero  recitatis, per- 
frahieresTn  Petud  tener‘  uigitia,  cr  ad  liquefcentem  ceram  macie 
figmentii  h*c  confici : confimptant  autem  ceram , regis  morte  con- 
*nnoto.  tinnb  fubfequuturam.ita  fe  malos  daemones  docuifje: 

adfacinusq • exequendum  ,mercedc  a Morauoruni 
primoribus  condudas  fuiffe.  Vercitiira  afbntesad 
anus  uerba,confrado  fimulachro,ut  [agas  f cclusgrd, 
uiluentesfupplicio, flamma  confumeret,  extemplo 
curarunt.  Ierunt,  fub  tempus  quo  heee  in  lorreffen - 
fi  arce  funt  ada,  regem  languore  leuatum,  cr  no  Ac 
abfq;  fudore  quieuiffe:  poftridiefi  redeuntibus  uiri - 
bus,  quee  erant  humante  facultatis,  prompte  egiffe, 
perinde  acfinuUa  aduerfa  ualetudine  antea  fuiffet 
detentus,  uerum  utut  res  res  fe  habuit , D uffus  reae- 
fcentibus  uiribrn  fanitati  breui  reflitutus  ed. 

Voft  huius  hifiorie,  atefi  eius  argumenti  aliarunt 
rcruiib'15"  enarratione,  mhuneferibit modum Cardanus:  Do- 
ceamus,  an  inter  totmiraculoru  comenta  quicquant 
ueri  fub  fit.  nam  maximam  eorum  partem fibulo [ane 
effe,atqi  confidam 3 uelipfi  quih&c  confhntifiime 

afiruunt. 


Liber  fecundus.  269 

uftruunt,  negare  non  audent . Q une  igitur  Boethius 
refert,  condenda e hijwria  haud  iucunda  non  ignauus  Superiori*  hi 
author , alliciendi  le  flores  caufa  confcripfst:  ut  quos  ^}WjWj 
Scythica  fafla  moresq ■„  tum  regionis  deferiptio  non 
dele  flarent,  fabula  [altem  udum  minuerent.  Ne- 
que id  uitiofum  hijbrico ; fed  ubihifwriaper  fe  fkri- 
hsefl,  licet  eam  locis  ac  fabulis  exornare . Quam- 
obrem  cr  iure  ab  his T.  Lium  ab jhnm ter  Herodo- 
tus iufte  damnatur,  cr  Saxo  Grammaticus  laudatur; 

Tu  uero  maxime  accedit,  quod  haec  Boethius  f cripta 
inuenit,  crfaftu  ipfum  extra  hifbria  efl.  In  ipfa  au- 
tem hijhna  enarranda,  utpote  moribus  gentis,  bel- 
lis, preelijs,  numero  caforum , aut  nominibus  eorum 
quipralio  interfuerunt,  quiue flrcnuc  fe  gefferunt* 
familiarum  hiitijs,caufis  bellorum,temporum  ratio- 
ne, gcjbs  ac ferie  pri/ncipum , quibus  tanquammem 
bris  hijhria  confht,  fiat  diligenti  fimus.  Qjfmetiam 
fn  his  quee  ad  bijbriam  pertinent, nihil  tam  exiguum 
fuit  ( talia  autem  funt,  regionis  cr  urbium  fitus,  ma- 
gnitudo, oppida,  infula,  nemora,  montes , planta- 
rum noua  genera,  animalia  quadrupeda,  aues,fer- 
pentes,pifccs,foli  foecunditas,  uenterum  uicifitu- 
dines,  coeli  ckmentid,fh.gna,  paludes,  difhntia,  ca- 
teracp  omnia  qua:  rara  funt-jntelligenda  hijhria  ac- 
commodata ) quod  neglexerit,omiferitue , aut  fccus 
quamejfet  enarrauerit.  In  talibus  uero  cxifUmauit 
ornandam  hijhriam,feu  quod  uera  effe  crederet,  a- 
lioquin [acris  philo fophia  haud  initiatus . Q ua  au- 

0 temBera 


2i6  De  prseftigtfs  daemonum 

te  Bernd  cr  Pumetus  (quorupoft  ubi  de  Incubo  agi- 
tur, meminimus)  er  no  fler  ille  rufHcus,uitru  capillos 
HiTtoria  h * c^uosq;  euomes,et  fonu  confratti  uitri  m uentre , er 
w mflici  li.  horarum  idus  in  corde  fenties,aut  uidere,aut  dudire 
i-  defcribitur  fibiperfuadebat,partm  uera,partmfalfa  cffereor: 

ndm  uere  aliquid  uidere , diucp  in  uifione  perfeuerd - 
re, ni  aliquid  fit  quod  uideatur,abfurdum  cfl.  Vident 
tamen  quceda,tim  audiutiatq ; cdufam  horu  in  dtrant 
bile  reijcere  oportet,  qua;  partm  cibis  cr  potibus, cr 
der  e e r moeror  e, timor  eep  p aup  er tatis, partima  coeli 
conjhtutionibus,  partim  ex  confuetudine  aliorum  de 
lirantia  cotingit.  Uabcba  ego  olim  amicum,cui  con -■ 
tigit,ut  'm  una  haru  ualliu  ododecim  menfes  comora 
ri  cogeretur,  vbi  rediffet  ad  me, multa  de  his  incredi - 
bilia,quamuis  philo fophice  haud  ignarus, enarrabat : 
admonui  homine,  ne  amplius  talia  proferret , ni  pro 
fatuo  haberi  ueUet,et  uitcepericulu  fubire.  immifcuit 
itaq-  fe  negocijs  arduis:  commutatae^  uidus  ratione, 
dum  alioru  confuetudine  fi-uitur, ad  fe  redijt.Seminis_ 
. quoq ; ac  me/lrui  fanguinis  retetio.pluribuscaufa  efl 


Inumuertm 


’ tribus  maxime  hjec  deceptio  confht:  atr<£  bilis  magi 
\ nibus,  cofhntia  ipforu  qui  hac  labe  correpti  funt,  ac 
1 fraude  iudicu.Nam  olim  pemiffim  erat,ut  ijde  accu 
farent,condenarentq;,ad  quos  damnator u bona  redi 
bant.  Vnde  ne  hos  mi  feros  adeo  iniujle  danare  uide - 
retur, multa  fabula ? addebant. Caterum  in  iUoru  exa - 
mine,confifiionibw(fc  nihil  non  inane  autfalfum,aut 


incon- 


Liber  fecundus.  ai  i 

incojhns,  aut  nullius  momenti  reperiebatur,  prater 
contemptam  religionc.Qu&da  enim  Chnfiimabne- 
gabant,alice  facrificiu  ipfum  inter  uejks  confiebant: 
consuebant  alit  imagines  diuoru,  at  qualia  fimilia 
perpetrabant.  Sublata  primum  in  hos  miferos  ac  in- 
fanos  potejbs  fuit  a fapientifiimo  Senatu  Veneto : 
cum  animaduerteret  eo  progreffamiiloru  luporum  Dominicanh 
rapacitatem,ut  omnino  infontes  damnarent  ffeprce- 
de:  necp  contemptor  diuini  cultus  querebatur,  fed 
diuitiamnpofjejjbr.  Inter  hec  exorta  ejl  Luthera - opes  alior» , 
Horum  fedaximcp  in  hac,quod  per  urbes  propaga - nm 
retur,  non  iam  mijeri,  fed  opulenti  deprehenderem 
tur , omijja  priorum  cura,  ad  hos  comer  fi  funt.  Sed 
nunc  cu  tUis  mitius  agitur,  ut  omnia  uelfhdticieuel 
auaricie  plena  efje  coperias.Hi  ergo  (ut ad propofi- 
tu  redea ) quandoq • fibi  uidere  quedaperfuadebant , 
atq ,•  audire:  poftmodum  rem  ipfam  ex  propria  leui - 
fate  augebant  mendacijs, tumuero  mutuis  coUoquijs 
( ut  dici  [olet)  e culice  elephas  exoriebatur . Nam  er~ 
plerifcp  hominibus  quandoq;  aliqua  mfotita  Uidcm 
tur,  audiunturq- : fed  ea  contemnetes,  fanoq • iu dicio 
abigentes  negtigunt.  Hucufque  Cardanus : qui  inter- 
dum contigifie  quoque  perhibct,ut  aliquis, quem  ma 
lejicio  affiftu  uoluerint  h&  mulicrcuU,  naturali  cau 
ft  eodem  tempore  in  morbum  maleficio  congruum 
inciderit:  quo  cognito , aueneficio  prognatum  ejje 
credebatur, quoniam  morbi  natura  er  tempus  conue  'hJ/jJ. 
niebant.  Sic  anui  dementat#  filfa  fuggcjUonepham  1 " * 

o x tafiam 


sts  De  pnefhgtjs  daemonum 
tafiam  uitiat  naturalis  morbi,  illius cp  exitus  confcim 
deemon,  er  reliquos  ob  incredulitatem  eo  modo  illu- 
di permittit  Dem  Quum  uerocenfores  k reru.  natu - 
rcdiu  cognitione  effent  alicui,minusq;  in  literis  fueris 
exercitati, ia  hifcorias  ( quicquid  id  esi) ex  fua  opimo 
ne  retulerunt:quod  paulatim  au£lu,exornatuq-,ma- 
teriem  ubere  huic  fbdticice  praebuit.  Q u<c  ut  omniunt 
oculis  euidentif  ime  pateat , exloanne  Grammatico 
afferibam  bona  fide  hijbriam,  ab  eo  ut  ueram  inter 
reliqua  intextam : quam  tamen  mere  mendacem , aut 
meiidacijs  egregie  excultam ( quod  equide  eunt  dotti 
alioquiuiriueniadittu/m  cupio  ) facile  is  iudicabit , 
qui  ad  rationis  trutina  reuocarit , nu  grato  epuli  gu- 
fhi,rationis  atq ; eloquetice  fummu  munus,ac  manuu 
feliciter  conferendarum  donum  confequi  quis  po fit. 
itefribitlib.s.  Hijbrtx  Danicx:  EratitEricus  er 

Hera.  llS'  1 Rollerus,Regneri  pugilis  filij, patre  eodem  fati,diuer 
ftq;  editi  matre.  Matrem  quippe  RoUeri,  eandemq ; 

C-aca  faga.  Ericinouercam,Cracamuocabant . Mittitur  Ralle- 
rus  a patre  cognofcendi  caufa,  qux  domi  'vnterim  dii 
ab  faiffcnt,  efjent  attd.  Is  ut  maternum  fumare  tugu- 
rium uidit,  foris  accedens,  paruulumq } foramen  far- 
tilia luminis  applicatione  traij ciens,  introffeftd  cede, 
animaduertit  matre  in  farni  cacabo  cottilia  pulmen- 
ta uerfantem.  Sujfexit  prxterea  tres  colubras  fuper- 
ne  tenui  rejk  de p en  fu,  ex  quarum  ore  proflua  tabes 
guttatim  humo  rem  epulo  minifrabat:  duae  quippe 
calore  picece  erant , tertia fquamis  albida  uidebatur, 

reliquis 


Liber  fecundus»  *i? 
reliquis  modico  eminentius  penfa.  hac  nexum  in  cau 
da  gefhbat , quii  extern  immiffo  uentri  funiculo  te- 
neretur. ille  rem  maleficio  confentaneam  ratus,  filen 
tio  quod  uiderat  prefit , ne  matrem  ueneficij  ream 
aftruere  putaretur.  Ignorabat  enim  innocuam  an - 
guiumextitifje  naturam,  nefeius  quantum  illo  uigo- 
r.s epulo  pararetur.  Superuenientes  deinde  Regne- 
rus  cr  Ericus,  ut  fumidam  affexcre  cafam , ingrefi 
difeubitum  petiuere.  Quibus  ad  mcnfamjitis,  C raca 
priuignofilioq-  una  cibum  capturis,  catillum  difco- 
loris  dapis  admouit.  P ars  quippe  picea,  fed  croceis 
guttis  interlita,  pars  albida  uidebatur:  quippe  pro 
uaria  ferpenturn  ff  e cie, geminus  pultem  color  infice 
rat. Cuius  quum  folam  utcrq;  particulam  delibafjet, 
Ericus  non  ex  colorum  babitu,fed  interni  uigoris  ef- 
fettu  epulas  ajtimans , nigrantem  dapis  partem,  fed 
fuccd  poiiore  conjittam,catino  quam  celerrime  uer- 
jo  ad fe  tranfhdii,  aibidamq-  fibi  admota  priusRol- 
lero  applicans,  coetiam  felicius  gcf.it.  Et  ne  mutatio- 
nis indufhia  notaretur.  Taliter  (inquit)  <e (hiante 
freto  puppim  in  proram  referri  folitam.  Nec  tenue 
uirimgeniim  fiiit,  induftrij  operis  di f imulationem 
a nauigij  confuetudine  mutuantis.  Ericus  itaque  fau- 
fh  iam  dape  refeftus, interna  ipfus  opera  ad  fmrnu 
humanas fapientice  pondus  euafit , Qjfippe  epuli  ui - 
gorfupra  quam  credi  poterat,  omnium  illi  fcientia- 
rum  copiam  ingenerauit , ita  ut  etiam  ferinarum  pe' 
wdaltumqs  uocutn  interpretationem  callerct.Neque 

03  enim’ 


*»4  De  prafhgtjs  daemonum 

enim  [olunt  humanarum  rerum  periti  fimus  erat,ue- 
riim  etiam  fenfuales  brutorum [onos  ad  certarum  af- 
fertionum  inteUigentiam  referebat.Vr£terea  tam  co- 
mis atque  ornati  eloquij  erat,  ut  quicquid  differ  er  e 
cuperet,continuo  prouerbiorum  lepore  poliret.  At 
tibi  fupcrueniens  C raca  concham  tranffojitam,  par- 
temq • pultis  potior  an  ab  E rico  comefam  cognouit, 
fortunam  filio  prceparatam,priuigno  cefiiffe  condo- 
luit. Cui  mox  gemebunda  fupplicare  coepit,  ne  un- 
quam fua fratrem  ope  deficeret,  quem  ipfius  mater 
tot  nou£  felicitatis  opibus  cumulaffet : quippe  fapi- 
do  unius  epuli gufhi,rationis  atque  eloquentiae  fum- 
mam,necnon  gerendorum  projpere  conflirtuumgra 
tiamaffequutusuidehatur.  Adiecit  quoque , Rptie- 
rumpropemodum  conjilij  capacem , futurumcp  ut 
deflinati fibi  opfonij  prorfus  expers  no  effet.  Monuit 
quoque,  fi  fuprema  nece f itatis  uiolentia  poftularet f 
nominis  fui  nuncupatione  remediu  celerius  cffe  qu£ - 
rendum:affrmans,fe  diuina  partm  uirtute. f ibmxd, 
Crquafi  confortem  caelitum,  infitam  numinis  gefh- 
re  potentiam.  Ericusfead  afh,ndum  fratri , natura 
pertrahi  dixit : probro fum  referens  alitem,  qui  pro- 
prium polluat  nidum.  At  Cracam  magis  propria  mo 
lefbb at  incuria,  quam  fortuna  fiiiil  grauaret  dduer- 
fa.  Artificem  enim  ingenio  fuo  deludi,  magnum  otm 
ruboris  incitamentum  fuit.  U£c  Saxo.  Si  confertum 
hoc  uirulentum  epulum  ab  Erico  uoratum  illis  polle 
hat  uiribus,  quare  inRotteri filij  ufum  no  denuo  ad- 

ornabatur 


Liber  fecundus»  zi$ 

ornabatur  cautius  i nifi mendaces  huius  condimenti 
uirtutes  femel  alicui  edenti  conj ceratas,  cum  benedi- 
dione  qualfxac filium fuumlacobum  confertim  cx-  Gener 27. 
treme  bearit,confercdas  ridicule  quis  urgcat.Miran - 
dum  interim  furnmopere,  tam  manifejh  mendacia  a 
prjcclaris  illis  iiigenijs  inter  res  uere  gejhs  deferibi , 
citra  prtcmonitionem  commenti  alicubi  ledi  uel  au- 
diti:Jic  tutior  earum  exifkret  ledio. 

At  fabularum  pertcefusfoftum  ucrum  fubnedam , 
non  iUepidum,nec  a noftro  injlituto  plane  alienum , 
e ffcete  cuiufdam  mulieris  phantafnce.  Phantafticos  vhantafiicn 
enim  quandoque  a communi  fenfu  deuios  appellat  p,}antaJia’ 
uulgustcr  phdtafiamJnteUedus  uel  rationis, uel  co- 
gitationis deprauationem.  Ea  mifera  in  Vualdfafiia  MJlorUue. 
conficiebat  pharmaca,  er  uaticinabatur  circa  an-  ra‘ 
num  155$.  Quamobrem ab  earum  ditionum  admini- 
Jlro  ad  quccfhonan  uocata,uolens  interrogata  delu- 
* der  c, amentiam  alijs  exprobrabat , qui  eam  [eduren- 
tur. Quum  uero  tormentorum  minis grauius  preme 
retur,fe  inquit  ex  eorum  ejfe  numero , qui  uagabun- 
di  Germanis  dicuntur  fjnr  itus,  er  quotannis  quater 
corpus  quafi  exanime  relinqui,  jfiritu  interea  lon- 
gius euagante  ad  folennes  ccctus,eouiuia  er  choreas 3 
quibus  quoque  intereffet  Ccefar:  atque  jibi  codicillo- 
rum a Ctefarea  maiejhte  donatorum  authontate,  li- 
cere me  dicari, [itura  pradicere,  necnon  ffnritu  euo- 
lante  eos  celebrare  couentus . luffa  eos  ofkndere,pro 
tulit  Uteros  Latinas  [acr<e  initiationis  N.  SaceUani 
0 4 Ctefare^ 


%t§  De  prseftigrjs  daemonum 

C iefare#  maiefhtis,nuc  epifcopi,in  expeditione  uer- 
fus  Saxmiam  Egero:  pcrdiUsutem  agyrt#  cuiufdam 
fchedas  addidit, quibus  ille  fuaunguenta,cr  execan- 
di  calculi  artem , idq-  genus  reliqua  praedicabat.  His 
tefiimcnijs  fubnixa malefhriatd,ac a daemone  procul 
dubio  delufa  ( fi  uera  narrauefit')  anus, nihil  non  fiibi 
licere  in  propinandis  pharmacis  er  diuinationibus 
confidebat. Sed  ut  defijkret  refipifceretq ; admonita, 
exilio  pumebatur.lnterim  tamen  fibi  rejntui  codicil- 
los maximopcre  cupiuiufine  quibus  nuUum  fodicem 
fucceffum  ex  arte  confacta  fberari  poffe , perfuafum 
fbrtafiis  habuit.  Corpus  autem  eius  tanquam  exani- 
me uifum  effe  quum  alij  affererent , illi  ignem  admo- 
ueri,fi  denuo  ita  jfiedaretur,prudenter  antea  admo 
nuerat  Vualdfafiiie  ollm  adminithrator  D.  HEN- 
RI CVS  V V E S I V S,  LL.  Dodor  confultifii- 
mus,  qui  haec  mihi  ordine  retulit 
In  aere  conci  Singulari  in  fup er  ratione  in  aere  concitando  illu- 

tado  qmmo - fyntur  \1£  Micul£  \ diabolo,qui  fhnulatq;  ex  elerne - 
tfo  a damone  A . . ~ v 

illudantur  torum  motu,  er  natur aecurju  citius facilius  q-quam 
LamU.  homines, mutationem  aeris  er  tempefhtes  fore  pr£- 

uidet:  uel  alicubi  infligendam  ex  abftrufa  D ei  uolun 
tatepligam,  cuius  ipfum  ffiedat  exequutio , inteUi- 
git:  tunc  harum  muliercularum  mentes  agitat,  ua - 
rijsfi  imbuit  imaginibus,  cr fuggefiione  multiplici, 
quafiob  inuidiam  inproxmu,  uel  ob  umdidamad- 
uerfus  inimicum  fint  aerem  turbaturo: , tempefhtes 
excitatur#,  ejprouocatur ce  grandines,  itacpeasin- 


Liber  fecundus.  ""  217 

finiit, ut  quandoque  filices  poft  tergum,  occidentem 
uerfus  proijciant:  aliquando  ut  arenam  aqua  torren 
tis  in  acrem  conijcian t,p lerurn q;  [copam  in  aqua  in- 
tingant, fubinde  in  olla  porcorum  pilos  buliant,  non 
nunquam  trabes  uel  ligna  in  ripa  tranfucrfe  collocet, 
er  alia  id  genus  deliramenta  efficiant:  atq ■ ut  ardius 
eas  fatan  illaqueet,  diem  er  hora  bis  actionibus  pr<s- 
figit.  Quum  uero  [ucceffum  ha  uidet,nimirum  quaf- 
cunque  de  fi  der  at  as  in  aere  turbationes:  magis  conjir 
mantur,qua[i  euentus  hic [ubfequatur  ipfarum  ope- 
rationem,qua  ne  aqua  quidem fiilld  elicere'  pofjcnt. 

N ec [ance  mentis  hominem  opinari  decet,  futili  uefa- 
narum muliercularum  adioni  obedire  dementa,  er 
ad  harum  nutum  injUtutam  d Beo  naturalia  rerum 
feriem  impediri  uel  inuertv.quod  haud  dubie  contin- 
geret.,fi  harum  arbitrio  tcinp efhtcs,  p hi u ia,  grandi- 
nes er  fulmina  in[eruiant,ut  quandocunque  zr  quo- 
modohceiubeant,eain[equantur.  Si  autem  mali' 
gna  imprecatione, aut  certa  uerborum  obmurmura- 
tione, [c  aliquid  non  uulgare  perpetrare  pojfcjn  ani 
mum  induxerint:  cum  Socrate  dixerim,  incantatio - 
nes  effe  uerba  animas  decipientia  humanas, aut  fecun  mbil pojji 
dum  interpretationem,  aut  fecundum  timoris  incuf- 
fionem,aut  fccundu  defis  exutionem : qua  [ane  he  pili 
quidem  facienda  [entio,quum  nullum  effettum  reue- 
rd  naturaliter  producere  queant,nec  ob  id  etiam  [a- 
nitatem  in  morbum  comutare,quanquam  ijs  fepofje 
fdlfo  arbitrentur  uetula,  ateiufcemodi  morbi  d dia- 

0 $ bolo  ? 


itm  non 
pojjc  a La- 
mijs  excanta 
r/.wec  Udi  ni 
fiadxmone 
uel  ucntficif. 
Sub  tit.de  In 
iurijs,alijsq; 
delidis.I. 

ai-tit.ii. 


Li.fS-.defub- 
tii.exer.  m 


ttS  De  prajftigtjs  daemonum 

bolo,conniuente  Deo,ob  horumhominum  incredu - 
litatem,maleq;  conceptam  de  fagarum  potentia  opi - 
nionem,fep  enumero  accerfentur,infliguturq idem 
difium  uolo  de  frugibus,  que  nuUo  modo  incantatio 
numuerbis  aut  imprecationibus  Ledi  pojjunt : fedd 
dcmone  quidetn,Dco  concedente ,uel  ueneficijs.mul 
to  minus  e£  queunt  alio  traduci:  aliam  licet  opinio- 
nem ex  poetarum  uberibus  hauferint  ueteres , ad  nos 
quoque deriuatam . Hinc  celebratur  illa  duodecim 
Tabularum  lex: 

avi  FRVGBS  EXCANTASSBT,  POENAS 
DATO:  NEVE  ALIENAM  SEGETEM  PEL- 
LEXERIS excantando:  ne  incan- 

tanto, NE  AGRVM  DEFRVGANTO. 

Anfam  uero  huius  incredulitatis  pronam  admodum 
obtulerunt  ruftici,  fiducia  m D eum  uiua  minus  con- 
firmati: qui  multifariam  hoc  etia  tempore  fecundum 
eorum  incredulitatem  uexantur  d fatana,ut  alias  lac 
ademptum , alias  [cetum,  alias  fegetes , alias  armentic 
etiam  interemptum  'abamijs  putent:  er  uniuerfam, 
agricultura  rationem  non  ad  benediftioncm  Dei  in 
uera  fide,  fed  ad  meras  anicularum  uoluntates  refe- 
rant • A dijciam do ftifrimi uiri  I VLII  S C A L I- 
G E R I uerba  ad  Cardatwm:Ais  ad  maleficij  effica- 
ciam conferre  malefici  confhntiam:putafri  cuiujfid 
afftttum  agere  in  altu,  quam  m eu  cuius  afjvttus  ejlt 
Neq-  uerum  eft,  ab  homine  homini  noceri  poffeuer 
l>is,  Nam  qui$  iUawm  uerba  docuit!  Non  homo  a- 

liw * 


Liber  fecundus*  219 

Uus.Nam  quis  iUumi  Non  coele  fas  inteUigentid.Qu.is 
enim  cum  jacere  audeat  authoremfafcinii  Ergo  ma- 
lus  d&mon : non  ut  hominem  faceret  potentiore , fed 
ut  ipfum  decipefet  credulitate,  atque  foaum habe- 
ret tum  impietatis , tum  ceterni  exitij.  Ipfe  igitur  agit 
demon:  ftultus  ille  ac  uecors,putat  fuis  fefe  uoci - x 4 

hus agere  . * 

Interdum  porr 6 Empufe exornanda: adbibentur,  Naturalibus 


mfatut£  Lamice,  per  fornacem  mox  fe  euolaturas,  ac\  fatana  La. 
per  aerem  longe  lateq • euagatum  ad  tripudia,  dul-\ml “*• 
cifimx  fympofia,  concubitus  er  gratifimx  rerum 
(feciacula  confidunt:  qu£  tamen  per  infamia  ipfis 
ingerit  ille  nulle  artifex,  ubi  ab  munitione  [omniferi 
omnino  unguenti,  inprofundifmum  lethargicumq. ; 

(omnum  dilabuntur  infci£ . H £C  ne  [omnia  uidean 
tur,  libuit  adducere , quid  folertifiimus  occultarum 
caufarum  indagator  loannes  Baptijh  Porta  N eapo 
litanus  lib.  z.M agi£  naturalis,  fiue  de  miraculis  reru 
naturalium  fcribit:  Adeo  dira,  inquiens,  cupido  ho- 
minum mentes  inuafit , ut  qu£  natura  mortaliu  com 
moditati  elargita  e>%  abutantur, ut  multis  horiynfi- 
mul  co acer uatis  componant  Lamiarum  unguenta : 
qua  quanquam  ipfe  fuperfationis  plurimum  admi - 
fcent,  naturali  tamen  ui  euenire  patet  intuenti : qua- 
que ab  eis  acceperim,  referam . Puerorum  pingue - Lamiarum 
i finem  abeneo  uafe  decoquendo  ex  aqua  capiunt,  in-r 

faiffandQ 


/iW^r, 


Striges, 
ffijloria  me 
morabitis. 


220  De  praft/gtjs  daemonum 

ffiiffkndo  quod  ex  clixatione  ultimum  nouifiimumfi 
fubfidet.  inde  condunt,  continuo  fi  inferuiunt  ufui; 
cirnhac  immifcent  deo  felinum,  aconitum,  frondes 
populneas  cr fuligine . Vel  aliter  fle:  Sium,  acorum 
uutgare,  pentaphyllon,  uerfiertilionis  fanguinem , 
folapum  [omniferum,  cr  oleum;  cr  fi  diuerfa  commi 
fcent,ab  ijs  non  parum  difidebunt:  fimul  conficiunt , 
partes  omnes  perungunt,  eas  antea  perfricando  ut 
rubefiant,  cr  reuocetur  calor,  rarum  fi  fiat  quod 
erat  frigore  concretum.  Vt  relaxetur  caro,  aperian 
turpori,  adipem  adiungunt,uel  oleum  ipfius  uicem 
fubiens,  ut  fuccorum  uis  intro  defiendat,  & fiat  po- 
tior uegctiorfi , id effein caufa non  dubiu  reor.Sic 
~non  ilhm  node  per  aera  deferri  uidentur  ad  couiuia , 
fbnos,tripudia  cr  firmo  forum  iuuenum  concubitus, 
quos  maxime  exoptant:  tanta  efl  imaginationis  uis , 
mpvefiionu,  habitus,  utfire  cerebri  pars  ea  qme  me- 
moratiua  dicitur,  huiufmodi fit  plena : cum  fi  ualle 
fintipfiead  credendum  naturae promtate  fici! es, fic 
imprefiiones  capeffiunt,  ut  fi  iri  tus  immutentur , nil 
noftu  diu  fi  aliud  cogitantes : cradhoc  adiuuantur , 
cum  non  uefiantur  nifi  betis,  radicibus,  cafhneis  cr 
leguminibus . Dum  hic  penficulatius  perquirendo 
operam  nauarem  (ancipiti  enim  immorabar  iudicio) 
incidit  mihi  in  manus  uetulaqucedam  (quas  a fingis 
auis  nofturtue  fimilitudine  Striges  uocdt,  qucefi  pue  /f 
nilorum  fanguinem  e cunis  abforbentffionte  polli- 
cita breuis  mihi  temporis  fiacio  allaturam  refionfa. 


Liber  fecundus»  tu 

iubet  omnes  foras  egredi,  qui  mecum  acciti  erant  te- 
fks:  ffolijscp,  nudata,totafe  unguento  quodam  ualde  _>  / 
perfricuit,  nobis  e portce  rimulis  confficuafrc fopo-  / V t'4  • 
rifrrorum  uifuccorum  cecidit, profundo qf  occubuit 
fomno.fbres  ipfi  patefacimus,multu  uapulattantaq. ; 
uis  foporis  frit,  ut  fenfum  eriperet . Ad  locum  far  as 
redimus,  iam  medeLeuires  fatifcunt , flaccefcunq. •. 

A 'fommo  feuocata,  multa  incipit  fari  deliria,  fe  ma- 
ria montesq ; tranfmeafje,falfa  depromens  refponfa. 

Negamus,  injht:  liuorem  ojkndimus,  pertinaci - 
ter  refrftit  magis.  Haflcnus  loanties  Baptifh.Lamia- 
rum  quoque  unguentum  propemodum  frmile  tradit 
Hieronymus  Cardanus,  quod  mirabilia  uidere  facit  De  Subtn.i;» 
Ndw  er  de  bis  qu<e  nonfunt,  er  tamen  indentur,  ibi  »*■<!«  mirabi 
fermoeft.  Conjht  pmguedine  pueroru,  ut  dicunt,  llI,us‘ 
fucas  fr  apij,  aconiti,  pentaphylli,  folani,  ac  faligine. 

Sed  tamen  dormire  creduntur,  dum  hac  uident.  Spe 
itare  autem  'uidentur  theatra,  uiridaria,  ccenas,  or - 
; natus,  uefks,  formo fos  iuuenes,  reges,  magiflratus , 

imo  res  omnes  quibus  dele  flantur,  quibus  etiam  fe 
frui  arbitrantur,  cernunt  item  d<emones,  coruos,  car  „ 
ceres,  folitudinem , tormenta . Hcec  igitur  funt  uio - 
lentorum  infomniorum  caufa ?.  Hinc  etiam  illas  apio 
uiflitare  ait,  cajhneis,  fabis,  cepis , caulibus,  phafe - 
hsfr  fomnos  turbulentos  cientibus:  fre  magis  per  font  „ 
num  frrri  uidentur  in  diuerfas  regiones,atq ; ibi  mul- 
tifariam affici,  prout  uniufcuiufq;  fuerit  temperies, 
unguento  adiuuante.  Cui  noti  abjimile  ad  inducen- 
dum 


iit  D e praefHs^s  daemonum 

Somniferum  dum  profundum  longumq-  fomitum,  adiungam  hic 
otium'*™  °^cum- rec’  fanin-  loUj,hyofcyami,cicut£,papaueris 
rubei  cr  nigri,laduc£,  portulac£  and  unc.  iiij.  fenu 
fib<£  ktuerfe  unc.). ex  his  omnibus  fidt  oleum ,er  pro 
qualibet uncid  ijlm  olei nufceantur  unc.ij.  opijThe- 
...  baici.Uinc fumantur  unc.ij. ueliij.zrduoru  dierum  , 

fa  turbatia  fubfequeturfomnus.  Eiujmodi  quadam  fhnplicia , 
& auferm-  puta  loliwm,fkba  imuerfa,opmn,  byo friamus, cicut * 
tM-  papaueris  /fecies,folanum  furio fum,  atque  id  genus 

reliqua, naturalium  rerum  peritis  non  omnino  igno - 
ta  mueniuntur,  quibus  mteUedus  uel  aufertur  uel  tur 
batur,ut  qui  ijs  utatur,loquedo,  audiendo  eyreffon 
dendo  amens  uideatur,  uel  in  fomnum  altifiimurn  ai 
dies  etiam  aliquot  pracipitetur:  at  eorum  ufim , cr 
aquas,  uina,  pulucres,  trocifcos,  olea,  alias  cp  firmas 
hinc  conjiciendi  modum,jilentio  inuoluere  malui,ne 
ijs  abutendi  anfam  alicui  fubminijlraffe  uidear.  Per- 
petuo iuuandi,cr  non  l<edendi,anmum  donauit  om- 
nis boni  author  benigni  fimus. 

Hic  obiter  ob  raritatem ,er  rei  quaji  miraculum , 

_ non  erat  pr <etermittendum,opij  efwmTur cis, crmul 
opijfrefics  t0  mavis  Per  fis, tam  ejje  familiarem , ut  nihil  prope 
firPerfas  pmiharius : quod  eo  uorato  je  ualidores  ejje,  mi- 
ufm.  nusq ; belli  pericula  timere  perfuafum  habent:  quem- 

admodum inhis  regionibus, ebrios  quoque  intrepi- 
dius fe  quibufcunque  naufragiorum  er  difcriminum 
fludibus  obijcere  obferuamus.  Quocirca  ubi  exerci- 
tum coUigit  Turca,opio  uniuerfa ffoliatur  terra,  li- 
cet quo* 


Libet1  fecundus. 

det  quotannis  id  incredibili  colligatur  copia  ex  pa-  VMeetf«tt 
pauerefrbo  leuiteruulnerato,  pojtquamcapitapro 4.sa.{0i 
truferit.unde  Udis  aliquot  gutU  emanant,paulatim 
Concrefcentes.  Eius  femine  dpud  Turcds  non  minus 
tara  conferitur,quam  in  his  ditionibus  tritico , prae- 
fertim  Achdrce,  Cdrdchdrce,  Spartadz,  Emetetmdae, 
Grindlijsuicinis  oppidis  Paphlagoni* , Cappado- 
cice  cr  O licite.  Vix  Turcdm  inuenias,qui  opium  non 
redimatedam  fi  unius  affen  udiorem  tantum  pofii- 
deat,eius  dimidietatem  opio  impendet,  fecum  id  tam 
togae  quam  pacis  tempore  collaturus.  Quidam  emi 
efui  affuctfojemel  drachmam  mediam  innoxie  uord  | 
hatpofhridie  ucrb  drachmam  integram  idem  ille  de-u 
gluti)  t citra  ullum  aliud  incommodum,  quam  quod  i 
uelut  ebrius  appareret.  BcUonius,qui huic  nunquam'  tfb.?.  cA.iji 
dffueuerat,  eo  fumpto, nihil  incommodi  fenjit,  quam  Obfcruatio- 
in  uentriculi  orificio  calefactionem,  leue  cerebri  tur - num' 
t>ationcm,crfomnum  inquietiorem.  Tritum  Tur- 
eis in  obijeienda  calumnia  prouerbium  efl.  Opium 
comedifxi:ac  fi  alterius  proimcU  homini  exprobra- 
res ebrietatem.  Optimum  habetur , amarum  ualdc, 
guftu  calidum  ut  os  inflammet,  admodum  pilorum 
leoninorum  colore  fuluum,odore  molefrum  er  gra- 
ne.In  extremo  refrigerandi  gradu  id  defignari,  cum 
infigniter  amancet,mfldmetq-,  miru  eft.  Maffchlah  MdjfchUh. 
tiulgaresTurcje nuncupant,  Aphion  peritiores.  In 
ufu  quoque  habent  puluerem  lUis  diftum  H ciran  Hmm  U*. 
luc:  cuius  circiter  coclear  quiemq^e  fimp ferit,  ni- 
hil h- 


tib.r.  de  ali- 
ment. 

Solani  fttrio- 
fi  radix  ima. 

nana* 

inducit. 

’Lib.4.ca.65>. 
Potui  demeti 
tantis  & C°~ 
p ori  feri  ual- 
de, meminit 
Paulus  Re- 
net.de  regor, 
hb.i.cap.  27. 


Cogreffta  dr- 
inonum mu 
here  imagt  - 
narius. 


Incubus. 


ji4  De  praeftigtjs  daemonum 

bil  loquitur,  at  continuo  ridet,  admiranda  fe  nide- 
re  ratus : atque  hinc  [nos  injUtuit gefhis , ut  mgen* 
tent  omnibus  ffedatoribm  rifum  moneat,  qui  ubi 
admentem  redierit,  fe  his  uel  illis  fuiffe  locis,  er 
mira  uidijfe  rerum  fpefcacula,  dfferit.  Rogati  illi, 
puluerem  cannabinum  efjepleriq-  rejpcnderuntiqui 
qiunquam  ex  Galcm  do  drino. , largius  paulo  fum- 
ptus  caput ftriat,  udporem  furfum  ob  multam  cale- 
fhftionem  mittens:  citius  tamen  fufpicdrer  ex  folano 
furio fo  paratum  effe,  cuius  radice  ad  drachma  unius 
pondus  ex  uino  potam,excitare /pedes  nanas , 'magi 
nesqj  npniniucimdas,docetBifcorides:  fed  duplica- 
tum cum  modum, ad  tres  ufque  dies  mentis  alienatio - 
nem  afferre, addit.  Bis,  cr  id  genus  fimilibm , for - 
tufis  quandoque  utuntur  no  firce  Lamice. 

€f \Binc  iarn  incuboni  fuccuborumq;  laruas  aggre 
diamur,quid  in  his  uer  itatis  fucatur,  jiudiofe  er  la- 
tius inucjligdntes : ut  non  modo  e uulgarium,  fed  er 
prudentium  animis,  femel  hoc  flfe  pcrfuaftonis  fi' 
mulachrum  excutiatur.  Quum  itaq • huius  hcerefis 
maleficio  erprceftigijs  delufe  demcntaUcp  anus,  a 
deemone  fe  comprimi,  incubosq ; pati  arbitrentur , 
hanc  comixtionem,ut  reliqua  propemodum  omnia , 
mere  effe  cx  Ufa  mente  imaginariam, uel  [altem  qua- 
licunque affriilu  titillatione  cieri, accedente  rei  ima- 
ginatione, nec  uer  e congre fjum  fieri,  rationibus  de- 
monjirabitur  euidentifmisiubi  prius  commonuero „ 
nofbris  medicis  morbum  quendam  dici  Incubum,  ab 

incubaiu 


Liber  fecundas.  izj 

incubando, quod  pondus  quoddam  nobis  dormienti- 
bus incumbere,  cr  fuper  nos  confijkre  putamus,  re- 
fyirationem  opprimens,  cr  ob  id  uocem  impediens: 
itd  ut  fi  uclimus  domare,  non  polimus,  cum  fomnijs 
horrendis  cr  imaginationibus  plurimis  nos  abalijs 
inuadiexifiimantes.  Epilepfiam  effie  quidam  fentiunt 
diminutam,  quee  fit  in  fomnijs,  de  qua  Arijbteles  in- 
tellexit lib.  de  Somno  cr  uigilia:  ifreex-rm  Grcecis  sptx X7xf. 
nuncupatur, id  efl  mfiultor,  quafi  aliquis  infiliat,uim 
inferens ,cr  eum  comprimens,  ut  nonpofiit  moueri, 
donec  liberetur  ab  inuafore.  qu.£  figna  ab  imminuto 
calore  proueniunt:  cr  quum  ff  intus  animales  exi^f 
flentes  in  cerebro , ob  uapores  afeendentes  d pituita) 

Cr  melancholia  obtenebrantur,  ita  utuirtus  oppri-i 
matur,cr  uideatur  aliquid grauefibi  inferri  * quod 
tamen  reitera  non  fit.  Contingit  autem  potifiimimi 
re  fu  pino  corpore  iacentc  ,plcrunque  ore  uentriculi 
%it  pituita  crajfia  ler.taq;,  aut  ciborum  concottu  dif- 
ficilium copia oppr effio.  Quum uero fiag£ fint ob fie- 
xum  ut  plurimum  pituitofie,cr  ob  animi affitius  me 
lancholiae , cur  nonfupine  cubantcs,huiufimodi  mor 
bo  erunt  obnoxiae?  atque  accedente  illo  fienfucommu 
ni,  ab  immundi 'fipiritus afiiduafiuggefiione  uitiatoi 
putdb u Ht,fateb untu rfi  uere  fepaf)asejfie,quod  jd- 
tem  uel  per fiomnum  uel  imaginatione  intcnfa  inno  - 
tuit.  ConuenientemhicexlafoncPratenfihifbriani  De  cerebri 
de  ociofo  quodam facrifico  afificnbendd  duxr.ita  nar - morb.ca.i*< 
rat.Nupeirmefacrificus  quidam  me  conuemt.Do- 
' p mme,m- 


tz<S  DepraefKgijs  daemonum 

mme,inquit,  nifi  fuccurras  mi  fero  c r affliflo , aflunt 
Incubum paf  eft,  et  prorfus  perijitabes  me  habet. viden’  quam fim 
fiu/acrifcuf.  emaciatus,  quam  exanguis, uix  tenui  pelle  contegor . 

faeculentus  ejfc  foleo , freciofulus  cr  bene  habitus : 
nunc  foedum  freflrtm  uideor,  hominiscp  inanis  ima 
go.  Quid,  inquam,  te  cruciat , cr  quam  affvflus  tui 
caufam  opinaris!  Dicam, ait,intrepide,  cr  ualde  ad- 
miraberis.Sub  quamlibet  firme  no  flem  ad  me  com- 
meat muliercula  mihi  non  ignota,  cr  pe  flori  meo  iU 
tabitur,  ipfauiolenter  comprimit,  atq-  coarflat  ani- 
mo meo  uias , ut  ogjre  refrirare  queam.  Quin  clami- 
tare cupienti,uocis  iter  procludit,  ut  quanquam  pro 
pauore  nitor  attollere , minime  queam.  Nec  manus 
ad  propulfandam  iniuria,nec  pedes  ad  cape  frendant 
fugam  expedire  ualco.  Vinflum  me  et  affixum  tenet 
Heus, inquam  fubridens, nihil  admirandum  prodicas 
(ex  narratione  incubum  inteUigebam ) merum  efl 
phantafma,  merum  ludibrium.  Nec  plura  moratm 
Phantafna,  inq"it:ludibrium,inquit,profefl6\io  efk 
ita  me  Deus  amet , quo  hifce  oculis  confricatus  fum, 
Cr  quo  hifce  manibus  exercui,  enarro.  Equidem  ui - 
gilans,  mentis  f compos , eam  uideo  coram,  crimu 
dentem  accipio,  conorq-  obluflari,  fed  pro  languo- 
re, metu,  angufiia  cr  impafla  ui,  nihil  efficio . H ac 
derehorfumuorfum  amens  curfitaui,  unumquem- 
libet  percun flans  Jpofret  'ne  fuccureremiferabiliter 
pereunti.  Minoritam  confului,  quem  caUidu  uetera- 
torem  dicunt}ab  bocprof  :nt aneam  opem  fr  orabam: 


Liber  fecuficftTS.  21J 

Jcd  fpc  meafrujiratus  fum  plane,  nuttam  is  fdiute  at- 
tulit: tantum  monebat,  D eum  optimum  maximum , 
quem  iampndem  precibus  fatigaro, , ftrenuc  ador  an* 
dum,  ut  dign  iretur  mfejtam  uexationem  auertere . 

A dij  uetulam  quandam,pro  fima  populari, faga  atq; 
uerfutam.  Hatc  aiebat,  qui fub  crepufculum  diei  jia- 
ti:n ab  excreto  lotio  matulam  obturarem  dextra  ca- 
ligula,&  fore  ut  eo  ipfo  die  malefica  me  inuiferet.  id 
etji  uanum  uidebatur,  nec  parum  me  ab  experimen- 
to abjlerreret religio,  uicttis  tamen  impotentia  ea? 
diuturni  laboris  taedio, tentaui.Et  per  iouem,  accidit 
uaticinium.Venicns  in  domum  meam,  uefic<e  crucia* 
tum  querebatur:  nec potui  ab  lUdaut  preculis  fup- 
plex,aut  contetione  minax  impetrare,  ne  fub  noftcnt 
ad  me  terrifica  commearet:  fed  implacabilis  ue terent 
morem,  afferuat,  femelq;  conftitmt  me  fcedo  angore 
fnficere.  Hominem  huncuix  quini  ulla  oratione  ab 
infania  reuocare:  fed  d fecudo  tertioue  congreffu  hi- 
larior fhttus,  morbum  agnofeere  coepit , cr fanatio- 
nis  tycm fiduciamq-  concipere,  lam  ad  congrejfutn 
imaginarium. 

Primum  hui  tscongreffus  udnitas,  fv.cusf,  aper - c<mtuUm 
tifiimis  atq;  adeo  oculatis  tefimonij ; , ac argumen-  d.tmomact 
to  irrefutabiii  cotmincentur,ji uirgokoc  deprauatat 
imaginationis  fitfeino  agitata , ludibriacp  eiufmodi  ^‘rg°  tefta- 
perpeffa , que  a d.r.noms  initu  corrupta  creditur 
(qualem apud  Hollanaos  ucfh.lem , ex  propria  per  fuL:npnsii 
dftee  cum  hemone  huius  jfurciciei  confefione  frm  - puh  ex  mia. 

p z nus ad- 


p. fymene  do- 
tata fient  o- 
mnes  uirgi- 
nes. 

Deuter.22. 


22t  De  pradftigqs  daemonum 

mis  adiudicatam  fao  ) ab  ob fictrice  pcntd,  uel  alii 
non  indotta  fimina  'mfficiatur , contrefteturqfi  eam 
enim  adhuc  uirginitatis  zona,hymene  nimirum  mu - 
mtam effe  ( fi alioqui a uin  concubitu  fuerit  libera) 
comperietur.  Ea  fiquidem  omnes  uirgines  ab  initio 
dotatas,  obuindasq; a conditore  D eo  fuiffe, contra 
multorum  fecus  contendentium  fententiam  ofkndere 
uolui:  primumq;  generale  Mofisex  Dei  uoluntate 
confilium , de  indicijs  uirginitatis  indubitate  cogno - 
fcendis,  fi  de  uirgine  matrimonio  tradita m Lefie  an 
tea  pudicitia;  fufjncionc  maritus  uenerit, proponam, 
explicaboq ■.  id  tale  eft:  Si  duxerit  uir  uxorem,  accef 
feritq • ad  eam,  er odific cam  coeperit,  qucefieritq ; 
diuortij  occafiones,nonien  pefiimum  ei  obij  ciens, CT 
dixerit:  Vxorem  hanc  duxi,  er  ingreffus  ad  eam,  no 
wiueniuirgincm,uel  uirginitatis figna:  tollent  eam 
pater  er  mater  eius,  er  proferent  figna  uirginitatis 
pueUcead  feniores  duitatis  qui  fiunt  importa.  dicetfi 
pateriEiliammea  dedi  huic  uxorem,quam  quia  odit, 
imponit  ei  nomen  pefiimum,ut  dicat, Non  inueni  tua. 
filiam  uir ginem.  creccebac  fiunt  figna  uirginitatis 
filice  mece.  Expandent  uefiimentum  coram  femoribus 
duitatis,  apprehendenti f fienes  urbis  illius  uir u, ere. 
Quod  fi  uerum  cfi  uerbum  iUud , er  figna  uirginita- 
tis in  puella  non  fu  crint  inuenta,  ducent  puellam  ad 
cfhurn  domus  patris  fui,  obruent q;  eam  ciues  illius 
duitatis  lapidibus,  ut  moriatur.  Ad  huius  loci  expli- 
cationem, er  ut  medias  in  omnibus  puellis  hymena 

non 


Liber  fecundas.  229 

non  agnofeentibus  fatis  fiat,  ac  meuminterim  pro - 
fequar  injhtutu,  breuiter  paucorum  fententias  prius 
annotabo : obiter  deinde,  qu.e  d me  in  hanc  rem  ob- 
feruatafunt,  ddieclurus . Ad  hunc  modum  feribit 
Auicenna : Ante  uiolationem  puelle  'uirginis  funt  in 
folio  matricis  panniculi  co  texti  ex  ucnis  er  ligamen- 
tis fubtilihus  udae, ortis  ex  omni  parte  eimquos  per 
rimpitmas,cr  effluit  quicquidm  eis  eft  [anguinis. 
Item  Almanfor:  Os  uirginis  confhrUhm  eft,  er  ru- 
gofum  tcrmYugis  colli  uirgulares  nente  texuntur , 
fubtiles:  que  quando  corrumpitur  uirgo  ,rumpun - 
tur,<zrprceditt<e  dilatantur  rugte.  Hymenis,  in  hu- 
mani corporis  exquifitadiffettionc  incomparabilis 
ANDREAS  VESALIVS,  leuiter  ex  Arabi- 
bus m hec  uerba  meminit:  Arabum  nonnulli  quinq- 
numero  uenulxs  in  medium  longitudinis  uteri  cerni- 
tis diffundi  afrruunt,  er  dextraru  uenarum  ora  cum 
jfhiftrarum  oris  conniucre,comittiq ac  ab  illis  puel 
larum  hymena  conflit ui  docent,  uenarum  huc  perti- 
nentium copiam  centonem  nuncupantes . Explica- 
tius de  eo  feribit  do  di  fimus  medicus\lo annes  Guin - 
terius:  V teri  ceruicem,  digitis  in  eam  in  fertis  ,feca- 
bisad  os  ufque,fi  uenerem  experta fuerit  mulier: 
alioqui  digitos  haud  ita  facile  propter  hymenaei  im- 
pedimentum inferas.  Nam  ccruix  membrano fa  ex 
mufculis ipfius textura conniuet.  Qu£ ut difnmpa- 
tur,  prima  coitio  acerrima  eft.  Intra  muliebre  pu- 
dendum,/i  ue  in  uteri  c eruitis  medio,  engion  efl  ( ait 

p 3 A lexan- 


Li.  ;.fen.  «. 
trafl.i.  ca.  i. 
Hymen. 


Li.j.Fabric* 
Hum.  corp. 
cap.j. 


Lib.  1.  Inftit. 
Anat. 


Lib.  I.ca.24, 
anat. 


led.Cii.5j. 


2?©  Deprrefttgtjs  dcsmonum 

tib.i.  antiq  Alexander  henc  ditias,  cr  Oelius )fiuehymen, intc - 
gricatis  ueluirgmitatis  argumentum.  Ex  uero  ner - 
uafaifitedigitur  exilitas , uenuUs  difberfx  tenuibus , 
quam  primus  conii eUat  congrejjus . Virginei  fiqui - 
dem  locelli  artiifiime  circunqua  cj;  fub  coriaceis  caru 
eulis  nymphe  nuncupatis,  membrana  hymene  Grue- 
tis ditia  muniuntur,  qua  primo  infultu  difrupta,  i le- 
narum uteri  orificia  hic  intexta  definentiaq-  fangui- 
nem  fundunt , menfiruim  uuigo  appellatum . Vnde 
twptis  uirgimbus,  prima  concubitus  notie,  ex  huius 
membranee  uiolenterruptee  uenulis  f anguis  proma* 
nat:  cuius  lituris,ut  uirginitatis  uel  uirginaliim  notis 
j tefli  busfi,  ti  ntia  quibus  teguntur  uel  incumbunt  lin 
I teamina , coram  magiftrdtu,fufficacibus,coniugesq} 

\ uiolata:  antea  pudoris  zona  ftifo  infimulantibus  ma 
ritis  expandi  ojkr.diq-  iubetMofes . Hoc  quo-p  mu * 
nhnentum  cognouit  author  caminis  uuigo  triti : 
j . Ejhnxgiu  n crimen,  perrupere  uirgi ais  hynen.  c 

onc  nominis  uaiidiorent  argumenti  propofi ti  e fi ertienem, 

fe  u pijkrwn  cunctis  feculis  memorabilem  hic  ex  Suida 

f! ',}r'na.  ile  Wreuibus  contratiam,  afcnbere,  uifum  eft  no  inutile, 
tutat; et  m.i  jEairababePQno  tempore mjtmiams imperium ob- 
n < femper  itwcbxt,Ci  at  quidam  inter  ludaos  princeps, Theoco- 
fm  i. omine.  Hic  cum  familiariter  admodum  uteretur 
l\cu-  Wgentario  Cbrijhxno,  cui  nomen  erat  Philippo,  qui 
hs , maxime  \pfum  crebro  ad  amplexandam  Chrijlianatn  religio- 
conirti  ni-  Lem  bortLlkdtur:  tandem  ingenue ficffns  efi,  fe  nihil 
yubitare  quin  l E S V S , que  nos  Cbrifium  colimus , 


Jfrrimtati 

Jtr.u 

JClctln  locas 

expleatur. 


mvnne-  me- 
moranda o 
mu  ibus 


duos. 


, 

Liber  fecundus.  2jt 

isjjtquemfacri  nates  mundi  Seruatore  prtdixerut: 
ueritm  fe  anima  inducere  non  poffe,ut abdicatis  qui- 
bus nunc  apud  fungentis  fungitur  honoribus,  nomen 
fuu  I E S V Chrijh  det.Vtaute ita  de  IES  V Chri- 
fb  crederet,  fcnon  folum  ftcroru  uatu  oraculis  per Z 
fuafum  e(fe:fed  my ferio  quoda,quod  dpud  lud.tcos  iit? 
arcanifimis  fcriptum  adferuatur,copertum  habere J 
idcp  huiufmodi  effe:Mos  erdt  olim  dpud  gctem  ludai 
cum,  quo  tempore  tedcs  fdcrd  in  H ierofolymis  exta- 
bat,uiginti  duos  perpetuo  fdcerdotes,  quot  fcilicet 
lingu£  Hebrdicce  elementa , er  Veteris  tejhmenti  li - 
bri numerantur , habere:  cr  quoties  deco  numero 
unus  aliquis  mortem  oppeteret,mox  alvum  in  defun- 
di locum  allegar  e:  alledumq-,  m codicem, qui  ad  eant 
rem  in  aede  feritabatur,  cum  illius  ipfius , tum  paren- 
tis utriufque  expreffo  nomine,  referre,  notatis  etiam 
jym  dc(undi,tum fuffvdi  diebus.  Cum  itaq ; quo  tem-1 
porc  lefus  Chrijlus  in  hidnea  uerfabatur,  necdim  ta-\ 
menfefe  prodere,  ueramcp fi  dem  propalam  docere ^ 
cocpiffet,mortuus  effet  quidam  ex  dido  facerdotunti 
nuntero : nec  pofl  multa  ac  uaria  fuffragia,  duijpiam  l 
fatis  idoneus  effet  repertus, qui  in  illius  locum  afferi-  \ 
beretur:  tandem  propojitus  eft  lefus,lofcph  fabri  (ut 
aiebant)  filius, tanquam  homo  aetate  quidem  iuuenis , 
c£terum  er  uita  er  moribus  er  dodrina  in  primis 
commendatus. dtquehoc  fuffragio  ab  omnibus  de- 
mum approbato, uifum  ejhnatrem  eius  in  confeffim 
drccjfere  ( pater  enim  obierat ) cognofcendorm  no - 

p 4 minrn 


Mciria  pojl 
partum  & 
mortuum  Io 
fiphu  uirgo. 


232  De  prseftfgtjs  daemonum 

piinum  gratia,  qu£  in  codicem,  ut  didum  efo,defcri' 
bendd  effent.  lUd  igitur  dccitd,  er  de  filio  eiusq ; pa- 
tre fcdulo  interrogata , rcffondit:  fe  matrem  quidem 
I E S V effe , atq-  tpfum  peperiffe . Ndin  eius  rei  te - 
(ksfibi  effe  eas  mulieres,  dU£  cum  pareret,  prcefeo 
'Juiffent.  patrem  uero  mUum  illi  in  terris  effe : quod 
pex  me  ( inquit ) quibus  uultis  difeite  argumetis.  Dum 
1 enim  uirgo  in  GaliUa  agerem,  angelus  Dei  in  do- 
mum, in  qua  uer  fabar,  ingreffus,  non  quidem  dor- 
mienti, fed  uigilanti  mihi  nudabat, futurum  ut  e Spi- 
ritu fando  parere  foliu,iubebatq;  nome  illi  I E S V S 
indere.ltaq ; uirgo  cum  effem,per  eam uifionem  con- 
ccpi,peperiq;  IESVM,p  emanens  uirgo  in  hunc 
ufquediem.  His  auditis,  facerdotes  iubebant  adeffe 
fidas  objktrices,  easq ; fmma  cura  explorare,  an 
etiamnum  uirgo  effet  Maria.  llUuero  cognita  ueri- 
Itate  ex  ipfa  re,  affirmabant  eam  uirgmem  effe.  Ad - 
‘hienerunt  quoque  (zrilhe  mulieres,  qu£  forte  fortuna'’ 
£ adfuerant  parienti,  conjfexerantq ; edentem  infm- 
Jem,  qu.-e  er  ipfe  attefhbantur  filium  eius  effe  I E- 
S V M.  Quibus  rebus  attoniti  facerdotes,  denub  ro- 
gabant Mxnam,ut  Uber^profiteretur , quibus  effet 
editus  ille  parentibus,  quo  ea  ipfa  parentum  nomina 
poffent in facerdotum album reforre.  ibirurfus Ma- 
ria: Ego, inquit,  reuera  eum  peperi:  uerirn  nullius 
con  fcia  patris  in  terra , audiui  ab  angelo  filium  Dei 
effe.  Filius  efl  igitur  meus,cr  D ei.  Sacerdotes  ergo 
cum  h£c  inteUexifjhit , in  allato  codice  ferip ferunt 

h£cuer - 


Liber  fecundus.  ?jj 

batcucrba:  Eo  die  mortuus  efl  flcerdos  iUe,  iUis  na-) 
tus  parentibus:  cooptatus  fi  efl  pro  illo  faccrdps  conii 
muni  omniu  n cfirumfuffragto , I E S V S,  filius  Da/ 
uiui,pyr  Marite  uirginis. Porro  hic  codex  c templi  cr1/- 
urbis  excidio  k primatibus  inter  ludeeos  viris  magno 
fludio  ereptus  efl,  afferuaturq • in  Tyberiadc,  c rei 
Tandem  fubqcitautbor,fehcecab  ijs  audiuijfe,  qui  e 
Philippi  argentarij  ore  intellexerant. 

Cceterum  iUa  ob  firmari  membrana  orifleij  uteri 
oflium  feu  uirgmitatem , eo  hic  demonflrare  proli - 
xius  fht  fententia : quod  id  non  infinite  fortis,  ufus 
atque  exiflimationis  do  ftifiimi  pier ique  medici  infi- 
cientur.quum  tamen  in  quatuor  puellis  me  id  obfer - 
uaffe  ob  incumbentem  nece flitatem,  uiuis  adhuc  ocu 
latis  fi  te f ibus  comprobare,  non  fuerit  difficile.  Pri- 
me-, circiter  odo dccim  annos  nat.e,in  duitate  Gra - 
uienfi, chara  mihi  patina,  ualida  haec  mcbranula  [an- 
guinis faburradiflendebatur, tumebat  fi  cum  ingenti 
doloreiquam  quu  ex  litura  k uiuo  colore  aliena,  uno 
in  loco  putrere  ludicarem , vellicans  leuiter,  aperire 
fiuftra  nitebar:  ea  tamen  pofica  perrupta  ffonte,co' 
p tofus  profundebatur  f anguis , unde  paulatim  conua 
luit.  Ad  alteram  pueUam  extreme  Craneburgi  de- 
cumbente, matrance  uicina:  cum  ob  fictrice  accurren- 
tes,eam  gefhre  uterum  uno  ore, foetus  patrem  quoq ; 
denominantes,  acclamabant  (iUa licet  interpofito 
etiam  iuramento  contradicente , ac  feuirum  nuquam 
admiflffe fiber  ius  affirmate ) ufqueadeo  huic  uterus , 

p S s potifii- 


Tn  facerdote 
cooptatus 
fuit  Itjits. 


Hymene  mu 
ititas  e/Je  om- 
nes uirgines , 
contra  mul- 
torum medi- 
corum opima 
nem  proba- 
tur. 


2?  4 De  praeftigtjs  daemonum 

potifiimim  in  dextro  uentris  inferioris  Utere  protu - 
berabat.Adhanc  quoque  uocatus,  re  apud  mulieres 
er  obfktricem  deffoerata,eius  fcilicet  partus  dolori- 
bus intolerabilibus  in  tertiam  feptimana  notie  diufe 
per  durantibus, cum  aliqua  urine  fupprefiione,uigi- 
lijs  continuis,  er  appetitus  deiedione,  partem  afife - 
dani  fecundum  artis  legem  crpofhiUntem  nece  fi  ita 
tem  trado,  ubi  tam  ualide  ob firmatum  illud  muni - 
mentum  compcri,  ut  ne  fubtilifiimi  etiam  foecifli 
cufoidem  ufefuam , praeterquam  in  oris  uefecee  ex- 
tremitate  huic  annexa  admiferit  ( quemadmodum  in 
fuperiore  quoque  contigit ) tametji  diligenti  mda- 
gine  circumquaque  tentaretur.  Re  autem  penitius 
intro  foeda,  penfeculataq; , quum  puellam  hanc  an- 
num  agentem  uigefimumprimum , ferina  utnuffa , 
florida  uiuidaq ;,  conjlitutionis  prorfus  fangimee, 
antea  expurgationes  menflruas  nunquam  fcnfiffe y , 
preter  leue  paucarum  fUUamn  indicium,  qua- 
tuor  ante  annis  matre  de  funda,  intelligerem:  ea- 
rum partium  uenarum  orificia  magis  hic  intror - 
fumreferata,  hunc  in  ea  etate , temperamento , ni- 
te ocio  ( fartricula  etenim  erat ) er  anni  uerno 
tempore,  efferuefeentem  profudiffe fanguinem , a- 
pud  me  collegi.  Itaque  anhelitum  puelle  compri- 
mere iubeo , retrudis  didude  cruribus,  quo  magis 
f fymenisin-  uirginitatis  cufivs  tefiisq;  tenax  pellicula  renitere * 
yfio.  tur,  atque  ueftigio  imprejfo  in  medio  eius  a peri- 
neo uerfus  uefice  cotium , er  iujh  utrinq;  reli- 

floin- 


Liber  fecundus. 

&o  intcrfUtio , chirurgum , ob  cafus  illi  inauditi  rari - 
fctfow  tremebundum,  ut  raforium  mei  nominis  nau- 
fragio imprimeret  adhortor,  ac  reiterataob  neruo - 
fam  crafoitiem  bis  fedione,fupra  odio  [anguinis  atri 
libras  paulxtim  pro fluxiffe , tejhbvntur  plures  ma- 
tron£.  I n eo  decubitu  eam  ad  tertiii  permanere  diem 
propter  haemorrhagiam  iubeo , licet  fe  mox  ab  inci- 
jione  maximopere  lenatam fentiret,  de  nulla  debilita 
te  ob  largifoimam [anguinis  tanto  tempore  extra  ae- 
nas in  ijs  partibus  retenti  effluxionem,  conqucjh, 

"Elatis  inde  huius  eliiuiei  reiiquijs , aqua  hordei  cum 
meile  rofaceo  fyringe  inietta,  poli  tertium  diem fu<e 
rejhtuebatur  libertati,uaktudinem  pedetentm  con- 
f emuta  inculpatam, ut  uicejhno fecundo  die  pojl  in- 
cijjonem  legitme  coeperint  fuere  menfes,  fuum  de- 
inde feruantes  naturae  tenorem.  Similem  cafum  re- 
cenfet  Antonius  Beniuenius,  quanquam  membrana 
tlac  omnes  praemuniri  uirgines  ignoravit,  quum  di- 
cat,naturalia  feminarum  interdum  claudi.Siquidem 
munimenta  illud  uni  homini  in  multis  uirgimbus  ob- 
feruatu  diffeile  cft,qunm  raro  ft  obuium,  fi  quando 
uenanm fatigutnem  menfruum  fundentium  orificia 
introrfm  puellis  forte  referari  contingat,ac  reliqua 
excrctionis  uia  hoc  fcp anento  praecludatur,  ita  nar- 
rat ille  ■:  Incidit  in  manus  no  foras  puella  qu<edam,iam  ascauli* 

matura  uiro , iam  plenis  nubilis  annis, cui  naturalia  a.  x3. 
ipfa  clauderentur.  Q U£  cum  ego  huiufmodi  ma- 
lum curaturus  infpiao , membranulam  quandant 

uideo , 


Afexand.Be- 
ned.  Iib.2. 
Ana.cap.’4. 
Hymen  me- 
br ani}  alias 
fraffior,  alus 
naliaior,  tu 
ftFaone  opus 
ft : alias  fra- 
gilior. 


Dcpraeftigijsdsemomjm 

tiideo,  qua  ipfius  uulua  ori  opponeretur.  Quare 
duabus  linei*  ititer  fcfe  tranfuerfis  eant  incido , jfa- 
timq;  tanta  ac  tam  ingenti  impetu  nigrior  materia 
profluxil,ut grande  lumen, quod  tuncminifkr  admo 
uerat,  extinxcrit.  Mcnfcs  enim  praeteriti  intus  tene- 
bantur,qui  er  dolores  etiam  fingulis  menfjbus  exci- ' 
tarent.Ttm  reliquum  curce  ex  aliorum  ulcerum  mo- 
re profequutus,haud  multi s pojl  diebus  puella  ipfam 
faiidm,zr  coniugio  aptam  relinquo. Hac  ille.  P roxi- 
maadhcechy eme, quum  puelLc  odio  circiter  menfes 
natce  urina  impeditius  fluerefnifuq-  hyme  promine- 
ret, uteri  orificio  filiolam  carere  fuffncata  mater  in- 
do dia, eam  mihi  o ffert  infindendam:  ego  aticula  ca- 
pitello membrana  hac  circimfcripta,  er  ueficce  colli 
extremitate  ojknfia , matrem  redlius  inftitui:  er  quid 
ad  eliciendum  liberius  lotium  faceret,  edocui.  Prae- 
terquam quod  in  quarta  uirgine  quoque  certifiAme 
tegumentum  illud  folidifiimum  cognouerimfia  pudi- 
tifiimis  mihiq;  familiaribus  matronis,  qua  hoc  pudi - 
titia  munimentum  prima  admifiione  obferuarunt, 
idipfimpudica  collatione  re fcmi:ha,omnes  uirgines 
eo  donatas  effie , ex  feminis,  quibu ficum  familiariter 
er  occulte  hac  de  re  contuliffent,  fe  inteUexifie,  uno 
quo  q-  affer  uerunt  ore.  Alias  duas  iam  nuptui  collo- 
catas, ab  obfktrice  perita  fedtas  etiam  noui.  mem- 
brana interim  alias  crafiiore  firmiorefi , alias  tam 
ualidautfedlioneopus  fit,quafdam  tenuiore  fi-agi- 
Uorefi,  hic  obfeptas  efje^minime  dubium  eft:  plerififi 


Liber  fecundas.  437 

ttiamputrefcere  eam  ex  humorum  afftuxu,  er  ex 
morbo  perrumpi  conjht. Exemplo  id  tefhtum  facile 
fecerimmerim  noneftnoftri  iriftitutiftongiorem  hu- 
ius argumenti  hic  contexere  telam. fatis  fitindicafje, 
imo  apertas  ojkndiffe  rationes , quibus  fuccuborum 
incuborumq-  falfitas  detegitur.item  Mofis  locu  non- 
nihil explicuijje , er  medicis  anfam  fubminijlraffe, 
membranam  hanc  oculatius  obferuandi : cuius  qui- 
dem uitiatie  prius  nomine , uxorem  fecreto  arguiffe 
non  immerito  maritim,olm  memini. 

Si  quis  iam  prcefi-xdior , ad  illam  Mofis  fen  tetiam  Gener.  6. 
mihi  obtrudendam  confiigiat,  Quod filij  D ei  ad  fi-  Loafa 
lias  hominum  ingrefiifunt,  atq ; bce genuerint  poten' 
tes  er  celebres  uiros : er  hinc  cum  multis  alioqui  do-  ingreju  fnnt 
dis  uiris  infirre  jhidcat , daemones  pofje  mulieru  con  fih  au  lw- 

cubitu  fi-ui, atq;  gener arr.huic  AugujHni  Steuchi  Eu  muuim‘ 
gubinfepifeopi  Kifami,uerbahcec,  quibus  errorem  ca. 
hunc  [olide  refaUit,oppond:iUud,  inquit,  reijcicdum  de  Perenni 
feparanduq-  a natiira  daemonum  uera,  er  pene  inter  phlIofop' 
fibulofos  daemones  cefendu,  quod  no  modo  e noftris 
quiddfied  etiam  prophana  pbilofophiac  proftffores 
plericp  fibi  pcrfuaferiltyde  filijs  iUh<sDci,qui  dicutur 
apud  Mofem  filias  horninu  uidifie,  accifosfi  m earu  Gener  s. 
cupiditate , ex  eis  filios  genuiffc:  qui  quum  dicantur 
Hebraice  Nephilm , ab  Hebraeis  nejcio  quibus ,er  Nefad'm' 
noftris,  qumetiam  externe  philo fophis,  daemones 
crediti  funt,  qui  partem  diurnam  atque  humana  mi- 
jhm  habuerint,  fuerunt  fi  multi,  filios  iUos  Dei  an- 
gelos fu - 


ejs  Depraffrgtfsdajmonuni 

tit.  t.  c*p.j.  g€las  fUfyictiti:  e quibus , cum  multis  Hebrais,  tofe- 
phus  m fua  deantiquit.  ludaic.  hijloria.quc.n  tamen 
Zonaras  hijkricus  excufa,  quafi  angelos  iUe  appet- 
ierit filios  Setb,  ut  Deo  place  ites,  cr  angelorum  ui- 
tam  cernulantes.  Fuerunt  et  alij  in  ea  opinione,ut  La- 
dantius:  uideturq;  antiqui  fimus  errore  libris  Mo- 
fisnon  rette  inteUedis  hauftus . Siquidem  perbibet 
Plutarchus,?  ythagoram,  Xenocratem,  Platonem , 
Cbryfippum , fuperiores  Theologos  jequentes  cre- 
didifje,  demanes fuijjc  hominibus  quidem  robujUo- 
rcsMiribusq;  longe  procellentes,  diuinitate  ( inquic ) 
habentes  neque  fynecram  neq;  puram,  fed  cum  ani- 
mo natura  cr  fenfu  corporeo  contundam,  uolup ta- 
tis cr  Ukoris  capacem  Hoc  etiam  credidit  Athena- 
goras philofopus  Cb riftianus,  I ujUnus  item  idem  phi- 
lojbphus,cr  Tertullianus,  omnes  ambiguitate  uoca- 
buli  dudi:  arbitratio,- , filios  Dei,  angelos , purosq * 
deos , genitos  excis:  alij  drmones,  alij  heroas  uo- 
/feroesunde  cantes  eos , av»  ri  spurcft  amoreillo  quo  illi  filij 
didi.  Dei  in  feminas  exarfiffent , filiosq ; eximie  uirtutis 
Cr  audacia  genui fient,  que dm  Cratylo  etiam  retu- 
lit Plato,  cr  Athenagoras  in  legatione  feribit:  Simi- 
lis quoq;  conditio  fuit  angeloru.  Etenim  cum  omnes 
eifent  liberes  voluntatis,  alj  in  ea  qua  creati  a D eo 
fuijfent  conditione  permanferut:  alij  naturam  fuam 
CT  conditionem  uiolauerunt.  Is  ergo  daemon  mate- 
ria:, cr  formarum  qu.e  funt  in  ea,  imperator  ext/fit, 
CT  caeteri  qui  cx  his  circa  primum  aethera  uerfantur. 

Scitis 


Liber  fecundus,  t$p 

Scitis  autem  mhil  abfque  tefimonio  nos  prcedicare, 
cwm,  nitamur  ditiis  Prophetarim,  illi  igitur  dearne 
uitti,  er  in  concupifcentiam  prolapfiiis  autem  ne* 
gledlor  er  prauus  circa,  reru  fibi  creditarum  curam p 
eft  muentus . Ex  his  uero  qui  in  uirgines  exarserunt , 
natifunt  hi  qui  Gigantes  funtappdlati.ltaque ange- 
li iap  fi  de  coelo , circa  aerem  er  terram,  prohibiti 
dcmceps  ccehm  repetere , uerfantur ; animi  quoque 
Gigantum  circum  mundum,  bacille . Tertullianus 
quoque  eadem  feti  fit.  Q ttee  quidem  dodiores  melio- 
rcs.fi  theologi,  quibus  filiorum  Dei  notior  fuit  ap- 
pellatio, nunquam  dmj fent:  non  Hiero ny mus , non 
Augujnnus,non  Gregarius  Nazanzenus,  nonpru - 
dentifiimus  Cbryfojlvmus . Nec  difficile  e fi  erroris 
fontem  agnofeeremee  durum  probare,  folitas  facras 
liter  as  filios  Dei  nuncupare  diledos  ilii.,  iUimfi  co- 
lentes. Vt  de  ]fracle:Ex  Aegypto  uocaui filium  meu.  FihjDtijmi 
A m Exodo -.Filius  meus  ijracl.  i nPfalmo  quo  a-  cla - °fe?-n- 
ra  exi  fit  diffir entia,  cum  homines  funt filij  Dei,  er  MaXi;4' 
cum  nonfunt:  Ego  dixi,  dif  efiis,  cr  filij  excelfi  om-  PfaJ.su 
nes:  uos autem  ficut  homines  moriemini.  E cceeofi  ...  . 

dem  filios  Dei  cr  homines  appdlat : fed  filios  Dei,  ***  *** 
quia  creati  ab  illo, fidi  fi  udut  dij, futuri  fi  fi  Deu,  co 
luerint:  homi  nes  aute,  in  terrena  fragilitate  delapfi , 
regis  calefis  imagine  denigrata.Tales  erat  iUi  eluuio 
nis  tepore  filij  Da,  bona  progenies  ex  Setb,qu<£  c&~ 
tnijh  cu,  filiabus  hominujfcilicet  corruptifimis  fimi - 
nis,  qu£  ficut  uxor  Adam,  deinceps  fi  firme  omnes , 

fiemari- 


240  De  prseftigtjs  daemonum 

fic  maritos  fuos  corruperuntunde  corruptiores  filij 
nati, origo  mali, [anguinis  pij  cum  impio  commijho : 
proptera  nati  beUicoji 6 fuperbi,  contumeliofi.  H ac 
funt  ueriorafa  natura  non  abborrentiaicum  illa  non 
abfint  a fabulis  poetarum.  Nec  natura  fieri  pote  fi, 
nec  affentiiur  pbilo fophia,ffiritus  corpore  nudatos j 
amore  [eminarum  capi,  aut  ex  eis  generare  potuijje. 
Habet  enim  fontem  fuim,cr  inferiores  ortus,cupidi 
tates:  fi  defit  caufa , defit  effetius.  Vbi  non  funt  mem- 
bra genitalia,  non  eft  amor  coeundi.  Vbi  non  efl  ci- 
bus cr  potus,  non  efifberma.  vbi  non  fuit  queren- 
da fucccfio  er  propagatio, non  adhibuit  natura  cu- 
piditate generandi.  Sicut  fi>  iri  tus  nudi  fitire  aut  e fu- 
rire non  poffunt,fic  ueneris  libidine  nequeut  inflam- 
mari. Abfurdum  quoq-,duo  efjegenera  daemonum : 
tu/m  ipfos  angelos  lapfos  in  concupifcentifi  tim  ani- 
mas Gigantum.Tuerunt  cmm  Gigantes  bomines,nec 
ex  hominibus  fiteiedi  funt  damones : neccafus  eorum 
fuit,  quod  exarferint  in  amorem.  Erunt  igitur  fi.hu- 
lofi  damones,tam  quos  libido  rapuiffet,  quam  gene- 
rati ex  eis.  Tales  erunt,  quales  H etior,  Achilles , 
Aeneas,  Hercules,  ex  hominibus  er  deis  nati , apud 
poetas.  Hac  Augufiinus  Steuchus.  Se  amore  captos 
effe  mentiuntur  damones,  ut  amentes  uicifiim  femi- 
nas m officio  artiius  confringant,  ardenter  anima' 
rtm  perditionem  depereuntes. 

Quod uero  peculiare  damonis  prius  cum  uiro, 
deinde  cum  muliere  congreffus  figmentum  commen 

tentur 


Liber  fecundas.  i 4 t 

tentur  nimis  imprudenter, ac  argumententur  ab  fur - 
de  admodum  plerty  Theologi  (ut  Mattei  malefica- 
rum architefti,  Uenricus  Infhtoris  er  lacobus  Spren 
ger  ordinis  Vradicatoru , [acne  pagina ? do  dor  es  er 
b<eretic£  pefhs  mquifitores,  atq-  Martinus  de  Aries 
theologfx  profiffor,  dc  huius  fhrin<e  alij ) eundem  fci 
licet  daemonem  uiri  [celerati  prius  fuccubum , ejfici 
mulieri  deinde  incubum:  femen  fi  uiro  antea  adem- 
ptum, mulieris  inde  fimi  in  ipfo  adu  infUUari , atque 
h 'mc  prolem  concipi , prdgignifi:  n<e  id  ridiculum  ni 
mis  uidetur , quam  quod  multis  debeat  confutari  ar- 
gumentis. Hoc  folummodo  dicam:  lUam  feminis  ex 
[anguine  et  ffiritu  temperiem  generationi  aptam,  m 
ordinatis  a Deo  locellis , extra  propria  conceptdcu- 
la,qualicitnq-  praecipue  traslatione  corrumpi  er  in- 
terire. Neque  hic  credendum  Alberti  fcbcliajhe , 
quafi  per  [eranum  referenti  fi  femen  emiffum  ad  ter- 
ram poneretur  ad  matricem,po fiibile  ejfct  quod  con 
ciperet:  ofiapius  contingere,  quod  in  balneo,  ubi 
uirfperma  emittit,muliere  prajentejpfa  tanquam 
iii  coitu  concipiat,  quia  matrix  e fi  maxime  attracii - 
ua,&  femen  adhuc  uigens,  nec  exhalatione  impo- 
tens, atque  ideo [ceki/ni  produci  pojfi,  idfi  exprrien 
tia  comprobatum  e ffe.  Nam  fi  femen  fuper  faluidm 
effunderet  fihs,atq-  ftluiam  hanc  aliquis  comederet, 
tum  exilio  femine  generarentur  in  uiri  uentre  files. , 
per uomitum expellendi.  Abfurdiorabxc  funt, er 
mndaciora,  quam  ut  logiori  refutatione  indigeant  s 

q idemfii 


Traft.  &tfa 
perft. 


De  eode  dtc- 

mone  faccuJ 

bo  & incubo 

abjUrdunz 

cjmmndam 

T.>eologom 

cirgnmentii. 


Lib.  de  for- 
mat. hom. 
ca.  1.  dc  Ge- 
ner. embrfi. 


242  De  prapfl/grfs  dacmdnum 
\dem fit  rcfponfum  feminae  habitati  in  uicinia  Auer» 
rois,  quifcribitexm  iureiurando  confemtffe  ,'qi.bi 
infente  conceperit  femine  ex  balneo  attrafto , quod 
projudifflet  lafciuiens  maflurebator. 

Nec  dubium  ejl , alios  mihi  Auguflinum  hic  de 
SLife  if.de  Ci-  incubis  daemonibus  obiefturosjta  flcnbentem:Quo - 
«it.  Dei  c*.  niam  creberrima  fana  efljnulticp  fle  expertos  ,uel  ab 
**•  eis  qui  experti  efflent  ( de  quorum  fide  dubitandum 

non  efe)  audiffle confirmant,  Sytuanos  er  Faunos, 
onum  Cuper  quos  uulgo  Incubos  uocant,  improbos fepe  extitiffe; 

mulieribus , cr  earnn  appetiffle  ac  peregiffe  concubi 
Gcnefim.  tum:  er  quofdam  deemones,  quos  GaUi  Dufios  nun * 
j.  cupant,hanc  aflidue  immundiciam  er  tenture  er  efe 
fecere, plures  talesq;  affleuerant,ut  hoc  negare  impu- 
dentiae uideatur : non  hic  temere  aliquid  audeo  diffe- 
nire,utrum  aliqui  feirxtus,elemcnto  aereo  corporati 
(nam  hoc  elementum  etiam  cum  agitatur  flabello, 
flenflu  corporis  tafiuq ■ fentitur)poflint  etiapati  hanc 
libidinem , utquomodopoffunt , flentientibus  femi- 
nis mifceantur.  Hac  paru  aut  nihil  fecere  cotra  nos , 
intelliget  is,qui  cum  noftris  rationibus  fuprd  uddu- 
ftiSy exaftius fmgula  difcufjerit,expenderitq-.  Qu£ 
tnim  rumore  acceperit  iUe,dutaxat  recenfet,nec  cer- 
ti aliquid fhtuere  audet. & fi  demus , feiritus  aliquos 
elemento  aereo  corporatos  effle:  minime  tamen  hinc 
fequetur,ab  aereo  corpore,cum  eo  quod  contempe- 
rata quatuor  elementorum  permixtione  confiflit,  nat 
turakm3uel fimilem  ei  qui  inter  paria  terrena  magis 

contenh 


Liber  fecundus.'  24* 

iconteinperatione  imbuta,  contingit  corpora , exerce- 
ri  congreffum.  Praeponderet  itaque  hic  ratio  ? & 
ueritdtis  robur. 

De  Satyris  illis Jalac&us  quietia  obtrudatur,  CT 
eande  cu  Syluanis  er  Faunis  ratione  habent,  an  ueri 
fuerint  daemonesiquid  in  Atticis  ferip ferit  Vdufanias , 
breuiter  adijeiam.  Equide  ( ait ) de  'Satyris  qui' nant 
fint,ut  aliquid  certius , quam  ab  alifs  traditum  fit  co- 
gnofccre,fmguU  ex  multis  funi  percunftatus.  E uphe 
mus  Car  tandem , uir  non  ignobilis , haec  mihi  recens 
fuit:  fe, cum  in  Italiam  nauigaret , uentorum  impetu 
in  extremas  Oceani  oras  delatum: ibi  multas  effe  infu> 
lasdefertas,qu<c. ab  hominibus  agrcjhbus  incolutur. 
ad  alias  infulas  appellere  nautai  noluiffc,  quoniam 
antea  in  eas  appulfi,d  quibus  tenerentur  incolis,  non 
ignor arent: fedtuc  etiam  praeter  eorum  uoluntatm 
tfmpefhtc  eo  adattos , infulas  d mutis  Satyrides  ap - 
pe UariiincoUs  ruffos  effe,cr  caudas  non  multo  equi - 
nis minores,  infra  clunes  habere.  H os,  ubiprimum 
hoffites  fenfiffent , eucfbigio  nkUa  edita  noce  ad  na- 
uim  concumjfc,  ac  mulieribus  quae  in  naui  erantjnd 
nus  iniecijje.  mutas  utro  paucfclttos,  mulierem  Bar- 
baram in  infulam  expofui(fe:in  quam  Satyri,  irruen- 
ies,non  taniu  eamquoe  natura  uir  is  expojita  e fi, par- 
tem, fed  aliam  quamlibet  petulanti  fime  appetiuiffe. 

De  Satyro  quoque  animali  haec  feribit  Ant.Sabcl- 
licus:Ex  Athenis  Sylla  per  Theffaliam  e r Macedo - 
tuam  ad  mare  defeendit , mille  cr  ducentis  nauibus 

q 1 exDir- 


Satyrides  in. 
fuU. 

Satyri. 


Ii  ).nEnc«.5« 


$44  pfacftigtjs  daemonum 

exDirrdchio  Brundufium  tranfmiffurus.  Vroximi 
efl  D irrachio  Apollonidis  circa  hanc  Nympheum . 
Sacer  ibi  locus  uirenti  coUe  ac  pratis ,qu£ fontes  mul 
tifariam  irrigant , Hic  fub  id  tepus,quo  Sylla  eo  eunt 
exercitu  uenerat,Satyrum,  animal bu/mano  ore,at<p 
ea  forma  qua  pingitur, fomno  preffum , atque  ita  ca- 
ptum,locorum  accolce  ad  Syllam  uindum  perduxe- 
runt.ibi  haud  una  uoce  interrogatus, quis  effet , muU 
tisq ; uaridrum  Ungudrmi  peritis  ad  hocipfim  adhi 
bitis Janturn  uodferatus  dicitur:  uoxq;  afpera  ex  eo 
profeda,inter  balatum  er  hinnitum  media.  Sylla  re- 
ligione, tattus,  datis  comitibus,  qui  eu  infolitudinem 
de&ccrent, miffim fieri  'mperauit.  Animalia  etiam 
fuiffe  quee  Satyri  dicerentur , feribit  Hieronymus  in 
uita  Bauli  primi  heremitceieosq ; locutos  ejfe,  er  ra- 
tionis officia peregiffe.  Refert  quoq- , Satyru  quem- 
piam Antonium  quondam  allocutum  fuiffe,  er  genti 
lium  errorem  in  fe  colendis  animalibus  damnaffe\af- 
firmatep  unum  uiuum  olimproduftum  m publicum, 
Z?  mox  ad  Confhmtinum  principem  defiinatum.  H is 
addit  tamen,diab olo  facillimu  ejfe  Satyri  imaginem 
Trafl.de  Su-  er  nomen  affumere.Apud  Strabone  iitde  leginius  de 
perfi.  ( Satyris, Silenvs, Bacchis, er  Tityris,quos  ( inquit)  d<e 

monas  quofdd,deorumq ; miniftros  Citretas  nucupat, 
jlhifto  incubi  Nec  folum  (inquit  Martinus  de  Aries  theologus  ) 

twlimbuT  dPUl^  male ficos,  fed  et  circa  alias  probas  mulieres  ac- 
probi*  aeci-  c^dit  haec  'incubi  W.ufio.  Nam  ex  facerdotis  cuiufdam 
in»  relatu  accepi,hoc  tempore  ipfi  in  confefione  releua. 

tumfuijfe 


. Liber  fecundus,  m 

pimfuiffe  k quidam  proba  muliere  nupta , cui  fepc 
in  [omnis  uidebaturffe  reucrd  fuper  iumenta  equita- 
re  per  campos  cum  alijs : atque  ita  euagando  fuper 
aquam,coire  hominem  cum  ea,  cr  mtenfam  in  aftu 
feperfentire  uoluptatem : er  hoc  fepe  ci  accidiffe 
phqntalUcejUufaone  deemonis  manifeftum  efl.  Vnde 
Auguftinus  fuper  Gencf  I lia  enim  que  accidiffe  ut 
quidam  recordarenturjn  quorundam  animaliu  cor' 
poribus,aut  falfa  facla  narrarentur,  aut  illufaonibus 
demonum  hoc  in  eorum  animis  fattum  efl.  Si  enim 
contingit, ut  quis  in  fomnis  fallaci  memoriarecordd' 
rctur,fe  aliquid  fiiijfe  quod  non  fuit,aut  feciffe  quod 
non  egif.quid miru  cfl,fa quodam  tujb  Dei occultoq ; 
iudicio  fanantur  demones  in  cordibus  hominum  tale 
aliquid  poffei 

Deluforij  adultcrij  exemplum  his  accedat,appri'  ^ulterini 
me  ridiculum.  Mercatoris  cuiufdam  uxor  circiter  fex  congretfw  tl~ 
*uel fepte  miliaria  d Vuittemberga , Slefaa  uerfus , ab r fafo  diubo. 
fente  negociationis  cauft  marito,  peculiare  folet  ad' llca' 
mittere  concubinum.  Contigit  itaque  marito  peregre 
agente, amafaum  no  diu  redire:&  pofl  curatam  cuti' 
culam,uenereamcp,  perattam  uelitationem,ut  uideba 
tur,horamatutinafapecie  picee  affumpta  momento , 
concubinum  infidere  promptuario,  ac  cocubitne  his 
uerbis  ualedixiffc.hic  tuus  fuit  amafaus,didlofa  citius 
euanuiffe,nec  redijffe  unqua.  Vuittemberg.e  ab  exi'  Iomne 
mio  ecclefaafk  id  accepit  infagnis  dodtriiueuir  lodU'  th0dmmedi 
nes  LITHODIVS, medicus  exceUentijfamus, ac  cm. 

q $ collega 


*4$  DcpraffWgifs  daemonum 

collega  mihi  fingulari  necefiitudine  coniunttus. 
Nullo  ergo  modo, ait  Cafiianus,credendum  efi,fpiri- 
tuales  natura  cum  feminis  carnaliter  coire  poffe. 
N an  fi  hocaliquado  poffiet  fieri,  quomodo  nunc  uel 
nunquam  uel  rarouideremus,  aliquos  ex  eorum  con 
cubitu  de  mulieribus  ab f que  uirili  femine  nafci  i cum 
pr£fertim  confiet,  eas  libidinum  fcrdibus  delcdari 
admodum,  quas  proculdubib  per  femetipfos  potius 
quam  cum  hominibus  exercere  mallent,  fi  illud  ullo 
v «de  nodo  effici  poffet?  Nec  item  immerito  do  Hi  fimo 
SuLtfi*.  4 P hilofopho  er  medico  lulio  Scdligero  libet  cum  fto- 

Carciexwc.  macho  excipere,  qu£  de  d&nonunt  coitu  pfellus  e f- 
55;  • fudit.  Quare  cum  Iamblicho  concludamus:  Qu£  fa- 
ti, de  Myrte  fcinati muginamur,  pr£ter  imagmamenta  nullam 
y'JS'  habent  aftionis  er  effentu  ueritatpn. 

Hinc  confiat,  cunilas  quoruncunque  hifhrico- 
rum  ^narrationes,  commixtionis  eiufmodi  phanta- 
fiic£  zr  diabolic£  figmentum  comprobantes , ut  fa- 
hulofas , ab  omni  ueritate  excidiffe , optimoq;  iurc 
peffirn  ire : er  uel  ab  alijs  primum  fuiffe  chartis  ii- 
lacubum  it  litas,  uel  ex  aliorum  relatu  a facile  credulis  deinde 
tnoneappro-  tranfferiptas , er  ad  pofkritdtcm  traduftas: 
ruomtSfa  c[Mn{m  aliquas, ne  filetio  eas fepclijffefhdio  uidear, 
btdofe.  hffi  lacoldignxbor.  Hanc  deferibit fabulam  Boethius 

hifioricus.  In  Marrea  regione,  uti  ex  his  quirem 
TCjt  n.  t }jdnc  ccnjfexerant,  accepimus , nuper  pueUa  nobi- 
lis formo fafi  auerfataconiugium,  inuentaefigra- 
uida ; Parentes  cum  fiupratorem  quaererent , faffit 

efipuctU 


Liberfecundus.  147 

tf  puella,  no  ile  dieque  fecum  formofifimim  cu * 
hare  adolcfcentan , nec  fe  fcire  undcueniret.  ltti t 
tamctfi  parum  fidei  rcffonfo  adhiberent , tertio  die t 
" indice  ancilla,  cognofcentes  illum  adeffe , cum  ten- 
dis ac  facibus  fubiid  ingrediuntur  referatis  foribus; 
horrendum  monftrum , er  fupra  humanam  fident 
terribile , infilit  complexibus  conlf  icantur . Ac- 
currunt  ocyus  uicini  ad foedum  ffetiaculum,  atque 
hter  iUos  facerdos  probat <e  uit#,  nec facrarum  li* 
ter  arum  ignarus  , Euangelium  beati  loannis  cum 
recitaret , eoq-  peruemffet , Ef  Verbum  caro  fatium 
ejl:  dtemon  ajfortans  cubiculi  tetium , incenfafu- 
pelletiilejbidore  emijfo  horribili  ahijt.femmapofl 
triduum  peperit  monftrum  undequaque  affetiu 
foedum , er  quale  unquam  in  Scotia  uifumnonefi; 
quod  objktrices , ne  in  familite  dedecus  feruaretur,  Pfychetueli- 
extrutia  pira  exufferunt.  Huic  fimile  admodum  ufi°  ufnfre* 
cjt,  quod  de  Venerea  Pjyches  uelitatione  cum  for - 
tnofo  deo’  Cupidine , qui  alijs  uenenatus  ferpens  Lib  5>)deAg 
er  feuifiimd  befiia  d.cebatur , feribit  Apuleius.  uoaur» 
quare  etiam  eandem  ueritatis  opinionem  iure  me- 
retur. 

Aliud  idem  Boethius  recitat,quod  fuo  tepore  etid 
contigit  anno  14.86.E'  Phortea  afiuario  cu  folueret 
in  Belgicam,tanta  uis  uentoru  ac  maris  nauim  qufn-  ^ 
dam  affixit,  ut  uclis , malo , cceterisfi  qu£  ad  nauis 
tutelam  adhibentur,  fiatiis,fola  immines  fubmerfio 
cxjpe flaretur.  Exclamat  nauta,  hoc damonumeffi 

q 4 fatim. 


14?  IBepraeftigffsdaemonmry 

fa{him,quod  prceter  temporis  rationem fitfiquiderq 
fub  ceftiuo  foljtitio,qudm  maxime  ea  Oceani  partem 
tranquillam  effe.  Cum  diu  ficqueflus  effiet , auditur 
Si  uerti  hoc  uoxmuliercuhe , que  ex  imo  nauis  accufat  feipfam 
fit,potmt  m-  confuctudinis  cum  demone iam  multis  annis ; ac  t:m 
‘no pati  irn^i  demum  innauiab  iUo  fabaciam  fe  fuiffe  fatetur,  ob 
nanti:  &tt  idq rogat,ut  quando  perniciem  afferat  omnibus,  fo- 
cautius  om-  fo  dedatur  mari. Ea  cum  lachrymans  exponeret,ade- 
Ti-r  ^eampT  ratfort^ facerdos,quihortatus feminam  ad  p oeni  tu- 
fiea  a d/mo-  dtnem,cr  ut  de  Deo  no  dcfperaret,admonuit.  Sic  illi 
ne  fuiffe  exci  lachrymis,  fufpirij$,animiq;  dolore  peccatu  horruit, 
^am  inter  im  nubecula  quedam  e nauis  fentina  expirans , 

& fetore.  fono, flamma, fumo,  foetore  prodit  demonem.  Cuius 
reccfju  pacata  tempejhs , omnesq-  cum  rebus  fuis  in- 
fperato  falui  in  portum  uenere.  idem  exifhmauit 
Merlmum,  cuius  maxima  adhuc  fama  ejl  in  Anglia , 
fic  genitum  effe.  Hinc  quilibet  palam  uidet,quantum 
hifce  miraculis  fidei  debeatur.Vt  autem  rerum  men- 
dacium collatione  clarius  eluceat  ueritas,  ridicula  il- 
lius fuperfUtiofe  cetatis  commenta  de  Mer/mo,  uelut 
- de  Cygno  quoque,iUinere  ex  V incentio, non  pigebit. 
Ab  eo  narratur,  Vortigerhum  regem  confilio  capto 
Li.  ii.  Hifi.  qujd  ad  pui  tuitionem  facere  deberet,  iufiiffe  acciri  ar 
tifices,qui  turrim  forti f imam  extruerent.  Sed  eunt 
eorum  opera  tellus  abforberet,fuafum  ejl  regi,  ut  ho 
minem  fine  patre  inquireret,  cuius  fanguini  lapides 
er  cementum  confpergerentur,quafi  eo  modo  flabi- 
le redderetur  cementum,  Inuentws  igitur  adolefcens 
*"  . v M erlinus 


«a.30, 


Liber  fecundas.  za$ 

Merlmus  nomine,  qui  cum  matre  adducitur  coram 
rege,qu£  itlu  ex ffliritu  in  hominis flgecie  conceptum 
effle  fatetur.  Malinus  hic  multa  obfcura  reuclauit , 
cr  futura  prodixit.  Apauit  enim , fub  fundamento 
e ffe  lacum: fub  lacu  duos  latere  dracones, quorii  unus 
rubeus  populum  Britonu,alter  uero  albus  Saxonum 
defignarekzT  uter  eorum  in  conflidu  alterum  fupe-r 
raret,uaticinatus  efh  atque  Aurelium  Ambroflnim, 
deuido  Hengifb,  cr  combufb  yortigerno,  regnatu 
rum.  Ex  Helimando  idem  h£c  refert:  In  Cqlonienji 
dioecefi  farno  fum  cr  immane  palatium  Reni  flumi- 
nis fupereminetjluuamen  nuncupatum:  ubi  pluribus 
olim  congregatis  principibus, inopinato  aduenitna- 
uicula,quam  coUo  alligatam  cygnus  argentea  trahe- 
bat catena.  Inde  miles  nouus  cr  incognitus  omnibus 
exilijt,  cygnus  eu  nauem  reduxit.  Vofka  uxorem  du- 
xit miles , liberosq ; procreauit.  Tandem  in  eodem 
palatio  refldens,ej  cygnum  inffliciens  aduentantem 
cum  eadem  nauicula  cr  catena,  fhtim  in  nauem  fe  re 
cepit,nec  teijus  eji amplius:  progenies  autem  eius  in 
hunc  ufque  dian  perfljlit.  Hoc  exemplo , fp  iri  tuum 
quoque  fleri  cum  feminis  co  ngreffim, defenditur:  cr 
ex  eo  figmento  in  arce  Cliuenfi  (ubicyr  altiflima  tur 
risuetujb  conff  icitur,  Cygnea  nuncupata,  in  cuius 
fiftigio  cygni  flmulachrum  uoluitur ) antiquiflimis 
tapetis  intexto,  originis  iUuflriflmorum  ducum  Cli- 
uenflum  uetujhtem  deducunt:  quemadmodu  poten - 
tiflmorum  regnorum  cr  cldrifimarum  familiarum 

q s initia 


Merlini  bi- 
foria nel fa- 
bula . 


Lib.4. 

Iuuamcn. 


Cygnus  nani 
cula  argetea 
trahens  cati- 
na. 


Cygnea  twr • 
ns  Cliucnjis . 


Obfcura  cla- 
ri f.  familia* 
rum  mitia. 


aj*  Deprseftfgtjs  dasmonum 

initia  eiufmodi  adornari  lenocinijs  folent , ut  diuini * 
tatis  aliquid  ijs  incffe, citius  perfuadeatur.  Ex  Gau- 
frido  Antifiodoro  eiufdem  fidei  miraculu,lib.i.iderti 
iUe  Vincendus  fcribit,  harrans  decanum  quendam  fit 
cerdotum,cum  forore  ducis  Burgundia  regi  Sicilite 
R ogerio  defponfuta,  aliquandiu  im  eo  regno  inkabi - 
tafje , qui  fe  rem  ibi  comperiffe  admirabilem  certifii- 
tne  affirmaret:  iuuenem  uidelicct  quedatn  fhenuum , 
C?  natandi  peritum,  circa  notiis  crepufculum  luce 
futue  in  mari  balneafje,  & mulierem  poft  fe  natan- 
tem crinibus  apprehendiffe , tanquam  ex  focijs  ali V 
quem  qui  eum  mergere  ucllet.  Quam  aUoquens , ne 
tterbum  quidem  extorquere^ potuitquare  opertam 
pallio,  domum  duxit,  cr  tandem  in  uxorem  folenni- 
ter  accepit.  Increpatur  aliquando  a focio,quod  phan 
tafma  amplexus  fitifjet,  expauefcens , gladio  extra* 
flo  coniugi  minitabatur, fe  filium  quem  ex  ea  fufce - 
per  at  interfetiuru,nifi  ipfa  loqueretur,  fuamq ; fate- 
retur originem.  Q ux,  V<e  ( inquit ) mi  fero  tibi,  uti* 
lem  perdis  uxorem,  dum  me  effari  cogis. Tecum  mati 
fiffemiac  in  rem  tua  effet,  fi  miuntiu  mihi  filendum 
permifijjes,  Nunc  autem  me  pojlhac  npn  uidebis:  cr 
t uefligio  euanuit.  Puer  autem  adoleuit , cr  marinum 
coepit  frequentare  balneum,  Tandem  die  quodam  co 
In  traft  it  V<m  multis  puerum  in  eifdem  flutiibus  occurrentem 
Lami)  s & rapuit  phantaflica  iUa  mulier.  Vlricus  Molitor  LL. 

g>hy Ionicis.  D otior,  puerum  hunc  cLemonem  fuiffe  in  pueri  fpr- 
\na  apparentem,  cr  matrem  fuccubm,  dmonium 

fcilicet. 


Liber  fecundus.  x?i 

fcilicet , arbitratur : militem  item  incubum , er 
Merlinumex  matre  delufa  daemonis  artificio  fuppo- 
fiticium.  At  mihi  fabules  erunt  De  daemone  [ac- 
cuba gratifiimes  omnium  formae  adolefcentem  iru 
fejhnte, memorabilem ex  Boethio  hijbriam  etiam 
comperies  libro  huius  Operis  quarto. 

Dekfianis  huius  zr  fallacia:  diabolicae  duo  adhuc 
exempla  adijcid,ex  illujlri  philo fopho  francifco  Mi 
randula.  Agno  «i  ( inquit)  uiru  nomine  Benedirtum 
\ Bemam,  aetatis  annorum  feptuaginta  quinque,  eun - 
demq^facerdote  ex  his  quosprcfbytcros  uocant , qui 
armis  plus  quhn  quadraginta  cum  daemone  familiari 
fub  forma  feminae  iUi  ajfociato  concumbebat,  info- 
ru  deducebat,aUoquebatur,adeo  ut  ajhntes  qui  nihil  r, 
siidebant,  eum  pro  fatuo  haberent.  Vocabat  autem  demon,  am* 
illam  Hermelinam,quaji mulier  effet.  Alium  quoq-,  ju/acerdot*. 
Pinnetum  (ait)  nomine  noui,qui  ad  ortoginta  et  am- 
plius annos  peruencrat,cum  daemone  alio,  quimulie 
bri  forma  ei  uidebatur , uocabatq;  eum  Ylorinae  no - Pinnetiama 
mine,  plus  quadraginta  annis  uenercas  uoluptates 
cxercuiffe.  Sed  is,  dum  haec  feriberem,  uiuebat:  alter 
poenas  iam  dederat,  confeffus  arcana  j e in  facrificio 
nonprotuiiff:,confecratumuero  munus  mulierculis 
ad  uenefxcia  prabuiffe,pucm  [anguine  exuxife,atq; 
alia  eiufmodigrauiafcelera,tormentoru  tamen  ui,ne 
iocum  fuiffe  credas.  Atq;  hacc  aliak  plura  ( ait  Car- 
danus,  pojl  eorum  recitationem ) f ueltem  adijeere, 
4b[urda,uiro(fc  ta graui  proferto  indigna  funt,ac  ua i 

nater  ab 


t^z  De  praeftigrjs  daemonum 

na,  er  ab  omni  rdtione  aliena.  Primumfi  ex  ipfiuf 
exemplis  illum  cofutare  licet. nam  iuuencuU  itLe  uel 
uero,  uidebantur  corporo,  cum  non  effent:  quod  non 
folum  fenfibus  c r noturali  rotiom  repugnat  ,fed  etid 
Seruotoris  outboritoti.  Si  enim  non  folum  uifus , fed 
ctiom  tadus  hoc  modo  decipi  potejl , CbriJH  didunt 
nihil  concludit  oduerfus  Thomam.  Sin  autem  corpus 
fidum  illis  uidebotur,  quod  otrocius  poterat  effe  tor 
mentum,  quam  uclut  damnatu  d Mezentio, cum  mor 
tuo  concumbere i Horret  animus, mens  fhipet,ubi  ta- 
lia cogitat.  Sed  uir  alioqui non  imprudens ,er  nimiu 
quorundam  Platonicorum  figmentis  addidus,  mo- 
nachorum mendacia,  uulgi  famam,  muliercularum 
nmiasfibellasq-  aureo  afino  dignas, fandis  philo fo- 
phitc  fermonibus  immifcuit,  totamq. ; artem  fcedifii - 
me  conjfiurcauit,  nec  Peripateticus mfquam,  nec  fa- 
tishac m parte  ChrijHanus:  nec  Platonicorum  cele- 
brium,,e  quorum  grege  fe  unum  fore  exiflimauit,  pta 
citis  confentiens.Eo  igitur  fidum  efl,ut  dele  dare  po 
tius  ledores,atcfe  allicere,  quam  ferio  tradare  quic- 
quamuifusfit.  Sed'zr  beatus  Augufiinws  d tamab- 
furdis  narrationibus  fi  abftinuiffet,  licet  forfan  pau- 
ciores habiturus  ledores,  grauioris  tamen  uiri  opi- 
nionem affequutus  fuiffet  apud  eruditos.  Sed  ea  fuit 
feculi  labes, ut  plurimi,  uelut  nunc  de  regno, fic  gran 
dioribus  medacijs  decertaretiqua  iUe  uir  fandus  pro 
neris  accipiens, ac  quafi  cemulatione  gentiliu  figmen- 
tormfibrisfuis  inferuit,ita<fc  illi  tatm  fidei  habeo , 

. ' quantum 


Liber  fecundus* 

quantum  fe  oculis  uidiffe  tejhtus  ejl:  m alijs, minime. 
I m enim  conjht  unicuique,  maiorem  talium  narra- 
tionum partem  fibulo fameffe.  Sed  unde  tata  incre- 
menta tam  abfurdis  deliramentisjam  pene  diflu  ejl . 
A uaricia  ip forum  quibus  inquijitio  talium,  iusq-  eat 
puniendi  permijjim  ejhuanitas  ac  fhlticia  delinque - 
tium,nouitatis  defiderium,w  ignorantia  caufarum , 
euentuimcp  naturalium.Hcec  Qardanus.  Meo  tamen 
indicio  fac  er  dos  er  Pinnetus  a diabolo  ittufi  fiierut, 
qui  mentem  utriufq-  ita  uitiarit,in  illoru  phantafiam 
iUapfus,qua  imagine  mulieris  'rnbuit  perpetua,  qua 
illi  ualde  dele  flati,  facilius  induci  potuere. 

R ifufane  excipiendum,  quod  in  hac  rem  quidam , 
meprtefente,  coram  potcntif  imo,  eodemh ,•  pruden- 
ti fimo  Principe  narrabat:  famulum  fcilicet  diluculo 
nuperrus  concefiffae,ut  equos  mature  domum  e cam 
'jis  reduceret:  atq-  in  agro  quamdam  eiufdcm  pagtfa- 
minamvtalefacij  infimulatam  inueniffe;fup'mo  decu- 
bitu prpjlratam,cui  iricubuiffrtdcemb,  Ad  hac^qule- 
ffdmfaiffet  damonij  forma',  fcifcitabatur  Prificdpsj 
Refpohdit  alter:  Canis  nigri:  ttic  ludi&Tdrttijfa&di, 
prxJHgids  er  uulgi  opinione  fdlfe  irridens  Princeps i 
Jgnorabdm  diabolumcdni  nigro  fimile ejfe dit:aho_ 
profaflo  mentis acumine,quhn  uulgdres  cenferefo- 
lent.  Nec  dubito, mulier  e iUdm  tunc  temporis  'etiam- 
nvm  m leflo  decubuiffe:  er  jimulachrurn  hoc  rujlico 
dfatanafaifie  obieflum , ad  finiflrm  de  ea  conceptus 
opinionis  confirmationem.  Vberior  equidem  fuifb-> 
\ didjn 


k?4  De  prafHgtjs  daemonum 

dio,  mfcedifiimo  ludibrio [a  huius  commixtionis  ne* 
gotio,ut  quum  omnis  illa  fugarum  turba  fc  ea  uitiari 
confiteatur unaquaque  fuum  certo  indigitet  no* 
mine  procum, fi  huic  congreffui  nihil  ine-fje  ucritatfc 
obtinuero  , promptius  uniuerfa  illa  phantafmatu,  da» 
moniacorum machina  collabatur , u tritas  eluce fcat 
clarius, diaboli  regnum  eat  peffim  altius,  emunio  in 
populo  ChrifHano  citius  raiafcatur,  inuiolatiusq; 
conferuetur. 

Caterum  ut  tandem  hunc  fabula  atium  fnire  oc- 
cipiam,quemadmodim  ha  Lamia  nec  longiori  pere 
grinatione,ldbore  aut  ffudio, corrupta  mentis  dotiri 
tum  cum  magis  [celeratis  conquirunt ; ita  nec  ullos 
habent  libros, quorum  adminiculo  in  fua  profifiione 
infituantur, promoueanturue:  nullas  etiam  praferi * 
ptas  coniurationim formulas,  quas fequuntur : nui - 
lum  adhac  annulo  incarceratum,  aut  cryfhtti  folidip 
tateobfeptumdamonem,in  fuum  mini  fer ium , ue- 
lutplerique Magi,  circumferunt:  corruptam  uariji 
imaginibus  ab  immundo  ffiritu  ingeftis,  phantd 
ZdmUrttdo  folummisdo  do  doron  uenerantur  ©“  colutih 
flor , corru-  cui  ut  plurimum  propenfius  conffi , mifsre  decL 
pta.  phanta-  piuntu.r,  ac  in  perniciem  ruunt  Nec  quidem  pra» 
fi*  ’ ter  uulgarem  morem  quicquam peculiare  oh  indolis 

crafidan  cr fbintuum  inhdiiitatem  poffunt,  queet 
tamen  damoni  ob  tenuitatem  fubtilitatemque  erit 
facilimum.  Et  fi  fufiinuero,  nufquam  ditiarum  no- 
bis Lamiarum  mentionem  in  uniurrfis  fieriBiblijs 


Liber  fectmdus. 

picris:  non  firtafiis  facile  conuincar.  Neq;  etiam  de- 
luforum  horum  monftroru  fanationem  refituticri.cj' 
pratermififfet  Dei  filius  in  terris , Ji  eo  tempore  di- 
ra hac  fauijfjetpefis . 

Quod uero ha maleficiu, aut, fi mauis^eneficiuj  jndic»Ur#, 
etiam  fine  contaftu  inferre  pojje  credantur , cim  ali * quibus  fin  e 
quo  eius  excremento  cui  nocere  debet  maleficiu  (eu-  con*ac'i'*  fi 
iufmodi  e fi  urina, fiercut,fanguis, capillorum  cr  un - ex,n/^ant 
guium  prafegmina  ) atque  h£c  generaliter  includi  uejanafemu 
membris  canis, fimilibus  aliquo  modo  his  quorum  in  »*• 
homine  funt  partes  aut  excrementa , claudiq;  offe 
mortui  hominis, ac  in  illius  nomine  fepeliri,  alta  qui- 
dem in  u e fibulo,  alia  in  uijs  crucis  firmam  habenti- 
bus, aliam  torrentibus : cumbona  ueniameiolm 
heri  crpraceptorisuenerandi  Agrippa (quiexhif-  Agrippa 
ce  nugis  librum  confarcinauit ) h<ec  mere  inania  efje,  btrus&pra  „ 
adeocpridicula cum  Cardano  libere  affero,  atqfifa-  ™ 
tanainfindu  m ufum  uocari:  quafi  aliquid  hic  pop  Li.ij.de  Sui» 
fent  res  prorfrn  inefficaces,  friuoUq- , quo  a fedeji-  til* 
gnatum  id  quod  apparet  malum,  a damone  conflru- 
£tum,uel  alias  Dei  occulta  uoluntate  aut  natura  ui - 
tio  natum,  credant  non  fana  femina:  poti  fimum 
quwm  eas  noua  imbui  uirtute,  ex  inepta  uel  blafphe- 
ma  aliqua  admurmuratione,  aut  imprecatione  ma- 
ligna, falfa  perfuafion  e opinentur. 

Quod  etiam  res  uiks,aut  noxia  pharmaca  alicubi  Rei  uiUt  an 
recodita,ex  i/nteruallo  trdfcenfa  autpraterita , noxa  pharmaca  im 
inducere t uel  ex  difmflifiintQ  etid  jfaao.ccu  neruo 

N Cmijja  pojfi  nocere. 


Primi  2.  par 
tisrqu;eft.  i. 
ea.i.i J.  9.  io. 
tf.12.13.r4.if. 
ubi  uaria  in 
lianc  rem  le 
giintur  exe- 
pla:multaite 
fuptrftitiofa 
& impia  p ei* 
totum  fpar-. 
f»  librum.  * 


Dcpraeftigtjs  daemonum 
emiffa  excuffaq^  molent  er  fini  in  eos  quos  petunt , 
nonmUi  arbitrentur  etiam  infignes  et  do  (ii  uiri,non 
mihi  fit  uerifimile.  Si  enim  ingenita  ueneni  uirtute 
eiufmodi  infertur  uirulentia,eam  quofcunq • uel  tran 
frendentes  uel  praetereuntes  ferire  necejfe  efl.  Secus 
autem  experientia  er  res  ipfa  docet  Sin  uero  quibus 
male  uolunt  iOe  uetule,fohmmodo  hedmtur : non 
ueneni  halitu  continget  noxa,fed  maleficii  ratione.li 
porro  nihil  eatenus  poffe,  iam  demonfirauiiquum  ta 
nien  nocumentum  hincfubfequi  uideatur : reliquum 
efiutab  ipfo  fatana,exDeiaffenfu,ob  hominis  Ude-* 
di  'mcredulitatem,uel  etiam  ut  hic  ipfe  cum  lobo  pro 
beturfidipfum  excitetur,  lileeflquiexccecat,  muti U 
latck.  interim  huic  anui,  qux  materia  uenenofam  uel 
qualemcunq • aliam  fepelijt,id , ut  dixi,  quod  ab  ipfo 
perpetratum  eft,uel  alias  contigit,  ita  in  mentem  fin 
miter  fuggerit,perfuadetq-  dcemon,utdfefhttu  effe 
iUa  credat , affer atq-.  Atqui  ea  diaboli  ludibria  ut 

plurimum  uim  fuam  fortiuntujr  ex  impia  hominum 
credulitate,  qua  in  eiufmodi  potentiam  daemonis  con 
fentiunt.  Enimueroji  ferpens  fub  oftij  limine  repo* 
fitus  fcecuditatem  amoliri  potuit,  ut  in  Maleficarum; 
malleo  legitur:  cur  in  illis  regionibus  ubi  ferpentum 
numerus  domos  peruagatur,  non  omnes jkrile fiunt 
ftmince?  Si  quoque  olla  in  fundo  putei  arcis  recondi - 
ta,ad  congreffum  reddere  potuit  impotentem  quem-' 
dam  Comiteicur  non  omnes,  ex  cornum  puteo  aquam 
ufurp antes  elanguerei  At  organa  generationi  defti- 

natapne* 


Liber  fecundus.  ijr 

' nataprapedijt  damon  ( id  quod  uarie  ratione  na- 
turali potefi  ) donec  oUant  coticremajfet  male  credu 
lus  Corne.',  tum  ckftitit  itte  damon : quo  'm  frlfam  de 
Uctuld  opinionem,Comitem  reliquosq;  pertraheret . nuboli  de- 
Sic  quoq;  in frliu  (fi Ucra fit  hijtvria)  fpecie  in  ope - quo- 
rariit  'mfilire  potuit  damon,atq • eo  de  tepore  in  ope - 
rarij  forma  uerberare  matrona s,  ut  infontes  taquam  * 
maleficij  reae,  hinc  tandem  cum  iudicum  periculo  cr 
mimarum  pernicie,  ad  fuppltcium  cogerentur.  Nec  ,un 

fcopdaqua  intinttd  a muliere,  z?in  aere  jparfa ; poteTi  excita 
pluuiam  accit:  fed  daemon,  ut  fuprd  dixi , ex  praco-  re  Lanua. 
grata  aerii  ccnfhtutione  colludens.  Ut  illam  his  ludi - 
brijs  demetatd,in  officio  drttius  detineat  Eade  ratio 
ne  funt  reliqua  eius  artes,  dolofaq;  attiones,  et  iiifri - 
tuta  in  Malleo  fparfim  cnarrata,exaftius  difcutieda . 

Si  quadam  fvrte  in  Africa  funt  uoce  er  lingua 
effafeinantium  familia  ( ut  tradunt  ifigonus ; Me-  Qua  ecai-tte 
raphodorus  er  Solinus)  qua  fi  impeiifius  pulchras 
cafu  laudauerint  arbores  ,fegetes  latiores , infantes 
amoeniores,  egregios  equos,  pecudes  paftu  cultuque  potatote  l* 
opimos,  emoriantur  repente:  ueleiufdem  etiam  ge- 
nens  forte  exifrunt  in  TnbaUis  er  lUynjs , utlfigd  lt 

nus  adijeit, interimant cp  quos  diutius  intueantur, ira- 
tis  potifiimiim  oculis, m quibus  fitigulis  pupillas  ( au - 
thdre etiam  Cicerone ) habeant bi/nos,crbocmahm 
fentiant puberes:  aut  fi  quoq^mueniantur  frrtafiis 
eiufdem  fortis frmina  in  Scythia,  quauocantur  B y- 
hhia,  tejk  Apollonide:  uel  in  Ponto  genus  Thibioruj 

' t ficui 


Hui* 


ai»  t)c  praeftigtjs  daemonum 

ficu  ter  multi  alijeiufde  natur£,authore  P hilarcho] 
qui  eorum  notat  etiam  prodit, in  oculo  fcilicet  altero 
geminam  pupillam,  in  altero  equi  effigiem:  nec  ecf- 
dempojfe  mergi,  ne  ucjk  quidem  dcgrauatos . fme 
quoque  haud  difmile  ijsgenut  pharmacu  in  Aethio 
pia  comperiatur, ut  refert  Damon,  quorum  [udor  ta 
bem  cotadis  corporibus  afjirat:hor'u  caufani  priua - 
iib  " e*  2 im  rc^lt  natura  m quorunda  toto  corpore 

t .7.  ct.  2.  ocuns  uencna  genuijje,  ne  quid  ufqud  mali 

exigeret, quod  in  homine  non  effet.  Atqui  hcec  rara, 
crquafi  miraculo  priuatis  quibufda  irrogata,ingcni 
tacp  ( quemadmodu  er  quibufda  cotigit  animalibus) 
nuUu  hic  habent  lo  cu: quippe  non  pro  deledu  er  ar - 
bitrio  ex  foederis  cum  daemone  miti  uirtute  acquifita, 
qU£  hic  agitatur  queflio.  Idem  de  PfyUis  er  M arfis 
( quos  a Circes  filio  ortos  ferat)  e uulgi  opinione,gra 
tia  fandi  Pauli  celebribus, didu  uolo.  Huc  accefean- 
tur  effafcinatrices  gentes  Paletheoboru,Pontu  ineo - 
t,  e fsfemo  lentes,quas  Plutarchus  er  P hilarchus  narrat, no  pu~ 
P!ut  °rCb°S’  modo,queru  habitus  fit  imbecillis, fed  aduU 

symp  5,,  Gei  tis  et  ia, qui [olido  cocretioriq • cofhnt  corpore, pefh- 
liut.Ij.y  .c-4-  Veteseffe,  er  intuitu  foloq;  habitu  in  tabe  refoluerc, 
morboscp  perimetes  accire  non  folubisqui  coiinuo 
adfunt, uerum  et  hofhitibus,  et  qui  ab  corii  comercio 
alienifiimi  funt.  Adij  dantur  er  Telchines  Rhodi  po- 
puli, qui  omnia  ajfedu  fuo  in  peius  comutajfe  legun 
iur.Percgrma  hic  quoq ; e)it,naturalis  rubentium  qr 
lipporum  oculoru  cotagio.Wc  emi  uUu  reperiri  m 

humani 


Liber  Te  eundus.  2?* 

%umni  corporis  fabrica  organu , quod  tata  ffirituu 
copia  fcateat,cr  ex  quo  eorii  fulgor  ufqueadeo  emi - 
cet3ut  de  oculi pupiUa,certu  efl.Qujm  Augufhts  Ge- 
far  tam  lucidos  traditur  habuiffe  oculos  ,ut  m quos 
paulo  attentius  eos  defixi ffet , hosuelut  ad [olis  ful- 
gore oculis  conniuere  cogeret.  Autbor  quoq • Sueto* 
niys  eftjT iberiu.  Caef&rem  experge  fidunt,  ctia  m te- 
nebris, ut  felem,  uidiffe.  Scribit  adbite  GeUius,in  ul- 
tima terra  cui  Albania t nomen  cft,incolas  m pueritia 
canefcere,  er  nodu  acutius  quam  inter  diu  cernere , 
fulgore fcilicet tenera uifus aciem  obtundente.  Nec 
efi  quod,  hic  confkgiatur  ad  Plutarchi  xnojpctxs,  id 
ejl  uaporum  defluxus, eorutjiq;potentiam,qua  ignis 
vnjhr  proxima  quaq;  depafcant,  difpcrgantq-.  N cc 
ingenita  naphta  uis,  uaporem  e r fmtiUas  allicien- 
di: aut  natiua  proprietas  occulta  charadrij  auiculm, 
galguli  latms  didi,  regio  morbo  laborantibus  pri - 
%ium  conff  edee,  croceos  bilis  uapor es  attrahendi, 
huc  adducenda.  Connata  enim  eafunt.at  de  quibus 
hic  rei  uer fatur  cardo,  ea  deledu  er  uoluntate  ha- 
beri creduntur. 

4Q  Atqui  id  ad  Veneficos,uel  fi  Ucn  et,Venenificos 
progrediamur, quos  Graeci  fxf>^xn<riar,ite  t.xp&x 
Ktinxs,ct  fxf/uxxiVTeix?  feminas,  perniciori  fima 
artis  ( qua  Magia  uenefica,fi  uoles,  appellat  e licitu, 
ejl)  confrias,  dicunt.  Hos  pharmacis  ueluenemsex 
quacuctj  materie, fiue  ex  metauorujiue  txjlirpiu, fi- 
ne ex  animantia  uel  excrmmoru  gener e^uel  ex  cor 

r 2 poribits 


C urairij 
mrtuf. 
Hcliodor.ia 
hift.  Acthid» 
li.j.PIutirc. 
Sympof.  i. 
c'ap.  7-  Situ 
rfas  in  di<S. 
yxpxdtpieg 
Aelia.  Iib.17. 
cap.ij. 
Gaijduf, 
yeHeJia» 


I 


afio  De  prsefligffs  daemonum 

poribus  mixtis,propinatis,iUitis,  autdicubii  recon - 
ditis  ut  halitu  feriant,  periculo fos  ciere  niorbos  cum 
atrocifitmisfiymptomatibut:  alios  in  corporis  exte- 
nuationem uiriumq;  imbecillitate  inducere,  quibuf- 
I damiuntturarum  compages  diffioluer e, uarieq;  cru- 
datibus  excarnificare,  nonnullos  diuturna  torquere 
<egrituditie:plerifque  praecipitanter,  iquafi  uite  filo 
mox  rupto, inter  dum  er  cum  intolerabilibus  dolori - 
bus  uitam  prafcindere  confiat. 

Horrenda  fiunt  qua:  de  Veneficis [cribit  Antonius 
Ennesdii  '4.  Sabellicus  'm  hac  uerba : infimis  inde  annus  fecutus, 
li.  4.  M.  Claudio  Marcello  er  T. Valerio  Flacco  ( fuce  P O' 

t ito, ut alij  fer ip ferunt)  ccnfulibus,  quum  multi  ex 
Veneficia  hor  primoribus  patrum  fimili  morbo  er  euentu  mortui 
effient, ancitla  quaeda  ad  Q..  Tabium  Maximu  Aedi- 
lem Curulem  uenit,caufiamq ,•  eius  cladis  proditura  fe 
profeffia  efl,fi fides  fibi  daretur, quod  id  indidit  apud 
dominos  haud  fh turum  effiet  fibinoxee.  Tabiusreah 
Confules  delata,a  Confulibus  ad  Senatum,  fide,  con- 
fenfu  ordinis, indici  data,patefettu  efl  muliebri  frau- 
de eam  cltdem  accidere:  multas  effie  quae  in  uiroru/m 
perniciem  coquerent  uenenaiac  fi  fecum  eant,fire  ut 
multae  ueneficio  occupate  deprehenderentur.  Mifii, 
qui  ancillam  fcquerentur : hi  quafdam  medicamenta 
eoquentes,apud  alias  recondita  inueniunt.  Quibus  in 
ferum  delatis, uigintiq-  numero  matronis, apud  quas 
idpharmaci  genus  fuerat  deprehetifum,  publice  ac- 
cerfitis , er  m his  Cornelia  er  Seruilia  patriciae  gen - 

tis:qu£ 


^ Liber  fecundus.  m 

th:c[U£  quumfalubria  effe  contenderent ,a  confutan- 
te indice  bibere  iujfe, /pacio  dd  colloquendum  fum- 
pto , inter  fe  loquut£,id  haurire  jhtuut:  medicamen- 
to in  conjpeftu  populi  epoto,  ad  unam  interiere.  In- 
de ad  centum  feptuaginta  ciufdem  f celeris  conuiri£, 
capitali  funt  fupplicio  ajjvria'.  Atrocitas  rei,  quia  ad 
eam  diem  in  nullam  de  uencficio  unquam  fuerat  in - 
quifitum,  prodigi/  eftloco  habita : uelut  alienatis  fu- 
rore mentibus,  idfagitium  perpetrari  contigiffct. 

Veneficium  quoque  fuit,  quod  Cafali,  in  urbe  Sa - 
la[i£  regionis  ltali£  contigit . Circiter  annum  Do- 
nunimiUefimum  quingentejimu  trigejimumfextunt 
coniurarunt  uiri  ac  femin£, quadragin ta  fere  nume- 
ro, inter  quos  cr  carnifex  erat : ut  qua  pe  fis  antea 
f£utjffet,cr  iam  cocpiff et  mite fcerc, unguentum  con- 
ficerent, quo  illitis  portarum  ueftibus , inficerentur 
gui  upttes  trariarent : appar arant  cr  puluere , quem 
uefnbus  clam  infper gentes, noxam  inferebant. Latuit 
aliquandiu dolus,  fublatiq^  multi,  a coniunftis [an- 
guine uel  affinitate:  data  etiam  ueneficis , ut  fereba- 
tur, pecunia  hareditatfs  ergo.  Sed  cum  cuiufda  N eri 
nomine  fratrem  atop,  unicum  filium  enccaffent,  uixck 
alij  quam  domini  ipfl  domuum  autfilij  perirent:  ji- 
muty  animaduertiffent  Androgmd  fe  in  domos  in- 
fimare, atque  eos  maxime  interire  quorum  £des  in- 
grederetur: deprchenfa  coniuratione , omnes  exqui- 
jiti funis  tormentis  interempti  funt.  Teafi  etiam  quod 
in  celebri  cuiufdam  D iui  pompa  fubfellijs  perundis, 
r 3 ' uniuerfos 


iSi  De  praefttgjjs  daemonum 
uniuerfcs  trucidare  ciues  dec/eutffent : paratasq;  bt 
hunc  ufum  fkijfe  fupra  uiginti  ollas.  idem  pofka  Ge- 
neu£  lentarunt  nonnulli , qui  cr  poenas  dederunt. 
Alios  etiam  Mediolani  ucftes  inunxiffeconjht : fed 
quxfliomhis  fubtetti,quum  nihil  confiterentur  , nee 
quifquam  obijffet,dimififunt.Bafianus  Landus  feri 
hit.Patuuif  monachu quetidJ cwnalijs  plerifqfrden» 
tidem  confpiraffr,qui  pe  fis  tepore  infttta  Unteami- 
nd  in  domos  occuke  conijcicbdnt,ut  ot  multos  deriud 
retur  contagio : fumptu  quoq;  dh  his  effupplfiunu 
In  nobili  familia  de  Petrms  Bononix,  duo  erunt 
fratres,  quoru  diter  maritus  cum  mmeroft  prole  in 
'cifdern  xdibus  cGmorabatur  matri  uidux;  alter  uero 
iunic^ffe  confequendx  hxreditatis  uniuerfe , totant 
familiam  e medio  tollar  fhtuit,  conietto  in  uini  do - 
liim  drfenico.  Ex  cuius  ufu  quum  grauibus  torque- 
rentur fymptomatibus,  omnes dccerfcbantur  media * 
celeb  errimi,  Matth  eus  Qurtm,\ounes  Maria  Bettus, 
cr  H ifpanus  Philip  paldusiqui  in  ueneni  fufficioneni 
mox uenerunt,qubdijfdem cruciatibus uicinos  quo- 
que exdgitari,qui  forte  domum  ingrefi,  uinum  illud 
bauferdnt,inleUexi(Jent.  Horum  itaque  conflio  uas 
infringitur, uinofy  ejfufo  inuenitur  arfenicum.  Hinc 
curatio  nem  aggre fi  medici,  omnes  refituerunt,  ex' 
ceptamatre,  uetuh  debili,^  puero  infirmo. Puga  fi- 
bi  confutuit  uenefcus,  atque  ita  uenefidj  author  in- 
notuit Bucinus  hoc  contigit  anno  miUefmo  quin • 
gentefmo  triccfimooftduofn  Augtifo. 

Socrui 


Liber  fecundas.  i€j 

Socrui  adhac  gener  quidam  cantarides , extrafta  H&dtm 
fafia mixtas, ob tulit Bononia.  Quam uefica cruci a 
mentis  tam  atrociter  affiflam , ut  etiam  fanguinem  mtiiou  . 
largum  ex  uefica  cxcreurrit , felici  fucceffu  curauit 
Ti.Hclidaus  Paduanus  forcliuienjis , clarifimus  er 
in  artis  operibus  cxercitatifimus  medicus : quemad- 
modum reccnfuit  D Aoannes  E C H T I V S medicus 
Colonienfes  ornatifimus,iUius  olitn  difcipulus , qui 
tunc  temporis  ipfim  fe  flabatur,  er  fuperiori  quoq; 
curationi  interfuit . Huic  quoq;  narrarat  D.Gijber- 
tus  H orflius,  medicus  experienti  fimus:  R omee  quen- 
dam  hydropicum  diu  decubuiffe,  cuius  uxor  tandem 
mpenfanm  pertafa,ueneno  iUim  interimere  decre 
uit.  quare  bufonis  in  oVa  ujhpuluere  aegroto  propi - 
nat, unde lUc copiofum reddidit  lotium:  hinedenuo 
eundem  pulucrem  exhibet,  ut  citius  iUeoerimnofam 
fumptuefamq;  uitam  cum  praecipite  commutaret 
morte, qui  multo  uberiore  exonerata  faburra  aquea 
conualuit  prater  coniugis  expeflationent.  Eandem 
ipfe  Gijbertus  alias  fe-njit  calamitatem  ah  ijs,  a qui- 
bus minime  decuit. 

Venefica  ite  erat  loanna  puella,  qua  anno  millcft 
mo  quingetefemo  quvnquagefmo quarto  jnHouebri  „A  a Vn~ 
nobili  er  pine  matrona  A nna  a Virmor.t , dominae  in  domi- 

Vuett,optime  de  ea  menta, bis  clandefHne  arfenicum  n*  m ' 

propinauit.Ego  ad  morbi,ex  prioris  ucneni  afjum- 
ptione, curatione  accerfetus,pofl  alia  feliciter  admini 
ftrata , ius  caponis  jimpkx  ab  agrota  [orberi  uolui, 

1 4 Cttifc 


Ttminci  triti 
utrorum  ito- 
luit  detrun- 
care capita. 


2 $4  De  ptaeftigtjs  darmonum 

Cui  denuo,ut  e medio  ( utile  noUem)  toUerctuy  domi 
na,arf miculargius  infuderat  loana,qu£  iUi  k cubiat 
lis  erat.  Eo  ante  non  fatis  iuri  immixto,  gufhi  et  uifu 
maxme,oh  eius  copia, ab  agrotd  ©"  me  deprehefum 
eft  uenemrn.  Necdu  enim  in  animos  antea  irrep ferat 
oblati  arfenici fujf  icio,fed  uenenatu  aliquid  pijis  ab 
ea  comejtis  adhtejiffe  opinabamur,  Inde,  nu  defnnatw 
gliribus  perimendis  puluere  alicubi  occlujiffet  £gro 
ta,fcifcitabar:  qui  cum  altero  collatus,  certiores  nos 
redderet. Nec  defuit  fucceffus.  Hocetenimmodo  in- 
notuit,uenenum  domrnce  dernb  exhibitum:  etpofka 
a me  cr  pucro,ueneficij  adornati  ignaris , gujhtum 
biutfculo.  Concitato  autem  utrinque  moxuomitu, 
er ijs  qusueneni  uim  infringerent  oblatis,  additoq; 
antidoto,  nulLe  ueneni manferunt  reliqui£.  Venefi- 
cium conftffa  pueUa,mortiadiudicabatur:  alioru  ta- 
men interce fione  ob  £tatemiuuenilem,  qua  uixde-i 
cimumqumtim  attigerat  annum,uit£  beneficio  rur- 
fus  denata , carceri  perpetuo  mancipabatur,  unde 
pofl  menfes  paucos  cffraftis  cancellis  eam  liber  artit 
milites.  Vt  quilibet  hoc  doftus  exemplo, prouide  ma- 
gis fuis  confuleret  rebus,  facinus  hoc  quam  breuifii- 
me  commemorare  libuit. 

Hoc  catalogo  dignabor  mulierem  famofam,  ma- 
litia non  inferiorem  quacunque  uenefica,  ob  rarita- 
tem inauditam  facinoris,  in  Septembri  proximo  an- 
nifexagefami  fecundi  fupra  miUefamum  quingentefi 
mum/ecenter  'mfiituti  ad  hunc  modujn  oppido  cir- 
* J ■ caMofam 


Libet  fecundus.  2 

(4  Mofam  in  Br ah  antice  limitibus  fito,Grauia  ntmcn 
patojoco  mihi  natalicio. Vt  ex  quinque  captiuis  tres 
eodem  die  fupplicio  obfua  fiagitia  afficerentur,  acci 
tur  ex  proxima  duitate  Geldrorum  Neomagio  car- 
nifex, qui  fferans  eos  ex  magiftratus  decreto  fuffen - 
dendosffubfequitur:  pronuciatam  autem  [ententiam 
de  capitum  firiendorii  poena  ubi  inteUigeret,de  imbe 
ciUitate  fua  apudfatrapam  Stheinbufium  conqucfhis 
cffquam  ante  annu  contraxi fjet  ex  ucneno  ipfi  clam 
propinato  dfuo  famulo, ut  in  heri  fui  minijknu  pof- 
fit  [arrogari,  ( quae  [olet  effe  in  dignitatibus  er  prae- 
claris cffcijs  inuidia ).  ne  uero  diutius  procrafiina - 
retur  [upplicium,  [efhtim  miffurum  ad  coniugem 
pollicetur,  qu£  [uum  collegam  Arnhemia  uocaret,in 
[ententice  latae  exequutionem.cum  eo  enim  [e  contra- 
xiffe  de  opera  mutua,et  communi  lucro, affeuerabati 
quemadmodum  plerumque  fit,  ut  inter  fideles  artifi- 
ces aquale  redeat  ex  patto  emolumentum.  Confetifit 
prafifius,  mittitur  fi  N eomagium  ad  tortoris  uxo- 
rem, uteuefiigio  acccrferetur  Arnhemia  publicus 
eiufdem  offeij  adminifhr.  I Ua  comodi  cupida,  aliud 
fhtuit  animo, mariti  [cilicet  defictu  [uis  fupplere  ui - 
ribustquare  gladium  eiufmodi  poftremo  aftui  tragi- 
co defiinatum,pro  marito  impetrat,  cultrorum  fi  fi- 
bro dextrorfum  exaeuedum  mox  defirt:  ipfa  etenim 
finijlra  erat.lnde  hora  ueffertina  fibi  capillitiu  clam 
fecari  iubet,  er  fummo  maneuefks  uiriinduta,impo 
j ito  capiti  pileo  plumis  ornato  flato  fi  itio  gladio  ac - 

r $ cinfta. 


Phlltrttm- 

Sityr.6. 

/Hippoma- 

nes. 


fj H De  praeft/grj*  d^monum 

cinftdpncunftdntcr Grauiam properat.  Quum  faf 
trapa  uidens  imberbem,  Arnhemienfemc-  ratiti  effe 
Udor  e, rogabat  mm  in  ea  iuuenili  estate  trium ftmul 
truncare  capita  auderet!  Hoc  fibi  committi  debere , 
nec  iam  primum  in  illud  fe  prodituram  theatrum , 
quum  eandem fepius  experta  effet  ateam,refpondit. 
ltaq>,  ad  captiucs  ingrej]d,ab  uno  agnofcchaiur : qui 
eam  nomine  appellans , fcifciiab.atur , num  ipfa  hoc 
fhtuiffet exequifuppliciwm.  Cui  iUa ait:  Perinde' ne 
efl,qms  excquaturf  Ita  illi  tandem  produdi,  ut  mox 
gladio  feriendas  fubmitterent  ceruices,publicc  Steiiu 
hujium  pYcefechm  orant  pie  ip forum  capita  a fcorto 
finer et  truncari.  H iccumuniuerfo  comitatu  ad  flu-* 
porem  ufque  confkrnatus,re  cognita,  reos  ad  cufto - 
diam  reduci  iubet:  tantusq. ; ejl  rumor  exortui,ut  nift 
clam  hoc  feminei  fexus  mcnfbrum  fe  fubduxijfet,  ne 
uel  ab  hominu  turba  in  aquasp roximas, detruderetur 
uel  <dioqui  ab,  alijs  oppidi  maliciojis  feminis  trucida - 
rctur,uerendu  erat.Reuerft  aute  Neomagiu,  rifuO' 
pud  multos  cdebratur,ueluttato  facinore  nobilitata. 

Hmc  quoque  pertinet  amatorium  poculum  aut 
pharmacum,  Graecis  <pi\Tpo(j  nuncupatum,  fenfus 
uitiansjjscp  uarias  jfecies  er  amores  concitans  fu- 
riefos.  Eius  meminit  luuenalis; 

Hic  magicos  afjvrt  cantus ,hic  Theffala  uendit 

Philtra,quibus  ualeat  mete  nexare  mariti.  In  hoc 
ueneftcsj genere  ejl  hippomanes,  carucula  haud  pa- 
ris farnofticuncx  magnitudine, ffrecie  orbiculatis,  k- 

tiufculum , 


Liber  fectmdu*.  x6y 

tiufculum,colore  nigro,qux  in  fronte  nafcentis  pulli 
equini  apparet,quam  edito  Jhttim  partu  mater  laben 
do  abjitrgendoq;  deuorat:  er  fi  proripiatur , ani - 
tnum  a fretu  penitus  auerfum  habet, nec  eum  ad  ube- 
ra  admittit,  ob  hoc  maximam  effeuimeius  adamo - 
rem  concitandum  firunt, quando  inpuluerem  ucrfa, 
cum  amantis  [anguine  propinatur  in  poculis : hinc 
equis  innafei  amoris  ueneficiutait  Plinius. Eius  metio 
fie  freere  Solinus}Arijhteles,cr  exteri,  ite  Virgilws: 

Crines  effufa  [acer dos, 

Ter  centum  tonat  ore  deos, Herebum^Cbaosq;, 
tergeminamq;  Hecaten,tria  uirginis  ora  Dianx: 
Sparferat  c r latices fimulatosfr  ntis  A uemL 
Ealcibus  er  meffre  ad  Lunam' 'queruntur  abenis 
Pubentes  herbae, nigri  cum  la&e  ucneni. 

Queritur  er  nafcentis  equi  de  fronte  r.euulfus , 
sEt  matri  proreptus  amor.  — D icutgrecdencmi 
ne  uirus  illud  letu,quod  ex  eqmxu  libidinis  ccjlro  (li- 
muldt  :ru  pudendis  defluit,  a Virg.lio  'tadeferibitur: 
Hinc  demum  hippomanes  ucro  quod  nomine  dicunt 
Pajlor es, lentum  difrillat  ab  inguine  uirus: 
Hippomanes,quod  fepe  male  legere  nouercx  (lu: 
M ifcetes  herbas, %r  no  innoxia  uerba.Et  apud  Tibul 
Hippomanes  cupidxftiUat  ab  inguine  equx.  No- 
uit  luuenalis  quoque.  Hippomanes,  carmen lo- 
quor, coftumq-  ucnenum  P riuigno  datum.  - 

Nomen  ucneno  inditum  quod  effreni 

equina  cupidini  fmules  hominib.  amoris  accedat  fr- 


LifeXcs.4 
4.  Aenei  i. 


3.  Georj. 


De  praeftigtjs  daemonem 

ccs.  Hinc  Paufania  er  Aeliano  authoribus , tantam 
'meo  nouit  um  Olympice  P bormis  Arca$  , quod,  iUo 
teri  mixto  creffufo  equum  po fuerit , ubfciffu  cuudu , 
huic  hippomanes  \nclufe)‘at,  fabrica  non  tumuccu - 
rata, ut  cajalfitate  tutopere  ad  huius  conffettumfu- 
rijs  excituri  oportuerit  equos.  Itu  enim  eos  alliciebat , 
tuntuq;  agitabat  infania,  ut  difruptis  frenis  m ipfam 
uiolentius,  quum  m uiuum  injllirent  equum.  N eque 
quod  unguLe  inhaerentes  aerex  fhtux,  lubrico  elide - 
rentur  lupfujdcirco  ceffubut  appetitio , imo  urdetm 
multo  in  his  ante  ore  adhinniebant : 
teneo  potuere  depelli  fimukchro , 
equifontm  uiolentia  dbfiraherentur. 

\ manes„ut docet  Theocritus, fv-rty  fairuvjd efl  pin- 
ta Jiue  herba, qua  gufbta  equi  injurius  agutur:  unde 

. AmctisYtu  nomen,  inter  amatoria  adhxc  uenenu  connume 
»mmn.  . , . ..  . , 

rantur,m  extrema  lupi  cauda  pilus,eiusq;  uirga,  re- 
morapifciculus, felis  cerebrum  er  lacer tte,jkUio  cui 
JUncus  nomeniitem  os  de  rana  uiridi,  'm  formicarum 
aceruo  exeft : fintftri  etenim  ofiis  contuttu  amorem, 
dextri  uero  difiidium  excitari  tradunt. Vtero  hy tente 
finiftro  lacerto  quoque  religato,  fiquis  mulierem  m- 
fficiat,ufui  hic  effe  etiam  perhibetur.  Componuntur 
ea  quoque  interdum  ex  excranentis,aut  animalibus 
e putredine  genitis , aut  ex  connata  nobis  materie , 
qu£  tamen  ut  illicit  a merito  mentem  potius  turbant, 
mutantq quam  ad  amandum  cogant : jic  menjlruus 
bwlierim}prcefcrtm  biliofarum  & rixoftrum,po * 

tus,adeo 


neque  prius  ab 
quamflagriscr 
. Ejlc?  Hippo 


Liber  fecundus. 

tm.adeo  bibentes  ejfafcinat , 'mficitfyut  lunaticos  &• 
amentes  efficiat. Habentur  &alia  philtra,* mortuo* 
rum  ueJhbus,candeHs,menfurisyacubus,zr  ijs  uniuer 
fimqute  funerum  gratia  parantur , fimpta:  quteeb 
libentius,quod  nugarum  plus  quam  ueritatis  habeat , 
nomino,  quemadmodum  natiua  iUauenena , nimisi £ 
efficacia jilentio  hic fepelire malui,  doctioribus  me- 
dicis ex  fexto  Diofcoridis  de  materia  medica,  er  re- 
liquis ite  Gracoru  er  Arabum, tum  etiam  quorunda 
recetionm  libris,atcp,  ufu  quotidiano  fatis  cognita. 

Animantia  adhac,  pharmacis  pabulo  'micflis,aui 
alicubi  fbarjis  ut  degufkntur,uei  halitu  attrahantur, 

Ledunt  perimunto ■ uenefici.  Idem  uel  aflridu  Uel  ab-  f/’enefCIdPe- 
plicatione  prajhripojje,  ut  minime  nego,  ita  ntemi - manUA, 
nifje  oportet,  quofdam  ftudio , lupi  fkrcus  clam  in 
prafepibus  condere , quodolfadu  animaducrtcntia 
pecora,  uoracemq ; hojhm  uerita,  ob  quando,  dntipa, 

%iam,miro  exagitantur  furore:  ut  maleficio  eator - 
queri,firmifiime  credant  ignari,apud  uenejicij  huius 
artifices  confilium  'm  quir entes.  Eadem  ratione  di- 
cunt,caudam  lupi  in  boum  uel  equorum  prafepi  fu * 
ff>enfam,eos  ab  efu  exterrere.  Metu  etenim  ob  odo - 
rem  perculfi,obliuifcuntur  cibi  cfuricntes : quemad- 
modum hominibus  quoque  in  magnis  timoribus  ufu - 
uenire  experimur. Yuffus  naturalia  profequi  ucnena , 
non  efl  noftri  inflituti:quum  huc faltem  ffedet  ora- 
tionis  fdu,ut  attiones  er  morbi  pr ater  natura: 
legem  percellentes  detegantur. 

DE  IIS 


rjo  Depracftigrjsdacmohum 

,b  E IIS  Q_V  I L A M IA" 
rum  maleficio  affe&i  putan- 
tur; Lib.  1 1 i. 

, ...  . ' /\  Ahficiotffctti  dicuntur,  qui  uarijs^r  in - 

tlhljuL  "J  i V i [olitis  plerumque  modti,prceter  naturum. 
Dei  affertfione  $ a cLcmone  in  futi  corporibus  exer- 
centur , fiue  homines  funt,  fiue  bcfcLe : quum  iUe 
ea  alias  uel  fubit,  uel  etidm  non  intro  fubit  , aut 
utiles  corporis  humores  exagitat  cr  inficit,  aut 
noxios  m partes  traducit  principes,  uel  hifce  uenat 
duttusf  naturales  obfiruit , uel  mjlrumentoruni 
firutluram  luxat , uel  ffiiritus  turbat , multifit  - 
rijscp  imbuit  firmis , fiue  uenenata  materia  fiue 
halitu  httus  aut  firti  con/f  urcat , de  foedat  que, 
ac  id  genus  reliqua,  quibus  ex  caufis  morbi  progi- 
gnatur innumeri,  graues  cr  admirandi.  N cc  interit i„ 
bominiifubjbntid  et  facultates  ab  huius  fubtihs  arti - 
ficioficp  hofiti  maleficio  immunes  liberaa;  perma- 
lofct.  nent.  Exemplum  luce  meridiana  clarius  in  lobo  cer 
M maleficii  fimus,  cuius,  diaboli  fhidio , primum  quinquaginta 
. foum  iuga  cr  quingenta;  afince  abripiuntur, pueriefi 

caduntur  fecundo,  ouiumfeptcm  millia  cum  pueris 
igne  coelitus  demiffo  ccnfumuntur : tertio,  camelo- 
rum tria  abducuntur  millia,  cr  famuli  occumbunt : 
quarto, domus,  ob  procellas  impetuofifiipas  a fata- 
ua  excitatas,  ab  imis  fidibus  conuulfe  ruina  oppri- 
mitur 

4 


Liber  tertius»  27» 

mitur  omnis  [oboles.  vbi  nec  harum  calamitatum 
aceruo  lobum  <t  D«  cultu  tranfuerfm  agere  poffet , 
quin  adhuc  nomen  Domini  iUe  confhnter  glorifica- 
ret demum,confcntiente  Deo , cum  ulcere  pefiimo  a 
planta  pedis  ufque  ad  ucrticm  percutit,  defvmatcfc 
tam  foede  dtreq;  fatanas , ut  ille  in  fkrquilinio  [edens 
miferabiliter,  famem  tejh  abraderet,  adeo  atroci  ex- 
cruciatu* dolore,  quo  etiam  mortem  iUi  precaretur 
coniunx,  nec  ab  amicis  eum  uifitantibus  agnefeere- 
tur.  Quid  aliud  de  eo,  quam  ipfum  maleficio  affo- 
ftimfuiffc,cr  incantatum  in  cunelis  ad  iUum  perti- 
nentibus, quis  dicet  ? Qjue  hic  intercefiit  daemonis 
cooperaria  malefica,  que  peruerfa  'Lamiae  maleuo - 
lentia,  quod  exccrabile  ucnefiae  pharmacum  t Qui- 
bufeuna- malis  rebus  perficiendis  fatis  perfe  potens 
cfl  er  Uoluntate  promptifiimus  diabolus  * fidiuind 
maiejhtis  tantummodo  accedat  perinifiio:  cuiits  nu- 
tui morem  gerere,  uelit  nolit,  cogitur. 

N abuchadonezarem  regem  Babyloniorum  fu- 
rore perditum . er  in  de  ferta  ab  hominum  confuctu- 
dine  pulfiim,  foeno  uefcentem , figura  uitiata , capit- 
iis eius  in  aquilarum  fimilitudinem  crefccntibus , er 
unguibus  eius  quafi  auium , mente  adhxc  turbata, 
acerbifiime  exagitat  totum  feptenniim  diabolus. 

Saturne  maleficio  multis  cruciabatur  temporibus 
daemoniacus  in  regione  Gadarenorum,  e monumen- 
tk,  fuo  quippe  domicilio,  egreffus  nudus , ac  fupra 

Mdutk 


Iobto 


Maleficio  U 
fus  NabucbaOt 
donexar. 
Daniel  4. 

Dxmoniacw 
apud  CaJLi~ 
renet  malefi- 
cio correptum 
Matth.  3. 
Mare,  f. 
Lac,  &«. 


Marc.t. 
Lue.  4. 


Matth.i7.' 
Mare.  9. 

! Lue.  9. 
Maleficio  U- 
/ufhmatictu. 


272  De  praeftigqs  daemonum 

modum  fieuus , adeo  ut  per  illam  uiam  tranfire  pof- 
fet  nmo:  neq;  enim  catenis  eum  ligare  poterat  quif' 
quam,  propterea  quod  cum  fiepe  compedibus  con- 
jbmgeretur,  er  catenis  uinciretur,  ip  ab  illo  dtfcer- 
ptis,comminutis'q-,  k darmonio  indeferta  agebatur . 
Vociferabatur  autem,  Quid  rei  nobis  tecumejl  Jefu 
fili  Dei:  Venifli  huc  ad  cruciandum  nos  ante  tempus . 
Damone s uero  rogabat,  ne  imperaret  ut  in  abyffum 
abirent, fed  cos  inporcorum  procul  in  monte pafcen 
tim  gregem  demigrare  permitteret.  Chrifio  hican- 
nuente,egrefii  in  porcorum  gregem  abierunt,  eumcp 
praecipitem  impetu  egerunt  mmare,  ut  fuffocatus 
interierit.  Hic  er  porci  firme  bis  mille  dtemonunt 
maleficio  agitati, in  fuam  ruunt  perniciem : 

Nonne  ille  quem  fiiritus  mmundus  difeerpens, 
proijciensq;  in  mediu,qui  et  ChrifU  iuffiuexijt,nihilq ; 
nocuit,inter  malefidio  correptos  fuu  fortietur  locut 

Huc  referatur  lunaticus, qui  a puero  fi  ir itum  ha- 
bebat mutum,  quo  ubi  agitaretur,  lacerabatur  fiu- 
mans,ac  dentibus  Jlridens  atque  arefeens : quem  fre- 
quenter etiam  in  ignem  coniccitfiiritus,  et  in  aquast 
ut  eum  perderef.neque  a Chrifli  difcipulisjb  eorum 
mcredulitatem,expeUip6tuit:  puerum  uero  tandeni 
ad  Chnflum  accedentem,continuo  difeerpebat,  ut  in 
terram  prolapfus  uolueretur  fiumans,ttfqueadeo  i 
fiiritu  exeunte  Chrifli  iuffujtcru  dilaniatus,ut  mor- 
tuus a multis  haberetur,  donec  manu  illius  arrepta, i 
lefu  erigeretur. 


Nonne 


Liber  tertia*.  273 

Nonne  paria  cum  nofiris,qui  maleficium  pdti(re  - j — 
duntur,fenfit  mulier  qu£  'infirmitatis  finitu  habuit , £uc.  ij. 
ct  fiatana  alligata  odo  cr  decem  annis,  atq;  ita  con - 
trafla,  ut  omnino  caput  erigere  nonpoffet,  uinculo 
ifio  a Chrijb  fabbathi  die  folato,  i Quis  nifi  animi 
plane  prjefiafli , inficias  ire  audebit,  fi  hi  quos  recen- 
fui,  nunc  temporis  fi  e flarentur , uno  fane  ore  accla- 
marent pleriq-  omnes , hos  peruerfe alicuius  uetuLs 
artificio  ita  prater  naturam  uarie  exagitatos , mi  fe- 
re dementatos,  contraflos,  lancinatos , difiraflosq, • i 
Atqui  cuius  arte,  dira  hac  calamitate  illos  opprimi 
tejhtur  Scriptura  i Damonis . Cuius  cooperatione , 
aut  imperio  i NuUius,fed  duntaxat  proprie  damo- 
htim  uoluntatis  malicia,  c rDei  permifiione  ex  arca- 
no ipfius  confiiio,  ut  iUi  uel  probentur,  uel  cajligcn- 
tur,  emendentur qfNecuf quam  in  uafiv  Veteris  cr 
N oki'  tcjhmeqfi  uolumine  exemplum,  ubi  in  afjligen 
dis  corporibus,  alicuius  Lamice  operam  ufurparit, 
aut  etiam  requifieritjfaidn , comperies : nihil  iUic  ta- 
men pratermiffum  effe,quod  huius  potentiam,  aflio 
nes  frauaesq-  offendere  queat , fidendum  e fi.  Neque  < 
etiam  alicuius  opera  indiget  ueterator  iUe , abunde 
fuo  marte  potens  ludificare  homines,  eorum  mentis 
CT  oculorum  aciem  per firingere, morbis  praeter  na- 
turam cruciare,ulceribus  fer  ire,  aerem  multifariam  gee^  , 
turbare.  Ver fe  maleficia  opa-ari  diabolum,in  Mal-  Parti*«ju*ft*' 
leo  legitur, nec  in  his  indigere  confenfu.fed  cr  fag<e  » • «*.  7. 
perditionem  qurnt : unde  cr  ipfim  cooperari  alii 

6 quomodo 


.374  De  praeftigijs  daemonum 

quomodo  cogit.  Vermijju tantum illi  opusefl,  tcjfc 
Gregor  io,  cui  uoluntas  femper  mala.  Intcrhn  tamen 
dfc  defi gnari  eiufmodi  flagitia , aliosq;feuere  tor - 
queri,  er  in  rebus  externis  fodicem  impediri  fuc- 
ceffum,  er  qutcuncfc  alia  diaboli  miracula  perfici 9 
habent  p er fuafi 'fimum, confitentur^  delufie  qua- 
dam aniculae. 

Em  iam  dixi , dmerfisie  cdiifis,  a dtemonciu 
obfidione  uaUatM,  earum  mentem  tamgrauiterfaf » 
cino  befxm,  cerebrum  cogitatuum  imaginationum- 
que organum,  tam  raris  fraudulentis^  phantafma- 
tibus  er  formis  ob  incredulitatem  implicitum,  con - 
firmatumq ; ( quemadmodum  in grauibus  f omnis, at* 
que  etiam  melancholicis  ufuuenire  quotidie , ofkndi ) 
ut  aliud  nefeiant , torturis q;  fubiettt  fateantur  fua 
effe facinora,  qua  ipfarum  [altem  funt  phantajti, 
Yeucra  aute  fatant,Deo  huc  conticente:  fie  adaquem 
crebro  a fe  U forum  recenfent  numerum , quorum  a- 
lios  occacatos,  dlios  mutilatos,  nonnullos  hocuel  il- 
lo modo  a fe  excarnificatos , falfa  opinione  dicunt: 
quo  nomine  non  tam  malefiet,  quam  maleficio  afiv- 
Qui  idmeni  dt  effafei  nataq-  appellari  merentur.  Quotquot  ue 
r'0  im  cru^eliter er multifi.riam>quibufcunq ; etiam 
conuulfionum  generibus,  morbis  prodigio  fis,uomi- 
tu  c r deieftione,  prater  naturam  torquerijwnc  uet 
alium  imitari  fonum,uocem  edere, certos  mendaciter 
notare,dcnominare  atq;  accufarehomines,uti  atrocis 
ffedaculi  architedos3obferuamus:  eundos  a d<mo- 

ttemali- 


Liber  te?tiu&  tyj 

maligno,  mendacique  citra  alterius  cooperatio - 
nemagi,uexariquc  ( niji  quandoque  uencnm  uel 
propinatum  ucl  applicatum  accefiiffe  inteUigatur) 
ingenue  fateor , atque  adeo  fandi  fime  aftruo . 

Hac  fpcftat  rerum  monjbrofarum  per  os  reieftio, 
qua  prcefligiator  iUe  quorundam  fenfus  ita  pr&fhin - 
git,  u t eas  ex  corporis  meditullio  edudas  ejfc , dubi - 
re  nollent.  Sunt  autem  panni  lanei  rudioris  laci - 
nite  ut  plurimum,  item  claui  fbrei  iujhe  interdum 
magnitudinis , eorumep  fragmenta, fibule  fbretezr 
arete  , acus,  acicuU,  ea' que  complures  numero „ 
quandoque  colligata,  uelpanno  inferta,  fili  inuo~ 
lucra.  Hacame  uifafunt. 

lionnunquam  er  offa  euomuntur , atque  reli- 
qua id  genus  longe abfurdioramonfbra:  fiepius ma- 
gnitudine afophagi  etiam  , quoad  fieri  pofiit,  m 
homine  uiuo  tenfi  diftrattique  naturalem  didutti- 
4>nemexupefantia,  quibus  nec  alius  aboreintror- 
fum  laxior  patet  meatus,  quo  uel  unico  irrefutabi - 
li  argumento  facile  conuiccro,ea  damonis  fubtili- 
tate  celeritateque  mperceptibili , ori  ingcjk,no - 
fbris  ad  hac  oculis  uel  [celeritate  eius  uittis,  uel  fi - 
fcino  delufis,  uelinteriefto  corpore  aereo  aut  aliter 
caligantibus.  Sic  nos  fiUaci  fuo  machinamento  mul- 
tiformiter extreet  iUemilleartifbc. 

Siporro  infks,  urgeasq •„  ea  non  ex  ore  folum,fcd 
■ penitius  e corpore  reietta  effe:  dic  quafo , quo  lo  co 
mtea  in  corpore  haferint  aut  delituerint,  quu  nuU 

s * lusfib 


Materiet , 
qua  ore  reif- 
auntur,  nor» 
cmnes  fuijji 
in  corpore . 


ijfrtcria  tt- 
Ltirynx, 


JLdptUus  tujsi 
reiechtf. 


De  abditis 
morb.|&  fa- 
nat. caufis 
ca.  14 

tib.  j.ea.  4. 


QtfophagUS . 


%ys  De  praeftfgtjs  daemonum 

lus  jit  corpori  reliquo  cum  ore  meatus  communis , 
excepto  cefopbago , praeter  arteriam  affer  am,cuius 
caput  larynx  ex  tribus  componitur  cartilaginibus. 
Eius  orificiufiu/m  refiir amas, dilatatur:  qwm  deuo 
ramus , comprimitur  utplufmnnt,nonnunquam  ex- 
dfte,  ob  quod  ligamentis  membrano  jis  ncruojisq; 
coartatur.  Ea  arteria  folmmodo  ffiritum  purum  et 
mpummprcacmentitiumue  efflatu  infiiratuq • traf- 
mittit:  aut  bumidum  quiddam,  puta  fanguinem,  pi- 
tuitam, faniem,  aut  pus  tufri  expeftoratum:  nihilq; 
grauiushanc,  niji cum  uite  naufragio,  etiamfi  exi- 
gua admodum  materies  durahdc  cafu  aberret,  to- 
lerare, manifrfhim  ejl . Enimuero  quam  graues  la- 
terum dolores,  cum  jicca  quadam  tufricula , triennio 
cum  mortis  periculo  prius  excitarit,qudm  ex  pedo- 
re tufri  propelleretur  auellana  magnitudine  lapil- 
lus, narrat  Antonius  B eniuenius . Ref itat  quoque t 
Alexander  Trallianus  exemplum  de  quodam,  qui 
longo  tempore tufri  fuexatus , non  potuit,  ne  ualde 
tufiirei.  Uberari,  quo  u fi;  calculum  expuifjetkuem , 
durum  er  renitentem:  er  nift  ccnfiho  ufus  frijfrt, 
illum  jimiliter  ijs  qui  tabe  laborarunt,  moriturum 
cenfebatAdipfum  cuidam  ciui  Duisburgenfi  accidijje 
memini . Hac  itaq ; ratio  ne  ftrictius  hopuas,  durum 
cartilaginofumq;  ab  illa  multd,ampla,folida,uarieq ; 
confirmata  frbjhntia  Uberum  ejje  conjht.  Hinc  per 
eioo(puyo{j,  cibo  potui cj;  defrinatd  uiam,atq;  allerunt 
oris  interiorem  meatum  fi  uentriculo  iUa  rerum  mia 

Mculd 


Liber  tertias.  *77 

reicula  uomitari,  fi imis  corporis  partibus  antea  m- 
hceferint,  ncceffarib  fequetur.  Eum  autem  omnino 
neruofum  exifkre,et  cil  primis  eius  orificium, idcoq. • Onficiti  ue». 
exadifiimo  tadus  fenfu  pr. editum  ejje,  ac  Icui flatu  triculi  »tru0. 
aut  halitu  putrido  facile  afjici,bumore  etiam  acri  uel 
acido  grauiter  pungi  fautfiitnach  cieri  mala,  norunt 
medici.  Plero fq;  enim  ex  Ratibus  'vn  uentriculo  gene- 
ratis ex  pituko]is}aut  alloqui  uitiojis  humoribus, aut 
ex  cibis  m uapores  ab  imbecilli  calore  refolutis,  gra- 
uifiimis  uideas  torqueri  doloribus:  alios  ex  coacerua 
tis  crudis  himoribus,uel  etiam  uitiofis  aut  acribus  in 
uentriculi  orefmfyncopem  aut preceps  animi  deli-  Ventriculi 
quium  concidere.  Quofdam  etiam cx  alimentorum  Stores, 
prauitate , aut  malignorum  humoru  qualicunq. • co- 
pia, ut  a bile  admodum  corrupta , aut  a pituita  falfa 
acri,  excruciat  cholera  morbus, in  quo  uomitibus  er 
Jleiettionibu^tanto  pier unque impetu  biliofa  excer - 
nuntur,  ut  cum  humoribus, multis  quoque  exhaujlis  cholera  m»r 
ff  [ritibus,  uires  affatim  prope  r nantur.  Jit  ia  nt  egeo  - 
tantes,ac  fudentytremor  cordis  fyr.copeq-  fucceddnt, 
interdum crmors acerbifiima.  His exafticre  lance 
penp.  culatis , collatacp  grauifiimonm  morborum , 
fymptomatumq '•  exitialium  caufa  materiali,  cum  du - 
rifimee  atque  adeo  acutifiima  materiei,uelut  ftrrece, 
cerea, lignea, offee  praftigiofa  uomitionc,tum  etiam 
expulfione  rei  linea  laneaq-, uentriculo  er  eius  fen- 
fili  apprime  orificio  itanoxia  ,ut  fuffocaticneple - 
r unque  quis  uereatur,  fi  iri  faucium  partes  exquifiti 
s i admoduftt 


zyt  De  praeftfgijs  daemonum 

gdmodumfenfus,  uelpilus  impegerit , nedum  aciculd 
gut  acus  ( quas  etiam  cum  periculo  fa  uita  lutta  uel 
dijfcndio  ignoranter  fubinde  deglutiri  cernimur) 
tino  profefto  confenfu , adeoqueoreuno , ob  rationis 
ueritdtiscfc  robur , hic  afferenduatq;  proclamandum 
erit:  didam  rerum  ore  egejhrum  congeriem , k pra- 
fligidtore  fubtili  celeriq;  damonio  in  os  er  fauces  u - 
tus,nec  ultra,  impelli  penitius impingi , quafi ftran 
gulationem  minitantem,  acie  oculorum  nojlrortim 
interim  elufa , wd  Jpiritu  optico  turbato , MfJ  «w< 
radijs  obfcuratis,  ne  prodantur  prafHgia,  utfimpli- 
ciorescxiguaq;  fidei  homines  expeditius  in  fuamit- 
liciat  nafjam  ueterator.quorum  aliqui  ab  alijs  'tnfon- 
itibus,  er  fe  magis  firtcpijs,  ipfiq;  Chrifio  fideliori- 
bus, hanc  fibi  irrogatam  muriam , mendaci  fatanx 
fuggeftione , imo  ipfius  ficticia  uoce  ebuccinant : id 
quod  meis  coram  animaduerti  auribus. 

Adde  quod  fiepenumero  nihil  doloris  in  fioma- 
eho,  ante  acuta,  pungentis,  radentis  q;  huius  fub - 
flantia  rudioris  expuitionem  uiolentam  fenferint: 
quum  fieri  nequeat , quin  in  ea  huiufmodi  rerum 
v copia , una  tranfuerfe  atta,  facile  alicubi  infigatur, 

qua  fuos pariat  continuos pojka cruciatus:  quem- 
Deitditii  admodum  de  muliere  quadam,  qua  acum  aneam 
*1®r4b-“u<1*  deglutierat,  tradit  Beniucnius:  undeprimum  nihil 
fenfit  incommodande  coepit  eam  circa  uentrieuhm 
gxacadt  urgere  dolor  fatis  acutus  : quo  dum  indies  magis 
gu&a  a»#*,  yidgisep  affligeretur,  plwres  confutuit  medicos , ni - 

hildx, 


Liber  tertius.  »7# 

fal  de  acu  u orata,  qu<e  memori x penitus  excide- 
rat, referens.  Varice  fuerunt  bine  inde  fent entia. 
A lij  enim  ab  acriore  humore  , alij  a uento  inter 
fbmachi  tunicas  reclufo , cateri  uero  ex  malo  ha- 
bitu excitari  hoc  malum  putabant.  Sicci;  annis  iam 
decem  ex  una  acu,  urgente  dolore  acerbo , mi  ferri- 
mamilla  trahebat  uitam:  donec  acus  perforato  uen- 
triculo  fe  prodidit,  prodijtq;.  Se  acum  cr  uidiffe,  e r 
mulierem  curafje,  addit  Beniuenius. 

Adr.oflrum  quoque  facit  infhtutum,qu6dtamet - 
fi  mox  uel  paulo  longius  a cibo  fubfequatur  uomitus 
hic  ludibrio  fus , nihil  tamen  cibi  uel  chyli  appareat 
mixtam:  quod  a me  diligenti  inffeftione  obferuatim 
efl.  AdhceceuefUgid  ab  eiufmodi  dura,  acuta,  mul- 
tiformiq;  re  expulfa,qua  omnino  ucntriculu  er  oefo - 
phagum  lancinari , radiq;,  fi  profundius  quam  ex 
oris  cauo  reiteretur,  oportuit,  innoxie quafi in ijs 
locis  ilhefi  comedunt.  Hoc  a me  no  fcmel  circiter  an- 
num quadragefimumoftauum  fupra  mitlcfimunt 
quingentefimum  , apud  Geldrorunt  Arnhemiam, 
ubi  tum  ftipendio  publico  medicabar,  uifum  efl:  quo 
hominum  hifce  modis  a dxmonio  exercitorum,  ad- 
ducebantur plauftra,quorum  ucntriculu  ( in  quo  eat 
res  portento  fas  fupradidas  refedijje  necejfe  ejl,fi  ex 
imis  coporis  partibus, quod  omnium  prope  erat  iudi 
cium , expellebantur ) quumante  er  pofl  uomitione 
frnima  diligentia  uigilantiq;  ftudio  in  multorum 
ssnffedu  contre forem , ualidcq;  furfum  ac  deor*. 

3 4 [ampli* 


fJiTforia  ai' 
mi  rabi  hf  de 
puella  (Lemo- 
ni aca  . 


s8®  Deprarftigqs  darmonum 

fum  pugio, pahna  ac  digitis  uario  torquerem  mo  do, 
ut  fi  quid  grand.ioris,afper£,acutieqs  materia  in  iUo 
ccntin eretur  finu,non  amplius  pofjet  Utere , fed  re- 
nifu  in  diriore  ultro  citro q;  impellente  manus  mea, 
hinc  etiam  fuamlafionemfenfur a,  contrectationem 
fe  detegeret:  uel  naufea,  ob  non  leuem  certe  eiufmo - 
di  palpitationem, uiolenter  concitata  rcijceretur.ni- 
bilprojfus  tamen  animaduerfum  eji  unquam  eo  mo- 
mento  euomi,  nec  ullam  a contentis  putatis  iniuriant 
fenfit  uentriculus,  Quod  omnino  fieri  nequiuiffet,  fi 
altius  quam  ex  finuofo  oris  hiatu  projilijffet  obietia 
oculis  noeris  ex  ore  materia.  TPueUa  uero  fedecim 
plus  minus  annos  nata,  ea  ratione  a me  habita,  poji 
alicuius  mora  intercapedinem  fcie  obferuabatur  d 
patre, cr  altero  qui  his  eius  moribus  affueuerant , uo 
miturire:  cuius  cs  cum  mox  uigilanter  er  perquam 
circumfpetie  intueri  fhidcrcm , eodem  infpetiioms 
momento  infiratam  lingua  panni  lanei  rudioris  ni- 
gri laciniam  uideo:  in  quam  digitis  incuntianter  in- 
ietiis,appedices  pro digio farum  rerum  ditiarum  ex 
oris  parte  altiori,quo  eas  in  uentriculo  antea  non  la- 
titaffe  ofknderem  ( id  quod  paulo  ante  ibidem  latius 
perfuadere  conatus  fuero, ) emulgere  uolui.  Frequen 
ter  enim  prius  ficpropulfamfuiffe  uarie  congcjhm 
fimul  materiem,narrahat  parens : cjkn fis  que  quae- 
ritatis documentis,utpote  panno  rudi  nigro,  cuiali- 
quot  acus  craticula  infixa,  filoq-  conuoluta  adhae- 
rebant, item  clauorum  ftrrcorim  uetujbrum  frag 

mentis , 


Ltber  tertius»  ?$i 

mentis.  At  quod  meti  obiedlum  dixi  oculti , Attriti 
panni  nigri  lacinia fum  rudimentum , uix  jfuio  ini - 
gativn  erat  hora  etiam  tertia  pomeridiana,pojl  fi 'oli - 
tum  quoque  prandium,  quo  tepore  iUud  crudo  cibo 
uel chylo  oblitum  efife  oportuit,  fii  reddiderit  uentri- 
culus.  Vt  autem  aliquam  opinionem,  qua  ex  fwma - 
eho  id  pr  cie  dium  efife  induceremur , relinqueret  fata 
nas:  Quam  amarum  hoc  ejifmquit  mox  pofil  ablatio 
nem  puella,uoce  a natura  prorfus  aliena , puerili  er 
fublallantefa  damone  haud  dubie  clifa,  tefic  Augufih-  L;b  ^ 
no:qui  eius  lingua  diabolum  uti  affirmat , cuius  cor- 
pus  intrauerit.  Atrox  utro  paulo  ante  ff  edlaculum, 
mereq j tragicu,aliquandiu  durans  in  hac  pueUacdi- 
der  at  tortor  ii!e,quo  puelle  os  ut  prorfus  obmutiret, 
ardlifime  conflringfmanus  atrociter  cotiueUi,  ocu- 
los toruc  intorqueri,corpus  deniq;  totum  horrendo 
jerte  cruciatu  exagitari  contuebamur.ncc  citra  cru- 
cis confignationem,  mqnus  aut  os  aperiri  poffe, affe- 
rebat pares  cum  fio  comite:  a me  autem,  qualicunq ; *■  Conntfl-1 
m Deum  fiducia  contra  dolofam  diaboli  hypocrifhi, 
abfque  iUius figni  imprefAone  tandem  diducebatur , 
Crreftituebantur.  Ncnquod  cruci  quicquam  dero- 
pttum  uelim  ( fermo  enim  crucis  potentia  Dcicfl,ijs  frfft.  a. 
qu.i  fdutan  confcquuntur: ) heee  autem  non  in fiigno,  M«rh.  i s. 
fcain  CHRISTI  crucifixi  imitatione  confiftit,ut  i*™'  *' 
nimirum  ipfius  uejtigijs  'mfifkntes,  nofiipfos abnege-  i.  Comth.i. 
mus,<zr  crucem  nofhram  tollamus  quotidie,  er  fequa  Pllll'PP  • 4- 
tnuriUum.  ludat  fii gnum  quarunt : fed  Paulus  pra- 

5 $ dicat 


Jbfort  emeti 
ftgimm , fed 
ff>Jarn  cruce 

Umet  dumo. 


f}«  turant 

piliti*. 


it  x Dc  pratft/gns  daemonum 

dicat  Cbriftu/m  cruci  affixum.?  er  hunc  nos  corrobo - 
rantem omniapojfiumus . Inhuius nomine  expulcrut 
damonia  Apofioli.  Non  eructi  fignum  timet  aiabo- 
lusfied ipfam  crucem, uel  cruciatum  aut  punitionem. 
Proinde  Cbrijk  oblatrat , Venifii  ad  cruciandum  not 
ante  tempus . Et  fi  quid  pittum  uel  {hiuxrijs  creden 
dum  ejl,nufquam  cruci  Cbrifii  latronu  cruces  affine 
giuidemus,  quarum  finijhrx  non  terribilis  infideat 
deemon.  Nec  mterim  ignoro , A rabes  philofophos 
crucem  coelejHum  fortitudinem  dicere , quod  eorum 
fortitudo  per  reftitudinem  angulorum  cr  radiorum 
refiultaret:  cr  fklU  maxime  fortes  effient,  quando  in 
figura  coeli  quatuor  obtinerent  cardines.  Ruffinus 
quoq;  in  Sacra  hijbria  narrat,  crucem  ab  Aegyptijs 
facerdotibus  inter  facras  literas  relatam , cuius  uis 
portendebat' falutis  ff>em  hominibus  , credentibus 
CHRISTO  faluxtori  nofhro.  Hieronymus  Demc^ 
triadem  hortatur, ut  crebro  fignaculo  crucis  frotem 
muniattnelocumin  ea  exterminator  Aegypti  inue- 
niat.  Et  ad  Eufhchium  de  Cufbdia  uirginitatis : Ad 
omnem  ( inquit ) attum,ad  omnem  tnceffium,  manus 
pingat  crucem.  Idem  T ertuUianus  dixerat:  Ad  om  -? 
nem  progreffium  atq. ; promotum,  ad  omnem  aditum 
er  exitum,  ad  ueftitum  er  calceatum,  ad  lauacra,  ad 
ntenfias,  ad  limina  cr  cubilia,  ad  fiedilia , queteunque 
nos  conuerfatia  exercet,  frontem  fignaculo  terimus. 
Harum  cr  aliarum  huiufmodi  dificiplina.ru  fi  legem 
&pojkl&  ScriptimtrZfiMlU  legis  triditio  tibi  pr<e- 

tenditur* 


Liber  tertius.  2S9 

tenditur.iuftrix  confuctudo.confimatrix,  cr  fidei 
cbferudtrix.  Taftum  quoque  crucis  fignacu  - 
tum  in  aqua  cum  fide  affergenda , dd  daemonum  ex 
I ouis  templo  comburendo  expulfionem,  quidqucC 
uir  tutem  non  tulit, per  Marcellum  epifeopum  Apa- 
mei£,commemorat  hijlvrid  ecclefiafiica  Tripart.  Si - Lib-s.ca.jAa 
gnum  iurc fugiUet  nemo:  fed  eius  dbfus  omnino  dccu 
fandus,maxime  fi  qui  crucifixo  cr  uiuae  in  eum  fidei 
debeturhonor,ad crucemrefiratur.  A tdd  inceptam 
bificridm  redeamus.  Vbi  deinde  curationem  mali 
puelle  di  fice  promitterem,iUius  puerilis  uocis  fono„ 
fibi  nihil  rei  ufUe  mecum  ef]e,cr  me  ajlutu  ejje,  atq- 
En  quam  callidos  habet  oculos  yrefi>odit.PercunClan 
te  praeterea  me,  num  huius  calamitatis  authorem  co- 
gnofceref.eadem  Idfciuiente pueriliter  uoce  refpon- 
dens,honejhm  (meo  quidem  indicio ) matrona  eo - 
dem  temporegn  cujhdia  detentam  ob  incantationi ij 
peraftacfufficionem , mfimulat : quae  tamen  pojka 
tnanumijfa,  domum  auehebatur  liber  fana  cum  ma- 
tre cr  duabus  alijs  mulierculis , proptbr  maleficij  eri 
men  illis  fitlfo  intentatumjam  integrum  menfem  ca- 
ptis. lUud  quoq;  hicfilentio  minime  praeterundum 
cenfui,  puellam  hanc,iUas  panni  lacinias,  fila,  acicu - 
ias,dcus  ucl  claues  ore  nunqua  reiecijje,  quam  quum 
d dolore  qualicunque, ob  incredulitate  ( quod  a cau - 
fanatur  ali  ex  abjbrufx  Dei  uoluntate  dolor  ortus , 
minus  agnofeeretur , fed  imputaretur  maleficae, ac  ad 
iUicita  confugeretur  confilia)  prius  Amersfirtunt, 

proximum 


yhie  diabolo 
illudendi,  ner 
uufaccrejiit. 


De  uter.  r?. 
Leuit.  19. 10. 

nsfngeli  fit- 
tans. 


Formula  be- 
iiedifhonu 
unl/o  in  ma- 
leficij  curatio 
»e  ijurpata. 


»84  De  pracfligrjs  daemonum 

proximu  illius  habitationi  oppidum , adfacrificum 
ud  templi  cujbdcm  ( ni  fallar  memoria ) itum  effet, 
qui  aquam  ( confecratam  opinabantur ) numifma - 
tii  Snapphani  precio  diuedrbat , qua  propinata  pro 
digiofus hic  ciebatur  uomitus.  Adbcec  fiquidan  lu- 
dibria maxime  Deus  conniuere  folet  frequenter,  ubi 
ab ipfo  cr naturalibus medijs , inhominum  ufum  di - 
uinitiis  ordinatis,  cotra  manifajlum  D ei  mandatum » 
fide  ChrijUana  poftpojita,  ad  fatanam  curritur , uel 
eius  dngclor.qualesbi  cenfentur,qui  huiufmodi  aqua 
udexbaptifwrio  fublaia,uel  aliter  impie lujbratamt 
aut  cerea  pafcbalis  thus,  aut  eiufdrn  religionis  no- 
mine  [aeratas  res  alias,  aufuuetito  nefario  b;  in  con- 
cepta de  maleficio  opinionis  iniqua , diaboli  inflin* 
du,confarmatione,lubric£  fidei  hominibus  offerunt. 

Porro  faminis,quarum  paulo  ante  memini,incar - 
ceratis, ac  in  concilium  produdis  cuma  Senatu  Cee- 
f 'areo  imperaretur,  ut  hominibus  plurifariam  excru - 
ciatis,ob  maleficij  fu fr  itionem  formula  benediceret 
p raf  :npta, nimirum, Benedico  tibi  in  nomine  Patris 
crFilij  er  Spirituffanfti,intuis  bonis, [anguine  etar 
mento:  egq-  imperata  facerent,  euefUgib  fanabantur 
cegrotL  Benedicebatur  autem  quilibet  ab  ea,  quam 
fui  tormenti  genitricem  fu  fricaretur:  uel  deemonis, 
aut  eius  minijlriaccu fator  is  Pythij,  cufbdia  quoque 
coerciti [uggejUone putaret.  Ne  ledorem  interru- 
pta hijbriie  feries  remoretur,  turbetb;,  ea  hic  paucis 
profequar,qu<e(dioquiad  [equentis  libri  argumen- 
tum perti- 


Liber  tertius. 

tum  pertinent.  Uicfanciebatur  iUe  omnium  ore  tri- 
tus cano:  QU£  ligauit,ut  cr foluatneceffe eft.  Q u<e  ligauit. 
utro  huius  fententice fit  abfurditas,  hoc  colliges  rno-  eandem  non 
do:  Si  Lamia  eft,  fuam  habere  cum  cacodtemonc com  Mu”enecef- 
munionem er fcedu$,eiusq;6pe  dios  uarie  crudeli- 
bus coUigare  torturis  ( qu£  uulgi  e fi  opinio ) eofdetn 
quoque  pro  fuo  arbitrio ,ab  eofuo  er  fatana  opere, 
cruciatibus  ftilicet,  foluerejpfius  dxmonis  ope,  qua 
antea  ligauerat,  exiftimatur.  Serua  autem  eft  cr 
mancipium  illius,  cui  fe  patio  cr  flipulationc  obftrin 
xiffe  creditur, ut  banefane  nihil  diurnis  pofje  uerbii 
peculiariter  efficere, certius  fidas:  quibus  recitatis  fi 
aliquid  niritim  erit  donandum,  per  fideles  Ecclejhe 
mniftros,  piaq-  moneta  homines  ea  pronuntiata, 
citius  fuum  ex  De  i nutufortieniur  efjvtium,  quam  ' 

per  eas  qua  Dei  fotietati  ex  proftffo  r enuntia f]'e,b el 
l^rtict;  uelut  hofks  indixijfe  indicantur  . Cirri  fati  Mattfi  fJ. 
cuma  dcemonio  uexatum  caecum  cr  mutum  fanaf-  Mare. 5. 
fet,  atq;  'a fcnbis  er  phariftis , Ecelzebub  principis  ^ucn- . 
i daemoniorum  pr.epdio  decmones  expellere  dicere-  moilumhit 
tur , eos  confutans  ait:  Quomodo  poteftfatanas  fa-  bom  fit. 
tanam  eijceret  Et  fi  regnum  adurrfus  fefe  diuifum 
fuerit , non  poteft  fhre  regnum  illud:  cr  fi  domus 
contra  feipfam  diuifa  fuerit,  non  poteft  fhre  domus 
! iUa:  crfi  fatamsinfurrexcritaduerfusfemetipfum , 
ac  diuifus  eft,  nonpotefi  fhre,  fed  fine  habet.  Q ni  no 
eft  mccum , contra  me  eft:  cr  qui  non  congregat  me-  jfmsprldi- 
cum,ffargit.  Hec  etiam  ab  impio  fuam  gloriam,  quas  carijm*»». 

in  fanan > 


lauta*  8 


»t<?  Beprxft/gijs  daemonum 

in  fanandis  in  ipfius  nomine  hominibus  elucet  ,uelli 
prsdicari  Deu,his  diuinus  uates  docet  uerbis:Impio 
aute  dicit  Deus,  Quare  tu  enarras  inficias  meMj  ey 
afiumis  teftamentu  mcu  per  os  tuum*  Quum  odio  ha 
beasdifciplina , eyuerbameapofitc  ab  ijcias.  Ostuu 
addixijii  malo,  er  lingua  tua  dolii  concinnat . Hinc 
palant  efl,  eiufinodi  curatione,  eas  incantationis  aut 
maleficij  reas  effe  notipojfe  couinci,ey  canone  ener - 
tiem  exijkre.  Eleganter  dicit  OrigenesiMagi  nefciut 
bMedicjre^uiajismQnesmefduLbmefacere.  Quod 
aute  fanentur, no  alia  profltto  fit  ratione, 'quam, quis 
h<ec  corpora  Dei  pcrmiffu,  ob  incredulitatem  exer- 
cuerit diabolus ; in  hac  ut  affliftos  er  afhnte$,cr  qui 
bus  inujitatum  id  malu  innotuit , tum  demum  magi- 
(bratii  cojirmaret,  no  coafte,fec(  ultro  ac  fuaple  fl>o- 
te  ceditdicet  fe  copeUi  flmulet,  quo  magis  fallat,  illa- 
queet q;  : atque  indubitatius  eo  modo  credatur  ,iUtf 
mulierculas  benedittionis  ucrba  redtUes , qudquaiL 
innocenteSjcffe  tamen  fagas:et  alios  fide  uaddantest 
uindidamq ; flnrantes , fuis  technis  irretiat:  ac  fen - 
tentis  'mconfidcratsreum  magijbratwm,  'm  carnifi- 
cinam in  fontium  feminarum  er  punitionem , uora- 
cesq-  flammas  inuitet.it a enim  fuarum  rerupro  uiri - 
bus  fatagit,  ut  ab  initio  in  ueritate  no  flctitt  quicquid 
loquitur  er  agit,  mendacium  efl , uel  falfitatis  fer- 
mento confferfum:qutm  optima  agere  er  loqui  ui- 
detur,homicidia  firuit,  er  medacia  orchite  datur,  ut 
animas  illaqueet  et  perdat jhomiddaab  initio. DefK- 

tititaqjj 


Liber  tertius»  iwj 

iit  itaque  in  his  <egrotis  a Lefiotie,  qiiam  ipfc  intulit. 

Huc  quum  faciat  fingulare  D . Pauli  GnHandi , Tri^itatras 
iurifconfulti  elarifiimi,  indicium  ,id  afferibendum 
duxi.  Alias uidi ( ait)  ficp  enumero, quod pradidi  gIj,m 
maleficio  infidi,  ubi  liberationis  remedium  ufurpa - 
runt,  frequenter  ex  ore  cucmcrcnt,  uel  perfeceffim 
exonerarent  acus,  capillos,  firr amenta,  clauosfplu* 
matjfulphur,  lapides,  erres  demum  tales,  quas  du 
dum  maleficio  hefum  uorare  potuiffi,  erat  impofii- 
bile:  non  folim  integras,  fed  necfiadas,  nec  minute 
infiujh  conci  fas.  Vnde  quid  mirandum  uidetur:  fed 
dic,ut  quidam  cenfuerunt , fatanam  ad  maiorem  ha~ 
rnimm  deceptionem  facere  didas  apparere  jfecitt 
extraneas  m refolutione  fadur<e,ut  res  miranda  ma- 
gis uideatUriquando quidem  inficiuntur  er  confide 
ratur  ea  effi  talis  natur*, firma?  er  qualitatis, ut  m - 
pofiibile  fuerit  alia  potuiffe  ingredi  in  corpus  male* 

*ficio  hcfi  per$aliqua  parte  naturaliter : fed  in  rei  utri 
tate  no  funt  fhecies  naturales,  er  quod ueru  fit,  hmc 
appparet,  quia  iUa  eifeiuntur  per  uomituuel  fecef- 
fum:  atq ■ ita  inter  materias  illas  liquidas  apparent  i 
principio , cu  priniu  e corpore  emittutur.  at  fi  ferui' 
utris  illas  materies  biduu  aut  triduu,  aut  dies  qurnq 
quemadmodu  ego  alias  fiudiofi  feruarifici,  uidebis 
omnia  ea  lique fada  penitus,  er  ipfaru  firmas 
fe  totas.  Quod  fi  naturalia  effient,  proficio  in  fua 
priori fiueprimecua  firma  remanerent,  nec  pofient  ti,aa 
per  aliquos  liquores  aut  humiditates  corrumpi , fot. 

■maximi 


is  i DcprxfHgtjsdaemomtm 

maxime  fenum  er  lapides,  propter  eorum  natura 
tem duritiem:  ut manifefltm efl onimbus.  Quidant 
dlij  dixerunt, demones, ut  res  mirada  uideatur,  tunc 
temporis,  quando  maleficio  affeffus  ini tatur  ad  uo- 
mtuni,  uel  ad  uentris  opus,uelocifiimc  er  iriuifibili - 
ter  afferre  ibi  fpecics  illas  flue  materias, de  quibus  fu- 
prd,uem  er  naturales,  quas  aliunde  acceptas,  eo  at- 
tulerant. Sed  nota, licet  d.enion  potentia  fua  natura- 
li hoc  quidepoffet , er  tam  dextro  modo  illas  infere- 
re  in  uomitu  cr  fkrcore  maleficio  agitati,  ut  nullus 
hominum  adiierteret:  prior  tamen  opinio  magis  mi- 
hi placet, effie  fcilicei  apparentes  ffecies  fub  iUis  for- 
mis non  naturales.  er  quod  hoc  uerum  fit,  apparet 
ex  ratione  pnedittd:  quid  communiter  non  durant 
fub  iUa  forma,  fedhreui tempore  in  idos  refoluun- 
tur  liquores,  cum  quibus  mixta  prodierant : uti  ego 
frequenter  utdi,  er  manibus  proprifi^contredaul 
qu£  a principio  (uti  dixi)  apparebant  uerec  er  na- 
turales, er  retinebant  in  fenefeio  quid  duri:  tamen 
breui  tempore,  ut  dittuvn  efi,rcfoluebantur  er  peri- 
U.  Va-  bant.  Hcec  Grillandus.  Acuum  quoque,  ofiium,  ca - 
riet.cap.  So.  pidorum,  er  id  genus  reliquorum  reieftionem  per 
os-,  technas  effe  fentit  Cardanus. 

Accidijfe  fuis  temporibus  nouirn  et  admirandum 
csp.s.  morbi genus,  t adit  Antonius  Beniuenius . Mulier 

jisalefao  u fextum  dccirnum  agens  annum,  ab' ima  uentris  parte 

/i  mulier  ua  exorto  comedebatur  manibus. Cuma-  m hor 

1 r i 1.,  t 
iMjKif.  renami  clamorem  ermperet3mtumefcebat  ilico  to- 
tus uett- 


De  abditis 
morb.  esufis 


Liber  tertius.  289 

tus  uniter , dieo  «t  uterum  crederes  gefaffe  odo 
menfes:  crfoce  exhaufh , wfci  per  tofum  cubile  hinc 
inde  reie  flans  /e/e,  cr  plantas  interdum  ceruici  con- 
ne  dens  rcfiliebat  in  pedes, \iterum  procidens  dc  exi- 
liens , ifthucipfum  identidem  faflitahat , quoad  pau- 
Idtim  dd [e reuerfa,  quoquo  modo  recrearetur  .Infer 
rogdtdquid  egifjet . penitus  ignorabdt.  Nos  \uerb 
tiufmcdi  morbi  caufas  inquirentes , drbitrdti  fumus 
hocmdlumex  matricis  fuffocatione , er  uaporibus 
inulis  furfum  eldtis , dc  fubinde  cor  er  cercbrufa rien- 
tibiis,  prouenire.  Sed  cum  medicamentis  nihil  pro- 
moneretur, ed  ferocior  fafla,  dc  toruis  oculis  circum 
fficicns,  tandem  prorupit  m uomitum,  quo  longio- 
res errecuruos  clduos,  anedsq-  acus,  una  cim  cara 
er  capillis  conglomeratis  reiecit : er  nouifiime  ex 
ientdculo  frudum  tanta  magnitudinis , quale  inte- 
grum nullius  deglutijjfent fauces.  Cumq ; idipfum 
japius  etiam  vidente  me  faditaffet,  teneri  eam  arbi- 
tratus fum  ffiritu  malo : qui  dum  hac  ageret,jfeflan 
tium oculos  perfringeret.  Quare  ecclefidflicis  me- 
dicis commendata, manifafiioribus  deinde  fignisz ? 
argumentis  rem  comprobauit . Nam  er  nos  eam 
Uaticinantem  audiuimus , er  ea  praeterea  agentem 
iiidimus,  qua  omnem  morbi  uim  f upcrgrefTa,huma ■» 
num  etiam  captum  excederent.  Hucufque  Beneue- 
nius . Hac  omnia  certe  in  corpore  non  fuere , fed 
diaboli  oculos ff  e flatorum  effdfcinantis , ne  huius 
iftaterieein  os  impulfio  aj}imaduerterctur,  preefbgift 

£ gr  celeri- 


2$o  De  praeftigtjs  darmofwm 

Cr  celeritate  in  os  (ditem  illata  funt,cr  tanquamui 
mitu  mox  eieda.  I d cefophagi  huic  materiei  impar  ii 
angujUa,  lUafus  pojl  uomitum  ucntriculus,  er  ante 
uomitum  ( ut  fuprd  didum  efi ) uentriculi  robur  tc- 
fantur:  qua:  proffdo  minime  erant  expedanda  ex 
acie , er  durifama  fubfantia  inaequalitate.  Si  ea  erit 
dauit  uentriculus,  quando  uf 'que  adeo  infenjibiliter 
ingejh  funt , aut  unde  tam  innoxie  reuomuntur , po- 
ti fanum  ore  uentriculi  ita  fenfibili,  ut  uel  pauco  hu- 
more acri  extreme  affligatur  i 

Qua  faris  filius  Niorfa  aducrfa  nonnihil  affiidus 
ualetudine , eam  credidit  indudam  d muliercula , cui 
herbarum  plenum  corbem  in  porcorum  pafaram 
attuliffiet:  quodh  ac  gratias  agens , ipfim  prefaffet 
humerum . Vade  territus  eo  tempore  puer,  coepit 
paulatim,  etiam  animo  deiedo,  peius  habere . Hinc 
trica  feminei  capillitij  nigri  er  cinerei  ficca,  citra  al- 
terius materia  admixtionem , excerni  a fa  ejl . Tana 
dem  admiranda  magis,  puta  fetas  porcorum,  pelli 
etiamnum  inh arentes,  ita  ficcas  aluo  deponebat,  ut 
papyro  confcruarentur, interdum fhmlia  cumexcrc 
mentis  deij ciebat.  H is  ludibrijs  circiter  medium  fati- 
gabatur annum:  qua  dein  pcdetcntim,  ut  coeperunt , 
cuanuere.  Nec  dubium  ed,  ea  ob  parentum,  <zra- 
dolefcentis  incredulitate fuiffie  permiffa:qudd  quum 
hic  fecundum  natura  ordinem  nonnihil  morbo  gra- 
uari confp iceretur, eum  non  innatura  uitium,aut 
Dei  uolunt(ttein,fed  in  muliercula  imprefaonem  re- 

tukrunti 


Liber  tertius.  19 1 

M&utiEam  itaq;  delufione  diabolo,  quib.  explicatu 
cfl  modis  permifit  Deus , donec  fortafiis refipuere. 

Noui  ile  cuiufdam  uiri  confutaris  coniugem,cuius 
dluusfep enumero  arena  reddere  uidebatur,  diabolo 
colludente, conniuctcq;  Deo:quod  cegrota  ad  illicita 
maleficoru  diuinorumcp  auxilia  confugiffet , contra 
diuin<e  maiejhtis  edidtu,mpias  boruhominu  ditio- 
nes comprobans.Cui  certam  polliceri  opem  cumDei 
gratia, fi  imperata  faccret,audebani.Morbum  fiqui - 
de,quo  acciebatur, ex  naturali  caufa  orti!  ejje  iudi- 
cabamiat  arenae  dcieftione,qi;6d  incredula  ad  ueti- 
tu  declinajjet  confiliu,ed  a fatura  ludificari, culabat 
animus.  Frequenter  etenim  hoc  ufuucnire  uidanus, 
ut  quum  a naturali  quis  infimetur  caufa,Deifi  ( qui 
naturaliiirerim  ufum  docuit, atq;  eum  nos  ajjeiiare 
er  inquirere  uoluit)  potentia:  diffifus,  uoluutatiq ; 
'mmorigerus,ad  dsemonij  clientelam  co fulturus  cum 
*Saulc  accurrat,  uoluntarie  in  reprobum  tradatur 
fenfumfiudicnsq-  maligni  obijeiatur  illudendus. 

Commemorat  Cardanus,  probu  quenda  rujlicum 
CT  dmicu,  quifixeitius  decipi  poterat  quam  decipere , 
fic  ipfi  narraffie,quod  morbo  incognito  plurcs  labo- 
rant annos:  quo  tepore  excdtatiombus  fiepius  uitru , 
clauos , er  cupidos  euomuijfet:  cr  quanqud  demum 
refbithtus  fuiffet,  tame  m eum  diem  quo  h.ec  refirret, 
fentire  fe  uentre  affeuerabat  maxima  uitri  confindi 
congerie,  fonuma,  nonleue,  quafi  quis  faecum  uitri 
fragm  entis  plenum  concuteret,  a quo  no  parum  ue- 

t i Mteiuu 


<^4rcn<*  per 
ahturn  muli» 
rn  reddita. 
Dent.  itf. 

Lemt.19.2a 


De  Vitiet. re 
rum  li.  if. 


Hufliciu  ho- 
rarum iihtt 
tn  corde  fen- 
tiens. 

Damoniaca- 

rum  uirgind 
VeTialiit  hi- 
fiortahorren 


Damoniaca 
uirgines  Ve- 
fiales  VUerte 
U occluja. 


De  prarftigtjs  daemonum 

xa.retur.ium  uero  Jingulis  ododecm  nodibus  fepti- 
mahora,  etiam/i  horarum  numerum  non  obferua - 
ret,totidem  idus  annis  ododecim,  quibus  iam  fand- 
ius fuerat,  in  corde  maxima  cum  moleJHa  perferre. 
Quism  eo  organo,  diaboli  ludibrijs  ob  fimplicita - 
temapto,  nonuidet  damonis  adus,  prajHgias  e? 
uexationes  i 

Admirabiliter  horrifica  fuit  uexatio  uirginuni 
quarudam  Vefb.Uu,  occlufarum,  Vuerteti  in  comita 
tu  Uornenfi , 'a  damonijs  exercitarum.  Initia  autem 
eiufmodidediffe  pauperculam  feminam  narrat,  qua: 
in  ieiunio  falis  libras  tres  ( quartam  uulgus  noflras 
uocat ) mutuo  'a  uirginibm  acceperat, fheq;  duplum 
circa  Vafcha  folennitatemreflituit.  Hinc  in  loco  uir - 
ginum  dormitioni  dicato  inueniebantur  ffheruLe 
candida,  uelut  incrufbtafaccaro  femina,  at  guftii 
fdlfa,qua  tamen  non  edebantur:  nec  qqomodo  per- 
ueniffent  eo,  fciebatur.Vofka  eodem  in  loco  obferua 
batur  inceffus  rei  ingemifcentis, uelut  hominis  agro- 
ti:  audiebatur  item  quando  q;uox,  pier  a fq;  uirgines 
ut  fur  gerent,  er  ad  ignem  fecum  accederent,fe  agro 
tameffe,  commonefaciens:  ubi  porro  furrcxijjent, 
morbidam  fororem  inuifura  , nihil  inueniebant. 
Si  quando  etiam  ha  in  arrepta  matula  meiere  tcnta- 
rent,ea  uiolenter  eripiebatur, ut  lotio  coti ff  urcarent 
ledum.  Aliquoties  pedibus  e ledo  ad  paffus  aliquot 
fubtrahebantur,  atq;  adeo  fub  plantis  titillabantur , 
ut pra nimio rifu morituras  fe uererentur.  Quibuf- 

daincar- 


Liber  tertius»  2$§ 

dam  cumis  p articule  eueUebantur , plerifque  m ad- 
uerfam  purtem  prorfus  intorquebatur  tibie,brachia 
cr  facies.  Quidum  Jic  excarnificat e,  licet  ad  dies 
quinquaginta  duos,  nihil  praeter  raparum  ius  citra 
p anem  forpfiffient,dttamen  atri  liquoris , uclut  atra - 
meti  feriptorij  multa  uomitu  rcijciebatur  copia:que 
tam  ferebatur  amara  cr  acris , ut  etiam  pelliculant 
ex  ore  abradere f.nec  ullim  effingi  poterat  coditum, 
quo  afficerentur.  Aliqua  fupra  hominis  caput  eue- 
hcvantur,cr  uicifim  dei j ciebantur.  Quum  egrotas 
tuc  fedatas  letasfi,recreaturi  circiter  tredecim  numc 
ro  amici  fimul  monajkriim  alias  ingrederentur, ilice, 
e menfia  deorfum  citra  uocem  er  mtellettum  dilabe - 
bantur, nonnude  inuerjis  tibijs  cr  braebijs  tanquant 
mortue  iacebant.Vna  in  altu  fufioUebatur, er  quan- 
quam  manibus  iniettis  obluttarentur  afiiftmtes,  ta- 
0men  fupra  edorum  caput  abripiebatur : eo  fi  denuo 
precipitabatur  modo , ut  haberetur  mortua . Pojka 
ad fe  tanquam  c fomno  rediens,  e nofodochio  in  mo- 
najkrium  progreditur.  Nonnulle  incedebant  tibia - 
rum  extremitatibus  innixe,  uelut  ano  Jhs,  citra  pe- 
dum ufum,  qui  uidebantur  trahi  tanquam  ligamen- 
tis nimium  laxatis,  in  faculo  penduli.  Arbores  quo- 
que confcendcbant  ut  files,  ab  ijsfi  proferpebant , 
nuda  corporis  immutatione.  Contigit  item,  ut  coc - 
nobij  prefifie  ( quam  matrem  uocant ) in  eius  am- 
bitu colloquendi  cum  gener ofa  er  mfignis  pietatis 
domina  blargareta  comitiffa  Burenfi  (cuius  'miu-  Bumtfupt*. 

t t Jkrumrc- 


*s>4  Depraftigtjs  cfsemonum 

florum  refurreiiione  meminerit  mifericor diarum 
pater ) exfoemore  erueretur  caro : illaq;  prae  dolore 
exclamans,  in  lecto  deponebatur.  Vulnus  autem  par 
tim  lucebat,  partivi  nigricabat:  fed  curabatur.  Acci - 
dit  cjuoq; , quim  duae  fic  excruciatae  uirgines  Jimut 
confiderent  ridentes  cr  exhilarate, mutuo  collo- 
querentur defle  nigra  in  corbi  incluft 

it  matrona , qua  in  oppido  comor  ante  nominabant: 
collatione  itero  clam  obferuatafa  tertia  uirginc  fana , 
'corbis  ab  kac,crpreefi£la  cu  duabus  aut  tribus  uirgi 
nibus  inquiritur, ap  er  itura;,  unde  felis  exiliens  aufu- r 
git. Ea  hinc  notata  mulier  tanqua  malefcij  rea  in  car 
ceres  conijcitur,cufeptm  deinde  alijs,  inter  quasfe- 
nior  numerabatur  matrona:  de  qua  uicini  cr  paupe - * 
res, eam  fuiffc  ufyadeb  mifericorde  cr  in  egenos  pro 
fufant,  ut  ipfa  etia  indigucrit,tejlabantur . Eae  cade 
quxjhonibm  a tortore  fubieila,nuUis  iniqua  tomen 
tis  ad  fideris  ccnfefiione  adigi  potuit.Tandem  ubi  ex 
inore  uifium ofjirretBurchgrauius,  fe  infirmiorem 
effe  quam  ut  cibti  admitteret,ait:  atfepotufolrmodo 
defiderarr.  ctuc  a Burchgrauio  mox  fubminifrato , 
ipfius  uefie  iUa  apprehendebat , er  eius  innixa  ft- 
mori  expirabat.  Alia  quoque  rem  miracula  hic  uifa 
funtdurauitq-  ea  carnificina  ad  annos  tres  manififh, 
quampojka  celarunt.  E as  uero  uirgines  fatanam 
obf:diffe,dubitandimmimne:  qui  ludificandi  occa- 
fionem  fibi  commode  porre  fiam  ratusexfalea  mu- 
liercula reddito,  credulis  uirginibus  malejicij  opinio 

nem 


Liber  tertias.  ipy 

fiminijcere , crm fonti  femina  infanabile  inurere 
cauterium  fhiduit.  quapropter  fomam  ffarfit gra- 
norum quafi  faccharo  obduftorum,utad  eorwmgu - 
fhtionem  pellicerentur  uirgmes:  falfedine  autem  in- 
didit, ut  fufpicione  de  ea  qua  falem  refiituerat,  citius 
ingereret.  Nec  defuit  cuentus.  Concepit  porro  Deus 
eam  diuexandi  potcjhte,ucl  ut  tentarentur  uirgin.es , 
uel  cajb.garentur,ucl  oh  earu  incredulitatem,  bubri - 
capide;  note  fuerunt  ,quod  no  r:\ad  Da’  voluntatem , 
fed  in  feminas  cruciatuum  caufas  rctulerunt.Hinc  fa- 
tbaniam  illud  duarum  uirginum  concilium  ab  afhi- 
to  fuit  injhtutum  diabolo,  qui  earum  rexit  uoccs,  ut 
innocenti  matrona:  malejicij  jligma  imprimeretur , 
carceresq;  tormeta  er  cades  promoneretur. Si  quoq; 
felis  f ierit  ucra , cd  d amo  mu  bauddubie  eo  inuexit. 
atqui  ut  damonem  affumpto  felis  pmulachro , fuiffe 
0 credam,  pciius  inducor.  Vides  etiam  confhtutos  iUi 
pracife ladcndi  Imites,  utexaltadlaeueftione  er 
pracipiti deiefiione,  etiamji unamortua  ui daretur, 
nihil  tamen  laponis  fenfent:  feduelutefomnoex- 
perrcda , abierit. 

Nonabjimilefiiitquod  uirginibus  Brigitte,flri-  Erigit* fktr* 
{lis  legibus  inauguratis,  in  coenobio  non  procul  a uirglnts 
Xanttis  dipito  olim  ufuuen.it,  qua  miris  quoque  mon,a(4‘ 
modis  diuexabatur,plerunq ; cxihcn  tespnonunquam 
balatum  uocesq ; elidentes  horrendas : urgebantur  in 
terdum  ex  depgnatis  m templo  fedibus,  ubi  -er  capi- 
tis uclamcn quando  % abripiebatur.fauces  bis  etiam t 
t 4 nccibim 


25<tm«ni(tc& 
uirgines  no. 
btles  iuxtu 
Hammone  . 


6 De  praeftigijs  daemonum 

ne  cibum  admitterent;,  nonnunquam  procludebatur* 
Verfiitit  uaria  er  dira  ea  calamitas  in  plerif  fi  ad  de- 
cennium. Tragoedia:  caufa  imputabatur  uirginiiuue 
nis  amore  aliquando  ftucia,quem  ea  affinitate  non 
dignarentur  huius  puella  parentes,  idcirco  huic  iit 
extremo  moerore  pofita,damon  accita  iuuenis  illius 
effigie yfe  obijcit,eam  'm  uotirn' illud  monajhcum  co- 
gens: qua  dido  audiens,  fe  cancellis  confringi  pati- 
tur. lnclufa,uelut furore  percita,  omnibus  horren- 
dum plurifariam  exhibuit  ffedaculu : quod  quidem 
I nalum  uelut  contagio  in  multas  proferp jit  uirgines: 
qua  ob  propriam  illius  confefionem,  ipfarn  uniucr - 
fa  eiufino  di  miferia  genitricem  fuiffie,  certo  credide- 
runt. Ex  ea  deinde  capta,  aliocfi  eue  fta , prolem  bis 
fufhilit  carceris  cujbs:ac  tandem  manumiffam,d  ma - 
leficij  opinione  inculpatam  uixijfe  arbitror. Delufio 
fuit  mere  diabolica,qua  iUa  decepta,fe  eqfecijfe  con- , 
fiteretur,qua  peculiaria  ipfiusfatana  erant  opera. 
At  'm  quem  finem  ea  fuerint  a Deo  perniiffia,fequen- 
ti intelligetur  libro,  ubi  omnibus  imitanda  harim 
proponetur  curatio. 

Huc  pertinent  nobilium  uirginim  in  monafkxio 
Centorpio,  prope  ueterem  Maream  iuxta  Hammo- 
nem mlufarum,monfbrofaomnifariacfi  conuulfio- 
nes,a  damonibus  excitata:quanm  in  primo  memini 
libro, ubi  de  fatana  potentia  agebatur.  At  ha  omnes 
a damonibus  afflida,  tormenta  nec  Dei  uoluntati 
fubijcicbant,nec  diabolo  imputabat : fedad  E Ifa  K a- 


Liber  tertius*  *s>7 

mcnfis,m  coenobio  codricis,  maleficas  artes  uno  ore 
er  confcnfu  referebantqiice  quidem  capta,tragicum 
, hoc  fpedaculum  a fe  editu  fuiffie  fatebatur  primum , 
uenenata  mixtione:  moritura  autem , nihil  unquam 
uirulentia  fe  alicui  propinatum  fuiffe,  fed  quicquid 
id  effet  mali,  fe  mente  er  mala  imprecatione  effiet ffie 
confeffa  eft.Num  uerb  hoc  itafieripo{Jet,paulop6fi 
explicabitur.  Ab  eius  er  matris  exujlione  tanquam 
futspotejhtisiamneruum  adeptus  fatanas,  oppidi 
proximi  ciuibus  non  paucis  uario  tormentorum  ge-  D*monUei 
nere  infultat:  e quorum  mmero  quinque,  ubi  eccle- ctU!S 
fi£  p a ftor  m fuum  dcciuiffet  cubiculum,  ex  Sacris  li- 
teris  eos  aduerfus  fatance  ludibria  mftrudurus , mu - 
niturusq. ; : atque  hi  Dece  praecepta.  Symbolum  Apo 
ftvlorum,  e~  orationem  Dominica  recitaffent : hinc 
alter  alterius  nomen  'mquirit,  mutuo q;  ludicrum  ni - 
glis  indicat, p $imo  libro  inter  fidicia  daemonum  no - 
mina  expreffim.  atq ; unus  pafiorem  irridens,  inhaec 
erumpit  uerba : Qjuid  nunc  f ad  uri  fumus?  expelle- 
re nos  conatur  pafmrf  R effondit  alter:  fc  uelle  in  hir 
co  nigro  equitare, ad  quandam  mulierem  non  ita  fe - 
tunde  habitantem,  quam  etia  nominabat,  fe  gratum 
illi  fore  hojpitem  iadans : ut  maleficos  artis  nomine 
redderet  illam  fufpediorem.  identidem  fe  fadurim 
alter  quoque  narrabat , aceodeuedore  profeduru 
ad  aliam  femmam,nomine  defignatam  in  eundem  fi- 
nem: ac  uterque  fedi  'mfidens  tanquam  fatuus,  conti- 
nuo uocis  mdicijs  ad  didas  equitando  uidebatur  fer - 


t f 


nmu - 


a$>S  Deprnefh'gt)s  dapmomrm 
ri  muliercula,  quum  interim  ne  d loco  quide  dimo - 
uerentur.  Tertius  adbac  qua f in  globum  couolutus, 
eotradusq;,ad  claufum  cubiculi  abripiebatur pjUm, 
per  quod  inopinato  apertu,  c gradibus  decidit  ill£- 
fus . Ncc  procul  hinc  in  aha  duitate  funditer  diris 
torqueri  modis  d dzrnone  interea  coeperat  oppidani: 
quare  aliqua:  fuerunt  umculis  traditee  mulieres, at 
piares  accufata , quemadmodum  in  negocio  eiufi no- 
di diabolico  fieri  affolet . 

P»Jla  a i*-  H u c albo  acemfeatur  uirgo  iUa  uefhlis  B ufeidu - 

mtn*  uexa-  eenfts,ad£monio  horribiliter  torta:  cuius  raros  cru 
ta'  datus  libro  primo  defcripfi  ,ubi  daemonis  potentia 
depingitur.  Accedat  er  cognita  mihi  puella,  uirgini 
nobili  in  coenobio  ancillam , cui  fide  dederat  rufdcus, 
qui  deinde  ad  aliam  animii  adiecit.  Qua  re  cognita , 
moerore  turbari  iUa  coepit : ablegatae} ) mediu  circiter 
miliare  a monafkrio,  ineximij  iuuend  forma  obuif 
habet  deemone, qui  fe  familiari  colloquio  in  eius  infi- 
mam amicitiam, omnia  ruflici  amati  fecreta  huic  de- 
tegit, cundosq ; cum  altera  puella  habitos  fermones 
enarrat:  er  cu  ad  angujium  perueniffent  ponticulu, , 
ille  affmpto  oleo,  quod  ea  manibus  gerebat , ut  mi- 
nus impedite  tran(iret,eam  iuuitfmuitauitq;  tandem , 
ut  ad  notu  comitaret  r locum.  Quo  nam  cofequerer 
(refjjodit iUa) ubi paludofe  tanturnodo  funtaqu£* 
Hinc  ipfc  euanuit,  illaq • perterrita  m animi  incidit 
deliquia : quare  iuffu  domin£  mihi  familiaris,  bigis 
m coenobium  reducebatur,  ubi  uelut  mente  turbata, 

miti » 


• 4>. 


i r->* 


Lib.r.  Epift, 


Liber  tertios.  299 

multipriam  fenfu  diftrahcbatur , qutrehdturq ; p 
etiamnum  mijerc  ab  iUodxmone  uexari,  dc  i&wm  dii 
quando  per  pneftram  uel  alio  ueUe  eam  abripere. 

NuUa  certe  alia  huius  ntdepcif  extitit  caufa , quam 
meditabundus- animi  moeror,  ob  amoris  impoten- 
tiam: quam  illudendi  perdendip  occaponem  prae- 
propere arripuit  fatanas . 

C<etrrmi  illud  quod  a Chrifti  natiuitate  anno  mil - 
lefimo  quingetepmo  tricepmonono,m  quoad  E iftet- 
tenps  epifeopatus  pdgp  Tcugenjhl , accidi jfc  perbi- 
bet multijuga:  leftionis uir  IOANNES  L A N-  L^1 
GIVS,  iUufiripmorum  Vrincipim  Palatinorum  3 
Rheni  medicus  doftifiimus,  omnem  fuperaretp- 
dem,  nip oculati fjpeftatx  pdei  teftvs  adhuc  fuperef- 
fent.  In  hoc  pago  vlricus  N eufeffer  Agricola,  cum  claup  fer~ 
crudelibus  dolorum  tormentis  circa  alterum  hy - ^acm^Uteli 
jpochondrim  conpceretur,  fubito  clauim  ferreum  &exafm. 
fub  Mefa  cute  manu  apprehendit , quem  chirur- 
gus illic  balneator  nouacula  exciderat:  nec  tamen 
ceffarunt  dolores , fed  in  dies  magis  incrudefce- 
bant . Quapropter  quum  nec  aliud  doloris  re- 
medium pre  mi  fer,  quam  mortem , jujficaretur, 
arrepto  culteUo  ,pbi guttur  abfeidit . Itaque  dum 
tertio  die  ad  fepulchrum  mortuus  ejjbretur , a- 
derant  tum  Eucbarius  Rofenbader  ex  Vueiffem- 
burg,  Noricorum  oppido  , ac  loannes  ab  Etten- 
pet  balneator , qui  ajhnte  magna  hominum  pe - 
qucntia,demortui  agricoU  uentriculum  inciderunt , 

in  qu® 


$ao  De  praeftigrfs  daemonum 

£jgntm  & in  quo  lignim  teres  e r oblongum , quatuor  ex  cha - 
triTlo7»»t»  bbe cultros, pdrtim  acutos, partminjhr  ferree  detu> 
'ti . tatos,ac  duo  ferramenta  a/fera  rep  crerunt,  quorum 

fingula  ffithami  longitudinem  excedebant:aderat  et 
capillorum  injhr  globi  inuolucrim.  Sed  quid  po- 
ti fimum  hic  admiraberis*  an  quomodo  tot  er  tanta 
ferramenta  in  uentrituli  cauitate  cotineri  potuerint: 
an  qua  arte  fint  'mgefhi  Certe  non  alia,quam  daemo- 
nis afhi  er  dolo.  Haec  Langius. 

Vlrico  etiamnum  fuperjUte  non  ea  in  uentriculo 
b<efi(fey  utnecclauumfubiUeefa  cute  in  carne  ante 
feftionem  uerempaftumfuifje,aufbn  dicere.Enim- 
uero  cum  in  ittis  locis  ex  mala  intemperie,  aut  huma 
rum  acrium  affluxu,uel  flatuu  copia,  huiufmodi  po- 
terat proueniffe  dolor,  qualem 'miliaco  er  colico 
dffcftu  experimur:??  finijlra  opinione  iamfortafiis 
<egrotus,uel  a]bntes,uel  utrique, conflanti  de  malefi- 
cio ducerentur, daemonis,uel illius  clientelae,  magis 
ueritiuolutatemmalignam,permiffdsq - uires,  quam 
Dei  patrocinio  er  incomparabili  potentiae  fifi:  dia- 
bolo traditi  funt  illudendi,ut  in  carnis,  antea  nonni- 
hil durae  er  tenfe  uel  a materia,uel  daemonis  afhi  ita 
apparentis, fcdione  clauum,zr  in  aperiendo  Jbma- 
cho  reliqua  haec  rerum  monjlra  ingefferit , praeflri- 
dis  fecantium  oculis,quo  id  in  cuius  finem  hanc  infii 
tuerat  tragoediam,  nempe  incredulitate,  jhbilirct: 
quum  in  rebus  aduerfis , eo  relido  qui  languoribus 
uojbris  uere  mederi  potefl, perfidi,  fatanam  nimirum 

in  corpus 


Liber  tertias.  jot 

ih  corpus  humanum,Dei  fcilicet  creatur*  poffe  coti* 
cedimur,  extra  eius  potefktem  m mutanda  rerum  tui 
tura,aut  materia  aliqua  duriori  er  acuta,certd  mea- 
tuum  per  quos  inferri  oporteret,  proportionem  exit 
perante,  iU<efe  er  infenjibiliter  penitius  ingerenda 
impeUendaue:  quum  tamen  cefophagum  er  fauces 
latius  diducere  er  extendere  nequeat  dtmon,  quo- 
cunque fuo  artificio  ,quam  ex  prima  creatione  ferali 
quemadmodum  alias  fufius  offendi.  Difidij  quoq ; 
feminarium  hoc  modo  a diabolo  fp  argitur, ubi  eo  no 
mine  alios  male fcij  irrogati  reos  confeflim  incufa-  V4r;atpofte 
mur.quos  adminiculo  daemonis  iUud  machinatos  effe  matuni  con- 
credere  malumus,  qudnqua  in  fontes  rener  a exifeant.  tcnta  aPu<* 
lnterm  naturali  etiam  rationem  jceatomatum  cr  2>ld  GIa,Ic. 
atheromatum, aliorumq;  apo fumatum finibus,  car - 5rii.14.mcth. 
neexefa,exuifcofis  cr  putridis  humoribus  ac  fibris  &^cIgfum  Ij* 
calore  coquente  exiccatis,materiaslapidibus,tophis9  npiu  in  im 
arenis, urceolorum  teflis , lignis,  carbonibus,  capillis  Cium. 
er  amurcae  fimiles  nafei , incantationibus  ab  imperi-  ^"1t£“'d®eni 
tis  afferiptas,  farnus  ex  Galeno  cr  Cornelio  Celfo.  sbdi.morb. 
Nonne  in  morbo  articulari  plerifque  a pituita  rejic - Ciuf-  ca  3- 
cata,cr affo  terre flricp  humore  indi ffolubiliter  irnpa-  1 '24  54‘ 

0 tophos,  Graecis  vrdf&r,  uelut  calcem,  in  iunttu-  calcultt* 
ris  enafei  uidemus:  quam  etiam  exemptam,paulatm  tbirtee  et  m 
excipit aliai  Qui pofl longam  frequentemq ; tufiim  txpul 

ex  thorace  uiolenter  calculum  expe(lorarunt,fupr'a  ^ 
recenfuimus.  In  panniculo  item  epar  cingente, lapilli  /Mi? foUicul 
aliquo  numero  inuenti  funt  letales.  Vnum  fimiliter  lo, et  matrice, 

exmte - 


* ;b.  ■>..  Aha- 

roili.cap.  2 2. 
CjL uli  mu- 
lierum. 


Cipi*). 
t_ y-fciem  Jcal 
! ■'iit  ciuily- 
i perae* 
na*  toitao- 
f<u  tiicedijjc, 
ncn  tmln  fit 
aenfimile. 


Cufpii  ferrea 
in  morace  re 
licia  , cv-ia- 
ivxca,  dtiwm 
pofi  bifunm 
exuti,  c. 


$°z  Depraeftigqsdaimomim 

ex  in  te Jiinis  expulfumfuiffe,  er  ex  filiis  folliculo, ue~- 
lut  er  e1  nutricis  altero  cornu  duos  excifos  memini. 
At  ah  eadem  caufa  in  his  partibus, qua  in  renibus  uel 
tiejica , generari  potuerunt:  nimiru  ab  humore  craf- 
fo,  uifcido , terreo,  er  caliditate  humorem  hunc  adaf 
fixntc,  cogente  er  in  lapide  indurante,  qui  interdum 
uarue  cr  admirabilis  inueniturfbrm.ee . T radit  Ale - 
xandcrBenedittus,  mulieres  calculis  minus  affici  m 
uefica,prceter  calculos  fetarum-ueluti  quadam  capil 
lamenta,  qui  non  fine  diro  cruciatu  imafeuntur  ex 
mucofx  materiaiadditc- aliquibus  qutedam  in  ucfica 
concrefcere,  quee  nihilo  'a  conchilijs ffecie  differunt . 
R erum  adheee  miracula  alia  huc  facientia  idem  iUe 
defcribitkb.  3 Anatom.  in  hcecuerba:  Acies  fcalpelli 
fracta,  dUm  uenam  imprudens  chirurgus  cuidam  in - 
caute fecarct,mcatus  penetrauit  diuerfos,  poftq ; au- 
rem confitit , ubi  cohtinuis  fere  punitionibus  fen - 
tiebatur,qua  niolefia  fepe  a nobis  leuari  uoluit . Sd- 
pra  fidem  eft,  quod  ipjl  cum  m Creta  effiemus , uidi- 
mus.  KufUcus  in  quodam  tumultu  feditiofo  fagittu 
circa  dorfum  impatta  uulncratus  fuit:  cuulftfagitta, 
ferrum  in  thorace  relinquebatur,  ac  uulnus,  perqui- 
fto  frufbra  ferrea  cufpide,ckirurgus  fanauit,  atpofl 
bienniu  per  inferna  ea  excidit : quee  miraculi  gratia, 
barbata: figura  diforura  digitorum  latitudinis  ofkn - 
tabatur.  Secundum  enim  diaphragma  prius  mucro- 
ne penetrauit,  ubi  pars  carnofior  eft:  deinde  fecun- 
dum inteftmddap  [a,  iuxta  ahium  [enfim  podicem 


Liber  tertius. 

fecHit,  uiamq;  fibi  ad  exitum  jiat  femiexefd : qua.  de 
re  magna  medicorum  fuit  concertatio,  idem  iib.  xt 
A nat.  Qui  urnarum  mefcnteriacarum  orificia  inter  Cap.j 
meftrna  amphora  putant  in  umente , qua  in  cado- 
uere  delite fant, longe  decipiuntur  arbitrantur  enim . 
ciborum  fiufta  pereafdem  fibras  tenuifimas  attrahi 
poffe:  putantq ;,  uirginem  aetate  nofira  Venetijs , 
dum  haec  conderemus , qu£  crinalem  acum  quatuor 
digitorum  longitudine,  quam  inter  dentes  dormi*  tita,  cunila . 
tura  continebat,  incautecp  in  fomno  deglutierat,  per  ti0  excn:*> 
urinam  pojl  menfes  decem  maximis  emijijje  cruda - 
tibus , quoniam  in  uefica  colle  dis  uifcojis  humo - 
nbus  lapis  circum  acum  coaluerat, gallinacei  oui 
magnitudine:  crkuenis  mefenteriacis  acum  prm 
haujiam  fuiffe  contendunt.  Obiter  hic  adijciam^tcus 
illius  per  urinam  reddit ae  exemplum  plurimos  diffe 
(lionis  ignaros  commouijje,  qui  camp er  aenas  me - 
ftraicas  d fion&cho  ad  iecur,  ac  per  uenam  maiorem 
ad  renum  angujKasjnde  ad  uejicam  pe.ietraffc,  filfo 
arbitrantur,  ora  fibrarum  in  umentibus  patentiora 
ejfeadacum [afficiendam  putantes:  acus  enim  fua 
acie  paulatim  mulio  q-  tempore  per  intejtina  penetra 
uit  ( f quidem  uiam  fbifxcit,  quod  a natura  propeU 
litur ) hinc  per  uejicam  qua  parte  carnofaejl,  inde 
per  urinarium  meatum  excerni  potuit.  Ad  eundem 
cenfeatur  modum , de  fugitu  jirrea  cujfide , qua; 
biennium  natur  ce  duftu  comodas  fecuit  partes:  quod 
Cr  altjs  mirabilibus  [aede  comprobauero  exemplis ; 

&tm& 


Pila  in  bouii 
uetncnlo  un- 
de nata. 


$04  De  praeftigtjs  daemonum 

Anno  1549.  commemorantur  inVngaria  circa 
T hayfie  flumen  muenti  homines ,in  quorum  corpori 
bus  abfolutce  lutra:  ej  lacerte  effient  inuentae:  num 
uerijhnile  uideatur, aliorum  efito  iudicium.licetnon 
ignorem,uermes  prodigiofios  ex  caufia  naturali  quati 
doque  in  hominu  finibus  ingigni.  De  qua  etiam  puel 
la  fufpicio  ffargereturfidfia,fierp  entem  jbmacho  in - 
herere , cruciamenta  excitare , q~  fubinde  ad  fauces 
confcenderr.fub  mea  fuit  cura,  belle  b'  iam  balbet . 

Pilam  magnam  vnfbxr  magni  pugni  cequaliter  or- 
biculatam fine  futura , pilis  paruis  mollibus  arttifi- 
mc  infartam , ex  bouis  iunioris  fani  laniena  deflina - 
tiuentriculo  exemptam,  aliquot  annis  penes  me  ha- 
bui.lncantatione  ingefbm  hanc,  exclamarent  multi: 
generatae  tamen  huius  pile  caufam  inuefigare  natu - 
ralemlibet.  Vituli  adhuc  lacie  uiuentes  materno , fi 
quando  alimonia  defututi,  uel  alio  qui  petulca  cetate 
infole fcentcs, ad  par  entem  uel  aliam  accurrunt  ude - 
eam,  eius  furas  uel  quencunq • contigerint  ore  locuni 
hirtum,maxime  p 0 feriorum  coxarum,  tam  exugunt 
auide,ut  etiam  depilereddant,pilicp  ualido  crebroq- 
fuftu  in  uentriculum  attratti,zr  firquenti  motu  fat 
tuque  Idfciuo  paulatim  conglomerati,  plerunq ; chy- 
lo obuoluunturyautpituitofo  fucco  lento : qui  tempo 
ris  fiuccejfiu  tenacior  redditus , mebrane  induit  facie : 
quemadmo dum fubjhntia  limo fa  albida  fhtimafie- 
iftione  uifaejl primum  obdutta  haec  pile  pellicula: 
quae  deinde  exiccata  pedetentim  3 corio  tmtto  etiam 

nigritie 


Liber  tertius*  jof 

nigritie  afimilabatur.  qua  unci  in  parte  cultro  non - 
nihil  excifa,  eiufmodi  uniformes  pili  molles  (quales 
in  illis  didis  pecorum  locis  'mueniri  cernimus ) aelino 
dum  compadi  apparuerunt.  Citius  huic  fententix 
ajhpulabuntur,fidcmq;  habebunt,quicunque  ueteri- 
nanx  rei  ajjueuere,  et  iu/mentorum  educationem  at- 
tentius obferuarunt.  Ita  nihil  omnino  rationi  dero- 
gatum uolo,fiquando  ea  in  rertm  mirdtUlis  uel  ma- 
nifeflo  adejfe , aut  occulte  fdueri  uideatur.  Veriim 
qux  prxter  natur x ordinem  er  rationis  cognitx  mo 
dum  a mdlcartijicc  fatana,  dolo  er  prxjhgijs,ut  non 
credentes  in  fuani  '.Uiciat  najjam,  nemine  nere,  licet 
quidem  phantajUce  cooperante,  effinguntur,  cr  in- 
cantamenta putantur  ( quorum  nomine  frequenter 
mcufantur  puniuntur  q-  innocentes ) propono,  quo 
ueritas  a mendacio  fecreta  cognofcatur ,cr  dxmonis 
ludibria  penitius  nota  negligantur , atque  [anguini 
$nnoxiopoftl*acparcatur:xquioriq ; fentehtia  accu- 
fatores,peculiaria  diaboli  mancipia  (diuinos  alij  tio - 
eant,  mibiuerb  erunt  malefici ) comer fa,  male  ino - 
Utx  confuetudinis  fori  forma  exibilentur. 


, Illis  porro  dxmonis  adionibus  fxpius  uel  peritif- 
fimoszr  m artis  operibus  exercitatifiimos  medicos 
ciramueniri  dep reh endim us. Excplum  erit  memora 
bile,  quod  haud  ita  pridem, quum  melancholia  puel- 
lam uigmti  annorum  affici  indicaret  clarifiimus  me- 
dicus, mihi  unice  charus  cr  obferuandus,  Ioannes 

tt  Echthiuff 


Puetttia 
mone  obfejpti 


Medicus  irri 
detur  k cLtmo 
niaca . 


Cogitationes 
hominum  i. 
gnorat  d&- 


De  diffinit, 
ecclef.  dog- 
mit. 


De  abditis  re 
rum  catifis 
lib.  2. 
mali  efu 
qmdk  faclns 

(Umomams . 


506  Deprxftigijsda’monum 

Echthiusaiodesq;  ea  in  [omnes  circiter  undecim  trafi 
egifjetjnc  cx  arte  pilulis  de  cynogloffa  fomnu  coci - 
luturas  ojjvrret.quaru  una  deuorata,digito  alterum 
<egrota  occludens  oculumVide , inquit , quam  nunc 
dormiam  . Mox  a daemone  eam  obfidione  fubiuga- 
tam,  nec  perperam , afferit  medicus:  a quo  fe  irride - 
ri  animaduertit . Quum  uerd  hinc  hominum  cogi - 
tatus  daemoniuperff  icere  arbitr aretur,  quodnulli fe 
eas  ad  fomnu  exhibitura  pilulas  aperuifiet  ( id  quod 
tamen  fatanae  puellam  ob fidenti  'mnotuiffe , docuit 
ironicaillade  fomno  cx  pilula  exigua  deglutita  ge- 
nerato, obiedio ) inquam  ego,  Medicum  ad  obfejfe 
curatione  accitu  fuijfe  nouerat  daemon:  quare  omni 
eius  mjlituto  curandi  hanc  modo,ey  medicamentom 
praeparatione  uigilanter  obferuata , ut  jf  iri  tus  eft , 
eas  [opino  prcuocando  dejUnatas  fuijfe  pilulas,  ex 
ratione  naturali  prompte  intellexit:  quo  nomine  ca- 
ptataoccafione,  medicum  iUudere,ridereq;,  illi  non 
fuit  difficile . Nec  hominum  cogitationes  nouiffe  dce- 
monem,  tradit  quoque  Augufhnus . In  ea  etiam  pu- 
ella, horrenda  conuulfionum  atrocium  facies,  cre- 
pitantibus quoque  iundurarii  compagibus, aliquan- 
do conjficiebatur  Ad  aquae  lujJralis  afferfionc  mire 
etiam  uidebatur  exhorrefeere. 

N arrat  praeterea  infignis  philofopus  er  medicus 
Io  annes  Eernelius,  quod  quum  non  itadudum  qui- 
dam per  cefus  node  uehementer  fit  iret, e fomno  [ur- 
gens , potu  non  mento  ? obmm  malum  firte  pre- 
hendit; 


Liber  tertius.  307 

bendit:  id  mandem , fauces  fibi  quafi  manuprjcclu- 
di fhrangulariq ; /e.n/it:  fimulque  'a fubeunte  dcemonc 
iamobfeffius , uifus  eflin  tenebris  uidere  fed  pr£- 
grandi  nigerrimo cp  cane  uorari:qii£  poflca,  refli - 
tutus  integra  mente, .ordine  recenfuit.  Hunc  non 
pauci  ex  pulfu,  ex  calore  er  fcabritie  lingu£  fe- 
bricitare , ex  uigilijs  er  mentis  perturbatione  fhn- 
pliciter  delirare  indicabant. 

luuenis  alius  equcjlris  familLe , paucis  ante  an-  Equeflns  or- 
nis, corporis  concufiione,  er  quafi  conuulfionc  ex  ^ImontaaM. 
temporum  interuallis  labor auit,  qua  nunc  folum 
fmijlnm  brachium,  nunc  dextrum,  interdum  e- 
tiam  digitum  unicum , alias  crus  iterum  , alias 
utrunque , alias  corporis  truncum  tanta  celeritate 
exagitaret , ut  uix  'a  minifhris  quatuor  decum  - 
bens  cohiberetur.  Caput  autem  inconcufjim  iace- 
bat , linguae?  locutio  libera,  mens  fana,  om- 
nesque  fenfus  integri,  uel  in  conuulfionis  ferocia. 

Decies  ut  minimum  quotidie  corripiebatur:  in  in- 
teruallis fanus , fed  labore  confrattus.  Vera  epile- 
pfia  iudicari  poterat,  fi  mentis  fenfuiimque  Ujio 
accefiffet.  Veriti  fimi  quique  adhibiti  medici,  con- 
! uulfionem  epilepfiee  finitimam  a maligno  uenena- 
\ toque  uapore,  ffintedorfi  impafto  ccnfuerunt,  e 
quouapor  ineosneruos  emanaret , qui  'a  ffiina  in 
artus  quoquouerfim,  non  autem  in  cerebrum  dif- 
feminantur.  ticec  credita  caufa  ut  fummoueretur , 
clyfkres  imperantur  frequ  etes, purgat  io  n es  genens 

u 1 omnis 


5ot  D e praefHgrjs  daemonum 

omnis  <y  ualidjc,  cucurbitula:  infiguntur  neruorum 
imtijs,fcetus,  unitiones,  empldftr a primum  qute  di - 
fcuterent,dein  qu<£  roborarent , uenenatamep  mali- 
gmtdtem  obtererent.  His  parum  proficientibus  pu- 
dores proliciuntur  balneis,  ceftuarijs,  er  Guaiacinx 
bebeni  decoilo:  qux  nihilo  magis  profuerunt,  quo- 
niam omnes  longe  aberamus  a cognitione  ueri  Nant 
menfe  tertio  primum  deprebenfus  demen  quidam 
totius  mali  author,uoce  'mfuetiscp,  uerbis  ac  fenten- 
tijs  tum  LatiniS,tim  Gracisiquanquam  ignarus  lin- 
guce  Graecae  laborans  ejfet  )fe  prodens.  Is  multa  me * 
dicorum  fecreta  detegebat,  ridens,  quod  eos  magno 
periculo  circuueniffet,quodq ; irritis  pharmacis  cor - 
pus  hdcpeneiugulaffent. Quoties  laborantem  pater 
imuifebat , is  procul  a cohffcftu  inclamabat , Apelien 
tem  hunc  arcete,  er  ab  ingrefionc  propulfate,  aut 
torquem  e ceruice  detrahite,  ex  hoc  enim , ut  Gallo- 
rum torquatis  equitibus  in  more  eft,  diui  Michaelis 
imago  propendebat.  Ad  hanc  Fernelij  narrationem , 
D Michat  UC'Ut  Pdrcnt'aefi intcriefta,  reftondeo : hunc  demo - 
lu  imaginem  nemfe  Michaelis  imaginem  ufqueadeo  uereri  fiiiiu- 
fe formidare  lajfe , ut  afhntes  faUerct  euidentius:  quaft  uero  hic 
fimnlat  da-  uUms  exhorrefcdtftmulacrum,qui  ne  quidem ipjius 
Matth.4.  Chrifii  prafentiam  timuit , quem  aggredi,  circumue- 
Marc.  i.  here  atque  tentareaufus  eft : Paulum,  uas  eleilionisi 
t Confit” ii'  cccdere:  lobum  iuftum  affligere,Euam  in  in- 

iob.1.2."  nocentia  conjtitutam  uaffo  affatu  fallere . Interro* 
Genef. j.  gdtus  hic  ( profequitUY  ita  Fernclius ) quis  effet , aut 

quomodo , 


Liber  tertfus.  50* 

quomodo,  e?  qua  heee  potefhte  moliretur  f dixit , 
multa  intus  effe  domicilia,  in  quibus  fe  recondit,  er 
in  quiete  ad  dios  commigrare:  fe  in  hoc  corpus  inie 
{ Ium  k quodam  cuius  nomen  non  efferret,  k pedibus 
ingrejjim  in  Rcgia,crkpcdibus  egrefjurum,  quum 
praflitus  dies  aduentarit. 

H<et'  ( mea  quidem  fententia)  mendaci]  parens  fin 
git, libenterq- fatetur,  non  coafte,  licet  ceremonijs 
CT  exeeratiombus  fe  compelli fhnulet,  ut  alios  ludat , 
i Deo  auocet,finiftram  de  mnocete  opinionem  inij- 
ciat,quo  authorem  iniefti  daemonis  mox  credant  huc 
de  quo  illis  uolitet  fujficio  peruerfa : ita  rerum,  fua- 
rum  fategiffe  arbitratur, /?  hac  quoque  ratione  horni 
num  diuellat  animos, c<edesq;  ftruat.  E nimuero  ut  ne 
deemoni  quidem  licitum  ejl,  corpora  aut  hominum 
autbeftiarum  ingredi  pro  fualibidine  aut  arbitrio: 
ficnuUiuetuU,  nulli  ob[ktrici(quce  corrupta  muU  DamtHtsnt 
lorum  ejl  opinio  )nec  ulli  homini , quantimuis  mali - ™ecandop7- 
gno  aut  [celerato  diaboli  mancipio,  concefjim  efl,  tegmmute 
corporibus  daemonas  imprecando  immittere. alias  fa  rt- 
tante  potentiam  exuperaret  hominis  uirtus  maligna , 
fi  homo  pro  corrupta fuauoluntate  hic  poffet,  quod 
deemoni  denegatum  fcimusiquum  hunc  nihil  omnino 
aut  intus  aut  extra  pcff:, citra  peculiarem  Dei  affen- 
fum,  ex  Sacrarum  liter  arum  traditione  manifeflum 
jit:  quo  fuffragantefm  prccmftu fht ffiritus  iUe  ne- 
quam,opinione  celeriw  corpus  uel  ingrediens,  uel 
collidens.  Hac  unica  efl  cius  uoluntas,jf>cscr  expe- 
ti ? datio: 


jto  DeprajfHgtjsdafmonum 

datio:Dei  nutum  obferuat,rr  calculum  expetit, non 
itero  maleficiofam  ullius  hominis  imprecatione,  qux 
fi  tantillum  haberet  momenti,uix  homo  m rerum  na 
tura  fuperefjct,  qui  non  uel  dtmcnu  myriadibm  i 'm - 
furaretur,  uelab  ijs auferretur , uelpefk tolleretur, 
uel  lue  GaUica,aut  lobis  ulceribus  fccdifimis  con- 
ffurcatus  lugeret:  ita  urbes,  pagos,  plateas  er  do' 
mos  his  diris  cr  imprecationibus  perfonare  ubilibet 
audias,  ut  nec  parentes  liberis,  nec  liberi  parentibus 
parcant,  imo  feipfos  leui  de  caufa  plerique  deuoueat 
horribiliter,  fitq;  eiufmodiexecrabilisfalutatio  con- 
iugi  a marito  plerunque  etiam  hora  matutina  expe- 
danda,  er  ediuerfo.  Saep  enumero  ira  perciti  non- 
nulli, ufqueaded  his  affuefeunt  uotis,  ut  in  habitem 
ea  deneger ent:  er  pro  decoro  tandem  habeatur, 
atque  orationis  lenocinio,  fi  in  familiari  colloquio, 
uel  amica  falutatione,  uel  nfuiucundo , horrend.de 
eiufmodi  concrepent  uocesiquas  tamen  nudum  forti- 
ri  effvdum  in  alium,  palam  cernimus : tantum  male- 
dici hominis,  olim  rationem  reddituri,nifi  poenitudi 
ne  conuertatur,  Udunt  animam.  Atqui  potius , fi- 
quid  imprecationes  ualcre  quis  urgeat,  omnibus  erit 
indubitate  ceterna  falus  expedanda  : quum  nemo 
fit,  cui  non  aliquis  falutem  precetur  perpetuamiqucs 
precatio  ex  Dei  uoluntate  fit,  quemadmodum  ex  fa- 
tanje  impulfu  iUa  maligna.  Si  quandoque  ex  mali - 
ciofa  parentum  in  filios  imprecatione  finifkr  ali- 
quis euentus  jit  ui  fus,  nihil  contra  nos  ficit,ob  pecu- 
liarent 


Liber  tertias.  3ti 

liarem  ingenitam  f p arctum  cutnfilijs  fympathian. 

Sp.e(t  acula  intenm  no  uulgd.rU  fiibmde  oculis  no - 
flrisaDeo  proponuntur,  ut  ijs  territi , inuder citum 
mule  imprecandi,  uci  ctUm  temere  iurandi,  cr  fepe 
fi.lfo,  confuetudinnn  declinaremus.  Sic  fertur  milita- 
rem  peditem  ante  paucos  annos  iter  per  I, urebam 
feciffc:  ac  nummo fos  loculos  cuidd  jiu  hojpiU\dpud 
quum  decubuit  eegrotus  ,cu fodiendos  tradidijje. P ofl 
dies  paucos  rejhtutus,  pecuniam  repofeitab  ho/bita, 
qu£  tam  cu  marito  de  ea  retinenda  deliber  arat,  pepi 
gerat  f .Se  itaq • eam  habere  negatjniuriaru  alterum 
accufans. Iratus  pedes, bofpitam  uicifim  infidelitatis 
infimulat.Quo  audito, coniuge purgat hojpes.pedi - 
teq ; e c <edib. deturbat. Hic  rei  indignitate  permotus, 
extrattu  enfem  in  ojliu  infigit  mcofd.crate.Vim  fine 
domui  feri  ab  hoc  homine, proclamat  hof res.  Qua- 
jre  a magiftratu  in  carcere  conficitur,  agitatur  f f ente 
tiaob  illata  uim,  illum  gladio  ftriendu.lam  extremus 
dies  indicialis  pra  foribus  erapipff  captiuo  morien 
du  ejfefin  carcere  nudat  cjLemoiat  jifcipf  dedere  uel 
let,ut  nihil  fit  periculi,  fe  fiduru  pollicetur.  In  inno - 
cetia  fe  mori, malle,  rejpddct  captiuus , quam  earatio 
ne  hberan.Propofita  denuo  periculi  nnmcfiutc.ubi 
fe  aere  uerberarc  ct  nihil  proficere  animaduertit  das- 
mo, gratis  fud  ilii  defert  opera, qua  apud  aduerfarios 
uindicaretur.cbfulitf,  Quado  iudicio  fi  feris,  tuam 
in  caufa  fbrenfi  protendes  infcitiam,pr.efcrtim  in  di- 
cendoicapropter  tibi  patronu,  queaduocatu  dicunt , 

u 4 concedi 


JVifloria  ad- 
mirabiles 
fi  ner. e. 


D e praefhgtjs  daemonum 

concedi  orabis:  atque  me  non  procul  fontem  pilee, 
cyaneo  plumis  \nfignito,pofolabis  caufo  defenfore. 
Annuit captiuus,  quipoftridiein  indicium  produci - 
tur.cr  cognita  magijlratus accufatione  er  inftituto, 
rogat  fibiin  extrema lUa necefiitate  permitti  patro- 
num: qui  conceditur.  Multa  aijputat  hic  dofloriuris 
uer futi  fornus, et  argute  defindit folfo  accufatum  effe 
cr  condemnari  peditem:  bofpitcm  enim  illi  pecunia 
ffoliato  uim  intuli ffe  ? o fkndit : j rem  omnem  ordine 
quo  gefo  efoeyr  ubifepojita  eonferuaretur  pecunia , 
, aperiens.  Hofpite  uero  audacius  mjiciante , er fe  dia 
t-A  diabolo  bolo  deuouente,irnprecanteq;  aliquoties, ut  ab  eo  fu- 
'‘(bc^ob^mn  ft°fteretur’fi  pecuniam  haberet:  dejktit  tandem  a de - 
cationemma  fenfione  caufo  LL.  do  flor  pileolo  cyaneo  ornatus , 


Uciofdm . 


daemone 
anebitur  fi- 
mina,ob  nefa 
na  iurameta. 


ac  hofjntem  abreptum  per  forum  in  aerem  auehit , ut 
ubi  manferit,nemo  cognouerit  unquam. 

Amo  issun  Megalopolicis  finibus.nonprocul  a 
Vuildfodia , m Peniecofks  ferijs , plebem  ccreuifia 
poculis  induljifje  fcribitur.cui  mulier  intererat,  qu& 
fopawmero  diabolum  fuis  mmifcebat  iuramentis , 
qui,  fpe  flantibus  omnibus,  eamperojUum  in  aerem 
altius  fuflulit.  Reliqui  perterriti  'mfequuntur  uifum, 
quo  deduceretur  femina:  cernutq ■ eam  extra  pagum 
in  aere  aliquandiu  pendulamjnde  redditam  in  agro 
praecipitem  compererunt  mortuam. 

Superioris  praeterea  argumeti,nimirum  de  aegro - 
tis  daemoniacis , hifioriamLangiusrecenfetde  qua- 
dam mulicre,qu£,  quum  Bononia  rei  medicae  ope- 
ram ille 


Liber  tertius.  $if 

fxtn  ile  nauaret,  circa  pudenda  ulcere  faniofo , meli- 
ceride  fcilicet , laborabat.fimulatque  uerojfem  con- 
solidationis maxime  Leto  chirurgo  ofkntaret,tum  re 
pentenouys  ‘xuF,  humor  melli  fimiUimus  ubertm 
erumpebat,  donec dcemon,  quo  objidebatur , diuinis 
deprecationibus  expelleretur.tum  eadem  no  fte, nul- 
lo relicto  cicatricis  uefiigio , ulcus  fua  f fonte  conso- 
lidabatur; 

Inh ac  muliere, quam  obfidione  conflrinxerat  da 
mon,  fua  ip fumo ftentdffe  ludibria , cr  ulceris,  iUius 
fpcciem, certum  cft : atq;  allato  iUitoq ; humore  melli 
jimillmo,  chirurgi  oculos  fifcino  delufiffe,  ut  hic  ex 
ulcere  promanaffe  crediderit,  quem  a daemo- 

ne 'muedufuiffc  in  ulceri*  fere  confolidati  uefiigium, 
uei  in  ulcus  phantaflicumjpfamomentopcrafta  dae- 
moni* feceffu  tcfktur  curatio. 

* Hoc  modo  illorum  quoque  fenfus  a daemone  ob- 
tundi, er  oculorum  aciem  perfringi  cenfeo,  qui  car 
mine fibi  tefiiculos  totacj;  pudenda  auferri  exifiimat: 
quibus  quum  aliquadiu  orbati  uideaturjn  integrum 
pofka  rejhtuuntur.  Hic  fatance  potentia  er  arte  ner- 
ui  tefiium  pud.cndorv.mq-  ad fuam  ccnuclluntur  ori - 
ginem,quemadmod.um  plerunque  in  deploratis  mor 
bis  uidemus  fieri,  malcccp  nota;  argumetum  dicit  effe 
HippocratesiTefiiculi  pudendae f-  rctrafta,  uehemen 
tes  dolores  atque  letale  periculum  figmficant.  Inter- 
moritur enim  facultas  uitalis,  er  herui  uerfus  origi- 
nem retrahuntur . In  damoms  uero  operibus  minime 

u $ illud 


Clem.  Ii!>. 
Recogn. 


Teftts  carmi- 
ne no  adimi. 


Lib.  i.  io. 
Prsfag. 


/ 


§i4  DepraeRigtjsdsemonum 

iUud  uitce  naufragium  hic  pertimefcendummec  natu- 
ralis eafubcft  cauftAle  etenim  dd  tempus  fafcino  ob - 
ietto  dcludit,uel  dolofa  neruorum  retrattione  fallit. 
ltafit,quod  poftea,ubi  dd  uetitd  co filia  eos  adegerit, 
impie  tat  is  q;  reos  Afcccritjibenter  db  opere  defifht , 
coaftus  minime : licet  fe  compelli  famulet,  ut  fuperfti- 
tionem  qualemcunque  confirmet, alios  fi  ardius  irre 
tidt.  Si  enim  heee  membrd  uere  adempta  fiier e,quan- 
do  hocfaftum  eft,  er  quibus  medijs  i num  citra  [an- 
guinis e ffu faonem , partium  hefaonem  er  uulnera- 
tionem,  omni  adempto  fenfu  id  fieri  potuit,  er  uel 
momento  fanari  i Et  fi  hoc  quoque,  licet  * JIwjx- 
, demmunde  quafo  contigit  reflitutio , fi  pror- 
fus  ea  a corpore  auulfa,  er  proinde  alimento  er  ui- 
tali  fomite  deflituta,  tanto  tempore  mortua  putredi - 
ni  fi  obnoxia  fuere  i Num  fatam  eft,  er  angelorum 
eius,  noua  creare:  aut  ablatis  omnino  partibus  uitali 
uirtute  defiitutis,  redintegrare  pro  fuo  arbitrio  ui - 
tam,ac  ueluti  colla  eas  agglutinare,  aut  fuapotentia 
gemino  affigere  loco:  quemadmodum  a Chrifto  au - 
Luc.22.  rem  Malchi  aPetro  ab fciffam,  indubitanter  credi- 
mus reftitutami  Minime  gentium.  Antea  auditum  eft 
nihilplane  deemonem  poffe  creare:  explicatumfi, 
quid  illi  ccAv-htoij  uel  inimitabile. 

Impotentia  Adhccc,qubd  incantamentis  quidam  uinciri  puten 
quomodTefji  tur,ut  concubitus  omnino  impotentes,  quafi  eu  irati, 
ppoteji.  reddantur:  hoc  naturali  occafione uarijs  de  caufis 

ufuuenire 


Liber  tertius.  $i  ? 

ufuuenire  potefl,uitiatis,  impeditisue  uel  natura,  uel 
ex  decidente  congrcfjus  organis,  qu£  etidm  propmd 
to  pbdrmdco  labefitilari  queunt  Vnde  legem  de  fri- 
gidis cr  male  fidatis, et  ad  libidinis  ufum  ineptis, tulc 
runt  Theologi.  Vrop tercd  no  femp  er  erit  incdntdtio  Dccmaf. 
ni  imputadum  illud  uitium,nec fhtim  fufbicione  dg - Grcg-s-m 
grauandus  infons.  A'  dtemone  tdmen  ut  quidem  geni 
tur<e  injhrumentu  pofje  co cubitui  imdoncd  reddi  fa- 
teor. itd  quoque  ffurcifiimx  dnus  maligna  uoluntdtc 
Cr  infulfd  imprecatione  id  effici , confhniernegoi 
quanquam  illa,  iniqua  a dtemone  perfuafione  indu - 
i Id , fecus  dliqudn do  creddt.  Eodem  autbore,  alius 
cum  certd femina  congreffiusfitepe  eidem  homini  per 
mitti,reliftis  eius  orgdnis liberis,  potcfl : dlius  cum 
alterd  uicifiim  praepeditis  uenerea  ditionis  inflru - 
mentis  inhiberi,  ubi  nudo  dlterius  ddminiculo  illi  - 
gpus  efi.  Sic  iff  Italid,  cr  cum  primis  Konue,  uiros  fe 
quoque  impotentes  reddere  drbitrdntur  nobili  fi  imd 
dceddemputidifiimdfcortd,  fi  anterius  fubligdculi 
ligamen  fi.rtiue  extr ditum  cottigctit:eo  etia  reddito  t 
db  e d impotentia  ferurfus  eunde  liberare  autumant. 

I dem  de  lupi  uirga  in  alicuius  nomine  ligata  uel  fo- 
lutd  creditur.  Quidam  narrat , quenda  contcrraneu 
fuum,uirum  nobilem  iuraffie , ligatu fe  effe, ne  cum 
mulieribus  congrederetur:  acferejlitutum  dexterita 
te  quadam,qua  alterius  perfiuafionem  confirmabat , 
adducens  ei  librum  Cleopatrce,quemde  feminarum 

infirmati- 


!»<?  Depraefhgtjs  daemonum 

infimanda  ffeciofitdte ficerat:  legensq;  locum  ubi 
eo  modo  ligati  corpus  totum  inungi  iubet  coruino , 
/3k*  mixto  cum  fefameleo,cr  ita  iuuari,Hoc  audito 
v confifus  libri  uerbis  id fecit,  citocp  augmentato  libi ? 

dinis  afiiireftitutus  eft.  Quemadmodum  impia  cre- 
dulitate quis  Ixditur : fic  & leuari  eadem,  credibile 
efi,  ufucj;  cbferuatur. 

De  ludicro  incuborum  cr  fuccuborum  cum  ho- 
minibus congreffu , prolixe  fuperiori  libro , ubi  fu- 
garum difeutiuntur  ponderantur^  aftrn,  egiffe  mi- 
hi uideor. 

li*Atur&  m Hic  leuiter  uelut  in  Catalogum  reducantur  multi - 

ru  • plicis  ligationis  deliria:  quemadmodu  ligatio  in  amo 
rem  uel  in  odium, in  acritudines  cr  fanitates , cr  fi- 
tn  ihaiitcm  ligatio  furura  er  latronum , ut  in  aliquo 
loco  furari  non  pofiintdigatio  mercatorum.ut  in  ali 
quo  loco  emere  uel  uendere  nequeant : ligatio  exer- 
citus,qui  limites  aliquos  tranfgredi  prohibeatur:  li- 
gatio nauium,  ut  nulla  ui  uentorum,  etiam  infinitis 
uclis  uento  obuerfis,  portum  egredi  ualeant.item  li- 
gatio molendini,ut  nullo  impetu  uoluipofiitdigatio 
cijhrna  uel  fintis,  qua  aqua  extrattio  inhibetur:  li- 
gatio agri,  ne  progerminet:  ligatio  alicuius  loci,  ne 
quid  in  eo  pofiit  extrui:  ligatio  ignis,tit  in  aliquo  lo- 
co accendi  nequeat,  nec  aliquid  combujhbile  admo- 
to etiam  igne  uehementifiimo  ardeat:  item  ligatio  fui 
gurum  cr  tempefbtum,  ne  noceant:  ligatio  canum , 
qua  uetatur  latratus:  ligatio  auium  efferarum,  qua 

uolatus 


Liber  fertius*  $7 

Uplatus  uel  fuga  praepediuntur : atque  id  genus  reli- 

qua,fdemprof£lo  exuperantia , quae  partimfi&d 

funt:  partim,fi  euentm  eiufmodi Jfefventur,non  im~ 

pijs  imputandi  hi  erunt  ligatiombmfed  ad  caufas  na 

turalesjmpim  creduli  tat  em, daemonis  collufionem, 

uel  ad  occultam  D ei  uoluntatem  referendi.  Interea 

tamen  eiufmodi  ligationum  opinio  perficitur  per 

maleficia,  collyria,  unguenta-,  potiones  feu  philtra , 

certas  dejignatas  materies : per  alligationes , fuffen - 

fiones:  per  fortes  item  imaginationes , er  animi  ex - 

ccffus:  per  imagines,  characteres,  annulos , lumina , 

fonos,  numeros:  per  imprecationes,  inuocationes , 

coniurationes,facrificia,confecrationcs,uota,nomi' 

na,uerba,prrq-  uaria  obferuationum  £r  fuperfiitio - 

num  deliramenta.  Quibus  annumeretur  confcnpta, 

ab  Olao  bijkria,magi  Gilberti  nomine,dpud  Oftrc - ub  j,;#. 

eothos,ut  immobilis  maneret,  ligati  in  fpecU  aprae-  Sept.ca.20. 

ceptore  CatiHo,cui  iUe  infultare  folet.  Sf  quoq-  li - 

gari fmulant daemones : ateertenon  alijs  uinculis,  iUS. 

qumqu<eipfitrddiderunt,mcnddcijsfalicet,facrile 

gis,  adeoq-  uanis  obfccenisq rebus , ut  eas  referri 

pu  dor  jit 

Qupfdam  infuper  maleficio  afftttos , frequenter 
CT  Udrie  d diabolo  transferri,  ultro  citro  q-  rapi,liiu 
guas fonare  diuerfts,nonnuUis  ite  infefti  [pccie  exau  . 
ribus  uel  prodire  uel  euolare,et  id  genus  miraculoru  u*?L  dlmo- 
plura,ipfc  obferuauiiquae  tamen  folius  damonij  ope  macorum» 
ra,eff  cetis  mulierculis  inique  affer  ibut  male  creduli . 

Plerofq; 


tniefa*  no  *'*  , De  P^^gtfs  dxmOflUm 

transformari  n'ro}q>  etiumjugurum  muleficio,  in  beJHus  con- 
bommes  ma-  uerti,uoluit  credulufuperjUtiofuq, ■ uetufaus.  Sic  quo- 

Ufm"‘  *lue  Dcm*rchum  chmemorut  Plinius, degujhtispue- 

n mmoldtimfdcrificio  extis Jn  lupum  fe  conuertifa 
Je  ( merito  uordx  dicdtur  lupus,  qui  hominis  extd  uo- 
rdt)  cr  Circe  poculo  focios  Vlyfiis  in  illo  errore' ditu 
turno  fertur  mutdfje  inferus , ut  efi  dpudvirgitium : 
Qjos  hominum  ex  facie  ded  feUu  potentibus  herbis 
Induerdt  Circe  in  uultus  cr  tergd  [rurum. 

Item  Eclog.  8. 

Hds  herbds , dtque  hcec  Ponto  mihi  lettu  uenend 
Ipfd  dedit  Moeris:  ndfcunturplurimdPonto . 

His  ego  [cepe  lupum  fi eri , ^fe  condere  fyluis 
Mecnm,  [epe  unimus  imis  excire  fepulchris 
Atque  fdtds  dho  uidi  trdducere  meffes . 

Huc  facit  Boetij  curmen, 

Veld  Nuricij  ducis 

Et  uugus  p eligo  rates,  ' 

Eurus  dppulit  infuU : 

Pulchrd  qud  refidens  ded , 

Solis  editd  femine , 

Mifcet  hoff  itibus  nouis 
Tdttd  cdrmine  poculd : 

Quos  ut  in  uurios  modos 
Vertit  herbipotens  munus. 

Hunc dpri facies  tegit, 

Ide  Murmur icus  leo 
Edente  crefcit  cr  unguibus: 


I-ib  4.  t!e 
Confol . 
phi^o* 


H ictu- 


Liber  tertius.  319 

Hic  lupis  nuper  additus , 

Elere  dum  parat,  ululat : 
lUe  tigris  ut  Indica, 

T etta  mitis  obambulat. 

Sed  licet  uarijs  malis 
Numen  Arcadis  alitis, 

Qbfitum  miferans  ducem 
P ejk  [oluerit  hofbitis  : 

Iam  tamen  mala  remiges } 

Ore  pocula  traxerant ; 
lam  fues  Cerealia 
Glande  pabula  uerterant , 

Et  nihil  manet  integrum 

Voce  cr  corpore  perditis.  t 

Sola  mens  flabilis  fuper , 

Monftra  qu£  patitur,  gemit 
0 1 leuem  nimium  manum > 
fiiec  potentia  gramina. 

Membra  qua  ualeant  licet , 

Corda  uertere  non  ualent . 

Intus  eflhominum  uigor , 

Arte  conditus  abdita . 

Heecuenena  potentius 
Detrahunt  hominem  flbi , 

Dira  qua  penitus  meant , 

Nec  nocentia  corpori , 

■Mentis  uulnerefeuiunt,  Indidog. 

Hifce figmentis  Apuleij  in  aflnm  ucrji  fibula,  afmo. 


|2S  De  praftigtjs  daemonum 

dfcribdtur  Luciani  metamorpbofis : qui  in  Theffalii 
profcftus,ut  magicas  artes  difccret , in  hoffitiu  forte 
diuertit,ubi  mulier  fe  unguento  illinens  ,in  coruu  mu 
tdbatur.  Lucianm  eodem  linimento  fe  nolens  inunge 
re,in  aliud  errore  incidit,  quo  unttus  uertitur  in  afi- 
nurri . Inductus  autein  theatru  uarijs  confyerfumher 
bis,exancill£in fitutioepe-rrcfd.ru  efum  reJHtuitur . 

Herbis  er  uenenis  no  funt  uires  attribuenda:, qu<£ 
nec  ad  manififhs  qualitates , nec  ad  totam  Marum 
fub jhntiam  referuntur. his  ucrb  rationibus  homines 
ab  illis  non  transformari  inbejUas, , notum  ejhcami- 
hibus  itaque  eam  imprimi  illis  efficaciam  [equitur. 
De  citii  Dei  ^nguflini  hic  audiatur  fentcntidiSi  dixerimus  ea  non 
lib .iS.ca.  iS:  tffe  credendd,inquit,non  defunt  etiam  nutic  qui eiuf 
modi  quadam  uel  ccrtifima  audiffe,  uel  etiam  exper 
tos  fe  effe  affcuererit.Nam  er  nos  cum  effemus  in  Ita- 
lia, audiebamus  talia  de  quadam  regione  iUaru  par- 
tium, ubimulieres  fhbulariashis  malis  artibus  m. 
butas,incafeo  dare  folere  dicebant,  quibus  ueUent 
Lib.;.  feupoffentuiatoribus, undeiniumeta  ilico uertere- 
ubi  fe  a Foti  ^ ^ ncceffaria  quaeq • portarent:  pofique  perfun- 
afnu;rfuer-  °Pera,  iferit  ad  fe  redirent:  nec  tamen  tn  eis  men- 

fum,ct  quid  tem  fieri  befUalemffed  rationale  humanam  f feruari : 

fcritft 'at  ficutAPu^u<,i  m <luos  durcl  Mulo  inferi- 
merx  funt  pfit,fibijpfi  dccidiffe , ut  uenetio  decepto , humano 
nugx,uretia  ^nmo  permanente , afinus fieret,  aut  indicauit,aut 
quis  llt-  finxit  Haec  uel  fklfa  funt:  uel  tam  inufitata , ut  meri- 
gumr libris,  tonon credantur,  ere,  DePrajhntij  patre  queepo- 


, Liber  tertias.  $2 i 

fica,  recenfet,phantafica  h<ec  effe  tcjhntur.cui  opi- 
nioni fufjragaturD.  Thomas,in  qutfione  de  Mira- 
culis. Pagano  quoque  er  infideli  deteriorem  effe 
indicant  Decreta,qui  credit, pcffe  feri  aliquam  crea 
turam,  aut  in  melius  deteriusUe  tranfmUtari , aut  in  plrtt  1#t 
aliam  ffeciem  uel jimilitudinem  trans  formari, quam  q-  $•  epire. 
ab  ipfo  omnium  Creatore.  Sed  m Lamiarurn  bifo- 
ria de  ijs  prolixius. 

Socios  porro  vlyfis  in  b e fias  uerfos,cr  Diome- 
dis comites  in  aues, atque  Arcades  jhgnum  quendam 
tranfgreffos  in  lupos  commutatos, fabulo  fi  cjfe , cr 
poetarum  commenta,  multi  credunt  cura  Vlmiotubi  x.;b.  10.  cs, 
illud  de  Diomedis  focijs  ideo  cBfittu  a poetis  tradit , 44- 

quoniam  aucs  Diomedee  fue  catarafie  difte,in fo- 
lo  totius  orbis  loco  uidentur  in  infula,  ubi  'tumulus  , Juc ^!f_ 
,er  delubrum  Diomedis  cx t an t, cetra  Apulieoram,  que  Arcadi 
fulicarum  ft miles.  Et  quoniam  aducnas  barbaros  'b™ m ct 
flangore infefmt,  Grecis  tantum  adulantur,  miro 
diferimine,  uelut  generi. Diomedis  hoc  tribuentes:  plicam, 
eedemq. ; eam  quotidie  pleno  gutture  madetibus  pen- 
nis perluunt,  atque  purifeant.  unde  origo  fabule, 

Diomedis focios  in  earu/m  effigies  mutatos.  lUanrn 
auiumfuprd  quoque,  in  alium  memini  fnem.  Sunt 
qui  ea  ad  mores  referant:  nimirum  quod  Arcades  lu- 
porum more  uiuebant > ut  homines  uoraces  er  innr.ct 
nes,  crudis  uefcentes  carnibus,  er  forte  humanis . 

Idem  de  mutatione  [ociorum  Vlyfiisjumentis  dfimi 
latorumtprauita:e  morum  inteliigi  potefi : quemad- 

x modum 


Dsaicl.^. 


rabdic.Ii.9. 
ca.  8.  dc  o- 
fteatii. 


Obfi&j  dtt- 
tnontaci  fig- 
menta . 


Afendicui  7 it 
Jlns  fide  dx- 
momacut. 


;i&  Depraeftigtjsdscmonum 

modum  quoque  de  Nabuchadnezare  Babylonii  re 
ge  conuerfo  legitur.  Atqui  dcemonem,aut  ullam  crei 
turammihilpoffe  condere,  aut  reuera  immutare,  fe 
mei  confefjum  eft.Si  fortafiis  mulierem  in  marem  de 
generaffe  ab jlrufa  natur £ operatione, ex Vlinij, Sa 
beUici,l?ontani,er  quorundd  aliorum  relatu  contet 
ditur,nuUu  hic  mereturlocutubi  daemonii  preeftigidt 
dttionesq;,quoad  fieri  potejl,  explicare  ( ut  dittum 
eft  antea) 'mjlitui. 

In  hac  eorum  qui  i deemonum  maleficio  exagitan 
turjnjlorica  ferie,non  extra  'mfiitutum  fuerit,  recett 
fuiffe  natur ale,rarumcp  tamen  diabolicae  obfidionis 
figmenta,  a me  olim  N eomagij  apud  Geldros  uifum3 
mquodammedico  nomine lufh.  Uicutiujhoccafio 
ne  pecuniam  emendicaret  largiorem,ante  templi  fo- 
res decubuit,dcemonij  in  fe  dominium  fimulans.Nani 
perpetua  inquietudine  cxiliebat,co cideb a tq-  iacent; 
uenter.interdum  et  fugam  minacem,  infultum  uiolen 
tum , er  toruam faciei  inuerfione fingebat.  Cufodei 
latus  utrinq;  obferuabdnt,eius  coniunx  er  fcortum : 
quae  pro filienti  renixte,  ferramentis  appofitis  cum 
coercendum  mentiebantur:  interea  oratione  mendi- 
corum rhetorica  oppido  inflruttce,ftrenua  nauabat 
operam, ut  elecmofynd  a populo  die  Dominico  ma- 
ne hunc  adeunte  locum, elicerent  uberiore.  Tandem 
in  dolofi  machinamenti  opinionem  uenit  magiftra- 
tus.  Adhibiti  Udiores, qui  d ccemiterio  difcedenti,  fub 
prandio, quo  tempore  ab  hominum  fiequentia  hic  tu 

tuseji 


< 


Liber  tertius^ 

tus  efl  locus, manus  inijcerk.no,  hic  ciufmodi  appre- 
hendilje homine, erat  religio,  nefksq;  ducebatur,  ob 
prophanatiene  locifcilicet  facri.  Pojlremo  tamen  co 
gnito  latrocinio  quater  perpetrato, abreptus, in  uin 
culis  artem  cofvffus  efl3qua  uentrem,  ut  pro  fuo  nutu 
exundaret  fubito, rclab  er  eturcp  cotinuo  aortice,  coc~ 
gijftt.  Prius  obice  altius  podici  indito, er  multo  buty 
rofutiuldcuorato,  quo  antea  obliniebatur  preemu - 
* niebdturq-  uentriculm  er  inteflina  aduerfits  uim  hy - 
drargyri  deletorid,argentum  uiuu  decutiebat, quod 
fuo  podere  ex  ucntriculo  per  pyloru  in  intejhna  fere 
batur,ubi  ob  peffum  ofUo  obditu, pracifa  erat  exitus 
uiaiquare  quit  uehementer  id  humidu  fit,  et  tenuium 
ualde  partiu,ac  cognata  mobilitate  inquietifiimum, 
quanqud  d calore  naturali  excitatu, non  tame  ob  inte 
flinoru  butyro  inunftoru  anfrattus  euaporare(etiajt 
ea  fuiffet  calaris  uehemetia ) potuijjet.  Hinc  ciebatur 
ualida  illa  uetris  perturbatio, et  iaflus  inaequalis, ille 
fis  interi/m  ob  prefumptu  butyri  antidota  partib.in - 
terioribus.  Stipe  aute  coile£io,et  arbitris femotisjn- 
quietu  demone,captiuu  quippe  Mercuriu.  extrako 
peffulo  Uberabat.  Huc  tragoedu  decimo  poft  editum 
hoc  ffectaculu  die,  propter  latrocinium,Germanica 
punitione  imponirote  uidiiex  qua  horis  duabus  pcfi 
defcendit,eodem  tamen  repofitus  die,flragulatuscp. 

Ad  hunc  numeru  referatur  impojlura,uae  corncn 
ticijs  ligaturis  afferibenda,  cuiufdam  I oannis  Patris 
nomine iGermanis  Hans  Vatter:  nati  in  pago  Melltn 

X t $e,me: 


J-fydrargyr» 
ualde  h umi- 
dum grtemt 
tum  partili. 


loannis  Pa- 
tris comentst. 


3*4  De  pracftigtjs  daemonum 

ge, medium  miliare  di f ito  d D uringonm  Vuymn 
ria.U,ic  profefione  bubulcus  , triennium  per  celcbr 
aliquot  Germanice  duitates  uagatus  cjl,fimuhnsi 
ipfis  D.  Io  amis  fenjshoramatutind,quimboumc 
ram  gereret  'a  Nicolao  Gottel,  pcjlea  ob  fud flagiti 
Vuymmarice  exujh,  incantatu,  pane  affimpto  cya 
neo  ex  fextuplici [anguine  conferto  (nimirum  in 
fkntis  nondum  baptifno  initiati,  er  ab  eo  occift 
ferpentis,  bufonis,  echini,  uulpis  ac  lupi ) ut  duo 
decim  annis  atrociter  a diabolo  diuexetretur.  Hoi 
Nicolaum  in  carceribus  cofeffum  fuijje  affeucrabat 
Hinc  deemonem  excruciafje  ipfum  multifariam  ait, 
ac  tam  fhrirte  momento  colligare  manus  fepe  in  ter- 
go urnulis  ex  pilis  equinis  er  fericcis  lacinijs  intor- 
tis,ut  nifi  mox  eorum  inciftone  laxaretur  ,fanguinii 
fubfequeretur  eruptio.  Coartabatur  enim  fmgulari 
artificio  ligatur <e  nodus  inexplicabilis  Ac  antea  pr<r 
angore  fangumem  i (inijlra  aure  atque  ore  frequen- 
ter effluere  querebatur.et  inter  reliqua, femel  Mahf- 
feiaia  in  aera  euertum  fe, er  ualido  uento  H alam  ul- 
tra muros  translatum, ibiq-  catenis  argenteis  colliga 
tum  fiiifje  narrabat:  item  B ornee,  ubi  in  turre  inclu- 
fus  fuerat,  ut  nonnihil  a diaboli  torturis  leniretur, 
atque  ab  eius  laqueis  tutus  con fer  naretur,  per  fora- 
men anguflu  crafii  fornicis  d diabolo  perruptum , fe 
induflo  falte  tertu,a  deemone  extr artum  fuiffc,atqfm 
uajhm  tradurtum  folitudinhfed  quo  modo,fenefci- 
re:atfy  ibi  tres  nodes  fine  ulla  cibatioc  humana  per- 


Liber  tertius.  32$ 

cgiffe.  Addidit  quoq;,fe  catenis Jbreis crebro  d d£- 
mone  confvridum  fuiffc  circum  corpus,pedes  er  coi 
lum:ac  femel  ita  in  patibulo  <td  hoc  fpedacuhm  1 fit 
tdtu  ex  ingentibus  lignis  conflrudo,  in  quodam  hor 
reo  alligatum  fuiffe.  Admiranda  quoque  phxfmdtdt 
apparitiones  er  fpedra  annexuit, nec  omnia  enarra 
re  breuibus  fipofje  inquitifed  eunda  ordine  uelut  fc 
rieni  bijhricam,confcripta  ejje,tandemq-  per  typo - 
graphium  luce  ui[ura,ut  mundo  mnotefccrct,  quan- 
ta crudelitate  plurifariam  d damonio,  excrucietur, 
dilanieturq-.  Nec  pr  ater  mi  fit  fium  in  orando,  con- 
cionibus facris  audiendis, er  communicatione  [aera- 
menti corporis  er  [anguinis  Domini  fingulis  qua- 
tuor  [eptimanis,fiudium.Ad  refipifeentiam  quoq ; ut 
populum  hortaretur, [e  impelli  affirmabat.  Vofl  diu- 
tinam huius  tragoedi £ ofkntationem,Norimbergant 
tandem  uenit,ubi  ijfdem  ufius  technis,  d prudenti  er 
circumjpedo  Senatu  obferuari  cum  uigilanti  fagaci- 
tate  induflriaqj,f emotis  cuftodibus  [olitis,iubebatur: 
er  licet  primum  abitionem  urgeret,  defferationem 
deinde fhnularet,cr  nefeio  qu£  non  cominifccrctur 
ad  artis  fu£  fucum:  eo  tamen  ad  extremum  redadut 
efl,  ut  fi  nunquam  d diabolo  ligatum  fuiffc , fed fibi- 
ipfi  laqueos  dfeparatos,celeriter [emotis  arbitris  in 
ieciffe,  ubi  item  eorii  materiem [ujfdratus  fuiffit,  fa- 
teretur.Vinciendi  etiam  [petimen  ojkndcbat  libere: 
erfudu  [anguinem  exgingiuis  extradum  fuiffe  nar 
rabat, que  quofy  manu  qudm  ocyfime  in  aurem [eor 

x % fumin - 


§2 6 Depraeftigtjs  daemonum 

fum  i/itJHldbat . Reliqua  item  enarrata  miracula 
merefuiffe  mendacia  faffiis  cji:  uniuerfamq;  huc  fj>e 
fiafie  fabulam , ut  inde  rem  faceret . Q uapropte: 
cb  facilem,  nec  extortum  confifiionemfifententian 
mitigauit : rcumq ; publice  pdlo  in  fyeftaculum  er  « 
rifionem ad  hora  dimidiu  alligatum,  exilio  puniui. 
eximite  prudenticc  ordo  Senatorium , 9.  M dij , Anne 
mUeJimo  quingentejimo  fexagefhno  fecundo . I a 
uero  diabolice  uexationis  per  incantamenta  figmen 
tum,tdnqudmremueram,  alita  antea  epifblx  typis 
excufa  prematur  e euulgauit , tcfto  dolo  falfus . 
puella  Viter*  e odcm  annofin  Martio,Duffeldorpiu  uenit  puel 

cap^ittT*  ^ qu£dam  Vuerlenfis,  circiter  annos  uiginti  nata, 
dxmoniaca ^enc habita, f ’d uultu  torua . K <ec,ut mendicandi fo - 
lennior  effiet  occafio,  literis  munita  te fiantibus,  eam 
d decmonio  obfeffam,  ad  D.  H ubertum  Ardennatan 
profeftionem  mfdtucrat,  ut  ibidfatanai  iugo  foluc * 
retur.  Cum  patruo  er  condutticio  homine  comitem 
etiamhdbebdtmonachu-,  annum  prope trigefimum 
agentem.  In  coUo,tanquamamuletu  contra  diaboli 
fcilicct impetum,  dependebat  Jhla  ecclcfiajlica . Ab 
exhnice  pietatis  er  dodbrihe  uiris  ornati  fimis,  rc- 
clefidjkfuo,  er  medicis  collegis  meis  coniunftifiimis 
C qui  bona  fide  r an  omnem  mihi  expo fuerunt , tum 
enim  aberam)  quicquid  ideffet  negocij  folertifiime 
inquiri  uoluit  Princeps  nojkr  iUuftrifiimus,  qutbufa 
m impofiurisnon  tam  faciles  (ob  non  uulgaresin - 
genij  dotes ) offirens aures . Quantum  itaque  ex <e- 

groU 


s 


JJb er  tertias.  $17 

gro  ta-cr  diorum  relatu  conqcere  iUi poterant,  epi- 
leptica putabatur.  At  monachum  comitari , quod 
pb  ecclcfiaJUci  v.iri  prafentiam , minus  a daemonio 
impeteretur,  dicebat : tandemque  co  ddaftaefl,  ut 
illum  in  eodem  fecum  decumbere  noftulefto  fatere- 
tur, non  autemafuis exuuijs  prorfus nudatum,  fed 
qui  indufio  adhuc  teflus  effet.  Quum  uno  hora 
madam matutinae  fomno  excita,  patruum,  atque 
alterum  cuflodem,uejbltos  in  Iccio  fecum  conquieuif- 
fe  obferuaret,  (firtafiis  ueffere  praccdenli,  potu 
adeo  confopita,ut  minorem  horum  concubito- 
rum habuerit  rationem')  fe  alias  eos  pedibus  e le- 
do expulj" urant  minitabatur ,fi  redirent:  at  nul- 
lam patiebatur  repulfam  monachus.  Rogata  etiam, 
quomodo  alia;  monachi  lupa:  aut  concubina  (quas 
duas  illum  Vuerla  reliquiffe  non  negabat)  ipfius 
peregrinationem  ferrent:  Aegerrime,  reffondit. 
*L\onacho  q&oque  iatfanti,  fe  tribus  uerbis  horri- 
bile in  eapoffefpecldculum  excitare:  quum  a colle- 
gis meis  permitteretur , ut  quicquid  ad  hanc  rem 
ualcret,  ofkndere  non  grauareiur . nihil  omnino 
potuit. 

Quidam  in  Hammonia  finibus  Mabufe , fubiu- 
gatum  fea  damone  fhnulabat : uoccmq. ; horrificam , 
jbidentem  cr  boantem  mentiebatur. 

In  hanc  fcenam  adornatus  facrificulus  falfi- 
tatis  confcius , cr  comes  perpetuus , quocunque 

x 4 alter 


ObfcJ?ioni» 
ixr.ionia.cA 
co  mentum. 


Depraftigrjsda?monurn 

alter  pro  fici fceretur.fuis  exorcifmis  dim  nihil  non  3 
decmonio  extorquere  interrogando  nitebatur,potif- 
' fimum  quod  peculiarem  Jpiraret  uindida , alioruq; 
calumniam,  ad  hoc  ex  uoto  recondebat  damon, 
antea  inflrudus.  Inter  alia  feifeitabatur  ille,  quid  'na 
omnium  fibi  inmicifiimumfentiretmaledidus  fata - 
nas  i Qui  primum  aliquandiu  tergiuer fatus,  tandem 
ucluti  coaflus , Aquam  ( aiebat ) beneditlam.  Tum 
illi  grunnitu  renixo , eiufmodi  aquam  quafi  maxime 
contrariam  infundebat  facrificus:  applicabatq;  illius 
coUotuti  prafentifiimum  alexitcrium  aduerfus  fata - 
nae  uiolentiam,  D.  GunduLe  reliquias  aurata  theca 
reconditas.  Vnde  collo  arte  mirum  in  modii  tumido , 
grauiter  fe  torqueri  fingebat  uocehorrifica , uelut 
porci,manum  lanij  gulam  fecantem  fentientis.  Conti- 
git etiam  facrificulum  diris  exeerationibus  urgere , 
ut  cederet  commenticius  damon.tadem  pro  fingula - 
rifua  crudione  inquit,  Ip feefc  extra . Vtroq. ; tamen 
ad  ingenium  redeunte,  ac  perfeuerante  in  nefanda 
fallacia,  poft  menfes  aliquot  dolus  detedusejl.  Rc- 
latu  uiri  dofti  c rpij,fide  dignifiimi,  qui  ludi  huius 
fat  /fodator,  hac  cognoui. 

Vendat  ia.  C£ioruiti  fi  qui  ueneno  oblato , uel illito,  uel  eius 

/icit*  uapore  attrado,  a ueneficis  infidi  funt,  iudiciu  ejb 
penes  medicos;qui  hic  inter  uenena  ( quorum  uis  ca- 
ca er  delitefcens  uar io  fymp tornatum  cruciatu  futi- 
tigat ) er  inter  morbos  ex  illis  natos(qua  n o tantum 
mnififlis  qualitatibus,  fed  totius  etiam  fubftatia  dif- 

fidio3 


I^ibcr  tertias.  529 

pdio,  uite  nofarae  primordia  demoliri  conjht ) atq; 
inter  morbos  alios  uulgarcs , raros , occultos , natu- 
rales tamen, fecundi*  peculiares  quorumcunq • noto, 
difeernent.  Siquidem  uenenati,pro  pharmaci  haufH  Diofcor.li. 
ud  applicati  qualitatibus  apertis,  uel  occulta  totiiis  6- ,nPro*“ 
fubjtantu  proprietate,  multifariam  afficiuntur:  ut 
fwmachi,  alui , mtejlinorum,iecons,  renu  er  uefic£ 
cruciatibus grauiter  exerceantur,  utfingultiat,  ero- 
dantur, contremifcant,  refrigerentur,  obmutefeant , 
conueUantur,  pulfus  difficilis  fiat , ueternus  premat, 
uertigo  obuerfetur,  caligent  fenfus , [anguis  erupat ; 
ut  item  jbrangulenturffiti  aut  fabre  confli  flentur , <e- 
gre  lotium  reddant,  torminibus  uexentur,  naufea 
premantur , crebro  uomant,  faequens  animi  deli- 
quium ex  nimia  cordis  angufHa  fentiant,  dyfenterU 
fiaccefcant,rubcfcant,tabe  putreant,  liuorc  fugillcn- 
yir,paUefcan( lp  defapiant,fhrtant,  uiribus  deficiant: 
imo  ex  tarantuU  morfu  alij  perpetuo  rident, alij  pio 
rant,  alij  clamitant,  alij  dormiunt,  alij  uigilijs  affi- 
ciuntur, plero fque uomitiones  torquent,  nonnulli 
[altant, funt qui fudant,  alij  tremebundi fiunt,  quid* 
pauoribus  mfaftt.ntur.alij  alia  patiuntur  incomoda , 
cr  phreneticis,  lymphaticis  ac  maniacis  affimilan - 
tur.cr  mirum,  quod  auditis  continuo  muficis  inflru- 
tnentis  tripudiantes,donec  ueneni  uis  infenfibiliter 
per  cutis  meatus  e rper  fudore  di [cudatur, liberetur. 

Venena  autem,eorumq ; tam  generalia  quam  pri- 
vata indicia,  prxter  reliquos,no  minus  diligenter  er 

x $ exafli 


Lib.ff.dema 
stria  med. 


Vtncna  intro 
affu-mpta . 
Contattu  lu- 
dentia . 

flalitn  feri- 

mtm . 


a.  de  Nat. 
hum. 


£_jb.  S.  de  Io 
«is  afFeft. 


339  De  praeftigtjs  daemonum 

exdde,quam  etiam  do, de  defcripfit  Diofcorides : nec 
fegtie  in  eo  opere  explicando,  exornando q-  prxfHtit 
operam , folertifiimus  fimpliciwn  inucfligator  Mat- 
thiolus.  Inter  cauerd  qu£  intro  affumuntur , multo 
prtfentiM  ac  atrocius,  quam  que  contadu  , of- 
fendunt. Atqusecunque  contadu  Ledunt,  hebetio-. 
ra,  minus  q;  efficacia  funt:  neque  in  folo  Jfiritu  itet; 
in  aere,  ucriim  in  humore  quodam  promonente,  uu 
res  fortiuntur.  Porro  quod  halitu  ferit  uenenum, 
omnium  przf enti  fimum  cr  cffcacifmum  efl , nec 
humoris  nec  crafioris  materie  tanquam  uehiculf 
indigum,  ut  in  nos  agat , commigretque.  Enimuero 
tenuifiimim  quum  fit,  jfiritu  attradum , ocyfiime 
per  pulmones  in  cor,  uifcus  uit.-e  primariu,ejd\n  ar- 
terias propagatur,m  uniuerfum  deniq ; corpus  pro- 
repif.primumq-  ffiritus,deinde  humores,  pofbrcmo 
ipfam  partium  fubjhntiam  uitiat.  Morbi,  tcfk  Hip- 
pocrate,qui  'a  corporis  membrorum  ualidifmo  pro 
ficifcuntur , grauifiimi  fintiatq-  fi,ubi  cceperut,  per - 
manferint,  neceffe.  efl  ualidifimo  membrorum  labo - 
rante,totum  corpus  affici. inter im  meminifje  oportet 
ex  putredine  longius  gr affata , ucl  alia  ab  ditiore  ex 
eaufa,uirus  etiam  in  nobis  prouenire  gigniq-  poffe. 
Hanc  qucefiionem  ucteres  dijfutajje,  docet  Galenus: 
rationibusq • apertifiimis  collegifje , eofdem  affidus 
fieri  er  a lethalis  ueneni  hauflu,  er  a corruptione 
qu£  a corpore  fcaturirc  potefe. 

Huc  pertinent  eormnct£,quos  pxfiaxH&xlcs- 

~ fitiubi 


k 


Liber  tertius.  $ji 

fit.  ubifciUcet  philtra  ad  amorem  ciendum  ponigun 
tur,  efuhaurienda,  uel  potu.  Sicmuita  Marci  An- 
tonij  Plutarchus  de  eodem  refert , quod  magidi  car - , 

tninibus  cr  amatorijs  poculis  deuinda  mens,amiffd 
libertate  propria,  in  Cleopatra  uultu  harebat  infi - 
xa,longe  redeundi  quam  uincendi  cupidior. 

Veneno  adhac propinato, uel  ita  collocato  ut  hali  Pentium  t» 
tu  ladatgumetiiaperniciofe  affligi  quandeq;,  infida  ntnatt0‘ 
turnemctfed  ea  nwnerofa,  fepius  ad  internecionem 
grauifiima  profkmi  pefts  his  fxculiarifbomincs  nert  P*fos  ani* 
tnfcfUnteJitem  pracipitibus  alijsmorbis  in fuo  qua-  mantlKm' . 
que  genere  .par  tim  hominibus  quoque  familiaribus , 
partim  glerifque  pecoribus  proprijs,fubito  tolli,  ab 
optimis  agricultura  er  veterinaria  artis  uel  mulo 
indicina  feriptoribus  tam  ueteribus  quam  recentio * 

\ ibus  memoria  proditum  efhqui  tamen  morbi  d uul- 
%aris  ingenij  ^ominibus,  ne  alios  nominem,  malefi- 
cia frequenter  creduntur. 

Sapemmero  id  contuemur,  crfupcrioribus  an- 
nis contigiffe  meminimus , utfolos  iugularit  boues 
pejhlcntia  quadam,  irrepit  etiam  qua  fues , cr  qua 
oues,  alia  qua  gallinas  interimat.  Pecudes  ferasq ; 
tollentem  pulchre  deferibit  Virgilius : 

Hic  quondam  morbo  cocli,miferanda  coorta  efi 
Tmpcfks,totoq;  autumni  incanduit  afiu. 

Et  genus  omne  neci  pecudum  dedit , omne  ferarum, 

Corrupitq;  lacus,  infecit  pabula,  tabo.  Difcrmen 
vero  paulo  ante  exprefferat: 

Qum 


$?t  De  pneftfgtjs  daemonum 

pejlls peeorli  Quam multe pecorum pcfks,nec fingula morbi 

fdit  (~orPord  corrlPlunt' P efiem  etiam  pecorum, 

ftpetb  nojlr ■*  quemadmodum  cr  frugum  fkrilitatm , interdum  d, 
pttcAta . diurna  uoluntate  ob  populi  flagitiaprouenire,obfer 

uxtu  neccffe  efl.  utlohcUs  i.DijUpata  funt  horrea, 
difiettx  apothecx , confufum  cjl  triticum , ingemuit 
animal , mugierunt  greges  armenti , quia  non  funt 
pafcua  eis,fed  er  greges  pecorum  di/perierunt.  Et 
Aggxi  i.P onite  corda  ucftra  fuper  um  ueftras,dicit 
Dominus.  Semina/lis  multum , cr  collegiflis  parum: 
comediJlis,cr  non  ejlis  faturati:bibijhs , cr  non  eftis 
inebriati.  Et  infra:  Refpexijlis  ad  amplius,  er  ecce 
faftu/m  e fi  minusicr  intuliflis  in  domu,  cr  ego  exuf- 
flauiiUud.  Propter  hoc,  inquit,  fuper  uos  prohibiti 
funt  coeli,  ne  darent  rorem:  cr  terre  prohibitum  efl, 
ne  daret  germen  fuum:  cr  uocaui  ficcitatem  fuper 
terram, cr  fuper  montcs,triticum,uinum,oleum,  er 
qu.ecunque  progignit  humus,  cr  fuper  homines , iu - 
menta , cr  omnem  manuum  uejlrarum  laborem. 
ter.p.  Etcap^i:  Percufi  uos  uento  urentc,cr  aurigine,atq; 
omniamanuum  uejlrarum  opera,  cr  non  fuit  qui  ad 
me cqnuerteretur.  Item  Leuit.z6:  Sinon  feceritis 
mandata  mea,  dabo  coelum  nobis  defuper  ferreum,  . 
CT  terram  xneam , c T confumetur  'tncaffum  labor  ue 
fer,  immittam qj  in  uos  bcftiam  agri,  qux  orbos  uos 
faciet, ate^  exterminabit  pecora  ueHra,cr  imminuet 
uos.  Si  autem  in  prxeeptis  meis  ambulaueritis,  dabo 
uobis pluuitt  temporibus  fuis,  cr  terra  gignet  ger- 
men fuuit\ 


f 


Liber  tcrt/us.  m 

men  fuu.  Kefipifcentibus  ucro  haec  ubertetis  fit  pro- 
mi fixo, lochs  nZelatus  ejl  Domintu  terram  fuam,?? 
pepercit  populo  fuo,  & dicit:  Ecceegomittam  uo - 
bis  frumentum,  uinum  cr  oleum,  er  replebimini  in 
eis.Et  non  dabo  uos  ultra  opprobrium  ingentibus. 

Eam  autem  rerum  fuarum  iafluram  impatienter 
quidam  tolerantes, no  cum  lobo  eam  Deo  acceptant 
jeruntxueriim  ad  diuinos  er  ariolcs,  facrificos,diabo 
licarum  aftionum  patronos,  cjuafi  a Lamia , fatana 
adminiculo , ad  eam  deuenermt  jbragem  iumenta % 
confluunt:  qui  inde  ementitis  notis , er  quacunque 
pofjunt  fallaci  perfuafione,bos  damno  er  increduli- 
tate bis  miferos  homines  in  mdiciofa  opinione  fancl 
concepta obfimant: adhibita  etianon  foliimfuper - 
fHtiofafed  er  impia  curatione,  quafequenti  explica 
bo  libro. ubi  quo  cp  ofledetur,  quod  fhreore  lupi  in 
tyr<efepib.  pofito , iumentor  maleficiu  aliquando  fu- 
getur. At  quo  modo  in  pecoris  uentriculo  ex  pilis , 
iuflce  quantitatis  pila  increuerit,paul6  ante  diftu  eft. 

Gadarenoru  porci,fataii£  maleficio  adaftifin  mi 
re  praecipites  lati  pericrunt:ut  Scriptura  docet.  Do-  Mattii,  t. 
cuiffequoq ; fcneHilarione,tr adit  Hieronymus, dia- 
bolum  hoininu  caufa  etid  iumenta  corripere:??  tan-  in  uita  Hi/a, 
to  corii  ardere  odio, ut  non  folu  ipfosfed  cr  ea  quee  ™nIS  ercrai* 
ipforum  ef[ent,cuperet  interireiatq-  huius  rei  propo 
fuiffe  exemplum, quod  antequam  beatu/m  lobum  j0|5 

tentar e permitteretur, omnem  eius  fub- 
Jhntiam  interfecerit. 

CVKA-. 


tVRATIO  EORVM  QJ?  t 
Lamiarum  maleficio  affici, uel  daemo* 
nis  obfidione  fubigi  creduntur* 
Lib.  1 1 1 1. 

Vbi  eadem  opera  ob  argumenti  communio- 
nem, curationes  d maleficio  diabolico  noti 
alienae  interferuntur:  8c  ligaturairum,  chara- 
£terum,anriulorum,  periaptorum,  & eftigie# 
rum  tam  in  fanando,  quam  in  laedendo,  fiue 
clauliris  aperiendiSjiiue  furibus  inuefti- 
gandis,uanitas  oftenditur. 


\ J >o},  exo  ptatifiima  medicationis  pars,  ut  afa* 

fcino  er  incantationum  ludibrijs  quis  proruetur: 
partim  edam  i*sdoJlmij,ut  ij  quos  iam  maleficio  coU 
lifos  credimus , rite  legitmoq ; rejhtuantur  ordinet 
atque  erit  illa  aliquo  modo  communis,  ex  [aerarum 


Cttratto  ad - # . 1 r -i  i , 

wcrfu*  duijo  uter  arum  fontibus  deprompta , non  autem  magica 
U conatu*  ud  fuperjktioft , tantopere  a multis  defiderata, ex- 

praferuans.  cuitaq;.  Quum  nero , quicquid  hdttenus  rcrim  mot» 
flrofarum  in  hanc  relatum  et}  hi[xoriam,diaboli fint 
artes,  opera,  ludificationes , larune  er ffettra:  con- 
tra hunc  nos  circumquaque  ualidis  aggeribus,  prae* 
fidijsq-i  infallibilibus  communiri  efl  operjepreciuni , 
Atqui  ffiritus  quum  fit,  fvirituali  accingamur  ar- 
matura: quam  ex  diuina  Pauli  exhortatione  cognof- 
cere,  atque  uniuerps  compledi  neruis  decet,  qui  it f 


hortatur; 


Liber  quartus.  jjf 

hortatur.  Quod,  fup  er efl, fratres  mei, fi iis  fortes  per 
Dominum , per  f potentiam  roboris iUius.  Induite 
totam  Dei  armaturam,  ut  aduerfus  diaboli  affultus 
ccnjijkre  pofitis.  Quoniam  non  ejl  nobis  ludat, 
aduerfus  fanguinem  cr  carnem , fed  aduerfus  prin- 
cipatus, adilerfus  poteflntes,  aduerfus  mundi  do- 
minos, re  Stores  tenebrarum  fcculi  huius,  aduer - 
fus  jfiritualcs  aflutias  in  ccclefiibus.  Quapropter 
affwmite  uniuerfam  D ei  armaturam  , ut  pofitis 
reflfkre  in  die  malo , er  omnibus  per  adis  fhre. 
State  igitur  limbis  circumcingis  baltbeo  per  ue- 
ritatem,  cr  induti  thoracem  mfacix , c r calceati 
pedibus,  ut  parati  fitis  ad  Euangelium  pacis:  fu- 
per  omnia  affumpto  fcuto  f.dei,  quo  pofitis  om- 
nia iacula  mali  illius  ignita  extmguere.  Galeamque 
fatutaris  accipite,  cr  gladium  fpiritus,  quiefluer - 
fyumDei,  in9omni  deprecatione  cr  obfecratione, 
orantes  in  omni  temporefm  fl>iritu,crad  hoc  ipfu/m 
uigilantes  cum  omni  fedulitate.  Petrus  item  admo- 
\ net:  Sobrij  efbte,uigilate,  quoniam  aduerfarius  ue - 
fkr  diabolus  tanquam  leo  rugiens  obapibulat,  quae- 
rens quem  deuoret.  Cui  reflfUte fclidi  infdcfcientes 
eafdcmafftidioncs,  ueflrte  quae  in  mundo  efl  frater- 
nitati confimmari.  Hic  enim  agit  in  incredulis . Re- 
de  ergo  Hermes  Trifmegiflus  tradit,  unam  cr  folatn 
; cujbdiam  hominum  a daemonum  aflu  , ejfe  pieta- 
tem. P iim  enim  hominem  nec  deemon  malus , 
nec  fatum  terrei.  Et  quemadmodum  uera  fides 

mirabi- 


2p  httt. 

lAirmutM 

Dei. 

t.  Thcffkl.  j. 


Gladios j fU 
ritus. 

i.Petr.fa 

rphcCv 


Ffal.117. 


Efiis  9. 
loinn.j. 
J.Petr.z. 


Kom.  6. 
i.Petr.2. 


Gillt.f. 


De  prceftigtjs  daemonum 

mirabilia  in  credentibus  operatur : ficyfalfa  cre- 
dulitas,, Deo  permittete,  euentus  inaujfiicatos  inter- 
dum operatur,  ucl  potita  daneretur . Cum  Dauide 
confidenter  dicamusiDomwus  mihi  adiutor,  non  ti- 
mebo quid  faciat  mihi  homo.  Omnium  itaque  pri - 
tmmtanquam  rei  caput  de fideratur,  ut  inuerado - 
(trina  cr  genuino  Dei  cultu  infiituti,  nos  totos  refi- 
gnemus,  tradamusqj  ipfius  uohntati , fide  uiuazr 
jpc  indubitata,  nos  illi  cur <0  effe,  fub  ipfius  patroci- 
nio er  tutela  fecuros  degere , ipfius  primum  gratid 
progenitos , fingulariq-  nosconfedantemifericor - 
diaferuari:  uere  confifos,  Chriftum  in  hoc  nobis  na- 
tum,&r  filium  nobis  datum, qui  peccata  nofira  fuper 
humeros  fuos  in  ligno  pertulit:  y per  potentiam  P a 
iris,d  morte  fu fcitatus, mortem  uicit,<y  fatan<e  impe 
rium  demolitus  efl,ut  hic  iam  inde  irrito  conatu  fuos 
nobis  machmetur  in  fi  dias, fi  fepulti  una  cum  Chriflo 
perbaptifmum  in  mortem,??  peccatis  mortuifin  ni/ 
uitate  uitee  ambulemus,  iujticiceq;  uiuawus.Si  etenim 
Chrifto  infiti,  in  illum  atque  Vatrem  cius  credimus; 
illius  mandata  obferuamus,uefiigijsq-  infijtimus,  ab- 
negato daemone, omnibusc^  eius  confilijs , uniuerfa 
denique  impietate, operafi  iri  tus  fodantes, fiudusq; 
fidei  edentes, in  charitatenon  fida  erga  D eu  cr  pro 
xinumfin  manfuetudine,  benignitate,  lenitate,  tem - 
perantia,continentia,cajiitate , fenfuum  cohibitione ; 
conftanti  cuiufcunque  aduerfiitatis,  iadurce  cy  mu- 
ria toleraniia,uiu  demum  innocentia , puris  mani- 
bus exten- 


Liber  quartus.  357 

bus  extenfis  orationi  afiidu.e  intenti , peccati  inqui' 
namentum  ut  ueneni  pernici fimi  perditifimiq ; 'ha- 
litimfinternecionis  periculo  repente  nos  obijcienjte, 
declinantesimaleficonm  pro fc  flo  minas  haud  diffi- 
culter cauebimus,uel  negltgemus,uel  tolerabimus. 

Si  uero  quis  peccauerit,  inquit  loannes,  aduocatum 
habemus  apud  Patrem ,i  ESVMCHRiSTVM 
iuftum.  Et  ipfeejl propitiatio  pro  peccatis  no  fixis : 
non  pro  nofiris  autem  tantum,  fcd  etiam  pro  t-otius 
mundi.  Et  per  hoc  femus  quonia  cognouimus  eum, 
fiiuffa  iUius  ob feritamus.  Qui  dicit,  noni  cum , er 
p recepta  eius  non  [eruat,  mendax  e fi,  er  ueritas  in 
eononefi.  Qui  uero  [eruat  fermonem  eius,  uni  in 
hoc  charitas  Deiperfefla  cft.  Pe  r hoc  [cimus,  quod 
mipfo  fimus.  Qui  dicit  [e  in  eo  manere -debet  ficut 
iUe ambulauit,<zr  ipfe  ambulare.  Qui  committit  pec 
catum,ex  diabolo  efl:  quonia  ab  initio  diabolus  pec- 
cat. In  hoc manifefii  funi  filij  Dei,  er  fiUj  diaboli. 
Omnis  qui  non  facit  iufiiciam,tion  efi  ex  Dco:cr  qui 
non  diligit  fratrem  fuum.  BincPaulus , in  C hrtjiv 
le fu  neque  circuncifionem, neque  preputium  ualcre 
! afferit:  fed fidem,  qu£  per  dileflionemeperatuf.  cu- 
ius fidei  loco  nou\un  creaturam  fequenti  capite  ad 
Galdtas,locdt:cr  obferuationem  mandatorum  D ei, 
ad  Corinthios,  fupponit.  Vnde  fatis  liquet , de  qua 
hic  fide  loquar, quam  ample  fli,cuifi  firmiter  infifk - 
re  oporteat.  Non  fimplicem  formuU  fidei  prceferi- 
fitx  enarrationem  propono,  quam  c?  facile  pronun 

y ciaret 


1.  Io*nn.  j* 


1.  loann.  }. 


G*!at.  s>  d. 

i.Corinth.7. 


338  De  praftigrjs  daemonum 

curet  diabolum:  non  etiam  ore  titiato,  ab  ijs  quorutU 
cor  a Cbrifto  procul  ejl , quae  confopita,  mortua, fk- 
, rilisq;  delitefcit,  nufquam fe  prodens,uelut  infcecun - 
da  arbor  excindenda,  igniq ; mandanda:fed  hanc  ur- 
geo,quae  totum  innouat  hominem,  uirtute  uiua  fe  'm 
Vera  fides.  Qhrifti  membris  exerens , fi-utiificans,  efficax  po- 
tentia Bci  ad fahitem  habenti,  facra  faluationis  no - 
firee  ancora,  prora  er  puppis,  petra  contra  quan - 
cunque  fatance  tempcfhtem  impetumq • immobilis , 
in  qua  quicquid  fuperflruitur , inuiolatum  perdu- 
rat, imoaduerfus  hanc  ne  quidem  inferi  portae  pr£- 
Dc  Ciuitat.  ualent.  AugujUtii hic  audiatur  conjUium:  De  ifti 
Dei  iib.18.  tota  dcemonum  ludificatione , ait,  nos  quid  dicamus , 
C3p'  lS‘  quihcec  legent,  fbrtafiis  expetiant:  quid  Chriftiani 
agere  debeant,  quando  inter  idola  gentium  miracu - 
Hierem.yt.  Ia  jieri  afferuntur.  Et  quid  dicemus,  nifi  de  medio 
‘Babylonis effe fugiendum?  Quod  pr^ceptum Pro- 
pheticum ita  ffiiritualiter  inteUigitur,  ut  de  huius  fe- 
culi  ciuitate,  qu£profttio  er  angelorum  cr  homi- 
num focietas  impiorum  eft , fidei  pafiibus,quce  per 
diletiionem  operatur,  inDcumuiuum  proficiendo 
fugiamus. Quato  quippe  in  haec  ima  potcfhtem  dae- 
monum maiorem  uidemus,  tanto  tenacius  mediatori 
eft  inh terendum , per  quem  de  imis  ad  fumma  cen- 
fcendimus.  Hactenus  ille.  Huic  fundamento  firmi- 
ter infiftvntes,tantum  abeft  ut  ulla  unquam  ratione , 
fdtan£  artibus  fiue  aftutijs  a uera  in  Deum  uiuentent 
fiducia  dimoucn  pofimt,  ut  etiam  uarijs  ac  multipli - 


Liber  quartus.  3x9 

tibus  iUius  conatibus  er  infultibus  impetiti,  exerci- 
tati, ac  uelut  aurum  in  fvrnace  examinati,  indies  f > 
ipfis  fandiores  iufioresq-  euadant.  Quare  d<moni- 
lus  imbecillitatem  in  eos,  quos  diuina  nondefituif- 
fet  gratia,  exprobrare  [olet  i).  Antonius,  in  af  iduis 
fuisaduerfus  illos  luitis : er  eos  expauefcete  nere 
credentes,  afferitFetrus  apudCleihentetn:  item  iit-  Li.4.Recog. 
ftifimo  Dei iudicio,  in  huiufmodi  cogitationum  ua-  Dtmoncs  ex 
nitatelanguentHbus,labores  er ajjUftior.es  pro  re - 
medio  conferri,  idem  Clemens  tradit,  pofka  addens : 

Daemonem  , nifi  quis  uoluntatibus  cius  fe  fronte 
fubdtderit,  potefhtem  aduerfus  hominem  non  ha- 
bere. Vite  igitur  emendatione,  er  attenta  a f iduat f 
oratione  ad  Chrijlum  configiendum  e (l,  exemplo 
Cbanane<e  mulieris.  Hac,  Chryfofbmo  autho- 
re,  non  luit  ad  diurnos,  non  quarfiuit  ligaturas , non 
defiftionis  reas  mulieres:  fed  omnia  reliquit  tenta- 
hnenta diabolica,  er  uenitad  lefum.  Si  enim  uclu - 
mus  Deum  fententiam  mutare  fiam,  noftiram  m me- 
liorem mutemus  uitam.  R ite  hic  hortatur  lefus  c*P-*7- 

Sirach : Cohuertere  ad  Dominum  , er  relinque 
peccata  tua : precare  ante  faciem  Demini,  er 
minue  offendicula.  Keuertere  ad  Dominum,  er 
auertere  ab  iniuficia  tua,  er  nimis  odito  exe- 
crationem,  er  cognofce  inficias  er  indicia  Dei, 
er  fh  in  forte  propofitionis  er  orationis  alti  fi- 
mi Dei.  Non  demoreris  in  errore  impiorum.  Nec 
minu  s pie  quam  prudenter  , in  tribulatione  ini- 
y % micorum 


$4®  De  pracftigrfs  daemonum 

*.  Pira!,  ao.  micomnconfulitiofaph  at  rex  ludet:  Om  ignora- 
mus quid  agere  debeamus,  hcc  fotum  habemus  reji - 
dui,  ut  oculos  noftros  dirigamus  ad  tc  Deus. 

Ad  huius  fundamenti  iadi  perpendiculum , /?  re- 
do flo  fuperftr  iterent  cccle furum  pajbres,  ob fru- 
dis quibufaunque  adulterina:  dodrina  mpietatisq ; 
faneflrisfafalubemmapracautione  fubditts  profte - 
dum  confultumq-farct  contra  deemonis  artes, prcefH 
gias  cr  ludibria:  quibus  non  ufqueadeo  temere  illa- 
quearentur mcauti,quenutdmodu  quotidie  cum  ani- 
marum iadura ufuuenire cernimus,  non  modopa - 
Quidam pa-  jkrum  quorum  intererat,  munusq ; pofulabat  pr<e- 
ftores  ecclefta  cauere  ,negligentia:  fed  er  eorum  iv.ftindu,confliot 
tum  magi . pcrucrfa  dodrina,faUaciq • operatione,  quaimperi - 
tum  uulgus  in  rebus  affictis,  morbis  fubitis , longis t 
cognitis,  incognitis, ex  caufa  naturali  uclprxter  na- 
turam, mox  ad  illicita  opis  inquijitionem  lUedanf 
quam  er  ijdem  promijfa  certa  falute  ofkntare,uena- 
Imcpprofituerenb  rrubcfcunt,  homines  plane  ine- 
pti, rudes  er  mdodffacra  medicina  (qua  ne  a limi- 
ne quidem  falutarunt ) cognitionem  nefande  men - 
tientes  ( de  ijs  faltem  hic  loquor , non  de  uiris  bonis , 
pietatisq;  nomine  ff edatis) ut uelhac  fujfenfa  he- 
dera,ueluti  paUio  adiones  fuas  tegant  fraudulentas , 
\ potifimiim  quum  proffione fint  uirifcilicet  eccle- 
jiajUci , facerdotes  uel  monachi,  de  quibus, ut  gregis 
exemplaribus  dodoribusqfn fmiftram  tantumodo 
impegijje  calumniam  nefas  ducitur . Sed  farta  fis 

hanc 


Liber  quartas.  ?4t 

hanc  artis  quafipcr  manus  tradit£  prxrogatiuam, 
iure  [ibi  uendicant  hereditario  hi  magi:  quodAegy - 
piiorum  faccrdotes,a  quibus  Pythagoras,  Empedo- 
cles, Democritus  cr  Viato  magiam  didicerunt,  quo 
quifqne  ranedio  fanitati  rejhtutus  effet,  id  fimul 
confcriptum , Memphis  in  Hephefdo,  Vulcani  er 
) fidis  facraro  dpponebanttquemadmodum  cr  Gr£- 
eorum  [acer doles  rnagie  antijUtes,  fuas  ob fer  natio- 
nes in  adytis  templorum  Apollinis  er  A efculapij  in 
Vergunto  etiam  repojttas  ctifhdiebant , quas  uelut 
Aefculapij  oraculo  edofti  facerdotes,£grotis  cornu - 
nic abant, a quibus  fumma  cum  fiducia  ee  acceptari 
[olent.  Santta  extat  in  horum  mpudentiam,eximij 
Hippo  erat  is,  quanquam  religione  ethnici,  fententia : 
qua  non  argute  tantum,  fed&piehos  redarguit, er 
impietatis  infimulat:  Q ui,  inquiens,  luflrationi - 
frus  cr  magicjf  incantamentis  morborum  affvttiones 
depellere  fe  lactant , hi  uifius  indigipuerba  eorum  ad 
daemonium  referut,ut  quidddfe  amplius f cire  uulgo 
ofkntent,cr  homines  decipiant.  Expiant  ehtm  mor- 
bo correptos,  [anguine  cr  [celeribus  inquinatos,  in- 
iuftos  cr  'mtoxicatos , ac  expiamenta  aliafub  terram 
defodiunt: alia  in  mare  proijciunt,  alia  ad  montes  de- 
fer t os, nc  quis  ea  contredet,  affortant.At  Deus,  ait , 
qui  maxima  cr  [celerati fima  peccata  purgat,  no  [ira 
ejlliberatio.Necco  impudetia:  illos  arbitror  dilapfu 
ros  in  liberioris  incantationum  ufus  defenftonem,  ut 
mihi  obtrudere  audeant}plerofq;  Romanos  potijices 

y i magiam, 


GaJen.  lib.f, 
de  comp. 
med.  fec. 
gcn.Se  lib.f. 
Epidem. 
Hcrod.lib.i. 


De  mori» /• * 
cro. 


PontVcn  R$ 

mani  plerug 
infamii  nut » 

2' 


$4*  X3k  praeftigtjs  dartfvomim 

magiam  infimem  edottos,  eam  quafiuofe  uoluptua- 
riefi  exercuijjc:  cuiufmodi  erat  Syluejkr  fecundus, 
qui  c teftx  Platina  er  Nauclero)  eo  artificio  potifica- 
tum  adeptus  eft:  quemadmodum  evanno  1524.  Be- 
ti edictus  nonus,  antea  Theo  phyladus  dittios , pofkd 
cb  maleficia  Maledictus  mncupatmilo  annes  uicefi- 
mus,cr  Ioannes  uiccfimusprimus  (autbore  Bennonc 
Cardinale ) qui  Laurentio,  lo anne  Gratiano  z?Ytil~ 
debrando, cardinalibus , 'vncantamentoru  confcijs , ut 
CT  Malfitano  er  Gerardo  B razuto  familiariter  ufi 
traduntur.  N amaSyluelbre  fecundo  ad  Gregarium 
feptimum,magu  eximiu.qui  C ut  Benno  refirt ) quan 
do  uoleb  at, manicas  difcutiebat  fuas,  unde  ignis  in 
fcintiUarummodum  difiilfjt,  omnes  pontifices  fuiffe 
incantatores,  feribitur  in  eoru  Vitis:  ubi  eius  farina 
fxempLt  execrahilia,quibus  mulieres  in  amorem  pel 
licerent, daemonum facrificijs  in fylutiz? montibui 
dediti , leguntur : qua  filentiofep  dire  malui,  ne  ho- 
minum in  eo  dignitatis  fiftigio  coUocatorumfldgitid 
ucneficiafi  commemoraffe , in  reprehenfionem  ra- 
piatur. Licet  etiam  pauci  tales  fbrtafiis  exdtere,  ma- 
iorem tame  numerum  a malis  artibus  fuiffe  liberum, 
nulli  in  dubium  uenit.  No;i  eft  itaq;  quodhoc  pallio 
fe  tegant,  aut  aliud  pr.etexa.nthi  nojlri  recentiores 
malefici . Hoc  tamen  deplorandum , quod  nufquam 
fidum  genus  hominum  compcrias  tam  'iniquum , 
punitum  fi,  atep  horum  plero fq$:  qui  ubi  in  aliqua 
calamitate  corporis  uel  anima,  rebus  perditis  uet 

quacumfc 


Liber  quartus.  34* 

tjuacunq;  alia  aduerfitate , m confilium  a fimplicio - 
ribus  uocdntur  , neutiquam  eos  admonent,  hcec 
dDeouel  immitti,uel  permitti , ut  Unquam  in  igne  r.P«tr.^. 
probentur , cr  propterea  ad  Deum  unicum  affii- 
dorum  patronum  confugiendum , ac  diurna  cr  a 
Deo  in  nojbrum  ufum  iufto  ordine  mfiituta  auxilia 
rite  inquirenda  : ueriim  impietatis  incredulitatisq ; 
uiam  jkrnunt , ore  impudenti  fimo  ac  mendacif- 
fimo  ad  maleficium  uel  incantationem  uicinx  ali - 
cuius  matrona , quicquid  id  e fi  mali  referentes , fi- 
disque  quibufdam  notis , unde  mali  genitrix  di - 
giiofcatur , infimantes , ne  facrilegi  perditionis 
authores.  Odij  certe  plufquam  Vatiniani  femina - 
riirn  hoc,  frequenter  inter  proximos  quofqueuti 
pefiilentifiimum , ita  cr  durantifiimum  , quo  non 
modo  integra  uicinie  admodum  antea  pacate , 

0hac  arte  grguibus  conturbentur  difiidijs,  cedibus - 
que  diuexentur,  fed  cr  pagorum  atque  urbium 
auita  focietate  unitarum  compages  difru/mpantur. , 
ac  inujh  fiimilijs  calumniarum  JHgmata  in  lon- 
gam propagentur  pofkritatem . Eius  fedx  noui 
facrificum , qui  ( defignatim  numerum  exprimere 
propemodum pudet)  trecentas  fagos  in  oppido  mi- 
nus amplo  aut  populofo,ubi  ia  dego,  quod  forte  in? 
grediebatur ille,  alias  ipfi incognitum,  commorari, 
mendaciter  fingere  non  erubuit.  Quemadmodum 
earatione  fatanx  regnum  accrcfcit,  confirmaturqp. 
ita  Chnflv  fuiunta  fit  contumelia  iniuriaq; , ac  eius 
y 4 Eccleji& 


§44  De  praefhgtjs  daemonum 

Ecdrjlce  immedicabilia  infliguntur  uuhiera  ab  iUit , 
quorum  fludio  ex  profljjo  fanari  eam  faucium  luxa - 
tamb;,  mugii  decuit.  Beem  fumilice  hominibus  ma- 
niflfio  Paulus,  ueluti  digito  commonflrans , fuo  ua- 
. tflinatur  Timotheo  in  huc  uerba:  Spiritus  certo  lo- 
quitur, quod  in  pojkrioribus  temporibus  defcifcenb 
quidam  a fide,  attendentes  Jflir itibus  impo floribus , 
ac  dodrinis  daemoniorum,  perfimulathnanfllfllo - 
quorum,cauterio  notatam  habentium  conf dentiam, 
prohibentium  contrahere  matrimonium,  iubentium 
abflinere  a cibis, quos  Deus  creauit  ad  fumedum  cum 
gratiarum  dflionc  fidelibus,  crc.Redifiime  igitur 
d Bafilio  fcribitur;Qui  incantatorem  audit , iUumq * 
cbfcrudt,  quacunque  preffiis  efc nece fl itate,  iam  et/t 
uerbo  dicat  in  D eunt  fe  fidere,  re  tamen  ipfa  ex  futi' 
libus  uanisq;  rebus  auxilium  fibi  afeifeit . nam  iuflo 
rerum  auxilium  D euseft. 

* */•  t 

VTiSter  mendacem  iUamperfuafionem,quauulgo 
v nimis  credulo  hi  imponunt,  ut  aliquid  fcire  prxter 
dodorum  hominum  cognitione  in  hoc  infeiti £ thea- 
tro lili  uvx\$dfi>nu , imperiti  cr  impij  uenditent , 
fuishincinde  emendicatis  blaflhemis  exorcifmis,fe 
mendaciorum  unicum  authorem  in  ffeculo  uel  umx 
aqua,  incantationis  confcij  imaginem  pr<e  fe  feren- 
tem cogere,  quirciucritatemtanquam  irrefutabilis 
teflis  detegat,profitcntur.  Nec  minus  blajphemiaru , 
multiflrijs  crucibus  fepenumero  fcelerata  manu 
confignatis  ornatarum , in  ter  aliferorum  hominum 

curatione 


Liber  quartus. 

f urationc  effundere  audent,  mente  reprobi,  cum 
lanne  c rlAdinbre  olim  pactus  ddtun , mji  mature 
rcjipifcant.  Hic  fuu  fortitur  um  aqua  extra  primam 
Dai  confecraticnem  beneditta,  uelfiepius  infferfa, 
uel  propinata:  fal  item  exorcifmo  expiatus , cerae 
Vafchatiseadeui  confearato  particula,  uel  eiufdem 
thus,  candelarum  indic  purificationis  contra  pani* 
dum  (fdijs  placet)  d&ntonem  lujirataru inccnfus, 
ramorum  er  frondiu  in  die  Palmarum  [aeratorum, 
item,  herbarum  in fvrijs  DAoannis  Baptijlo  ante  ae- 
des fujfenfarum,  uel  in  folennitate  afjumptionis  D. 
Virginis  in  templo  afferginc  luftrahs  aqua  folenni, 
exmore,uirtute  ex  alto  aduerfus  fatano  potentiam 
maiore,  quam  in  prima  D ei  creatione  indutarum  fuf 
fumigia:  er  nefeio  quo  non  eiufdem  religionis  o fleti' 
ta,  quibus  m admirationem  imprudentes  iUiciant, 
ffuporemf  incutiant.  Scribit  in  hanc  fententia  Ntar- 
tinus  de  Arles,Theologice profjfor,ijs  uerbicQucd 
prceftigiofi  cr  pythones  er  ne  a- ornantia  funt  ijh.  ad 
quos  quotidie  populus  fultus  er  infipiens  conciiT' 
rit,  ut  futura  cognofcdt,uel  perdita  rcjhtu  att  tur:  qui- 
bus f unt, ut  uulgo  fb-tur,domonum  apparitiones  in 
uitris  uel  annuUs, ubi  ueniut  inuocatiad  uocata  pro- 
dicenda, uel  ablata  maniffhnda : er,  ut  dicitur,  ijH 
aridi  femper  mifcerc  conatur  facra  inter  fuas  fuper- 
fitiones,  ut  qui  ad  cos  concurrunt, fmplices  hiatte- 
fhntur.Uam  er  infoelices  ipf  eodem  die  quo  f milia 
nefanda  perpetrare  non  uerentur,facrificium  eucha- 

y i riflia 


Traft.d* 

perflit. 


|4^  De  praeftigtjs  daemonum 

riflice  celebrare  infeliciter  audent . quod  magiftci* 
I©  innes  Nider  in  fuo  praceptorio  offendit,  dicens: 
Malefici  injlrumenta  fu. -e  malitia  per  Ecclefia  facrd 
menta,  uel  per  alia  diuina  contingi  uolunt:  ut  filum 
trahendo  per  cbrifma  fandum , imaginem  terream 
fub  pala  altaris  ad  tempus  poncdo,  er  fhnilia  facien- 
do. Nam cuchariffia facr amento  (ut fertur) utuntur 
m fuis  maleficijs , er  plurima  talia  committunt, 
mmifcentcs  res  fandas  fuis  fuperftitionibus.  Sed  ex 
vnftinttu  daemonis  ifh  fiunt  triplici  de  caufa,  ut  reci- 
tat idem  do  dor . Primo,  ut  nonfclim  homines  taliu 
occafione  perfidi  fiant:  fed  etiam  facrilegi , diuina 
quanta  in  eis  efl  contaminando,  ut  magis  creatorem 
fuum  offendant,  er  intimius  animas  proprias  con • 
taminent,  er  piares  in  peccata  ruere  fidant . Secun- 
do, ut  Deus  grauiter  ab  hominibus  offinfus , fecun- 
dum beati  AugjUni  fententiam,  drinoni  maior ei? 
potefhtem  in  hominibus  malis  tribuat:  cui  Deus  con 
cedit  iratus, quod  denegaret  propitius.  Tertio, ut 
fic  fub  fipecie  boni  apparentis , plures  fmplices  faci- 
lius decipiant,  qui  ta  fta  diurnis  rebus  er  orationibus 
a Deo  putant  aliquid  numinis  obtinuifje , ubi  fohm 
grauiora  erant  commiffa  peccata.  Hac  ille.  Inalijs 
autem  fuperftitionibus,  qua  fiunt  ab  ifiis  ruralibus, 
ctfi  drnones  non  exprefie  inuocentur,  interferunt 
tamen  fe  actibus  er  fuperftitionibus , ut  hominum 
decipiantur  mentes . Hactenus  theologus  ille . Et  2. 
& 8.  Epifcopid diabolo  captiui tcmiinr,qui relido 

Creatore, 


Liber  quartus»  347 

Creatore , a diabolo  auxilium quarunt.  Et  pdft: 
Attende  ubi  nui  e fidunt  occulto  Dd  iudicio  permit- 
titur, non  ad  magos  er  necromanticos  er  fio^ilegos 
ejl  recurrendum  pro  folutione  er  remedio,  ut  hac 
nojlra  tcmpcjhte  ad  quo  fidam  ne  findo  s fiacerdotes 
pafiim  ifti  mlgdr.es  concurrere  non  uerentur:  fied 
dd  Deum , per  humilem  conftfiionem  er  denotant 
oratione : ut  habetur  3?.  tj.i.cx  ultimo.  Nec  fidenda 
mala,  ut  euenianthona.  Plura  ibidem.  ItempoftecC 
Quare  aut;  ad  pr  adi  flos  necromanticos  fiacrilcgos 
er  diuinos  nullus  debet  concurrere,  ultra  hac  quod 
peccant  mortaliter, er  participes  efficiuntur  culpa 
er  damnationis  ipfbrumpratio  ejl:quiaipfi,etfi  Deo 
permittente, ali  quando  uera  dicunt, eoru  tamen  tefii 
monio  non  ejl  utendum,  quia  fiepim  fiUunt  er  men- 
tiuntur. Patet,  quo  nid  in  jfiritu  acritatis,  filfita  non 
•efitiin  ffiiritutuite  mendacij , plurima  quoq-  fiunt  ueri 
| tat  es,  ut  unica  latente  filfitdte  decipiat,  ut  dicit  Ger - 
1 foti  de  Probatione  ffiritimn:  Hac  ratione,  inquietis , 
prohibuerunt  i tejlimonio  ueritatis,  quamfiateban- 
tur,  Chriflus  dxmoniacos,z?  Paulus  F ythonififam. 
Hic  Augujliiws:?ratres,  ait,nojUs  me  fiupplicafifi  firc 
quentius,ut  confiuetudines  paganorum  er  malefico  - 
ru  minimi  fieruarc  deberetis,  crc.  ergo  apud  Deum 
me  abfioluo,  dum  iteru  atq;  iterum  admoneo  er  con- 
tejkr,ut  nullus  ex  uobis  diuinatores  aut  fiortilegos  re 
quirat,nec  eo;  de  qualibet  re  aut  caufia  aut  infirmita- 
te interroget.  Nam  qui  ad  hos  ccnfiultum  accedunt , 
' cos  fidem 


Ad.  itf. 

In  Sermone» 

de  augurijfa 


54*  De  praefttgtjs  daemonum 

eo;  fidem  abnegare /probant  Theologi  ex  AugufvM 
X7.  q.y.Non  ob fera  abitis,  ubi  enumerati;  multis  fu- 
pcrfhtiombus  Jic  concludit  r Qh?  hanc  cr  quafcumk 
cbferuationes  aut  fafta  aut  auguria  obferuat,  aut  at- 
tendit, aut  confentit  obfcrudtibus,  aut  talibus  credit , 
dut  ad  domum  eorum  uadit,  aut  in  domum  fuam  in- 
troducit, aut  interrogat , fciat  fe  fidem  Cbriftianant 
aut  baptifmum  prauaricaffe:  er  ut  paganum  er 
dpofhtanzr  Dei  inimicum , iram  Dei  inatemiint 
fluiter  incurrere:  t\iji  Ecclefiaftica  poenitentia  e - 
mendatus,  D eo  reconcilietur* 

Huc,  uts^Saa  fuis  fucata  coloribus , multorum  ' 
m , . demereatur  dnimoSydtque  in  fui  amorem  emendicato 

ne  & nom-  kucan?0>  ^Uos  caute  iUiciat,  ucrbd  Scriptura  [aera 
nii  Det  abit.  purd,uel  infhtuto  immixta , item  Dei  nomina,  uelint 
fu*  detefh*.  nolint, contorquentur:  ueriimqudm  conuenienter , 
indicent  illi  qui  penitius  my ficum  Dei  uprbum,effen^ 
tiam  ac  uiua  um  inteUigunt.Sed  hunc  urrbi  Dei  abu 
fumprorfus  de  te  flabilem  effc , er  hanc  [aerati fimi 
Dei  nominis  prophanationem  fcelus  horribile  dicen 
dam  effc  merito,  fateamur  neceffe  eft.  Nccprofcfto 
mendacium  auditur  impudentius, atfy  in  Deum  con- 
tumeliofius,quam  ex  prolata  Scriptura  fentetia,  aut 
nomine  Dei  pronuntiato,  contra  defignatum  a Deo 
Scriptura  ordinem  cr  [aerati fimi  nominis  ufum,  in 
rebus  quibufcuncp  uel  ludicris  uelferijs,  aut  contra 
morbos,  noua  exilire  uim  efjvftrice,  qua  id  obtineo, • 
mus  quod  propofumus,  Cuiufmodibac  facro fanda 


Liber  quarti»,  14? 

ieCbriJft  oflibus  aludads  non  confingendis  exijht 
prophetia:Os  non  continuetis  ex  eo. Si  quis  hac  uer - 
ba  profrens , detes  co  tingat , Mijfit  per agitur ,deit 

tium  dolorem  [edari  credunt.  Alius  ante  fbris  accefl- 
fionem  manus  cum  cegroto  lauat, [ccreto  nd  fbris  fa- 
nationem,p[almum  iUum  enarrds,Exaltabo  te  Deus 
meus  rex.  E/i  qui  laborantis  pr<ehenfa  manu  dicat: 
Aeque  fcilistibt  fbris  h<ec fit,  atque  Mari<e  uirgi- 
ni , C hrifii  partus.  Vf  uir.um  eo  anno  n on  peruer- 
tatur,uafl  inferibit  Aphricanus : Gujhte  ejuidete, 
quod  bonus  eji  Dominus.  Sunt  qui  in  [anguine  f- 
jkndobcec  recitant:  Sanguis  mane  in  te,Jicut  fcit 
Chrijlus  in  [e.  Sanguis  mane  in  tua  uena,  fcut  Chri- 
fius  in  fua  poena.  Sanguis  manefxus  y fcut  ChnfluS 
quando  fuit  criicifxus . T er  repete.  Aliud,De  la- 
tere eius  exiuit [anguis  er  aqua.  Item, ex  quacunque 
forporisparje  profluentem [anguinem  cohibere  ni- 
tuntur his  uerbis:Chriflus  natus  efl  inBethlehcm,cr 
pafflus  in  Hieruflalemfanguis  iUi  turbatus  ejhdico  ti- 
bi per  Dei  uirtutem,  er  omniuflandorum  auxilium, 
utconflftas,  quemadmodum  I oraanusfln  quo  flan- 
dus I oannes  Dominum  noftrum  I eflum  Chriftumba - 
ptizabatjn  nomine  Patris  er  Pilij  zr  SpirituflflandL 
Tene  innominatum  digitum  in  uulnere , ey-jic  eunt 
eo  tres  cruces [uper  uulnus,  dic  quinquies  Pater  no- 
fterzrAue  Maria,et  [and  Symbolum  in  [andorum 
quinque  uulnerum  honore.Hic  inflgnis  philoflophia 
lulius  Scaligerad  Cardamim  [cribit:  DecldraJH  prae- 
cantantis 


Evoe?. 


Pfal.144. 


WH.». 

Cardanus  de 
fubtihb.iS. 


Iomn.ty. 


De  ruLtilit, 
cxcrc  ju. 


In  nauig.it. 
£ a-  j2. 


De  pfaeffigfjs  daemonum 

cantantis  fidem  magnopere  co ferre  ad  efficacia  pr 
cdtationis , in  tuis  Antilogijs,  exire  a fejcinatncvs  ani 
mo  facultatem,  atque  aerem  immutare , cuius  corru - 
ptione  uencfeca  ff  ei  finem  lUa  ccnfequatur.Quod  fi 
uerba  tua  fanguinem  fe fiunt  ex  incifa  uena  profluet> 
tem , nulla  cum  eorum  robore  magnetis  potentia 
comparari  mereatur.  Haud  minor,  prope  dixerim , 
impietas  in  alia  ratione. 

Vidihaudita  pridem  apud  magna  authoritatis 
utrum  nobilem,  librum  confcriptum  exeerabilem, 
flammis  dignifeimum , plenum  exorcifmisfrequenti 
crucis  con filiatione, et  ex  fanda  Scriptura  fermuUs 
innomine  V atris  er  F ilij  er  Spiritufjandi  finitis, 
contra  equorum  nonmodo  morbos  quoslibet,fed er 
quacunque  coru  impedimenta:  ut  fe  uel  calceus  equo 
ferreus  in  itinere  excidifjet , fhtim  precatione  eiufe 
modi  recitata,  illa fus  ungula  ad  fabulum  progredi 
crederetur,  etiam  longifeime  difeitvm.  Carminibus 
equos  apud  N igritas  etiam  fbrenuiores  er  mbeUo 
tutiores  reddi,docet  Aloyfeus  Cadamuflus.  Interint 
fcelera  hac  er  blafphemia  exterminanda  fuos  habet 
er  admiratores  er  cultores:et  a quibus  impune  ex  er 
centur,noui.  Atqui  uix  hac  merentur  ut  C&balifhru 
contentis  afeimilentur,  qui  dece  Dei uer i nominibus , 
er  angelorum, qttonm  in  facris  B iblijs  fit  mentio, ea 
qua  magnifice  pollicentur  ( quemadmodum  zribi 
nefanda  impietatis  patroni,  diabolo  operante, er 
Deo  ob  prafeadam  eorum  incredulitatem  conni - 

nente. 


Liber  quartus»  j?* 

iiente,pterunque  conficiunt ) peragar  fie  affieuerant. 

Horum  Cabala  ligaturis  er  nefirijs  magice  nugis  fett 
tet,  fcetdq-:  de  quibus  etiam  librum  conficripjit  Co- 
fh.ben  Luca  apud  Hebrceos.  Vere  hic  Clemens  ait:  Li.MUcef? 
Vfique ddbocres deniq;  accefiit,utcim  uerbo  Dei 
fligentur  deemones,  per  quod  efifie  prouidentiant  de - 
claratur, inuenerit  ars  magica  ad  infidelitatem  con- 
firmandam, quomodo  etiam  hoc  ex  contrarijs  imite - 
tur.  Sicferpentum  uenena  mitigare  carminibus  in-  eafent^l 
uentim,  er  uerbo  acpotejhti  Dei  contrarias  indu-  Nignt* fafd 
! cer e [unitates.  Angelis  quoque  Dei  contraria  re-  nari.finbit 
perit  ars  magicammifitena,  animarum fufeitationes, 
contra  heee  er  figmenta  decmenum  ponens.  ,»  nauigat. 

Non  alienum  ab  hoc  argumento  modum  hme-  ea.  z«. 
fligandi  furis  interfuram  , quem  fic  experiendum 
quidam  praeferibunt . Conuerfus  adorientem,  in 
cryjhtlo  crucem  ficito  cum  oleo  oliuae : er  fub 
truce  feribafur,  Sanda  Helena.  Inde  puer  cafius, 
ex  legitimo  toro  natus,  annorum  decem  uel  circi - 
ter,  capiat  manu  dextra  cry fidium.  a cuius  tergo 
tu  genibus  flexis  prouolutus , ter  fumma  cum  ue- 
tie ratione  hanc  recitabis  orationem : Deprecor  te 
domina  fanda  Helena,  mater  regis  Conjbr.tini,quce 
crucem  Domini  noftri  lefu  Chnfti  inuenijh , er  per 
iUam  fandifiimam  deuotionem  er  imentionem  cru- 
cis,er  per  iUam  fandifiimam  crucem,  per  illud  gau- 
dium quod  habuifii,  quando  illam  fandifiimam  cru- 
eeminucnijti,  crper illam diledtonem  quam  circe. 


§fz  Deptxftigijs  daemonum 

filium  tnum  regem  Conjhntinum  habuijH , cr  per  ifi 
U fumma  bona  quibus  frueris  atcrnaliter , ut  debeas 
demcnftrdre inhoc  cryfhUo quicquid peto  cr  fcire 
cupio,  Amen.  Et  cum  angelum  in  cryfhUo  uidcbit 
puer, rogabit  quacunq;  uolueris,cr  rejpondebit  an- 
gelus. Hcc  autem  fi.cics  in  folis  ortu , cum  iam  emer- 
ferit,  cr  aer  fer eum  clarus  q;  extiterit . 

. Irridere eiufmo di  commenta  (inquit  Cardanm ) 
de  rcrwi'  ui  fempcr  confueueram,  quanquamhocipfum  experi - 
fetate.  mentum  a multis  probaretur,  haberetur  q-  fecreti  lo - 

co..Vcrim  contigit,  ut  puer  quidam  contubernalis 
ac  fciolus  affirmaret, fe  uidiffe  inphiald  cotlo  firem , 
de  quo  interrogabatur , qui  in  imum  defccndiffet , 
nec  amplius  apparuiffe,  idemq-  alios  duos  ffedaffe : 
m aduentu  item  ipfius  qtiafi  fulgur  iHuxiffe , ac  ma- 
num capiti  imaginem  admouiffe,capitiumq j ante  re- 
traxiffe.  Erat  autem  phiala  uitrea,nitidaq ),  aqua  fa - 
crata  plena,  in  linteo  expiato  collocata : linteu  uerd 
r erat  injhratum  femnofres  cadela  cerea  accen fa  cr 
ludrata.  fuper  os  phiala  duo  oliua  filia,  trdnfuerfe 
in  crucis  firma  mpofita.  Perbreuis  accedebat  coniu 
ratio:  Angele  fande,angele  candide ,per  tua  fundita 
tem,meamcfc  uirginitate,  cjknde  mihi  furem,  cr  hac 
fuper  os  phiala  obmurmurant:  prius  nero  precatio- 
nem Dominicam  et  falutationem  Angelicam  fmguli 
genibus  flexis  pro firunt  ter,  ac  fingulis  uicibus  pol- 
licis ungue  crucem  fuper  phiala  fignant . Soli  djhnt 
in  obfcuro.  Videbant  integrum  hominem,et  pallium 

habentem , 


Liber  quartus.  isi 

bab en tem,cap ite  prono, caluu,  afeendentan  defeen- 
temcq,  in  phiala  coUo, non  aliter  quam  [olent  atomi 
in  [ole.  Vifus  ejl  autem  firme  ad  odauam  boree  par- 
tem. Totum  hoc  ffiedaculum  ad  tres  horas  perdura- 
uit:nibilominus,ut  autorrei  ait,fur  non  ejl  depirehen 
fus,  neq-  inuenti  calices  duo  argentei  qui  perierant 
Referunt  eum  qui  fufiulit,fi  rite  hac  peragantur,  ali 
quid  pati,  dum  peraguntur . Htec  dum  iUe  narra- 
ret experiudi  talia  incefiit  cupido,  adfuitep  occafio : 
Mulier  quadam  contubernalis  defiderio  uidedi  quae- 
dam capta,  aduocat  aliam  mulierem  admodum  iiu- 
fcemodi  rerum  peritam;  adornant facrificiu/m , tres 
puella  ( ut  referebant  ipfie ) uiderut  multa : ego  tunc 
temporis  aberam.  Denuo  mulierem  aduoco, paratur 
facrificium : folia  oliute  non  intererant,  nuUa  preca- 
tio Dominica,  nuda  falutatio  Angelica,[cd  tentorio- 
lum folum  undicp  conclufum  additur . Adeft  c r ipfd 
*f emina,  qua non  folum  uidebat , fed  cr  pueli#:  non 
in  phiala  collo , fed  in  cono  iUo  qui  fuper  eius  fundo 
confijkt:  non 'm  aqud,  fed  uitro : non  perfidas  ima- 
gines, fed  quafi  partem  folum  fup er ior em : non  ma- 
gnas effigies,  fed  non  minores  minimi  digiti  ungue: 
non  defeeridentes  e fuperiore  parte,  fed  ex  imo  quafi 
coni  uacuo  afceitdentes . Videre  [e  referebat  puella, 
puerq;  ille  de  quo  iam  anteadidu  efi,qui  cr  fratrem 
tuncinUiffanijs  degentem conffi icere fe  afferebat , 
puella  alios  fibi  cognatos:  mira  res,  feu fibula.  Cum 
db  initio  filium  maga  cernerent  (is  erat  puer  er  mo- 

S tiachus) 


354  De  praeftigfjs  daemonum 

naebus ) iUiusq;  afpedlu  deledlarentur , rogabdnt  eam 
ut  dimitteret : negauit  fejidlura,  quod  'mterim  ipfius 
filius  torqueretur.  Referebat  aliquando  lofephus 
Niger,  haru  reru  maxime  peritu*,  daemone  pueris  fe 
fub  forma  Chrifh  ofkndiffe,  petijfjeq. ■ ut  adoraretur: 
quod  'cum  polliceretur  fefadluru  ea  conditione, fi da 
mon  eius  cogitationes  aperiret:  inde  iratus  euanuit. 
Spettabant  praeterea  in  phialae  collo  quid  rubens , 
quod  quafi  m extrema  erat  aquafuperfi.de  ( na  phia 
Ice  aqua  tantu  ad  collu  ufq aut  paulo  altius  confur - 
gebat ) hoc  faga  angelu  cu  nauicula  textoria  m ma- 
nu, ejfe  dicebat:  puellae  illius  facie  in  uacuo  fe  uiderc 
aiebant,  tanquapueruli:puer,folu  brachiu.  cum  na- 
uiculd.Hic,utreferebant,pcrpetud  circufertur  ac  ui - 
detur:  nam  reliquae  imagines  fhtim  abeut:  unde  anus 
illa  imperare  uidebatur,ut  pueris  ludimagiflri,unaq; 
imaginem  fhtim  pofl  aliam  euocare.  Cumq;  ipfa  alijs 
commonflraret,  feifeitatus  fwm , quo  modo  ipfa  quae 
iam  filios  quinque  pepererat,  ff  edi  aret  qua  ego  non 
uideremi fe jidluram  rejpondit  ut  con/f  icerem : «e- 
rum  opus  ejfe fefh  D.  loanmsBaptifta,  aut  Natalis 
D omini,  ait.  Iam  'm  foribus  erat  id  fefhm , accedo 
imediano  die,  docet  arcana:  ea  erant fex  uerba,  qua 
multiplici  fenfu  explicari  poterant,  fed  ( meo  iU' 
dicio ) m Chrifti  contemptum  potius  maximu,  quam 
gloriam:  uelut,  lefustranfit,fignificare  poteflquod 
moriatur, quod  tranfeat  per  uiam,  cr  quod  finem  ha 
beatiqui  fenfus  uidetur  uerior  efferum  fubijciat,Ego 

fm.de- 


Liber  quartus. 

fum.dcmcle,  Angele  funde,  reliqua.  Deprehendi 
meras  effe  fabulas,nec  quicqua  illum  [cire  pr teter  nu- 
gas. Cum  enim  budas  in  aqu<e  margme  excitufjet  ne- 
fcio  quu  urte:ut  margarite  mihi  uiderentur,uolebat 
Forfatan  conjhnti  iUafua  intrepidaq-  opinione  pue- 
rulos ulio  qui  forilcs,  in  fuum  truhit  feritentium : atque 
itufeuidere  fatentur,  quu:  minime  uident.  Etenim 
puellus,  de  quibus  dixi , tundem  eo  udegi,  ut  nihil  fi 
uidiffe  faterentur:  cim  multe , neuideuntur  corru- 
pte, fe  uidere  famulent.  Huc  ufque  Cdrdanus. 

«fl  Vtinbocuttu  blufphemus  nominis  Dei  er  fa- 
crurum  literaru  abufuseuidentius  innotefeut,  exem- 
plu  prodendi  furis  uelfug£,  ex  facr i fici  libro  clam  U 
mejubtruftuunneftum.  Accede  fluentem  aquam,  Vtfurdepri* 
mde  codettos  tot  numero  lapillos,  quot  funt  de  qui-  l>enc^atHn 
bus  furtum  commiffum  fufficaris,  domum  confir,zr 
lignefeunt:  hmcfub  limine  fepelidtur  per  quod  ingre 
di  confueuerut  homines,  er  triduu  relinquantur,  po 
fku  ante  fotis  ortu  eximantur.demde  fcuteUu  cu  aqua 
imponatur  circulo,  tunfuerfu  obliquae^  mixtim  eru- 
te 'mfignito,cui  'vnfcripttm  efi,Chriftus  uincit,Chri- 
fhts  regnat,  Chriftus  imperat.  Scutella  adhac  cruce 
fagnatd,cr  famula  coniurationis  per  Chrifti  pafiio- 
nem,  morte  er  refurreftione  adhibita  ( qua  propter 
impie  curio fos  celo ) m aqua  fanguli  lapilli  in  cuiufq. ; 
fufpedi  nomine  conficiantur:  er  ubi  ad  rei  lapillum 
fuerit  uentu,  tum  calculus  tanquam  ignitu  firi-u,fir- 
i ttorem\concitat.  Vt  mfontem grauet,fiaudeiq;,  eiuf- 

% % modifin- 


Quomodo  fu 
r i oculus  ex- 
cutitur. 


Pfal.nS. 

impius  mo- 
dus Udendi 
furis,fag£& 
inimici . 


De  praeftigtjs  dsemonum 

modi  fingere  ebulitionem,  didbolo  non  efi  difficile. 

Exoculo  excuffo fic  fur  cognofcetur.  primum le - 
gunt  ur  feptem  Pfalmi  cim  Lctaniaideinde  formida- 
bilis fubfequitur  ordtio  ad  Deum  patrem  er  C hri- 
Jhm,item  exorcifmus  infurem.hinc  in  medio  ad  ocit 
li  fimilitudinem,uejUgio  figurce  circularis  nominibus 
barbaris  notatae,  figitur  clauus  teneus,  incutitur q; 
malleo cyprefiinojcr dicitur:  lujluscs  Domine ,er 
iufhiudicia  tua.  Tum  fur  ex  clamore  prodetur. 

Si  furem,  [agam, inimicum  fecusUdereuoles , er 
malum  tolli:  ante  folis  exortum  die  fabbathi , audia- 
nt ramum  unius  anni  abfandes,  fic  dicens:  Ego  te 
ramum  huius  cefbtis  refeco,  in  illius  nomine , quem 
cedere  aut  mutilare  injlitui  . Inde  in  menfa  jkrnatur 
tegumentum , additis  his  uerbis:  4 in  nomine  Patris 
4 er  Pilij  4 er  Spirituffanfti  4 ter  heee  er  fequetia 
recitetur, <prmcute,drocb,myrroch  efanaroth  4 be- 
tu  4 baroch  aff  4 maroth.  poftea  dic:  Santta  trinitas 
punihuncquiidmali  defignant, atq;  hoc  aufirper 
magnam  iujliciam  tuam,  j.  e fon  elion  4 emaris  ales 
ege:  in  tegumentum  incute. 

Porro,  quod' nam  facrilegiu  grauius  exijtima- 
ueris,quam  omni  proprice [alutis  memoria  pertinaci 
ter  excufjafam [celerate  uenerabili  Dei  nomine  abit 
ti,  er  facro fando  eius  uerbo  uim  infirre,  er  rapere 
intorquereq-  ad  deemonij  pr. -e fagi  as  in  Dei  contume 
liam  tegendas,quod  ex  arcano  Patris  ceterni  finu  hu- 
mani generis  amore  uittus  Dei  filius  CHRISTVS 

IESVS 


Liber  quartus»  357 

1 E S V S depropfrt,promulgauitq ; miferoru  et  per - 
iditorw  hominu  caufra,ut  hi  cu  effcnt  lapfu  primorum 
parentum  d Deo  feparati,omniq-  grdtid  excidiffent , 
exhocfei/n  gratiam  rcpofrtos  difcercnt,  haberentq; 
certa  cr  expreffa  diuiiue  erga fc  uoluntatis  tefrimo' 
pia,quibusfeinueris  animorum  confkr nationibus, 
er  ancipitibus  diftradorura  fcnfuum  frudibus  erige 
rentzr  erudirent?  ut  prolixius  docet  P euccrus  in 
fuo  de  Diumationibus  commentario . 

De  genuino  fdcr<e  Scriptura  ufu  fic  Timotheo 
fcribitPdulus : Omnis  Scriptura  diuimtus  m/fr  irata, 
efr  utilis  addodrinam , adredargutionem,  ad  cor- 
redionem,  adinflitutionem  ,‘qua  efr  iniufricia,  ut 
integer  frt  Dei  homo,  ad  omne  opus  bonum  appa- 
ratus. Item  Romanis:  Euangelium  efh  potentia  Dei, 
ad  falutem  omni  credenti.  Ad  hos  ufus, nimirum  ad 
renouandam  hominun 1 corruptam  natura,  traditum 
* efr  Dei  uerbu.  Hac  pra(ht  fide  apprehenfum  in  cor- 
dibus credentium,cdoperante  Spiritufando,  qui  per 
uerbum  efficax  efr:  non,ut  mentitur  diabolus, a [cele- 
ratis crimpijs  ipfrusmmifrbris  prolatum,  alias  exe- 
rituires,  quam  quo  dejUnatim  ab  initio  fuit,  Cumq * 
pronunciet  Da'  lex, Non  affumes  nome  Domini  Dei 
tui  in  uanuminon  enim  infrontem  habebit  Deus  eum , 
qui  afrfrump ferit  nomen  Domini  Dei  fui  in  nanum: 
certifrimum  efr,  er  irrefragabiliter  uerum , eos  om- 
nes qui  eiufmodi  Mutationum  Scriptura  fanda  fu- 
co uelatarum,  ritibus  er  modis  utuntur, atrocifAmas 

5 j manere 


Verbi  Dei  ge 
n uutus  ufu*. 


Rom.i» 


Dcuter.j. 


Serni9B.24*' 
de  Tepore. 


Sacrilegus 
jurationis 
maleficij  mo- 
dus . 


3?  8 De  pf  aeftigfjs  daemonum 

munere poenas. Quare fiquis afftftus fub horum  uer 
horti  paUio,uel  uere  uel  fkfcino  uideatur  cofequi,dac- 
tnoniseffe  opus  ne  dubites.  Nihil  aut  ace  edit  aut  de- 
cedit  uirtuti  uerboru,  ab  impifs  his  hominibus  pro 
nuntiatorum.  Confirmat  h<ec  Auguflinus, dicens:  Ve- 
rwm  eji,  fratres  charifimi,  quid  permittit  hoc  Deus, 
diabolo, ad  probandum  ChrifHanu,ut  cum  interdum 
per  lUa  facrikgk,aliqua  remedia,  in  itta  infirmitate 
pet  cipere,cr  aliquid  uerum  potuerint  agno fcerefa 
alius  diabolo  credant. Sed  qui  totareligionm  C hri' 
fiianam  defiderat  cufbdire, oportet  ut  haec  omnia  to- 
ta anmi  uirtute  contemnat.  Memorandum  fallacis 
curationis  male ficij  daemoniaci,  cum  certa  benedi- 
ctionis formula  exemplum, ob  hijbrice  continuatum 
tenorem,  fuperiori  libro  confer iptuminuenies.  Cui 
obiter  adifeiatur  alter  modus  fuperfiitione  priorem 
uincens,  atq * ex  facrifici  libro  exferiptus,  ut  hinc  de 
reliquis  eiufmodi  fanationibus  pr<midicium  conci- 
piaturv Accipe  tres  olei  uiolacei  menfuras : er  con- 
fifiens  contra  folem,ante  eius  ortum,exprime  nomen 
hominis  l<e fi,  er  matris  eius,  er  angelos  gloriae  qui 
fhnt  in  gradu  fexto,fepte  diebus  ter  in  die . Septimo 
autem  collocetur  ille  nudus  fub  fole,cr  oleo  uniuerft 
inungatur  caroihinc  cora  fole  fuffumigetur  myrrha, 
o libano, praecipuis  aromatibus:  deinde  iftos  hona 
ris  angelos  mfcribe  in  argeti  lamina,  quot  cu  aroma- 
tuincefo  fuffita,incoUo  fu  foedetur.  Vicefimadicmc 
fis  hoc  fiet  cufucceffu  ut  maleficio  afftftus  curetur ■, 

Huc  per- 


Liber  quartus.  9 

Hucpcrtinent  fuperftitiomm  er  ucrborum  igno 

torum , quibus  utrum  beneaut  mede  precaris  igno - 

ras,monftra:hauddubie  amulis  inuenta,  cypro  libi - 

dite  excogitatahominibus , <jk<£  cum  Dcicontume - 

Iit  in  fdcrofunftee  noftr£  medicina  confyurcdtio- 

nem  caluniamq : ftirtim  irrepfere.cuiufmodi  hi  ufur - „ 

. , 1,1  ..n  0 J Curationes 

pantur  rhythmi  contra  epilepfiam:  fi^erftitiofc 

Qeifpdr  fert  myrrham,  thus  Melchior , Balthafar  & impia. 


durum: 


H<fc  frw  qui  fecum  portdhit  nomina  regum , 

Soluitur  a morbo  Chrifii  pietdte  cdduco.  Itd  an- 
tiquitas credebat  uerbdfcum  cum  fudrddice  tufum, 
ttino  afi>erfum,fblioq;  inuolutum,cr  in  cinere  calefii- 
dum,finmis'q-  mpofitum,eds  abigere  fii  hoc  ficiffet 
uirgo  ieiund  ieiunoyy  mdnu  fupind  tanges  dixiffet : 

Nf gdt  A polio  pejkm  poffe  crefcere,quam  nudd  uir- 
tgo  reftingud]:.  Atque  ter  hinc  defluendum  putabdt. 

Narrat  B eniuenm^qubd  dnolm  duobus  digitis  ml-  Dc  a^itl.s 
neri  militis  fuperpofitis , er  carminibus  nefeio  qui - morb.  mu. 
bus  infufurratis,  telum  in  dextrum  pedoris  pdrtem  fis  c*‘ i6m 
mmififum , ofiifl  finifira  fcupules  infixum,  redire  ex 
offe  iufferit.  unde  ( fer  ibit ) etfi  dbfque  agroti  noxa, 
non  tamen  fine  utnufq-  urimur  diflendio  miles  cura- 
tus e fi.  Facile  fiat  deemoni , ad  magi  murmur  collu - 
dentijelum  extrahere, ut  magis  alios  fuisfi-auduletis 
permeiofisq;  adionibus  fibi  deuinciret.Adh£c,ut  fan 
gu  inis  fluxus  inhibeatur ,in  ufu  eft:ln  nomine  P atris 
cr  Filij  cr  Spirituffandii  Churat  cara  furite  co firma 

Z 4 confim 


a.Corinth.f. 


Plin.  lib.jj, 
ca.i. 


360  De  praefttgtjs  ckemonutn 

confana  imaholite . Hic  merito  dixerim : Qut  com 
munio  luci  cum  tenebris , autquce  co  neor  diu  Cbrifeo 
cum  B eliult  A dium,  quod  curmine  apud  Homerum , 
fauciato  vlyfiififlerefanguinem  potuit  Autolyci  jz- 
\m . SicTbeophrujb  ifcbiudicos  funut  carmen,Ca- 
toni  luxutu  membra.  Si  duo  muleficio  tefimutuo  fe 
gr uniter profequuntur odio? in  pane  mifjdlihcecin- 
feributur  uerba,  Abrae  amon  filoicr  offer utur  utriq ; 
edendus  punis,  hinc  perpetuus  utriufq;  fubfequetur 
amor.  Contru  cunis  rubidi  morfum,  puni  inferibitur : 
Irioni  khiriori  ejferu  hhuder  fere,  inde  uorutur.  No 
infime  fortis  nobile  cognoui,fhnili  curationis  ratio - 
necelebre,qui  pomi  purticuU  infcribityhax  pax  mux 
Deus  adimaxiatq. ; edenda  illam  uenenuto  u cune  rubi 
do  porrigit.  A 1 fingulis  autem  medium  fuferuni  B ra- 
banticumpofeulure  eum  audio,  qua  pecunia  conge - 
fh  fucettum  prope  urcem  fuum  extraxi , mijlis  ali-t 
quot  eu  impietatis  mercede  redeptis  cohoneflatum, 
uti  fertur.  Vt  uero  huic  myjkrio  ponderis  aliquid  ac- 
cederet, ad  maximum  nutu  exfobole  uelut  iure  haere 
diturio  propagari  eam  curationis  efficaciam,  nec  ad 
alios  poffe  deriuari , temere  credulis  perfuadetur. 
Similibus  diabolicarum  uocum  portentis  contra  den 
tiurn  dolorem  utuntur,  Galbes  galbat  galdes  galdat. 
Ridiculum  (juoque hoc feriptum  appenditur.  Stri- 
giles felcesq;  dentatae,  dentium  dolorem  per  fanate. 
Quidam  ad  febre  omnis  generis  intermittentem,  uir- 
gas  duas  par  addas  uerborum  ui  medijs  partibus  com 

mittit , 


I 

1 


Liber  quartus. 

mittit,  ipfofy  contdttu  uincit  crucis  effigie , quii  collo 
fubncttit: fic  quidc  multos  Icudt,  fed  qui  fere  gruuius 
recidunt.  Contrd febres  thordci  lignu  rotundum  ap- 
plicat T lirae, deinde  iUud  dlio  fimili  ligno  prrcutiut, 
nefcio  quid  fubmurmur antes. Jn  collo  fchedulu  cotru 
eufde  fu  frendebat  quida  fuperflitiofi  mondcbi,  iuben 
tes fingulis  dccefiionibus  quufda  effundere  preces, et 
pojl  tertia  dccefiione  bene  fr  er  are. Quis  no  animad- 
uertitfucufln  primis  plurimum  udlet  cofidentid,  nec 
in  principio  co filium  quteritur.deinde  in  acutis,  iunt 
morbo  adulto,  uix fieri  potefl  qum  pofl  tot  pa.roxy- 
fmos  mutetur  morbus.  Si  Dei  dut  deemonis  uirtute 
ob  feriptu  euenit  fanitds,cur  no  euefligio  ed  fequiturt 
Exdrdtdsbds  uoces,  Gibelgotgabet,rofhro  pulli  im- 
ponunt : inde  flylo  praeacuto  huic  cdput  redi  a in  me- 
dio pertundunt : pullus  'que  exilit  dc  uiuit, maxime  in 

quodpuUi  caput  ce- 
, inter  quod  in  medio 
penetrat:  nec  quic- 
qum,iUcefo  cerebro,uit<e  decedit.  Verbis  porro  eam 
inefje  uim  exifiimat  uulgus,edru  reru  imperitu.  At- 
qui db  itlis  fi  uirtus  ed  promdiuit,  cur  trdnffixo  hcedi 
fiue  hominis  dut  cunis  cupite  no  ide  contingit  i H is 
adde  iUud  Conflatini,in  pifciu  cupturu:  luo  Subdo th. 
lurc  ituq;  optimo  Gulenus , quanqua  ethnicus,  Chd-  Lib.s.fimpl 
ridehirum  crBumuchiu  derifit:ipfisq-  Diofcoridem 
pratulit,  quinon  imprecationibus  zj  uerbis  fuper- 
jtitiofis , uelut  iUi,  tradidit  medicinum . 

% j I Uud porra 


fjhte.  Eu  uute  delite fcit  cuufu, 
rebrumq;  offe  utrinq • diuiditur 
diftinttu  flylus  qua  facile  potefl. 


gi£  Dc  pfaeftigrjs  daemonum 

I ttud  porri  omne  fuperdt  ftulticia,qubd  quafdam 
uoces  cu  imaginibus  quibufdd  coeli  conuenire  pleri# 
autument,cr  uerbd  qu&pia  am  folennitdte  proldt4 
mutare  fenfrn  hominu  er  brutoru:hinc  itt  ffeculo  co 
fecrdto  uideri  imagines  .hinc  moneri  feminas  in  amo- 
rem,binc  mutari  elemeta,terra  uarie  dffici, ignem  ah 
ufHone  ceffare,morbos  curari.  O ' deliriu  incoparabi 
le.Quena  uis  becquefo^unde  deriuatapubi  receptat 
Si  etenim  pendet  ab  harmonia  codeJH  tota  uerborunt 
-j  uirtus>ut Alchindus  cotenditicur no  ipfa per fefe  ope 
P5tra  Aichi»  r<m  M potejl,cu fit  cdufd fuperioriDicct fvrtajfe,cce 
du  difputat  lum  media  et  proxima  caufa,hocejl  uerbis  agere.  At 
lo.Fr  anc.  Pi  froc  doceat 'm  fono  ne  aut  in  uoce,  an  in  uerbis  exte- 

cuslib.7.<a.  * l . T 

6.  de  pr^not.  norwws  operiat  uis  recipidturprior  enim  natura  fo 
fuperflniofa  nUf  qU'Am  uox,ey  uox  quam  uerbatheee  enim  ex  ilia, 
gianu  iJfet  uero  ex  alio  conficiuntur , quu  uerbd  uoce  crjo - 

num  includat,  er  in  definitione  uock  contineatur  fo * 
tuus.  Sine  uoce  [onus  ejje  potejltquia  natura  prior:  pa 
ri  ratione  fine  uerbis  uox.  fine  uoce  aute  crfono  uer 
ba  no  funt.Si  igitur  uis  in  fono  recipitur, et  quafonus 
mouct  elemeta,omni  fono  etia  inanima  toru  corpom 
poterit  ea  uirtus  comunicari: quare  nec  uoce, nec  uer 
bis  opus  erit.  Si  aute  in  uoce,cti  ea  plcrifq ; etia  anima 
tibus  preeterquam  homini  copetat,  idipfum  poterit/4 
brutis  etia  fieri.Si  uero  in  humanis  uerbis  tantu  reci- 
pi dixeris,rogo  unde  recipiatur  uis, in  primaue  fyUa 
ba,aut  medijs,aut  ultimat  Si  in  fyUaba  ,ia  non  in  uer - 
hisiea  uqomoxperit.  eadein  alijs  erit  ratio. 

recolligitur9 


Liber  quartus. 

re  coUigitur,nutto  modo  uerbis  ineffie  hac  pofjc  uirtu 
tem  caelitus  operante.  Hic  ligatur <e  mdgic£  cr  pe-r  LigatutarS 
riapta  tii alia,  tuex [acris maximeliteris  jurtimtra- 
fta,[uu  habent  locu , quibus  cotra  daemonii  jtudiajn- 
cantationes  er  maleficia  homines  quoq-  demetantur, 
quemadmodu  quum  primu  Euangelij  loannis  caput 
minutifiimis  Uteris  in  [chedula  pingitur, <*r  hac  Mif- 
fe  recitatione  cofecrata  collo  adigatur , miriicontra 
ineant amota  zr  diaboli machinationes  creditur  ejfc 
amuletum.  At  fi  ea  alicuius  habebitur  cfficacie,  pr<e- 
rogatiuam  certe  fingulare  aduerfm fatan£  molimi- 
na obtinebunt  idi,  qui  [aeram  Scriptura  ex  profijfo  Verbum  Dei 

■t  * '■  . . . i . . _ . non  mortua 

in  manibus  uelmamas  continuo  circuferunt.  Sed  ea  efn;tera,red 
nifi  animis  fit  irradicatanoflris,  ubiuelutdfvmiteui  fpirim  &u» 
tali  mdftu  excitetur , mortua  permanet  Utera,  etiaji  ta-loan^* 
tnillies  [uffendatur,  adigetur , portetur,  dffr  icetur, 
obmurmureturi  edatur,  bibatur , in[cribatur,figidis 
aut  amulis  imprimatur.  Confirmat  hac  Chryfoflo-  H0mii.4j.ra 
mus:  Quidam,inquiens, [acer dotes  aliqua  Euangelij  caP-Ma«-.*$- 
partem  [criptam  circa  coliti  portant.Sed  dic  [acerdos 
infipicits, nonne  quotidie  Eudgeliu  in  Ecclefia  legitur 
er  auditur  ab  omnibus  ? cui  ergo  in  auribus  pofita 
Euangelia  nihil  profunt , quomodo  po[funt  circa  coi 
lu[uf[e[a  [eruarei  Deinde,ubi  efl  uirtus  Euagelij*  in 
figuris  liter aru , an  in  intellcftufcnfuufSi  in  figuris , 
bene  circa  coUu [uffendis:Ji  in  inteUedu,ergo  melius 
in  corde  pofita  profimt,  quam  circa  collum  [uffien' 

[a.  H ac  ratione  docet  Athanajius  quoque,d£moncs  rijs<ju*ft.  . 

plurimum 


Z§ 4 De  praeftigtjs  daemonum 

plurimum  formidare  uerba  Vfahni  68,  fi  quis  ea  at- 
tente ex  animo  oret:  ExurgatDeus,  er  difiipentur 
inimici  eius,  zrfogknt  a facie  eius  qui  odiunt  eunt. 
Sicut  propellitur  fumus,  tu  propelles  eos:  er  jicut 
lique fcit  cera  a facie  ignis,  ficpereantmpij  a facie 
Dei,  er  reliqua, 

pharatlerU,  Minus  infuper  momenti  habebunt  manu  effodi 
'Sdlmm®-  d*raderes,effogies,annuliuelfigiUa,hac  iUaue  fi- 
figiilsrum  guradelmeatafiulptaue , uel  imaginibus  ad  certos 
»*&<*■  coeli pofitus  hoc  momento, et  iUo  loco  infignita.Atq ; 

utnuUaafbrorum  uis  m ea  qua  manibus  conficiun- 
tur opera  imprimitur.ita  etiafi  infinite  diuinis  notis, 
nominibus  aut  Scriptura  fanda  uerbis  ornetur, fub- 
fhntijs  nihil  ex  figuris  quibufcunq-,uera  uirtutis  uel 
accedit  uel  decedif.quibus  fingulis  mirandas  p eculia- 
resq. * uires  certaruadionu  effidrices  ab  initio  Deus 
indidit.  Nec  enim  iam  noua  ibi  imfiituitur  qualitatum 
mixturapnon  materia  ex  prima  ordinatione,  conue - 
nienti  qualitatum  temperamento  induta  noua  er 
effentialis  forma  infunditur : fed  corpori  antea  con- 
formato fuamateriaz?  forma,  quibus  exifiit,  confer - 
uantur,fuaqs  adornato  temperie, arte  duntaxatnoua 
affingitur  ffecies:ad  quam  nihil  fidera,  nihil  eo  tem- 
pore exifientes  'm  aere  qualitates  conferunt.  Imo,  ut 
femel  dicam  quod  res  efi,uniuerfam  hanc  commenti- 
ciarum ffoecierim  congeriem , uanam  effe  er  ineffo- 
cacem,nonpudet libere  profiteri:  etiamfi  hic  mihi 
offundent,  Thebit  philofophum,  er  magia  antijh- 

tm,annu - 


L 


Liber  quartus.  figf 
iem,  annutos  conficiendi  modum  docentem , quibus 
animum  exhilarari , hofis,cacod<emones  or  morbos 
arceri  ( cuiufmodi  annulorum  commenta  Eudemum 
philo fophum  quoque  fabricatum  effe  tradunt ) mi- 
raculaq;  edi  mentiuntur.  Obij  ciente?  Albertumfui 
femper  Jimilem,zr  horum  annulorum  figittorimq ; 
d ueritate frepenumero  diuaricantem  fibrum . acce- 
det quoq;  Marfilito  Pic'mus,do(l  i fimus  alioqui  phi 
lofophus , er  pleriquealij.  Nec  Gygis  Lydorum 
regis annulus  menti  excidai:ut  magica  annulorum 
cathena  ornatius  prodeat  Lamia,  Menippi  Lycij 
fponfa:  cuito  digito , ne  comitiali  morbo  correpta 
cadat, d philo fopho  redarguta,  annuito  applicetur 
argenteto,hocmodo  intus  notatus:  4 habi  4 haber 
hcbrlr.  atq;hinc  breuiola,  qua:  uocant,  contra  fe- 
bres d quodam  nebulone  quccfhre  jiffa,offvrantur: 

Anamfaptg  frrit,mortem  qtue  Ledere  qucerit , 

E (l  mala  mors  capta,dum  dicitur  ananifapta. 

Ananifapta  Dei,  miferere  mei.  Per  nuptialem 
uero  annulum  fionfus  mingat,  ut  ab  impotentia  ue- 
neris  er frfcino  foludtur,  autore  Nicolao  et  GuilieU 
mo  Vangnana  medicis ,er  Petro  Ar gelate  chirurgo: 
fi  amorem  quis  difjoluiuelit,  in  amantis  calceo  fir- 
cus amatce  collocetur,  odorque  perceptus  amorem 
infringet. 

Thefauru  porro  fic  inquirunt  hi  magi.virga  auel 
lanae  tribus  fr gnata  crucibus,  coniuratur  non  modo 
fuperfhtiofe,fed  er  impie  ac  blaffrheme.addutur  cha 

rafteres 


Plato  Ii.  2. 
deRep. 

Lib  2.  Mine- 
ral.  Tra<ft.  3. 
ca.i&j. 

Marliliu  Fi- 
cinu  hoc  no- 
mine notat 
Io.Fr-Picuso 
Iib.7.eap*  S, 
Philoftr.lj.30 


3,66  De  praeftigfjs  daemonum 

raderes  cum  barbaris  nominibus , er  infodiendo  le- 
gutur'pfalmi,Be  profundis, miffa,Mifereatur  nefrij, 
Kequie,Pdter  nofttr,  Aue  Maria,  crNc  nos  inducas 
in  tentatione,  fed  libera  nos  a nialo,  Arnen.  A'  porta 
infiri, Credo  uidere,  ere.  Expedate  dominu,Requic 
ceternam,  cum  oratione  certa . E t fi  fodiendi  tempus 
neglexeris,  a diabolo  tollitur  thefaurus . 

Vt  clduftra  aperiantur,  in  particula  cere<e  baptif- 
mo  defignatte  flores  uolubilis  imprimuntur , ligan - 
turq;  in  anteriore  indufij  parte:  ac  ubirefecare  uo - 
les,  ter  inflabis,  dicesfy  haec  uerba:  Arato  hoc  parti - 
hoc  maratarikin  tuo  nomine  aperio  hoc  clau- 
flrum,  quod  infringere  cogor,  quemadmodum  in- 
ferna confringis,  in  nomine  Patr is  er  Eilij  er  Spi - 
ritufjkndi , Arnen. 

Vro  defenfione,  figura  cum  creta  in  terra  nota* 
tur,  er  mira  affinguntur  nug£,  recitantur  que  Pfa(- 
mi,cr  Orationes,hecnon  Miffic  adum  cohoneflant, 
er  in  arbore  clauus  figitur  ferreus. 

'VtmiUehominibusuel  equis  ci/ndus  quisappd - 
reat, unius  anni  ramus  faliceus  unico  mfidu  abfeiffus 
ufurpaturcuexorcifmo,barbaroru  nominu  recita- 
tione, ercharaderibus  ab fur  dis . Damnum  alicui 
inferre  fe  credunt,  fi  imaginem  conficiant  in  eius  no- 
mine que  lefuvn  cupiunt,  ex  cera  uirginea  noua,  fub 
cuius  axiUadextrahirundinis  cor  locetur,  er  hepar 
fub  fmifhra.ltem,collo  appenditur  filo  nouo  effigies * 
qu£  acu  noua  in  membro  Lededo  figitur,  recitatione 

uerborum ? 


Liber  quartus»  $67 

iiefboru,qua  ol  curiofosfiudio  pnetermittenda  ce- 
fui.Ea  ex  tere  quandoq;  apparatur,cuius  membra  ad 
diriorem  deformatione  inuertuntur,  ut  pes  manus  lo 
co  formetur,  er  pedis  uicifiim  locum  fubeat  manus  * 
fociesq;  'muertatur.  Ad  atrocius  malum  fimilis  mago 
adornatur  in  hominis  forma , in  cuius  capite  nomen 
certum  fcribitur , er  in  cofns  ea  nomina , A lif  cafiil 
zazahit  mei  meltat  leUiatan  leutdtace : ea  infcpub- 
chro  defoditur.  In  eundem  ufum,  ut  ipfi  uocant , in 
Martis  dominio , parantur  duce  imagines, una  cerea , 
altera  ex  hominis  mortui  terra,zr  ferrum  quo  homo 
necatus  traditur  alteri  imagini , ut  alterius  necandi 
fimulachri  caput  tranffigat.  In  utraque  duo  infert- 
buntur  nomina , er  charadcres  feorfum  peculiares: 
er  certo  altera  reconditur  loco . In  mulieris  a- 
more  conciliando , conficitur  inhora  Veneris  ima- 
go, ex  cera  uirginea  in  amatte  nomine : cui  chara- 
aer  imprimitur , er  circa  ignem  calefit , er  inter 
\ agendum,  cuiufdam  angeli  memoria  in  mentem  re- 
pat. N on  abfimile  monfirum  fingitur , ut  quis 
tibi  in  omnibus  obfequatur. 

Vt tandem  capillitio  fuffendatur no ftraheee ma- 
lefica, er  huius  nugatorij  udus  f cena  tragicum  for- 
tiatur  exitium, apparatur  effigies  ex  terra  capitis 
mortuihominis,  in  alterius  nomine  bapti fanda,  cui 
nomen  cum  cbaradere  inferibitur  ihmcoffe  putido 
fuffitur , er  inuerfo  ordine  leguntur  Pfalmi,Domine 
dominus  nofier , Dominus  illuminatio  mea  , Dc* 

minecuu- 


$58  De  prseftigtjs  da?monimi 

mine  exaudi  orationem  meam,  Deus  laudem  medni 
ne  tdcueris , ere.  Deinde  duobus  diuerfe  locis  ea  [e- 
pelitur.  Vt  p eriap torum,charaderum, figurarum, 
annulorum,  imaginum , reliquorum <£  td  ge  mwj  pro- 
digiorum  uanitas  ubique  explodenda,  omnium  obtu 
tui  lucidi  fime  pateat,  formulas  hasfacrifico  fune - 
pt;tf  fupprimere  nolui,quo  de  cateris  eiufmodi  bomi 
num  ludibrijS  facilius  pronuncietur  fententiaiquibus 
fi  uel  ueritatis  momentum  ineffe  leui  faltem  cogitatu 
fufbicatus  fuiffem,cas  hauddubie  eUcfhgio,cui  deben 
tur',confccratas  excepiffet  Vulcanus. 

Hinc  liquet,  quantum  fidei  (it  adbibendum  fuco 
damoniaco,ab  Hieronymo  in  uita  Hilarionis  eremi - 
ta  defcriptoiEiiifdem,  inquit  ille,  Gazenfis  empori j 
oppido,  uirginem  Dei  uicinus  iuuenis  deperibatiqui 
cum  frequenter  taftu,iocis,  nutibus, fibilis,  er  cate- 
rtsbuiufmodi,quafolent  moritura  uirginitatis  effe 
principia,  nihil  profaciffet,  perrexit  M.einph'm,ut 
confajfo  uulnere  fuo,  magicis  artibus  rediret  arma- 
tus ad  uirginem.lgiturpoft  annum  dottus  ab  Aefcu- 
lapij  uatibus,  non  remediantis  animas, fed  perdentis,' 
uenit  prafumptum  animo  fhiprum  gejtiens : er fub- 
ter  limen  domus  puella  tormenta  quadam  uerbo- 
rum,zr  portento  fas  figuras  fculptas  maris  Cyprij 
lamina  defodit.  I lico  'mfanire  uirgo,  er  amittu  capi- 
tis abie£to,rotarc  crinem,fbridere  dentibus, inclama* 
re  nomen  adolefcentis.  magnitudo  quippe  amoris 
eam  in  furorem  uerterdt.  Verdutta  ergo  d parenti- 
bus ad 


Liber  quartus» 

frut  ad  monaflerium,fcni  traditur , ululante  fhtim  e r 
confitente  daemone:  Vim  fuftinui,  imitus  funi  abdu - 
fius:quam  bene  Memphis  fomnijs  homines  delude - 
bamio'  cruces yo  tormenta  qua  patior. Exire  me  co- 
gis,<y  ligatus  fubter  limen  tcneor.Non  exeo, ni  fi  me 
adolefcens  qui  tenet ,dimifer it.  Tuncfenex:  Grandis, 
ait,  fortitudo  tua,qui  licio  er  lamina  fbrittus  teneris. 
Vic,  quare  aufus  es  ingredi  puellam  Dei  f Vtferua- 
irem,inquit,eam  uirginem.  Tu  fer u ares, proditor  ca- 
pitatis i Cur  non  potius  in  eum  qui  te  mittebat, es  in - 
greffusiVt  quid,reffondit , intrarem  m cum,  qui  ka- 
bebat  collegam  mcum,amoris  chemoneintNoiuit  au- 
tem fandius, antequam  purgaret  uirginem  ucladole- 
fcentem,figna  iubereperquiri,ne  aut  folitis  incanta - 
tionibus  recefiiffe  damoti  uideretur,  autipfe  termo- 
ni eius  accommoJaffe  fidem:  affer  ens  fallaces  effe  dr- 
inones,et  ad  famulandum  effe  callidos . er  magis  red- 
dita fanitate  increpuit  uirgine:  Cur  feci fiet  talia,  per 
qur  damon  intrare  potuiffieti  Puellam  magis  obfede 
r at  amorem  mentiens  daemonium,  quam  amor.hec 
uerborum  aut  figurarum  in  lamina  incifanm  poten 
tia  id  contigit  :fed  quod  diabolo  occafionem  fubmi • 
niftraffet,  quemadmodum  exprobrat  Uilario , eam 
rxertendifaftaiUifuitpotefias. 

D.  Tk ornas  credit,  annulos , uel  quicquid  efl  fi- 
guratum exarte,  nihil  operari  ratione  illius  figura: 
neq • ex  illa  figura  maiorem  uim  recipere  a corpori- 
bus ccelefiibus,  quam  nonfic  figuratum:  quonia  qus 

A ex  arte 


D*m$nittnl 

daautn , ut 
illti  atiifqrn- 
liji  ip/um  de- 
tineri perjlta 

dtretur  alijt. 


Inlibel.  it 
occultij  na» 
turje ; operi» 
bus. 

Figurato  nui 
lamtftuis  ra 

tiont  figura* 


I-ib.  defu- 
prrftit. 


Tfiomas  Aq. 
in  lib. contra 
gentes,  de  fa 
to,de  operi- 
bus naturs 
occultis,  & 
prteeipue  in 
ij.  parte  fum 
mx  thelogi- 
cx . 


370  Deprseftigrjs  daemonum 
exarte  fiunt,  non  fequuntur  materia,  neq-  formam. 
Identidem  cr  de  Herbis  prolatis  fentit: quoniam  uer - 
ba  nihil  immutant,  nifi  auditum . Verifiime  ergo , 
imagines  ex  <ere, plumbo, auro, cera  alba, rubra, 
uel  alia  materia  baptifatas  uel  adiuratas , confecra- 
tas,  imo  potius  exeeratas,  per  magorum  artes  er  fub 
certis  diebus,  uirtutes  obtinere  mirabiles, in  eiufmodi 
artium  libris  recitatas,  errorem  effe  feribit  Martinus 
de  Aries  theologus.  EtVorphyrij  opinione  de  ta- 
libus conflruendis  imaginibus,  fiiiffe  fklfam , com- 
probat D.  Th ornas  Augujfinitejtimonio,  lib.  10.  de 
duitate  Dei.  Verum  quidem  e fi,  res  naturales , for- 
mas fuas  er  uirtutes  confequi  ex  corporibus  coelejU- 
bus:  fed  imagines  artificiales  nullam  ab  arte  uirtu- 
tem  imbibere, aut  alia  affequi  uim  queunt,  nifi  quam 
ratione  materi je  obtinent.  Figura  autem  non  eft  alte- 
randi  principii:,  ideo  nec  alius  uirtutis  caufam  habet 
aurum  eius  imaginis,  quam  aliud  alterius  figuras  au- 
rum. Atqui  fi  alum  confequi  effittum  appareat,  fit 
is  demonum  operatione  homines  ludificantium , fe- 
cundum AugujUnum . Tales  itaq ■ imagines  afirono- 
mice  uim  adipifeuntur  per  damonem:  cuius  fignum 
ejl,quod  illis  imaginibus  quofdam  imprimi  charattc 
res  oportet,  quum  naturali  uirtute  eae  operentur  ni- 
hil. In  hoc  tamen  d magicis  fimulachris  diferepant 
dflrologica,  quod  in  magicorum  compofitione  fiunt 
cxprejfie  quadam  d<emonu  inuocationes,  unde  eiuf- 
modi effigies  ad  exprejjd  pertinent patta  cwmdx- 

monibus 


Liber  quartus.  ; $71 

'mmibus  inita . At  in  dftronomicarum  faclura  , ta- 
citum exifhtcum  daemonibus  foedus  per  qucfdam  cha 
raderes  er  figuras  ab  ipjis  daemonibus  inuentas , ad 
quorum  charaderum  imprefionem,  facientibus  fuf- 
fr agantur  daemones.  H adenus  iUe.  Scite  igitur  a Lib  . ^ 

Car  dano,  pbilofopho  er  medico,  dicitur:  Licet  figil  fuitii. 
lisumnonleuem  tribuant,  ut  Solis  ad  magi ft  ratus 
honores  er  gratiam  cum  principibus,  louis  ad  diui- 
tias  er  amicos,  Veneris  ad  uoluptates,  Martis  ad  au 
daciam,  Mercurij  ad  folertiam,  Saturni  ad  laborum 
patientiam,  Lun#  ad  populi  fkuorem : non  ignoro 
Lepides  prodefje,  figuram  autem  nihil,  idem,  ubi  ma 
gica: fhdtitiae  maximi  in  ea  arte  Artephij  placita  cnar  Lib-  eaP» 
rauit,ut  non  folum  dolo fos,fed  etiam  mente  captos 
fuiffe  magos  dijudicetur, prodigiofos  quoque  plane- 
tarum chara deres , item  annulos  terrificis  planeta- 
rum notis  infjgnitos,  er  figilla  monflrofis  eorum  for 
tnis  munita  delineat,  at  mox  fubiungit : Hi  futit  cha - 
raderes  dolo fa  mente  excogitati,  quorum  uirtutem  Stmi-tadt)  % 
nullam  effe  certum  eft.  Nam  quid  bis  charaderibus 
cum  planetis  ipjis  rotundis  commune  eflt  At  ne  no-  dtoccul.phi* 
! mina  putes  aut  Arabica  aut  Cbaldcea  aut  Hebraea  aut  lof' 

Graeca:  quod  fi  etiam  effent  ,quid  plus  eis  ineffet  uir- 
I tutis  quam  latinis  i Igitur  figmenta  mera  effe  opor- 
tet, nulliusque  uirtutis:  quam  fi  contendas  obtine- 
re, non  niji  daemonum  pado  fieri  potejl.  Quis 
etenim  talia  inuenire  ualuit,  nifi  daemonum  per- 
fuajionibus  f At  iam  damor.es  nihil  docere  conflat  „ 

A a Dicent 


37i  De  praefbgtjs  daemonum 

D icent  aute,  fUrmM  effe  in  Nona jphoera,  quae  m I n* 
diauidentur.  Ita fiquidcm  malus  ille  Apdnenfis  fin- 
xit. Sed  cocedatur:  quis  uero  poftmcdu  docuit, hunc 
chdrdftcrem  Solis  effe,  illum  Sdturni  i Hinc  clare  li- 
quet, deridentium  hominum  haec  pura  juijje  com- 
menta.  Plura  inde  magorum  dclirdmentd  ordine  ex 
Artefio  ibidem  recitantur. 

Si  contendant  mdgi,fe  rebus  naturalibus  uti,  cha- 
racteribus, figuris,  herbis  er  uerbis,publicd  alioqui 
daemonum  commercia  abominati:  hinc  refellentur , 
cum  jit  apud  Arijbtelem  cr  omnes  naturales  phih - 
fophos  compertifiimu,  attiuds  uirtutes  non  poffefi- 
guris  inef[e,ct  literis,uel  quibufcunq;  chardftenbus, 
cum  nihil  aliud fint  quam  compofitio  cr  ordo  exco- 
gitatus ab  artifice  feu  pingente  feu  fingete:  praeterea 
CT  materiales  imagines  ultra  fud  ffeciem  cr  firmam 
operari  non  p o fji, tejh ti fimum  eft,mrlto  minus  ad- 
mirabilesfupra  naturae  legem  producere  effiftus.Si- 
gna  uero  fi  dicantur,  ea  quum  diuinitiis  infiituta  non 
fint,qum  potius  nicttd,&d  natura  abhorrentia:re- 
fbt  ut  plus  quditifuperfiitiofa  fint,zra  daemone  inue 
ta,uel  palam  fabricate,  uel  clam  in  male  credulorum 
phantafiam  fuggerete.  Somnia  item  funt,quod  figu- 
ras cr  charaCteres  in  elemcntali  materia  impreffos 
p arere  radios  fingat  Alchvndus  Arabs , quibus  mo- 
tiones in  rebus  alijs  excitentur, quum  illi  quatenus  ex 
arte  fiunt,  nullo  modo  caufaru  fuperiorum  influxus 
commoueant.His  adde  P orphyrij  dcliramcta,quibus 

figuras 


Liber  quartus.  $7* 

figuras  a dijs  maximopere  amari,  eoscj;  in  [aerata 
magtne  contineri  imaginatur:  contra  Arijhtelem, 
atq-  etiam  Theologos,qui  char aderunt , herbarum , 
aut  etiam  uerborum  uffeparatas  mentes  fupra  horni 
nent  in  aliqua  materia  coerceri  poffe  negabunt. 

Quapropter  ociofa,patrocinante  ucritate,prodi 
giofum  huiufmodi  flgmentoru  permanebit  fabrica: 
impitmq;  efl  comminifcffacra  uerba  ea  pollere  uir- 
tute,fi  denuo  eo  confugiatur, ut  notatis  [olis  liter arti 
figuris  tam  mirabiles  progignantur  effvdus.  Euan- 
geltj  efjicdcid,non  in  exaratis  charaderibusflmic  fi- 
gura uel  iUi  annulo,flgillo  aut  imagini  applicatis:ue 
rum  in  uirtute  myjUca,adfalutem  credenti , conjijUt. 
Verbum  Euangelij  in  corde  iuxta  uiam  fatum,  audi- 
tum  ejnon  intelledum,rapit  malus  iUc:auditum  au - 
tem,protinusq ; cum  gaudio  exceptum,radicem,utin 
jyetra  fatu,non  habens,  continuo  euanefeit:  auditum 
item,  zrcurabuius  feculi  fuffocatum , ut  femen  inter 
[pinas  iniedumflnfcecundum  manet,  ineffleaxq;:  fed 
auditum  er  intcUedum,  firmaq-  [de  apprehenfum t 
efficax  e[,  hominemq-,  in  nouam  commutat  creatu - 
ram,zr  mentes  confolatur  afffidas,  aduerfus  decmo- 
nis  in fultus  communiens , ardenti q;  inuocatione  in 
Chrifli  nomine  inflammans,  exorante  quacunq;  pe- 
tuntur.non  aute  hoc  prajht  chartis  illitum  uerbum , 
uel  collo  alligatu,  flue  fupcrliminari  impofltum , aut 
f btus  limen  in  terra  fepultum.Tantum  enim  ab  efl  ut 
intuitu  pidarum  aut  incifarum  infculptarumue  Seri 

A $ ptur<c 


Romani, 
t.  Cormt.4» 
Matt.ij. 
Marc.4. 

Lue.  8.4. 


374  Dc  praeftigrfs  daemonum 

pturcefdcrceuocum  aut  fententidrum , qudcunfyfint 
exprejjie  fvrmd,tcrredtur,ftigetur  dut  uincidtur  did- 
bolus,ut  etidm  ipfc  edndem  probe  cdUedt,nec  dllegd - 
re  erubcfcat,qu6  fi.ttdt  cdutius : quedd.modum  quum 
Mattii. 4.  C hriftum  tcntdtione  impeteret, feciffe  legitur. fed  bo - 
Mare.  1.  nA  confeientid , uiud  fide,  ex  uerd  Dei  dgnitione  er 
Pfaim.90.  fyintuffdndi  infyirdtione  prognatd , dtq-  uerbiDei 
poteniidprofkrnituriUc , profiigdturcp.  Hinc  ligd - 
turdi  omnes  er  remedid,  qu<e  medicorum  condem - 
tf.2.de  ndt fchold,  iure  quoque  MgujHnus reijcit. 

Chnft.  «jj  No(J  inconuenientem  curdndi  mdleficij  modum 

merefuperjHtiofum,qudnqudm  myjkrij  loco  hdbi- 

tum,hic  dfjcribdm,  ut  euidentius  quorunddmhomi - 

num  elucedt  impid  credulitds.  Huncinfignis  dottri - 

Zaa.Echtm  n£^  mtegritdtis  dtque  ufus  uir  D.  Iodnnes  E chtius, 
medicas.  »'-.>/-»/  r » 

txTgos  troxxwfj  uvTxpos  xxxuy,  pro  juo  cdtiaore , 

ut  er  multd  huius  drgumenti  dlid,  coqdtus  meos  iu - 

Udr e cupiens, communicduit:  non  quod  eum  dppro - 

bdret,fed  rifui  undmecum  exponendum drbitrdre- 

tur:  d mdtre  dutem  aegrote  ndclus  erdt,  qu<e  ( ludio - 

fe  religio fecji  omnid  pr.efcriptd  fe  obferudjje  dfjir- 

Supsrfiitiofa  mdbdt , filidmque  mde  curdtdm , fi  dijspldcet.  Hi' 

d&moniacx  fhrid,  cui  dnnettitur  curdtio , fic  hdbet.  Cldrifiimi 

vano™  ^ ilinconfuhi  N.  filid,dnnos  ndtd  circiter  tredecim , 

monidlis  ( qudm  uocdnt)  mondjkrij  non  procul  d, 

Sufdto  fiti,mdleficio  Idbordre  credebdtur.  na  uenter 

tumidior  erdt,  ut  hydropicdm  quis  iudicdjjet : er 

cum  lotio  cdlculos  excernere  uidebdtur , qui  uerd, 

erdnt. 


Liber  quartus»  $7? 

erant  fragmenta  latericia  inaqualia  , magnitudi- 
nis auellana  nucis , er  minora , pracedentejfum - 
mo  dolore : fc.-ec,  alterum  crushabebat  luxatum, 
quocirca  quum  extrema  metuerent  moniales , er 
puella  parentes:  ea  Coloniam  deferebatur,  accer- 
fcbanturcfc  duo  celeberrimi  erus  urbis  medici , D. 
loannesTicbtius  er  Eubcrtus  Faber.  qui  re  ad  ex- 
aftam  artis  trutinam  uocata,  penficulatdque,  da- 
monis  opus  fvueri  indicarunt . Ad  pucllje  itaque 
curationem}  adbibebatur  quidam  ariolus  uetulus , 
nomine  Abrahamus,  qui  hanc  fanandi  formulam 
parentibus  prceferipjit  * Omnium  primo  facra  ad- 
mmijhrctur  fynaxis.  Deinde  potionis  fequentis  cya- 
thus paruus  plenus, uel  uitreus,  matutina  hora  er 
ueffertina  homini  maleficio  affido  propinabitur » 
Recip.  rhabarbari  eledi  drach.  j.  radices  enube, 
artemifiam  rubram  uulgo  didam,  centaurium  mi- 
nus, mentam  aquaticam:  haec  fhnul , praeter  arte- 
mifiam, in  olla  noua  indentur,  er  in  honore  fando- 
rum triwm  nominum  ebulient  in  uioo  albo:artemifia 
autem  in  aqua  pinta,quam  hic  uo camus, circiter  un- 
cias nouem  ponderante,  decoquetur.  Item  pauperi 
alicui  homini  pio  commendabitur  recitatio  oratio- 
nis Dominica  er  fdutationis  Angelica:  quinquies 
fepdratim  repetenda:  prima,  m nomine  puella  ma- 
leficio lafa,quod  Chrifius  in  hortum  duceretur:  fe- 
cunda,quod  Chriftus  aquam  er fanguinem  fudarit: 

A 4 tertia. 


Abdias  epif. 
Bab.  lib.  5. 
Jiift.Apoft. 
Fortal. fidei, 
ji.?.  de  bello 
d-cmonum. 
Curat  mor- 
bos d&mon 
teffando  aU- 
fione. 

In  Apolog. 
«ap.2  2. 


|7<?  De  pr?cft!gtjs  dsemonupi 

terti#,  quod  Chriftus  I efus  condemnabatur:  quarte, 
quod  Iefus  citra  culpant  in  crucem  cora j ciebatur: 
quinte,  oh  Cbrijtipafiioneni,  quodin  cruce  expira- 
ret,  ut  fagum  comer tere  ,er  ittatim  malum  amoliri 
dignetur  Iefus.  P nefcripto  modo  homine  Jhnplicem 
ingenua  prouolutum,attentione  fumma  orare  opor 
tctr.  deinde  ocio  diebus  continuis  Mijjam  audire 
grotum,  cyccnfifkre  ubi  recitatur  Euangelia:  atq; 
in  cibocy  potu  aquii  lujbrale,ftleq;  expiatu  mifcere. 

Si  iam  obi j datur  fodix  curationum  harum  magi - 
camn  fuccefjhs:  refpondcojn  uita  fandi  B ar  tholo - 
nteilegi,  daemonem  cur affe  morbos:  atq ; hoc  fvciffc 
non  fanando,  fed  a Lefione  quam  ipfe  inuexit  ceffaiu 
do . Pulchre  id  d Tertulliano  docetur  his  uerbis : Ha- 
bent de  incolatu  aeris,  c r de  uicinia  fiderum,  cr  de 
commercio  nubium  coele fks  fapore  par  at  uras, ut  cr 
pluuias , quas  iam  fentiunt,  repromittant  daemones : 
benefici  plane  cr  circa  curas  ualetudinu.  Udunt  e- 
nim  primo,  dehinc  remedia  praecipiunt  ad  miracu- 
lum noua  fiue  contraria.  P ojiquam  definunt  laedere , 
cr  cur  affe  creduntur.  Tejtatur  cr  D.  Hieronymus, 
licet  uirtute  magica  pojfunt  aliqua  jieri  mir acuta,  ut 
iUaqii#  pertinent  ad  curiojitatem  tantum , cruani- 
tatemCficut  Simon  magus  fingebat  jhtuas  ambula- 
re, loqui,  ridere,  cr  Jhnilia ) ea  tamen  qu ae  funt  fala - 
bria,  ut exifunt  curatio  languidorum,  illuminatio 
ccecorum,  cr  huiufmodi,  non  poffe  artibus  magicit 
fiue  a daemonibus  effici. 

Augufiitm 


Liber  quartus. 

Augufdnus, er  legitur  z6.q.  ultima,  admoneant: 
Admoneant  fideles  jacerdotes  populos  fuos,ut  noue - 
rint, magicas  artes  incantationes q-  quibuslibet  infir- 
mitatibus hominum  nihil  rnnedij  pofjc  conferre , 
non  animalibus  languentibus  claudicantibus  lic , uel 
etiam  moribundis  quicquam  mederi:  fed  heee  funt 
laqueus  er  mfidia  antiqui  hoflis,  quibus  iUe  perfidus 
genus  humanum  decipere  nititur,  er  fi  quis  haec  e - 
xercuerit  clericus,  degradetur, laicus  anathematizem 
tur . 1 dem  jire  in  lib.  de ciuit.  D ei  legitur:  er  z6. 
q.  i.quifine:  ubi  mortem  potius  e ffe  dicendam  eiuf- 
m odi  curationem,  quam  uitam,  docetur. 

Ad  curationti  harum  d<emoniacaru  cognitionem 
ficit,quod  Sabellicus fcribit:Talis,inquies,Circen/iu  Enne*i.i; 
ludorti fiat  popa,quos  tum  mjburari  contigit,  quod  llb/S* 
quidam  e plebe  homo  T.batinus,fiue  Tyberius  Ati' 
nius,ut  alij  fcribunt,  a loue  erat  monitus,  ut  confidi- 
mus nunciaret,  non  placuiffe  fibi  proximoru  Circen - 
fum  prjefultorc.infkre  urbi  periculu  ingens, niji  da- 
rent operam,  ut  fibi  ludi  ex  integi-o  fiercnt.ld  iUe  im- 
periti quu  firte  detreftaffet,uenlus  ne  fi  fidem  no  ft- 
cijjet,  pro  ludibrio  abiret  in  ora  kominumdta  acci - 
d:t,ut  paucis  diebus  quibus  ffe  cies  iUa  fi:  er  at  homini 
no  ftu  oblata,  filium  nulla  euidentiore  morbi  caufa 
annifer  it.  Ac  tum  iterum  fimili  oraculo  interrogatus, 
an  fatis  magnam  haberet  fpreti  numinis  marcedemt 
Caterim  quum  rem  adhuc  in  occulto  habcrct,fubitd 
efi  corporis  debilitate  affliftus.  Tum  demum  propin 
A f quorum 


$7»  De  praefogtjs  daemonum 

quorum  conjilio  ufus,ledica  primo  in  forum  ad  con- 
fides,  mox  per  illos  in  curiam  delatus,  ubiqu£per 
'quietem  fuerat  iu ffas  dicere, ordine  expofuit.  Mira- 
cula accidiffe  aiunt, ut  in  pedes  eredus, domum  inco- 
lumis abierit.  Sed  malorum  dcemonum  aliquis  Atinio 
in  [omnis  affuit,  qui  futurum  intelligens , ut  paucis 
diebus  ille  filium  amitteret,  ipfeq ; aliquanto  breuius 
graui  effiet  morbo  dcfundurus,ubi ficilicet  a fe  affligi 
defijffiet, hanc  fallendi  anfiam  nadus,utRomanu  pop. 
in  maiores  adhuc  tenebras  comjccret,ridiculum  illud 
ludorum  fichema  oculis  c£C£  multitudinis  offudit. 

Itaque  liquet,  fidam  [altem  fimulatamcp  cura- 
tionem quandoque  exhibere  d£monem,  a crucia- 
mento cuius  ipfe  author  extitit  defiflendo  libenter, 
gphtf.a.  cuius  rei  admiratione  faciles  hominum  mentes  illa- 
queet,fibique  infidelitate  [ubiuget  ffiiritus  in  dififi- 
denti£filijs  efficax:  hoc  unum  cum  primis  amitens, 
uthi  quos  de fraudar it,  eum  diuino  cultu  er  honore 
dignentur:  uel  Deum,  ob  contumacem  hominum  in- 
credulitatem , plerunque , aliqua  permittere  credi- 
mus, utuidentes  non  uideant,  er  audientes  non  au- 
diant, nec  intelligant.  uel,  quo  modo  ex  confidentia 
in  medicum,  medicamentis  phjs  accrefcere  interdum 
uiriim,conffiicimus:  fic  ex  fide  eiufmodi  incantatio - 
num  uerbis  fuperfiitiofe  adhibita , quanquam  ex 
Scriptura  frequenter  furto  fatisq-  incocinne  [ubtra- 
ti.Prognoft.  dis, aliquid  fingularis  energi£  accedere,  non  temere 
«p*J-  quis  credat,  quod  nec  Galenum  latuit,  illum  pluns 

curare 


Liber  quartus»  $7 9 

curare  affirmantem, m quem  plures  confidunt.  Tan- 
tum habet  ponderis,intcnfafanaticnis  imaginatio. 

Quare  Fomponatius  dicere  non  ueretur,  fi  effient  nb.de  ?ncf- 
ojfia  canis, er  tanta  er  talis  de  eis  haberetur  imagina  tamen*- 
tio,non  minus  fubfequeretur  Janitos:  imo  multa  cor-  ^mfa^anu 
poraueneratione  dignamur  in  terris,  quorum  ani - tioiwefjicax, 
m<£ patiuntur  in  inferno,  authore  AugufUno.  Ex 
maiorum  hijbnjs  recentiq-  patrum  noflrorum  me - 
meria  repetunt  pier iqj  exempla,  affieruntq ; nonpau 
cos  ad  fola  uotafanftis  nefeio  qua  religione  fi.  fta, aut 
ex  contadu  contuitu  uc  ofiium  ( non  dicam  theca- 
rum) quee  de  quorundam  cadaueribus  colle  ita  ac  re- 
feruata  ferebantur, recuperaffie  amiffam  uirium  intes 
gritate,fanitatisreflitutione  dJlcXo^xvix/j  fhbilien 
te,uniuerfi  cultus  impij  authore  unico  diabolo.  Imo 
inde  natam  peruafijfie  inanimoshominum  opinio- 
t tiem,audai]}cp  aetate  & roboratam  inueteraffe  aiut: 
ut  plus  ualere,longeq-  ualidius  obortas  corpori  tegri 
tudines  eueUere  atep  extirpare  jola  uota  fbtuis  dela- 
tarum remedia  cenferetur.  Eam  inoleuiffe  confue .- 
tudine  addunt,ut  fi  quidaduerfi  accideret,  no  diuina 
defiderarentur  auxilia,fcd  in  fubfidiu  illi  inuocaren- 
tur  fandi,quos  talibus  pr<efiderc  ac  dominari  malis 
perfuafumeratineglettu  ea  ratione  fuiffe  Deu,  con- 
temptuique er  pro  nihilo  habitam  medicorum  ope- 
ram: preces  quoque  Deo  ad  cceleftium  mandatorum 
prceferiptum  de  fer  edas,  diredas  fuiffe  aSfianttos,  aut 
ad jhtuasiuim  item  medicatricem  diuinitus  remedijs 

innatura 


Cmftatii  ere 
duiitatu  po- 
tentia. 


Desecuit. 

phihlib.i. 


$Sq  De  praftigtjs  daemonum 

innatura  ordinatis  inditam,uotis  fitiffe tributam. 

Quantum  autem  ualeat  conjhns  credulitas,apui 
utfigus  prope  innotuit.  Credulitatem  requirit  fuper - 
fiitio,  quemadmodum  fidem  uera  religio.  Tanta  fi - 
quidem  potefl  ob firmata  credulitas  ,ut  etiam  miracit 
la  operari  credatur  in  opinionibus  er  dftionibusfitl 
fis -Quilibet  enim  infua  religione , etiam  fdfa,  modo 
firmifiime  credat  uerd,jbiritum  fuu  ea  ipfa  credulita 
tis  ratione  eleuat, donec  afiimiletur  ff  intibus  illis  qui 
ciufdem  religionis  duces  funt , cr  principes : eaq-  ui- 
deatur  cpcrari,qua  natura  cr  ratio  non  difeernunt. 
H .efitatio  uero  er  diffidentia , infUtutum  opus  non 
modo  in  fuper jiitionc, fed  ctia  in  uera  religione  infir- 
manticr  effvftivm  quafituficet  multo  ufu  confirma- 
tum,eneruant.  Quomodo  autem  fupcrjtitio  imitetur 
genuina  religione,exempla  ofkndunt,inquit  Agrip - 
paiuidehcet  quando  excomunicantur  uermes  cr  lo- 
cufia, ne  frugibus  noceantiquando  baptifantur  cam- 
patue er  imagines,  er  eiufmodi plura.  Quia  uero 
prifei  iUi  magi,  er  qui  eius  artis  authores  apu,d  uete - 
resextiterunt,  fuerunt  Chaldai,  Aegyptij,  Ajjyrij , 
Perfie  cr  Arabes, quoru  religio  omnis  peruerfa  erat, 
CT  idolorum  cultu  inquinata:  cauendum  nobis  fum - 
mopere  eji , ne  permittamus  illorum  errores  fupra 
noftra  religionis  Chrifliane  pura  unitatem  domina 
ri.Blaffhemum  enim  hoc  effet,crfi Atxuyiax.  Cate- 
rum  quid  temeraria iUa  ualeat  credulitas,  exemplis 
ojkndam  ridiculis ; at  prius  non  illepidum,  d uiro 


Liber  quartus»  jti 

kcclefiafKcotnon  infimi  nominis  Theologo  accepi. 

Narrabat  is:  ad  muliercula  quandam  oculorum  Up ' 
pitudine  aliquandiu  labor antem,cafu  nebulonem  di - 
uertiffe,qui  fanationem  oculorum  ccrtifiimapoUid- 
tus,fuff>efa  in  ipfius  collo  fchedula , taiii  cauit  flride, 
ne  ea  auferretur  aut  aperiretur  aut  legeretur,  ut  ni- 
hil hinc  prorfus  expedi andu  iuuamenti  afferuerit,fi 
aliquo  hic  modo  delinqueretur. Mulier  in  multa  ere- 
ftaffem  confidens,  a lachrymis  fe  quoq ; continuit , 
quibus  antea  oculorum  acere fccb at  malum : atq ; hac 
ratione  paulatim  conualuit.Tjemu  ob  adeptam  fani - 
tutem  fchedula  negligenter  habita  deciditieiusq;  cui 
haftenus  unice  fidebat, animaduerfa  dein  ia(lura,re - 
deutlachrymae,malum'q • recrudcfcit.ScheduU  inte - 
rim  ab  alio  inuetce,referal£  et  lcdhe,infcriptaGema 
nico  idiomate  haec  aiebat  uerb a:  Derteuffvlkratz?  Schedula  t/. 
tdir  die  aug^n  dufi , vndfcheiffe  dir  in  die  locher.  hcul*  colu 
Quod  (i  uerbum  uerbo  reddatur , fonat:  Diabolus  alP,nfa- 
eruat  tibi  oculos,  ac  eorum  foramina  merda fua  re- 
pleat. Si  horum  aliqua  fuiffet  uirtus  uerboru,  euulfi 
perijffent  oculi, cauitatibus  daemonis  excremetis  rur- 
fus  infartis.  Non  omnino  abfimile  ad  lippitudinem 
arcendam , Vlinio  referente,  ui  detur,  fi  charta  in  qua  ...  . 
du£  Grcccde  liter  ce  P A injcriptae  Jmt , circumligata 
lino, fubne  datur  collo.  Sic  cuidam  puelle  terrifico 
furore  interdu  d d£incnio  agitatae,  chartulam  corio  ^ 
te(lam,antea  quidam  in  altari  Miffae  recitatione  fa - nK  (cllo  ^ 
Oratam  fcilicet,fuff>edit  ecclefajhcae  proftfiionis  uir,  nexa. 

curationem 


jjfti' 1 De  praeftigtjs  dacmdnum 

curationem  poUicitus:ea  tamen  cautione  adhibitd,ut 
in  officio  er  rei  fiducia  retineretur  puella, fi  fcbedu- 
la  negleftui  habita  periret,  eam  ad  prifiinum  relap - 
furam,  idcirco  de  cujbdienda  uigilanter  chartula , 
fingularis  omnibus  incumbebat  cura  er  fiudium . 
Tandem  coniunx  mealudit  ad  uillicumnofirum  di - 
Uertit,  e quo  ubimiferabilem  puella  cafum  cogno - 
uifjet,  illam  continuo  accerfendam  curat . Atque 
hic  illa  fludiofe  pie  fi  admonita  ab  uxore,  ac  rectius 
inftituta,ut  fiducia  in  Deum  ajfiidorum  patronum 
concepta,  dcemonis  negligat  ludibria,  facrilegum- 
que facrifici  confilium  contemnat  eam  menfa  ap- 
parata cibo  quoque  refici  iubet  coniunx, fimulquc  d 
collo  periapton  aufert.  Qua  re  perculfi  territique 
procul  fugiunt  ffedatores,  relifta  cim  puella  in 
domo  coniuge,und  cum  Sophia  filia:  ueriti,neob 
fuce  anchora  facra  iatturam , cuihucufque  nixa 
puella  minus  angebatur , tanquam  in  portu  fubfi - 
fkns , mox exiliret  furore  percita,  infultuque  uio - 
lento  afiijkntes  fuo  impeteret  more.  Interea  ad' 
monitioni  acquiefcens,  appofito  fruitur  uictu, 
citra  ullam  animi  turbati  notam , hilaris,  ac,  ne  un- 
quam amplius  tranfuerfam  d uiua  in  Deum  fiducia 
fe  auocari fineret , erudita:  optime  inde,  noftra 
quidem  fententia,habuit . Corio  autem  concif  i,  im- 
plicata aliquoties  chartula  inerat  fublutea,  plana, 
fine  characteribus:  quam  confifiim  Vulcano  confe- 
crauit,  prcefente  puella,  uxor . FaUacem,  captio fani 

Cr  periculo- 


Liber  quartus,'  $?§ 

C r periculo flam  huiufmodi  effle  fanatione,  nemo  non 
uidet.  Ludit  fep  enumero  flub  rerum  harum  ludicra- 
rum fflecie  diabolus,er  hoc  exequitur,  quod  machi - 
natores  itli  malefici  perfcquuntur , ut  omnis  uis  ab 
eiufcemc  di  figmento  proficifci  credatur.  Refte  itaq ; 
Rabi  Mofes  ilk  Aegyptius , mendaces  er  ftultos  effle 
affirmat,  qui floli figura,  folffcriptur ce,  flolis  linea- 
mentis, [olis  denique  uocibmaere  fatto  natis,  tan- 
tam miraculorum  uim  er  potefhtem  tribuant. 
Nec  temere  Antoninum  Caracallam  imperatorem 
ecs\condemnare  fhtuijfe,\tradit  Aelius  Spartianus , 
qui  contra  tertianas  er  quartanas  febres  periapta 
gejhreni:  qua  quoque  a Luciano  lepide  unden- 
tur . Tales  quoque  curationum  modos,  ut  fu  - 
perjUtiofos,  reijcit  Auguflinus  his  uerbis:  Super - 
flitiofum  efl,  quicquid  inflitutum  eft  ab  hominibus 
ad  fidenda  er  colenda  idola  , pertinens  uel  ad 
colendam , ficut  Deum , creaturam,  partemue ul- 
lam creatur a : uel  ad  confultationes , uel  patta, 
quaedam  fignifeationum  cum  daemonibus  placi  - 
ta  atque  foederata : qualia  flunt  molimina  magica' 
rum  artiivm  , qua;  quidem  commemorare  potius 
quam  docere  flolent  poeta.  Ex  quo  genere  funtr 
fled  quafi  licentiore  uanitate  , harujflicim  er  au- 
gurium libri.  Ad  hoc  genus  pertinent  omnes  etiam 
ligatura , atque  remedia  qua  medicorum  quo  - 
I que  difciplina condemnat, fme inpracantationibus, 
fine  in  quibufldam  notis  quos  charattcres  uocant , 


Lib.  r.  per- 
plexorum, 
cap.72. 


In  di*l.  pfii- 
lofop. 

Lib.i.  de  d<» 
diri.  Cbrift. 
cs.20.  Sc  27. 
<J.2.  C.  illudi.' 


Life,  ro.ea.». 
circa  finem  > 
li.  5,  cap.  4. 
& fi.  ir.  in  /i- 
nc:iib.n.ca. 
y. Hunc  eo 
nomine  ta- 
tcat  Io.  Ger- 
foa. 

uf imulam , 
illigationi , 
tbarattcmm 
Cr  carmini* 
vfiaabudme 
dtcas . 


1*4  De  praefHgtjs  daemonum 

fiue  in  quibufdam  rebus  fufpendendis  dtq;  ligandis i 
in  quibas  omnibus  ars  d&nonumejl  ex  quadam  pe- 
fHferafocietate  hominum  er  angelorum  maiora  ex- 
orta. Vade  hcc  eunda  uitxndi  funt  ChrijUdno , ZT 
omni  penitus  exeeratione  repudianda  dtq ■ damtian - 
dx.Hxc  ille.  QUxnquam  excellentifimos  quof- 
dam  medicos  hic  grduiter  impegi  ffe  non  ignorem, 
qui  non  parum  fidei  his  appo fuere  nugis.  Ex  horum 
numero  e/i,  do  di  fimus  alio  qui,  Alexander  Trallia- 
nus: qui  Herculis  eredi  imaginem , leonem  fnjfbcan - 
tW,CT  in  Lapide  medico  hifculpti , annulo  aureo  'rnchi 
fan  er  gefhtam , cholicis  mederi  affirmat:  (ic  er 
calculo  fis,  podagricis  er  febricitantibus,  confuluit 
non  folum  alligationum,  fed  er  charadcrim  er  car- 
minis ufu . Galenum  quoq • ab  ijs  quae  euidenter  ap- 
parent, perfuafum  temporis  proceffu,  adducit,  uim 
ijs  'me ffe  f entientem  ( in  tradatu  de  Homerica  medi- 
catione ) quam  tamen  antea  negauerat. . Infcriptio - 
nis  autem  ea  extitit  cdufa,quod  Homerus  fuppref- 
furn  uerbis  ftnguinem,zr  myfcmjs  fanatos  morbos 
tradiderit.  Nec  Aedum,  horrentes  i/ngula  er  tonfiUis 
fpinas  er  0 ficula  camine  fuperjhtiofo  excantare  pu 
duit . Telum  carmine  ex  thorace  retradum  ,fupra 
ex  Tseniuenio  commemoraui . Marcellus  etid  pafm 
inculcat  camina:  his  quoq ; ufus  efl  Odauianus  in 
Euporiftis : item  CK  Serenus,  qui  uerbim,  Abraca- 
dabra,  chartee  figura  dfe  tradita  inferiptum,  ex  col- 
lo appenfumfa  febribus,  maxime q;  ab  hemitritaeo  li- 
berare 


Liber  quarttls.  sSf 

lerdrc  docet.  Gordonius  itidem, er plcrique dijfu- 
perfhtionibus  additiiores  medici  rccentiores , licet 
primarii,  caminatam  habuere  familiaria,  ut  etiam 
ad  [anguinis  profiuuia,  ad  comitiales  accefaiones,  ad 
partus  diffacultatcm,ad  febres  intermittentes  cr  erra 
ticas,  ad  lumbricos , uulnera,  fafkdas,  luxationes, 
hernias,  er  nefeio  ad  quae  non,  haud  pauca  inuene - 
rint.  Quorum  experientiam  ( inquit  Aligerius  Fer- 
rerius,  cuius  eruditam  fententiam  non  inconucnicn - 
\ ter  hic  latius  addu  eam ) cum  ob  oculos  po fatam , cr 
! totiUufirium  uirorum  authoritate  confirmatam  ui- 
\ deris,quid  factesiNam  ijs  qua  fenfabus  expojita  funi 
| contr  aucture , fani  hominis  non  ef; : do  diorum  tiero 
experimenta  infirmari, temerariu.  Tu  uero  ( dices ) 
qui  hac  inculcas , quid  [entis-  Bicamlibcre.  Neque 
enmfuperjhthfus  homo  fum : neq- fabular  u amans , 
i jed  ueritatis  jhtdiofusi  I n qua  cum  toto  animo  ac  fhi - 
dio  omni  incumberem,  prodigiofas  quoq ; has  cura - 
: tiones  attingere  nolui,  ne  qua  parte  in  artis  operi- 
i bus  deficerem.  Deprehendi  itaque,  curationis  huius 
i euentumnone  charafteribus,  non  ex  carmine  pro - 
Ii  manare:  fcd  tanta  cftuis  animi  no ftri,  ut  fi  quid  ho- 
nefhfibiperfuafcrit,  atque  in  ea  perfuajione  firmi - 
i terperfeuerarit,  idipfum  quod  concepit, agat, &pd 
1 tenter operetur,  modo  alterius, in  quem  agit, ani- 
i mumnon  habeat  repugnantem,  neque  diffidentem . 
|,  N amfi  etiam  fidentem  & ccadiuuantem  habuerit r 
| i citius  quod  intenditur, per facietur.fi  neque  fidentem ,• 

B neque  difa 


Lib.i.  ffl(. 
tho.ea.  n de 
bomerka 
medie. 


DepradfKgijs  dasmbniml 

neque  diffide'nte,nibilommus  uis  animi  agentis  ope- 
rabitur  id  in  dentium  doloribus  fm  quibus  frequentif 
fima  e fi  heee  medicatio, aperte  uidere  licet. Nam  pr£- 
cantator  ita  mouet  non  reluctantis  eegroti  animum , 
ut  dolor  iUo  fubmurmurante,uelcum  characteribus 
agente,fenfim  extinguatur.  Quod  miraculo  non  ca- 
ret. At  fi  forte  aeger  diffidat,aut  plane  ridiculum  exi' 
flimet  remedium,  aut  circunfhntes  habeat  qui  fidem 
cleuent,zr  remedium  coram  illo  contemnant,  prae- 
cantanti nulla  uiserit , quiaperfuafioni  fiuae  repu- 
gnantem habet  alterius  animum.  Hic  illud  interfe- 
ram,  quod  cuiufdam  puelle  nobilis  dolorem  dentis  a 
nobili  uiro  lenitum  meminerim,  fed  illam  redargu- 
tam ob  impium  curationis  modum  admiffium,  fidi 
pcenituit:  quare  recurrit  dolor,  qui  tamen  pofka 
euanuit  j fonte . Qui  ucro  citra  fidem  acperfuafio- 
nem  ad  incantandum  acccfjerit,  operam  fiuam  ludet : 
nifi  forte  tam  ftupidim  alterius  namfcatur  ani- 
mum, qui  fimulatione  fe  decipi  non  fentiat.Non  fiunt 
ergo  camina,  non  fiunt  charaderes,  qui  talia  pofi- 
fiunttfied  uis  animi  confidentis,  er  cum  patiente  con ' 
cordis. ut  dodifiime  a Poeta  didum fit , 

Nos  habitat,non  tartara,fied  nec  fidera  coeli: 

Spiritus, m nolHs  qui  uiget,  illa ficit. 

Verum  confidentia  iUa  ac  fima  perfiuafio  com- 
paratur indodis  animis, per  opinione  quam  de  cha- 
radcribus  er  faens  uerbis  conceperunt.  Dodiscr 
rerum  intelhgcntiam  habentibus,  nihil  opus  efl  ex- 


Liber  quartus. 

ternis:  fed  cognita  ui anmi.per  eam  miracula  edere 
poffiuntiqualia  de  Apollonio  refert  Philo firatus, eunt 
ab  externis  mundaniscp  negocijs  in  animi  fieceffum  fe 
recepiffiet.lndoftus  ergo  animum, hoc  eft [une  potefh- 
tis  et  natur <e  infidus, per  externa  iUa  co firmatus, mor 
bos  curare  poterit.  D oftus  uerd,cr  fibi  conflas, folo 
uerbo  fianabitiaututfimul  indottu  animu  afficiat,  ex 
terna  quoq • ajfiumet,non fiolu  qu<e  uulgo  prolata  di- 
cmtur.uertmetiam  alia  quoq-  a fe  muenta,uel  quee- 
, cunq-  illi  ad  manum  aut  in  mente  prompte  uenerinh 
i H attentu  ille-.  Vtpon6mteUigaturmanifejlm,m 
illis  qii£pr£ter  natur  ce  ordine  adhibetur  curationi- 
bus,dcemoniu [cepe operari  er  colludere  inhominu 
i 'exitiu,uerbd  Antonij  Sabellici  hic  adfiram:Miru,in-  Enneadis  f* 
i quit,quantuprcejUgioril,ipfhis  principis  et  aliorum  Ilb'3' 
oculis  offuderunt  mali  deemones  per  id  tempus , quo 
I Vcfpdfumus  Alexadri£  fuerit.  Nd  er  B afilides  liber- 
tus,qui  aberclt,uifus  eft  illi  facrificanti  miniflrare,  ut 
regiu  nome  futuro  imperio  orne  ficmticr  mox  pau- 
lo lUu  pro  tribunali  fedente,duo  e plebe  uiri  adierut, 

I opem fibi  orantes  a Serapide  demojhratd:  hic  oculis 
captm,iUe  debili  crure, per  quiete  fe  monitos  dicere , 
fore  ut  caco  dies  iUuceficeret , fi  ipfius  oculos  fputo 
Veffafianus  inunxi ffet:  alter  q;  firmior  feret,  fi  cal- 
ce cotingeretur.  Quum  uix  fides  rei  effiet, nec  res  uU 
lo  modo  fucceffiura  crederetur,  ne  experiri  quidem 
k principio  Veffiafianus  aufusefi.  Cceteriim  amicis 
hortantibus , utrunque  pro  concione  tentauit:  nec 

B % defiiiS 


i 


Ligatur* 

phfic*. 


333  De  praeftigijsdscmonum 

defuit  euentus . Verebatur  fcilicet  daemon  ille , quem 
fub  Serapidis  nomine  colebat  Aegyptus  errorum 
mata-,  ne  piorum  ecclefia  recens  ibi  confiituta  ex 
uetujb  iUo  fe  exturbaret  domicilio:  praemditq;  futu- 
rum, ut  duo  aegri,  uterque  fua  dcfundurus  effiet  cla- 
de:impulitq • proinde  ambos,  ut  a Vefipafiano  opem 
implorarent,  ut  quum  euentus  fecutus  efjet , eius  fi,- 
uorc  qui  erat  rerum  potiturus,  oraculi  maiefhs  au- 
geretur, nec  ex  ipfo  Imperif fifiigio  ad  ueraelucis 
fulgorem  animum  intenderet . 

Nullam  tamen  hic  fidem  ligaturis,  peri  aptis  cr 
amuletis  phy  ficis  fublraftamuolo . Vier  aeque  enim 
Jubfhniiae  in  earum  generatione  ffccifiae  aut  indi - 
uidualis  (titfic dicam ) confiitutionis  ratione,  coeli - 
tiis  aliqua  imbuuntur  uirtute,  quae  ingenita  ey?  oc- 
culta antipathia  aliarum  quarundam  afliones  inhi- 
beat er  liget:  unde  phy ficce  ligaturi  origo  cr  no- 
men. Ita  adamantis  cr  allij  pr.efetitia, magnetis  ope-L 
rationes,  ne  firrum  trahat,  impedit:  oleum,  a palea- 
amuUtapby  rum  ditradu  uim  fuccino  adimit,  ligatq. P eriapta 
adhoec  er  amuleta  nere  phyfica,ratione  quoq • fulci- 
ri naturali,  cr  ab  eoru  fubjhntia  uapores  quofdam 
udut  ciToiJ.se  defluere,  quidam  contendunt  medici: 
qui fbiratione  occulte  attradi,  morbi  caufam  uirtu- 
te fuaalterare,  cor  pusa;  reficere  pofjunt.  Hacratio- 
ne  radice  Veoniae  maris  reccntc,  cr  anagaUidem  pu- 
niceo  flore  contra  epilepfice  minas  fiufipendimus: jkr- 
cus  item  lupi,dolom  colici  cruciatibus  affdfto  alliga 


fica. 


Galen.  Ii.  6. 
& 10.  de 
fimp. 


mus,  non 


\ 


Liber  quartus.  $3* 

ftius,non  ( ut  opinatur  Pamphilus  medicat)  incanta i- 
tionis  uiribus,fedcaufa  naturali  (ut  dixi)  occulta. 
Quocirca  Galenus  eoru  experientia  do  cius , peria - 
p tis  fic  confidere  oportere  admonet , utfubfhntia  il- 
lorum, c r non  incantationis  magoru  uerha,  auxilie - 
tur . Eandem  fuflinuit  fententiam  T heophrafhs:  Po- 
tius, inquiens , ah  fur  da  illa  putentur, qut  alligata  cr 
ueneficioru  aduerfantia  uocdntur,  er  tu  corporibus 
tu  domibus  unice  opitulari  creduntur:  qu<e  comenta 
hominu  plane  effe  uidentur,  qui  fuas  artes  magnifi- 
care celebrareq;  caperent.  VndcnuUa  contra  mali- 
gnos ff  iri  tus  antipathia  meffe  moly  uel  bypericoni, 
etidfifuga  daemona  a fuperflitiofis  credulis . nuncupe 
tur, nec  alia  facultate  quam  codefciu  gratiora  noxios 
maiora  d.emonu  uapores  a nobis  arcere  putetur. nec 
item  luporu  capitibus  ianuis  affixis  ( uix  enim  fcio , 
jin  ufqua  lacior  h:s  ff  intibus  fcneftra  aperiatur, 
quam  ubi  portarii  cujbdiam  his  capitibus  demanda- 
tam confficiunt)  ingenue  affero:  quanqua  cos  her- 
bas in  aedibus  fuff  enfas, . ib  hominibus  cr  pecore  ma- 
leficia arcere  cr  fugare,  queadmodu  cnebifj  cardui 
(,que  Cuus  appellant  Acgyptij ) uinbus  daemone  in 
colloquia  allici , grauifirni  promneient  authores: 
quibus  tamen,  extra  iteritatis  meta,  non  efl  affictu 
danda  fides,  quuijs  multo  citius  imponi  'a  fimulatis 
dce.nonu  artibus  potuit,  qium  illis  qui  Chrifiu  indu- 
' ti penitius fatanae ludibria cognorunt.  Quare etia re 
j rum  cr  uaticinioru  diabolicora  labyrinthis, proecla- 

B } rifirna 


Lib  9.  de  Hi 
fior. pliat. 


Moly. 
Ffypsricon. 
Fwti  d.cmo- 

o 

num . 

Luporum  ctt 
pita. 

CmhiftMcnr 
elutis. Cuus. 
Diofc.Iib.  j. 
cap. 37. 
Plin.lib.  2?. 
cap. io. 

Diofc.Iib.j. 
cap.  if. 

Pro  cius  de 
Magia  &fa- 
crif. 

Grauitcr 
hic  oppu- 
gnat loan. 
Franc.Picus 
li.  7.  ca.5  de 
prenot  fu- 
perft.  aducr 
ius  magiam. 


Augittftm.de 

Ciuit.  Dei. 
Eufeb.  lib.1) . 
ci.i.8  &lib. 
V.czp.S. 

Plin  lib.  30. 
cap  » 

Plutarch.  de 
Abolor. 

1.  Parte,  q. 
fi|.ar.s.ad,j. 


390  De  praeftigtjs  daemonum 

rifiima  illa  ueteru  ingenia  implicita  magis  irretita cfa 
fuiffe  perhibent  hifbrice:  qua  Chrijkaduentu,  mul- 
torum tefiimonio,prorfus  obmutuere . Spiritus  funi 
damones,qui  ut  nuUis  alliciuntur  plantis  uel  terrena 
fubfhntiajta  nec  fugantur ,etiamfi  plerunquc  apua 
fuos  cultores,fe  aliquaru  rerum  potentia  inuitari,al 
lici,trahi,  cogi , uel  etiam  abigi , ut  'mpia  credulitati 
eos  fibi  magis  obftringant,frauduleter  fimulent.  H ii 
D.  Thomas docet  (allegans  Augufximm  :i.  de  dui- 
tate B ei ) daemones  allici  per  uaria  genera  lapidum: 
herbarum 3 lignorum , animalium,  carminum, ri- 
tuum, non  ut  animalia  cibis , fed  ut  jf  iri  tus  fignis,f 
modo  hac  eis  exhibentur  in  figmini  diuim  honoris, 
cuius  ipfi  funt  cupidi.Uis  ergo  rebus  utitur  maleficm 
mftindu  daemonis,  per  padum  Inuocationis  expref 
fe  uel  tacite,uel  ad  infamandum  creaturas  D ei,  qua 
defe  horne  funt, uel  ad  maiorem  credulitatem  er  de- 
ceptionem fidei , animarum  hominum  perditorum, 
qui  his  er  alijs  utuntur  ad  inuocationem.  non  igitur 
utitur  male  ficus, imo  uerius  damon,  huiufmodi  tan - 
quam  rebus  efficacioribus  ad  tale  maleficium: fed  tan 
quam  fignis  padi  illius  initer  fe  er  ipfum  maleficum , 
quem  iam  ut  fuum  cultorem,pofiidet  tanquam  haere - 
ticum,cr  a fide  alienum.Hac  iUc.  Poffe  tamen  qua- 
dam corpora,  uelut  melancholica  uel  cholerica,  non 
tam  grauiteradamonio  exagitata,quibufdam  adhi- 
bitis rebus  uelharmonijs  nonnihil  immutari,  c?ab 
dfjhdibc  leuarifmficias  ire  nolo:quo  modo  Saule  mu 

ficapeit 


v Liber  quartas.  3pt 

fica  per  auditu  demulcete  quietiore  redditu  legimus. 

I neiufmodi  religione  fuum  habere  locum,  crede- 
batur fulphur,ad  expiadwm  fuffitu  malos  deemones : 
quo  in  purificatonibus  fucer  dotes  uti  folitos,uelut  et 
dfbbulto  uut  ablutione  aqu£  marin£,fcribit  Proclus: 
quoniam  purificat  fulphur  ob  odoris  acumen,  aqua 
uero  marina  propter  igneam  portionem.  Expiare  et 
pentaphyllon  herba  putatur,  proinde  in  hanc  rem 
ufurpabant  eam  facerdotes  antiqui:  quemadmodum 
er  oliu<e  ramos, qu£  tant£  effe  puritatis  dicitur , ut 
ferant  oliuam  a meretrice  plantata  uel  infruduofam 
perpetuo  manere, uel  omnino  exarefcere.Simili mo- 
do expiationi  conferre  arbitrantur  thus,myrrham, 
uerbenam,ualeriana,phu  Arabibus  didam, palmam 
Chrijli  portatam,uel  radicem  bryonie  ficcam-M  ra- 
dicis arifblogi£  ficc£  fuffitum,  item  benedidam,  er 
gariophilatam,  fallam  quoque  in  limine  domus  fu- 
* ffenfam.  fimiliterfel  canis  nigri  fuffitu , uel  eiufdem 
fanguis  linitus  per  omnes  parietes,  maxime  pr£fh- 
re  dicitur  tam  ad  expiandum  d£mones  malos,  quam 
maleficia  ubicunq j fuerint.  Sunt  er  alia  antiquis  con 
trafafeinationes  comendata,uelut  palmam  lignum 
inpomo  offieum  dente  limatu,  radix  fatyrij  Orchis 
cognominati,  femhi£  fcilicet,qu£  difiinguitur  inter- 
nodiis er  ramo fiore frutice.  Rutam  fifeini  amuletis 
effe,  tradit  Arifotcles.  Aliffimin  domo  fuffenfum, 
falutare  amuletu  exiftere  contra  hominu  quadrupe - 
dum  fi  fiifcinatioiics , tradit  Dio feorides.  B accharem 

B 4 herbam 


i.Reg. 

Sulphur. 
<_yljpbaltii. 
t_A'epta  ma- 
nna. 

Damones  ex 
piantia. 


Qua  fa/tinx 
0“  malejiciii 
auferrt  cre- 
duntur. 


SecfHone  i». 
Probi.  34. 


I-'b.’.ea.57- 
Actius  Ii.*). 


Om  lujlra- 
lia. 


Ligatos  cu- 
rantia. 


392  DepnefKgijs  dsemonurrj 

berbii  bene  nolente,  Virgilij  tefdmomo  freti  cotrafk- 
fcinit  fingulari  pollere  uirtute  putantun  EucolBac - 
charefi-onte  C ingite,m  uati  noceat  mala  lingua  futui 
ro.Reji/kre  etfafcino,frotis  hycna  coriulegitur.Huc 
etia  multi  lapides  tum  ex  alijs,  tu  ex  Albertd ut  meda 
cibus  diaboli  nundinis  accedat  authoritatis  pondus, 
cojerri  queut.lajfide  cmpufis  cr  alijs  idolis  aduerfa- 
ri,  refert  Dionyfius.  Corallii  rubra  cotio  infantia  ap- 
p enfum,  aut  anniliis  infertu,  in  b r acino  q;  gcjhlu,uel 
etiam  in  domo  retetu  prarogatiua  habere  aiu  nt  con- 
tra fafeinu.  Lapis  magnes  gefhtm,  difeordiam  inter 
marita  er  uxore  feaare  putatur: ut  cr  beryUus.  Lyn 
curias  lapis  prafUgia  ab  oculis  au  ferre  creditur: quo- 
modo heliotropius  lapis  uifum perfringere,  erge- 
fhntem  inuifibile  redderedipparis fuffitus  omnes  be 
JHas  euocare,  fynochitides  umbras  inferor u educere , 
anachitides  diuorum  imagines  apparere  facere:  En- 
netiis  fomniantibm  fuppofitus,  oracula  reddere  pu- G 
tatur.fD  icuntur  cr  penna  upupa-  fuffita,  phantaf- 
mata  fugare.  Ouutn  quoque  inhflrationibus  acciri 
folet:  hinc  oua  luflralia  ditia  funt.  unde  Ouidius : 
Adueniat  qua  luflret  anus  lefmmhy  locumb-. 

Deferat  cr  tremula  fulphur  cr  oua  manu. 

Ligatum  adhac  fanare  creditur  picus  auis 
comefh,  fujfumigia  ex  dente  hominis  mortui,  fi  item 
corpus  lotum  inungatur  ex fhlle corutno  cr  oleofe- 
fataino,ex  Cleopatraiuslfi  argentum  uiuum  in  cala- 
mo uel  aucUana  nucleo  uacuo  eunt  cera  occlufum , 

fubpul - 


Liber  quartus.  39$ 

fub  puluwari  maleficio  Icefi  collocetur, aut  fub  limine 
pflii,per  quod  is  in  domu  uel  cubiculum  ingreditur . 

Hic  nojiri  In  primis  confugient  ad  fujfumigatio - 
nem  ex  cinere  mcenfuim,cui  cor  pifcis  cr  iecur  im- 
pofitum  eratk  Tobia:  cx  cuius  odore  in  fupr.iora  xobi*l. 
Aegypti  fugiffic  daemonium  legitur, ubi  angelus  illud 
ligauit.  at  non  tarafuffumigio  fugatum  hoc  rejfion- 
dco.quam  T obice  iunioris  cafiitate,  cr  attenta  ipfius  Toti*  6. 
eius  fi  coniugis  ad  Deum  mifericordem  oratione,  ex 
angeli  inJHtutionc.  Narrat  cr E ufebins  Scrapin,qui 
Gracis  Pluto  dicitur,  apud  Aegyptios  fymboia  de- 
diffic, quibus  daemones  expellerentur : docuifje  etiam 
fupplices,  quomodo  afjumptis  brutorum  figuris  in- 
fiidientur  hominibus  daemones : quibus  maxime  ob- 
noxijfidt,  qui  cibis  fiubinde  defendantur  lautioribus. 

In finum  cle(puere,  aduerfus fkfcinaUcnes  uctenbus 
quoque  in  ufiufuiffie  legitur.  Sic  apud  Theocritum, 

* Ki  n>)  anoivUu  j rpif  &r  ife(j  S7ijvax  UcXuoy, 

' CuidillS, 

D efruat  in  molles  iam  fibi  quifque fimus. 

Vehementiore firepitu  cr  maleolcntivm  grami- 
num fumo  diffiolui  cr  fedar i aereorum  daemoniorum 
infinitum,  creditum  efl.ldcirco  ( ait  Gaudentius  Me-  Lib.r.c*p. 
j rula)  tanquam  ex  Academicorum  officina  fluxerint , contrite  m- 
etiam  nunc  Italae  mulieres  tempefeMbus  imminenti - pejtates. 
bus,diri  odoris  pabula  fub  dio  comburunt:  faccrdo - 
| tes  autem  more  Thracum  ( qui  tempejhtc  imminen- 
te , armati  cu findis  enfibus  cr  crotalis, horribilifi 

B $ clamore 


Sfntr. 


Mallei  louia 
le*. 


De  praeftigqs  daemonum 
clamore  innubes  fremebant)  ad  obflrepera  cymba 
la,  qu£  campatue  dicuntur , conuolant , magis  coti 
fidentes  in  boatibus  illis  apud  Deum  inanibus,  quan 
ca.  8.  ovationibus  er  ieiunijs.  De  fuis  conterraneis  fer 
debent.  Se p quid fimile feribit  Olaus  Gothus,qui  cocitato  in  nu 
bibus  fragore,  fagittas  ex  arcubusin  aera  excutien 
tes,  ofkndebdt  feopem  ferre  dijs  fuis  uelle,  quos  tum 
ab  alijs  oppugnari  putabant  . Nec  ea  temeraria  fu- 
perflitione  contenti,  muptati  ponderis  malleos, quo: 
\ouiales  uocabant,  ingenti are  complexos, magnae^ 
religione  cultos,  ad  eum  ufum  habebant , ut  per  eos 
tanqua  per  Claudiana  tonitrua,et  per  ufitata  rerum 
fimilitudinem,  coeli  fragores,  quos  malleis  cieri  cre < 
debant,  exprimerent:  tantiq-  fonitus  umfabriliu  fpe 
cie  imitantes,  deorufuorum  bellis  ficadeffe,  admo - 
dumreligiofumexiflimarent.  Durabatis  Iouialium 
malleoru  ufus  ufq;  ad  annum  a Chrifhnato  113  o . 

Apud  nofhros  quoq • proauos,non  fana  pdfturum 
dottrina  moleuit  longa  annoru  ferie  perfuafio:arte- 
mifiam  'm ferijs  D.  loanni  Baptifla  facris  ante  do - 
mos  fuffenfam,  item  alios  frutices  er  plantas , atque 
etiam  cadelas  faces  defignatis  quibufdd  diebus  cele 
brioribus  aqua  lufbrali  rigatas,  uel  nefeio  quo  modo 
expiatas,  er  quando  ufus  pofhdat  cotra  tempefhtes, 
fulmina,  tonitrua  (in  qua  etiam  agminatim euefti~ 
gio  ad  omniit  campanaru  uiolentu  continuumq ; trd' 
dum  atq;  pulfum  utprafentifimu  auxiliu  er  anebo 
umfacra  concurritur)  craduerfus  diaboli  potefh' 

teiii,  ope* 


Liber  quartus, 

tem,  opera,  er  quaecun q-  maleficia , uelut  praerogo* 
tina  quaddualere.  At  ueritati  minime  oportet  p re- 
scribere uetujhtis  obferuantiam.  fides  eji , fbirittia- 
lis  exifktis , quae  dhnonem  exterminat : uerbum  item  Matth.  4. 

D ei,jpiritu  efficax.  Vetujh  bimis  rei  tefmionia  er  Marc-  '• 
exempla,ex  ueritatis  Itbris  fdcroftnftis  qtiam  pluri-  Luc'  4* 
ma  atque  irrefhtabilia  habentur . 

Ceterum  quod  I ofephus  gloriatur,  fe  prafente  ? 
Vefyafiano  mperatore,uidiffe  quenda  degente  He-  iud.^sT^’ 
braica  Eleazaru,naribus  cuiufdam  a daemone  obfcf  Crinitus  iib. 
fi  annulum,cuius  fignaculo  radix  a Solomone  reper  9‘  Ci‘ s' 
ta,  erat  fubdita,  applicuiffe,  er  daemonem  e naribus  ^.Ahmlo  {». 
odorantis  extraxiffe:  qui  cum  terram  repente  con-  c^f*  ™ditis 
cidiffet,  Eleazarum  coniurationis  Salomonis  canti- 
co  daemonium  pro  fcripfiffe:  hic  certe  fatendum  ej },  jiori*. 
lofcphumludaeum , ut  er  Veffafianum  ethnicum , 
atq;  Ekazgrim  Hebraeum,  diaboli  praefaigijs  iUufos 
fiiiffe,qui  feradicis  Solomoni afferiptoe potentia  at- 
trahi fimulabatiquum  noncoatte,  fed  fyonte.  Dei 
affenfu,  cefferit  (famulat  enim  fe  cogi,  ut  alios  cau- 
tius dementet ) quo  plus  fidei  annulo , uel figmento 
radicis  materiae  daemoni  exturbando  ineptae  adhi- 
beretur, nec  ad  B eum  unicum  fatanoe  propulforent 
legitimo  confugeretur  ordine:  atque  ut  fabulae  exi- 
tus confamilimtijs  commento  abfolueretur , nimi- 
rum decoro  tegeretur paUio  aftus  hic  perfe  impius , 
nec  in  doli  quaeflionem  uocaretur,ponduscp  acquire- 
fet  quae  Solomoni  ars  afferibitur , cuius  exorna- 
tione 


iJcbcn.Iud. 

lib.7-cap.25. 


&aar/ts  ra- 
dix. 


39$  . Deprxftigtjsdtamomirn 
tione  quafcimojfuas Jbbiliret  fanciretty  fraudes  dia 
bolus.  At  hunc  diuinum  uerje  fapientia  antifniem. 
atque  k fupcrjUtiofx  dtemonum  magia  alienum  fuifft 
conjht:<zr  fecundum  f aeras  Hebraeorum  hifhrias,  di 
frutare  folitum  de  arboribus  cr  herbis, a cedro  liba- 
ni ufque  ad  hyfopum : item  de  iumen  tis , uolucribus , 
reptilibus  cr  pifcihus,qu£  omnia  rerum  [altem  na- 
turalium cognitione,  uel  fi  mauis,  naturale  magiam 
prae  fe  firuntmifi  forte  idololatriae  pofk a in  uxorum 
gratiam, eum  curio  fas  annexui ffe  artes,quis  obfHna- 
tius  fu  fricari  uelit.  Tor  tufis  radix  illa  fuerit,  quam 
idem  I ofepbus  alio  defcribit  loco, cuius  hijbriam,  ut 
daemonis  figmenta  er  mpofhirne  magis  eluce fcant, 
non  pigebit  anne  flere:  Vallis,  inquit,qua  Macherus 
Judaee  duitas  a parte  feptetrionali  cingitur,  quidam 
locusBaaras  appellatur,  ubi  radix  eodem  nomine 
gignitur, qua  flamma:  quidem  afiimiUs  colore,cirt 

ca  uefreram  uero  ueluti  iub  are  fulgurans,  accedenti  - 
bus  eamq * eueUere  cupientibus  facilis  no  eft:  fed  tam 
diu  refugit,  nec  prius  manet, quam  fi  quis  urina  mu- 
liebrem uel menjlruum  fanguinem  fuper  eam  fude- 
rit: quinetia  tunc fiquis  eam  tetigerit,  mors  certa  eft, 
ni  fi  forte  iUam  ipfam  radicem  ferat  de  manu  penden- 
tem. Capitur  autem  alio  quoque  modo  fine  periculo , 
qui  talis  eft:  Totam  eam  circumfodiunt,  ita  ut  mini- 
mum ex  radice  terra  fit  co  ditum:  deinde  ab  ea  canem 
religant, illo  fr  fequi  eum  a quo  religatus  eft  cupien- 
te,radix  quidem  facile  eueUitur , canis  uero  continuo 

moritur. 


Liber  quartus.  s9y 

moritur, tdnqua  eius  uicefi  quo  herba  tollenda  erat , 
traditus:  nudus  enim  pofted  accipientibus  metus  eft. 

Tantis  autem  periculis  propter  unam  uhn  capi  eant 
operapreem  eft.Nam  qua:  uocantur  daemonia, peri- 
mor umh  ominum  fr  intus,  uiuis  immerfa , eosfi  ne- 
cantia, quibus  fubuentum  non  fuerit,  hac  cito,  etiafi 
tantummodo  admoueatur  cegrotantibus, abigit.  Mi- 
nus fidei  dabitur  radici,  fi  eius  colligenda  modus  fc- 
reniore  mentis  oculo  perfriciatur.  Memorabile  eft, 
quod z.Decret.legitur.Semper diabolus fub uelami- 
nibus  latens, prodit  fe,dum  ea  confingit  qine  hcerent  fticM.epif- 
per  finis, per  quas  fallere  .nititur.  Si  autem  quilibet  C0PU 
opponit  c r dicit,Quomodo  eueniunt  illa , qua  illi  di 
uini  prodicunt futura:  aut  quomodo  peffunt  cegris 
praebere  medelam, aut  fanis  immittere  aegritudinem, 
fi  aliquid  propria ? uirtutis  autpotcjhtis  non  habeat! 
hoc  a nobis  accipiat  refrefum:  Quod  ideo  quifquant 
I tion  debet  eis  credere,  quid  aliquando  eueniunt  qua 
praedic  ut,  aut  fanare  ut  dentur  languidos,  aut  Iader  e 
ftnosiquia  hoc  permiffu  Dei  fit,  utipfiqui  hac  au- 
diunt uel uident,  probentur,  cr  ..ppareat  qua  fice 
\fintueldeuotionecrgaDeim.  ficutin  Deuterono - Dcmer  r- 
tmo  legitur  Mofcs  cx  diurno  uerbo  D ei-populd  prec- 
ccpifjemon  effe  credendum  prophetes  aut  fomniato- 
r i, etiam  fi  eueneritfigntwn  atq-  portentum  quod  lo- 
quutus  eft,  fi  d uero  Dei  cultu  is  abducat. 

Adh<ec,ad  eorum  qui  maleficio  affiCti  creduntur 9 
uel  dfatana  obfidione  prefii,curationcm,  inepti,  te- 

xncrarif 


SppHlfXt, 

Super  fit  iopt 
maleficio  af- 
fuit curatio. 


Exercifmom 

abuftu. 


?pl  Deprajftigrjs  da?momim 
tnerarij  er  Audaculi  homines,  profifiione  EcclefiafU 
ci,fed  uit£  ffurcitia  nimis  mundani  ( quales  in  hoc 
minijkriumcr  fcenam  poflulat  fabule  ador)  fuis 
pr<efcriptis  exorcifmis  cr  formula  certarum  ceremo 
niarirn oh feruata, accurrunt,  ut  morbum fo luant 9 
peUantq;  damonium-.quod  interdum  horum  diris  & 
dcierationihus  cedit  uolens  er  colludens,  ut  'rnpieta * 
tem  corroboret  N<e  incitatoribus  iure  optimo  hi  ac* 
cenfendi  erunt  exorcifice.Hic  ut  quafda  eorum  obfer 
uationes  breuibm  enarrem , unde  ( ueluti  ex  ungue 
leonem)  reliqua  metiaris , poftconfifiicne  illius  qui 
coniurationibus  expiabitur,  per  fingulos  domus  an* 
gulos,in  ledijkrnijs  er  culcitris,  uel  fub  limine  ofHjt 
diligenti  indagatione  qu<eritur,num  aliqua  maleficif 
materies  pofiit  'mueniri,mox  exurenda . Ab  Apojk * 
lis  fanc  uel  primitiua  Ecclefia , id  promanauit  mini' 
me.  Si  enim  a diaboli  malefico  adu,  exorcifmis  in* 
tegre  quis  curetur:  quorfum  ea  in  angulis  recondita , ® 
uel  terra  obruta , corpus  nullo  modo  contingentia , 
aut  halitu  firietia  oberunti  Inde  candela  bene  didam 
cotinet  manu  genibus  flexis  maleficio  Ice  fis, qui  aquct 
etid  affer  git ur  lufiraluzr  collu  fiola  cingitur.ac  prd 
ter  orationes  recitantur  Litaneice  uulgares,addenda 
ad  fandorum  inuocationem,Ora  pro  eo,  uel  Orate, 
cr  Propitius  ejlo,  Libera  eu  Domine.  Et  orationum 
loco  adhibetur  exorcifmi,  qui  quoq ) utminimim  ter 
in  feptimana  continuantur.ut  multiplicatis  intercef* 
fiombus,  gratia  obtineatur  [unitatis.  Hanc  firmant 

prcefcribunt 


Liber  quartus,  $99 

pnefcribut  Mallei  maleficarum  authores  Theologi , 
contra  euidentem  Chrifhdodrinam:  Venite  ad  me 
omnes  qui  laboratis  er  onerati  efiis,cr  ego  reficiam  Matth;  u. 
uos:Egofimuia,ueritascruita:Quicquid  petieritis 
Patrem  in  nomine  meo, dabit  uobis.ite:Orates  ne  fi- 
tis  multiloqui,  ficut  ethnici:  putant  enim  fire,  ut  ob 
multiloquium  fuum  exaudiantur. ne  igitur  efficiami- 
ni ifiis  frniles.  nouit  enim  pater  uefkr,  quibus  uobis 
opus  fit,priufquam  oratis  ab  illo.  De  cermoniarum  Certmon>< 
lenocinijs  nihil  aliud  dicam,  quam  ea  quidem  piet  a- 
tisprabere  (fieciem:  fed  quoniam  inania  rerum  exir 
fiunt  fimulachra,non  arcent  impiorum  ffiirituu  affui 
tum:  at  maioris  impietatis  quandoque  funt  occafio. 

Praterea  extra  ordinem  exorcifh  procedere  potejl 
per  orationes:  & fi  legere  nouit  Scripturas  (fic  lUi 
Theologi  loquuntur.undc  exorcifhm  quandoq ; non 
inteUigere  quae  legit,  manifefhm  e fi ) legat  Euange- 
lia quatuor  firma  Euangclijhnm:  item  euagcliim , 

Miffiusefl angelus:er pafiionem Domini:  qua:  om - 
niamagnamhabentuirtutem  ad  expulfionem  ope- 
rum diaboli.  lte,Euangeliu  fandi  loannis,ln  princi- 
pio erat  uerbu,fcribatur,cr  ad  collum  fufi> edatur, et 
fic  gratia  fanitatis  expedetur.  Hac  eorufunt  uerba. 

H ic plura  Scriptura  tejlimonijs  ccucUi  poficf.quead 
rnodu,  fi  exorcifh  quandoq;  no  intelligat  quee  legit , 
folu/mq;  lingua  loquatur, quomodo  uere  pronuciabi 
tur  Ameniuide  Paulu  1.  Corint,  14. At  breuis  ejfe  la- 
boro. Commode  hic  Augujhnum  m loannis  Euan - Tr*ft.  7, 

gelim 


4oo  De  pracfligrjs  d^monum 

gelium  me  addutturum  uideor  qui  ita  habcf.Emguni 
jfiritus  Midi  umbras  quajdam  honoris  fibimetipfiis. , 
utfic  decipiunt  cos  quifequuntur  Chrifim.vfquea- 
deo  fratres  mei,  utiUiqui  [educunt  per  ligatur  as, per 
precationes,per  machinamenta  inimici,  fuis  pr<ecan 
<Q»nre  clm-  tationibus  mifceant  nomen  CbriJH:  quia  non  pofjunt 
jh  nome  pr*-  rec[ucere  cbriibanosM  dent  uenenum, addunt  mellis 
exorct/mit  aliquantum,utper  id  quod  dulce  ejl , lateat  id  quod 
immifiehtfi-  amarum  ejl, cr  bibatur  ad  perniciem : ufqueadcd,  ut 
fartores.  ego  noucrim  aliquo  tempore  illius  Palleaii  facerdo - 
tem  [olere  dicere, Et  ipfe  P dicatus  QhrifUanus  ejl.  Vt 
quid  hoc  patres,  niji  quia  aliter  non  poffunt  [educi 
Cbrifaani?  Ne  queeratis  ergo  alibi  Chrijlim,  quam 
ubi  fe  uoluit  praedicari  Cbriflus.  Et  quomodo  uoluit 
pr<edicari,fic  illum  tenetc,fic  in  cordibus  ueftris  feri- 
bite.  Murus  ejl  aditer fus  omnes  impctus,cr  aduerfus 
omnes  infidus  inimici.  Nolite  itraere:  nec  tentat  ille 
nifipcnniffuS fuerit,  aut  mijfus . Mittitur  ianquam 
malus,  dpotejhte  dominante . Ver  mittitur,  quando 
aliquid  petit:  cr  hoc fratres  non  fit,nifii  ut  probentur 
iufti, puniantur  iniujti.  Quid  ergo  times?  Ambula  in 
'Domino  Deo  tuoxertus  ejlo,quod  te  non  uult  pati , 
nonpateris:  quod  te  permiferit  pati, [agellum  cor- 
rigentis ejl,nonpoena  damnantis.  Ad  hereditatem 
Verbi* injlm  [upemam  erudimur,  cr  [agellari  dedignamur? 
to  confotus  o-  H<ec  Augufdnus. 

nunTndojh-  Quomodo  autem  ad  exturbandum  demonem, 
una.  uel  opera  cius  euertenda,  ualebit  illa  Euangeliorum 
j recitatio  j 


> 


Liber  quartus.  40» 

' recitatio, quum  non  fint  injUtuto  huic , inteUeflu  con 
fonat  er  ubi  dtemoma  eijccrent  Cbrifius  eiusque  di- 
fcipuli,  & uiri  pojka  fanfti,  uerbishuic  negotio  a- 
ptis  conjignatisq;  loquebuntur , er  respondebunt 
< ut  fertur  )ad  formam.  Si  etenim  in  uerborum  in- 
convenientium pronuntiatione fimpliti  uirtus  con- 
fiftit  dcfiderata,  non  minus,  imo  maius  pr<eftiterunt 
quidam  e circumeuntibus  ludiis  exorcijhs,  qui  tenta,  A&ot  ’>• 
uerunt  fuper  eos  qui  habebant  jp  iri  tus  malos , Inuo - < 

care  nome  Domini  I E S V, dicentes:  Adi  uramus  uos 
per  lefum  quem  Paulus  praedicat.  Erat  uero  quidam 
fdij  Sceuie  ludti,  principis  facerdotim,  feptem,  qui 
hoc  faciebant.  Atre/pondens  fpiritus  malus,  dixit: 
lefum  noui,  er  Paulum  fcio,  uos  autem  qui  cfhsi  Et 
mfiliens  in  eos  homo  in  quo  erat  damonium  malum, 
er  dominatus  eis,  inualuit  contra  eos,  itd  ut  nudi  er 
uulnerati  effugerent  de  domo  iUa.  Uoc  autem  inr.o- 
ftuit  omnibus  ludetis fimulcr  Gracis,  qui  habitabant 
j|  E pheji,cr  timor  incidit  fuper  omnes  illos , er  magni 
jicabatur  nomtn  Domini  I E S V.  Multi  uero  ex  vjs  \ 

I qui  curio  fas  exercuerant  artes,  comportatos  libros 
\ exufjerunt  ceram  omnibus : er  fupputatis  illorum 
pretijsypecunice  quinquaginta  millia  repererunt. 

Exorcifmi modum  nouit  quoque  diabolus,  eoq-  Marc.j. 
adoriri  Chriftum  ipfum  audet:  Adiuro  te,dicens,per 
Deum,ne  me  torqueas.  Sed  fua  potentia  (Lemoni  uni  Matth.8,  ' 
uel  pluribus  mperauit  Chriflus:  Exi,  Abite:  er  eue- 
ftigio  ad  obedientid  funt  coafti.  ut  rette  Eufebius  ille 

C Qefarienjis 


Aff.  i S. 


A&.I7- 


402.  De  prseftigrjs  daenionum 

Ctefarie/is  in  Panegyrico  dixerit:  Communis  quidem 
omnium  feruator  rebelles  potejhtcs,  qua  circii  hunc 
qui  terris  imminet , aerem  peruolantes,  humanis  ani 
rns  infimabant fefe , muifibiliac  diuina  potejfate, 
uelut  feras  agrefks,  fuarum  ouium  ceu  pafbr  bonus , 
procul fugiauit.  In  ipjius  nomine  egredi  daemones 
iufferuntpaucifiimis  uerbis  Apojkli,cr  illius  difei - 
puli,  totius  natura:  dominium  er  imperium  omnis 
abftrufa  uirtutis  in  ccelo  er  in  terra,  er  ffiritum  om 
nipotentia  ore  fuo  gerentes . E xplojis  itaque  exter - 
minatis fi  nojlris  diuinis , oriolis,  magorum  occultis 
antijhtibus,  & quibufcunq;  alijs  fuperJUtionum  col- 
legisiabijciamus  Eegyptiacas  difcipiinas,firaliq  car- 
minum arcana , uanos furores,  exeerandas  artes,  er 
philtra  uim  fattura  dijs,  er  Colchicos  fuccos,cr  dee - 
moniacas  fattiotics,  Plutonica  denique  uolumina,  er 
wnbraru  libros,  Stygiasfi  coniurationes,  atq Ache- 
ronteos ritus  membrana  chartaue  contentos,  pyri -* 
phlcgethonti,hoc  ejl  igni foco  fi  (ut  Capmon  inquit ) 
tradamus : er  fidamus  Deo,  ac  in  Chrifto  Dei  filio , 
per  que  uiuimus, monemur  er  fumus,  finceriter  jhn- 
pliciterfi  fi  an  omnem  fixam  habeamus . 

Quare nobishic longe alia,quam  'molita  iamdu - 
dum  confiuetudinc  acceperimus , m profligando  fa - 
thana,  eius  fi  fanandis  maleficijs,ratio  ineunda  uide- 
tur , do  (trina  Chrifli  er  Apojklorum  conformior  i 
Omnium  uero  primu , ubi  malum  aliquod  prater  na 
tura  ordinem  in  aliquo  fe  prodit , ad  eum  ex  Dei  or- 
dinatione 


tias  er  caufas  penitius  dignofcat:  nimirum  ad  bone 
conficiende  medicum  .Enimuero  tam  rara  fep  enu- 
mero crgrauia  in  morbis  fuboriuntuY fymptcmatd, 
que  ad  maleficium  mox  referunt  rerum  imperiti 
atque  exigue  fidei  homines:  quemadmodum  in  duteir 
-jis  conuulfionis  ffeciebus,  melancholia , epilepfia , 
uteri  fuffocadone, putre fcen  te  femine,c? multi fkrijs 
uenenorwrn  effiftibus  frequenter  apparet.  At  inter  Curandi  m* 
\ hos  afjiftus  er  accidentia  difeernens  prudens  cr  cir-  dfcij  metho- 
\ cumffettus  medicus , ubi  ea  penficularit  exatta  tru - dtts  cerU  * 
tina,  adhibito  etiam  ad  diligentem  caufarum  natur a- 
| liu  indagationem  inflo , quoad  fi eripotefl,perpendi- 
I culo , ubi  naturae  limites  malwn  exuperare  egrediep , 
i ac  fiatane  motus  attionesqik animaduertit  in  E ccle- 
] jiafkn  aut  Ecclefie  miniflrum  inculpatum , fame  '•  Timoth.jj 
* dottrine , tenentem  'myfkrium  fidei  cum  pura  con- 
ficientia, uite  innocentia  notum , non  turpiter  lucri 
; cupidum,  non  uinolentum , de  quo  etiam  bonum 'a 
i pijs perhibeatur  teflimonium , curationis  onus  tranfi- 
firet.  I nterim meminiffe opereprecium e jl -multa 
, nonexmaleficio  euenienda,  fedex  occulta  nature 
cccafione , medicos  quandoque  latere,  ut  enim 
rebus  inefl  fecreta  iuuandi  proprietas,  ita  er  no- 
! cendi : quam  tamen  non  perpetuo  agnofeit  me- 
dicus . Tantum  tamen  opere  a medico  hic 
accedet , fi  forte  ager  natura  uel  ex  morbo  * 


C % aliund \ 


404  De  praefhgtjs  daemonum 

aut  aliunde  humore  melancholico  ( cui,  uti  apte  fuit 
operationibus  materice  non  illibenter fe  infimare  fo 
let  demonivm ) aut  alio  humore  maligno  grauari  ui 
deatur,  ut  hic  prius  blande  expurgetur  medicameto. 
Tradit  enim  Vomponatiur.prifcos  exorcifhs , quos 
praecantatores  uocant,ante  coniurationem,  obfefio- 
rum  corpora  ab  atra  bile  expurga ffe.  Morbis  fiqui- 
dem  geminis  ut  plurimumhi  infijhntur,  corporis 
nempe,  ex  melancholico  fucco  genitis:  er  animi,  ut 
amentia,  moerore,  timore , uiUodio  er  defferatio - 
ne,  quibus  notie  diuque  eiufmodi  homines  macerat 
iuratus  humani  generis  koftis , cr  ueluti  lugubribus 
tentationibus  ita  ueUicat,  ut  quafi aquila  apud  infe- 
ros Titijiecur  arrodere  uidealur.  Obfejfos  expulfo 
eo  humore,  no  amplius  mirabilia  facere  experimen- 
to feuidiffe,  inexpofitione  iUius  problematis  dicit 
Conciliator.  Vxorem  quoq ; cuiufdam  futorisd  dee- 
monio  agitatam,  uariaq ; fonantem  idiomatd,co  mo- 
do perfitie  curauit  Galgarandus  medicus  Mantuee 
celeberrimus ■ Exonerato  itaq • corpore , proptius  in 
reliquam  fanationis  obferuantiam , uelut  a naturali 
iam  impedimento  leuatus,ab  Ecclelia  miniflro  indu 
cetur  c/lMiAovotpcgHTor.Hic  tum  de  obfefii  uel  malefi- 
cio U fi  uita  er  monbusjte  de  eius  in  religioneChri- 
fiiana,  infhtutione,cr  in  pr.£cipuis  fidei  nofir£  capi- 
tibus,<zr  qua  fuerit  uel  etidnum  fit  inDcu  confidetia 
uigilanter  inquiret.  Qua  de  re  ubi  penitius fuerit  in- 
ftiutim,  procliuior  cr  propemodim  flrata  erit  re - 

fdtutionis 


Liber  quartus.  40J 

JUtutionis  uia.  Etenim  fatance  in  corruptorum  mo- 
rum cr  fflurc<euit£,  itemque  diffidenti#  filijs  effi- 
caciam , cr  illuponis  potentium  permittit  Deus, 
quorum  fenfus  excacauit  Deus  huius  feculi,  ne  il- 
lucefcat  illis  lumen  Euangelij  glori#  Chrifli  , qui 
efl  imago  Dei.  Affittuwm  quaedam  requiri' 
tur  oLvxXoyix,  ut  fit  quod  dici  folet,  mali  comi  ma- 
lum ouum.  Vhi  ergo  uigilanti  mquiptione  cr  arti- 
ficio fa  conicchira,  affvftus  caufam  aliquatenus  co- 
I gnoucrit  Ecclefi#  minifkr , conueniens  huic  medica - 

1 mentum  applicet , ut p uita  fuerit  antea  diffolutior, 
ex  facr£  Scriptura:  libris  admoneatur , corripiatur , 
exemplis  auocetur,  cr  ad  emendationem  imitetur, 
tandem  reppifccntia  in  ordinem  redigatur . Apud 
| prxfraftjc  indolis  hominem  inflandum, urgendumq; 

1 tempefliue  cr  intempefliue : item  redarguendus  hic , 
criuflo  Dei  indicio  in  contumaces  fubinde  terren- 
dus. VupUanimis , cr  diffidentia  deiettus , inflem 
certam  cr  flduciam  indubitatam  de  ineffabili  Dei 
] bonitate  cr  mifericordia  incomprehenpbili  erigen- 
dus, cr  undequaque  confirmandus  erit:  in  quam 
fententiam  plena  confolaticnis  teflimonia  extant 
quamplurima , qua:  fluo  loco  cr  tempore  addu- 
centur. Si  quoque  peruerfa  do  {Irina  aut  fanaticis 
opinionibus,  uel  fuperjhtiommludibrijs  quofdam 
tranfuerfe  raptos  cffe,uelut  anfa  eo  modo  d.emo- 
ni  fubminiflrata , comperiatur:  zizania  hac  erunt 
truncanda  , atque  [alubriora  dofteina  purioris 
C j fubflituta 


EpliffC  *. 

2.  TheflaT.  l. 
2.Corinth.4, 


4 otf  De  praeftigrjs  daemonum 

fubJHtuU  femina  cum  omni  uigilantia  fedulo  inferna, 
da.  Nec  cognitione  recitationis  Dominicte,  oratio- 
nis er  Symboli  Apoflolici  fecundem  liter am,  con- 
tentum effe  oportet  ( tantum  etiam  poffet  quiuis  ma- 
licio fus)  uer/un  illud  uiuum  Dei  uerbumita  m ani- 
mis implantetur,utapprebcnfum  efficaciter,  fentia-. 
ftom.  x.  tur  potentia  effe  Dei  ad  falutem  omni  credenti,  con- 
tra quofeunque  dxmonu  conatw.ut  itemuiuifica  fi-, 
de  inuocare  Deum  uerum,tetermm,omnipotentem, 
C 7 multe  miferationis  parentem,in  nomine  Filij  pro 
noflris  peccatis  mortui,  cr  ad  nojlram  iuflificatio- 
Rom.tf.s.  nem  per  gloriam  Patris,  ab forpta  morte , uiclo  fa- 
tana , debellato  inferno,  potenter  exufeitati,  ijdent 
ualeant . Si  quis  inter  nos  affligitur , orare  iubet 
iacob.f.  D.  lacobus. 

firmtas  duboli  item  operibus  cr  ptejUgijs  erudian- 

mini  po-lft1  tur,gr  quam  eneruatus  imbecittiscf;  fit,['t  nihil  etiantx 
wfi  permif  - poflitpiifi  Dei  penniffk:  nec  Deum  quacunque  per- 
mittere,  f :d  in  re  concefja  illi  limites,  ultra  quos  ferri 
nequit 'pra:figi:Cbriflum  proftttum  in  coelum,  fede- 
*•  Pctr.  j.  re  ad  dexteram  Deffubiedis  fibi  angelis , pote  flati- 
bus cr  uirtutibus : cui  fi  tanta  fuit  fubiugandi  poten- 
tia, multo  magis  fatanam  fubegit,  coercuitq • , ut  ni- 
hil omnino  ualeat , nifi  peculiariter  illi  conceda - 
s.Petr.?.  tur.  Quod  itaque  clementer  in  nobis  permittit 
Deus,  non  pote  fi  effe  malum,  illi  enim  cura  efl  de 
nobis:  qui  cum  omnis  gratue  fit  Deus,  nos  ad  teter - 
twn  fuam  gloriam  per  iESV  M CHRISTVM 

uocatos 


Liber  quartas.  407 

uocatos,  iam  parumper  afflifios  injhurabit , fuU 
met , roborabit  atque  jbbiliet.  Q uis  eji  qui  nobis 
noceat , fi  boni  demutatores  fuerimus  ? Quicquid 
enim  fideli  irrogatur , id  iUi  bono  commodoque 
cedit,iuxta  iUudPauli:  Diligentibus  Deum  omnia 
cooperantur  in  bonum . Precationem  ergo  perpe- 
tuam ef]e  decet , quo  fiat  uoluntas  codefxis  Patris 
in  nobis.  Quicquid  patimur , tejk  Hieronymo,  no- 
' ftris  peccatis  meremur.  Non  habent  damones , in- 
quitD.  loannes  Damafcenus,  uirtutes  aduerfus  ali - 
i quem,  nifi  'aDco  diffienfate  concedatur:  ficuti  in' 
I I obo,cr  in  porcis.  P emifiione  uero  Dei  fdda,  cr 
i fortitudinem  habent , er  tranfmutantur  cr  transfi- 
gurantur m quancunque  uolunt figuram  fecundum 
! imaginem,  id  ejl  pbantafiam.  Item  Gregarius: 
i A bfque  omnipotentis  Dei  concefitone  nullam  ha - 
j bet  potefhtem  contra  hominem  malignus  fjpiritus: 
'qui etiam  in  porcos  tranfire  non  potuit,  nifi  per- 
j miffus.  P^ette  quoque  ChryfojlomusiHomines  non 
j quantum  uult,  tentat  diabolus ‘.quoniam  quantum 
| ad  fe,nunquam  ceffdret  'a  tentatione.  neque  enim  ha- 
bet alium  attum : non  enim  manducat , nec  dormit, 
nec  aliud  operatur,  nifi  attentet,  fidlat  cr  fubner - 
! tat.  Non  magis  itaque  timendam  diaboli  potefhtem 
quam  Deum  impedientem,  docet  Ambrofius  fu- 
j per  Lucam.  Spiritus  enim  mali  etiam  Deiuocantur 
\ ffiir itus f quod  eius  captiui  fint:  nec  attingere,  ca- 

C 4 ftigare , 


i.Pctr.  j» 

Rom.l. 

LIb.j.ca.  4.’ 

fc 

Iob.r. 
Matth.  ?> 

In  Dialogcs 
lib.  j. 

Super  Mast* 
lib.i. 


fob.  i.  i. 


Mittlv I0- 


Qudlifcunq; 
affiittia  pa- 
tientcr  feren- 
da. 


£o?  De  pracfhgrjs  daemomjnj 

jjfigare,  tenture  quicqua  aufi,  nifiaDeo  concedatur, 
lobum  ne  pilum  quidem  ludere  potuit  fatanas  ,nijt 
impetratu  permifiione,  eaq • limitatu.  Quocirca  non 
ejl  formidandus  diabolus,  fed  Deos,  qui  urfum  hunc 
'catenis  dUigauit  captum, ut  nihil  omnino  abfque  eius 
fingulari  nutu  ualeat.  Hinc  QhrifUanus  quacunque 
aducrfifiima  d Dei  digito  excipiet,  qui  omnia  in  fuit 
continet  manu.  Ncc  Chrijhani  nomen  merentur  ,qui 
maligna  alicui  mulieri  aut  diabolo  imputant  malum 
inuectum , ad  Dei  uoluntatem  minus  referentes.  lo- 
bus affligitur^,  damone,  at  a Dei  manu  accipit  dices : 
Dominus  dedit.  Dominus  abfhilit : ficut  illi  placuit , 
ita  fodi  u.  efhfit  nome  Domini  benedittum  perpetuo . 
N on  cadentis  uirga  ratione  iUehabet,fed  uoletis  pa 
tr is. virga  punit filiit:  at  non  camfocifie  hic  dicit,nifi 
mente  nondu  conftet,fed  patre,qui  uirga  in  manu  ha 
b et, eaq;  utitur. fine  eius  uoluntate, ne  pilus  quide  ca- 
piti. excidit,  quin  omnia  noflra  offa  quoq:  numerata c 
funtiipfe  uirga  ufurpattquamgrauiter,  et  quam  mul 
tum,Gr  ubi  uelit.  P ropterea  aquo  patientiq;  forendu> 
nobis  animo  erit , quicquid  ajfoidionu  acciderit  car- 
ni, foue  id  lege  natura,  flue  fupra  natura  contingat 
idem  quoque  fociundum,  p,  animum  immenfus  inno- 
dat dolor,  angor, moeror, trifhcia,tentatio:  ob  oculos 
uelut  fpeculum  femperreuocetur  exemplum fanftif- 
fhni  illius  lobi,qui  tot  exercitatus  modis.cr  tatarum 
calamitatum  ac  miferiarum  mole  preffus,Deum  lau- 
dibus extulit  (quanquam  malorum  interim  pon- 


]Lib er  quartus.  409 

der  e impar  m uerba  animi  parum  patientis  erupifje 
uideatur)  uerirni  cu  nullius  male  occafionis  fibi  con- 
fcius  ejJet,non  daemone  accufct  tamen,  nec  ab  lUoaut 
ullo  homine  tantas  fibi  infidas  arumnas  queritur , 
fed  ex  Dei  aquifiimi uolutate fibi  ifh  accidiffe  agno 
fcitiut  cum  uxor  ei  exprobraret,  vbi  nunc  tuus  eft 
Deus,cui  confifus  es : non  animii  abiecit,  fed  rejhoiu 
dit,Vt  fatua  loqueris  t Si  bona  a Deo  acceperimus , 
quare  mala  non  tolerabimus  patienter ? Sic  nos  quo 
que  in  afflictione  nojlra,  ad  Deum  oculos  mentemq ; 
dirigere  decet , cr  iujhfiimc  eius  uoluntati  nos  no - 
firaq;  placide  fummittere:quadoquide  ille  nihil  uult, 
nifiquod  optimum,  quanqua  nobis  interdum  fecus 
uideatur.  Quos  diligit,  cajligat : nec  peccatoris  uult  p(.0„frb 
mortem,  fed  ut  conuertatur  cruiuat.  Suorum  fkmu-  Hebr.i*. ' * 
lorum,  ut  diaboli  uel  cuiufuis  alterius,  minijkrio 
utitur,  quo  nosob  nofira  fcelera  aut  incredulitatem 
* puniat , c r hoc  modo  ad  redam  conuafionis  uiam  cfflr 

1 . , ■ - ^ n & anvelori* 

reducat:  uel  etia  fic  tetat  nos  Dominus  Deus  nojttr,  cms  rmmflt- 
i quemadmoduDeuteronomij  1?.  legitur,  ut  palam  fio  mtur 
fiat,  utrum  diligamus  eu,an  npn,in  toto  corde  cr  in  Def • 
tota  anima  nojira.  Pro  fummo  gaudio  itaq-  ducite 
fratres  ( inquit  D.Jacobus ) quoties  in  tentationes  mei  fc'r'£'  2‘;>  de 
deritis  uarias:  illud fcietes,  qued exp loratio fidei pa~  tempore. 
rit  patientia.  Cceteriim  patietia  opus  perfidu  habeat 
1 ut  fitis  perfidi  cr  integri  nuUaq ; in  parte  imminuti . Iatol>1-  *• 
Beatu  item  praedicat  uirum,  quifuffirt  tentationem : 
quoniam  cum  probatus  fuerit , accipiet  coronam  ui- 

C $ t<e3quain 


f.Petr.4. 


g.Timoth  ?. 
iacob.5. 


a.Petr.2, 


Jacob.4: 
Ephef.4. 
(f„  Coriti.  10« 


410  De  praeftigfjs  daemonum 
t£,quam  promifit  Dominus  bis,  d quibus  fuerit  dile- 
(tus.  Hinc  admonet  D.  Petrus : Charifiimi,  ne  mire - 
mini, dum  per  ignem  exploramini,  qu£  res  ad  expe- 
rimentum uefiri  fit:  perinde  quafi  nouwm  aliquid 
nobis  obtingat,  imo  inboc  quod  confortes  eflisaffli - ' 
dionum  Chrifii, gaudete , ut  inreuelatione  quoque 
glorice  eiufdem  gaudeatis  exultates. Timotheum  hor 
tatur  Paulus, ut  affiidiones  ferat  tanquam  bonus  mi- 
les lefiu  CbrifH.  Non  enim  quis  coronatur,  nifi  legiti-. 
me  certauerit.  Exemplum  accipite,fratres  mei  ( mo- 
net lacobus ) afflittionis  er  patienti£,propbetas  qui 
loquuti  fiunt  in  nomine  Domini.  E cce  beatos  dicimus 
eos  qui  fiujtinent.  Tolerantiam  audifiis  IoH,er finent 
Domini  uidiftis,  quod  ualde  mifiericors  fit  Dominus, 
ac  cornifer ans, qui  pios  e tentatione  nouit  eripere, Pe 
tro  tefk.lobum  totu.  ( excepta  illius  anima,  qua  iHe- 
fiam  permanere  uoluit  Dominus ) etiam  in  fiuis  finb- 
fhntijs zrfobolc  durifiime,  Deo  annuente,  afflixit* 
fiatan:  uerum  pofl  inuiolatam  illius  patientiam,  cum 
multa  eius  ufiura, eunda  iUi  uberrime  repo  fuit  Deus: 
cuius  iam  non  cfl  decurtata  manus,  idipfium  potefl , 
er  infinitis  partibus  maiora.  Quorfum  ergo  alicuius 
bominis,aut  etiam  ipfius  d£monis,  nos  terrebit  uio - 
lentia  aut  malignitasi  cur  ab  boru  iaculis  ufiqueadeo 
expaueficimusf  qu£ fi  in  nos  uibrentur,  figantur q. *, 
non  tamen  ad  internecionem  transfigent,  fi  confbn- 
ti fide  reuerberemus,  retorqueamus q;.  Refifkndum 
di$bolo}zr  fugiet  d nobisinec  iUi  locus  ejl  dandus.Eia 

delisejl 


Liber  quartus»  411 

'delis  ejl  De  us,  qui  non  finit  nos  tentari  ultri  id  quod 
poffumus:  imo  fidet  uni  cim  tentatione  exitum,quo 
fuffbre  queamus.  N ouit  iUe , quibus  nobis  opus  fit, 
prfufqudpetamus.Ne  exbone fiamus,  hortatur  Da- 
uid, a timore  nodurno , tetatione  fcilicet  occulta:  nec 
kfagitta  uolante  m die , tentatione  quippe  manifijh: 
nec  'a  negocio  perambulante  in  tenebris , nempe  a 
fiedris  in  tenebris  uerfantibus:  nec  abincurfucr 
demanio  meridiano,  quod  P aulo  nuncupatur  ange-  2.  Coiint.  4 
lus  lucis , in  quem  fe  trans  figurat  diabolus. 

Ad  tolerantiam  inuidam  cotra  demonii  infultus , Toleranti 
CT  conflantem  in  Dcufiduciam,ita  ajflidi  fidulo  ex- 
citandi funt  patrii  quoq-  exeplisiuelut  Antonij  Aegy  ^ ntonij 
ptiaci,quem  m tumulo  latitante  tam  grauiter  lacera - l» 

runt  demones,  ut  tanqua  mortuu  ad  hofpitiu  repor- 
tarit  illum  minifkr:  ubinonihil  refinrans  et  quoji  re- 
tuiuifiens,cfim  alijs  ad  tumulum  fe  referri  iubcl.ibiq; 
ex  priorum  uulncrum  dolore  profiratus , cum  ex  ani 
mi  fortitudine  ad  conflidum  daemones  prouocafjet, 
nec  illi  cundaretur,ajfumptisq ; uariaru  befiaru  fir- 
mis, Antoniu  dentibus,cornibus  unguibuscp  impete - 
ret,crdenub  lancinor  et, fub  ito  lucis  quidd  radius  d& 
mones  et  tenebras  figauit.  fhtimq ,•  fanatus  Antonius 
Cbriftii  prefinte  effe  intellexit,  diccstubi  eras  Iefu  bo 
ne,  ubi  erasf quare  a principio  non  adfuifH,  utuulne - 
ra  curares  meat  Et  uox  ad  eum  fida:  Antoni, inquit, 
bic  eram , fed  difiuli  ob  tuum  certamen , quod  prius 
ebfiruare  libuit : iam  autem , quoniam  jlrcnuim 

te  pugilem 


Anton.  Si- 
bell.  li.ro. 
«empl.ca. 
•i- 


Communes 

preces. 


Hebr.  rj. 


Iacob.  f. 
j.Ecg.  17. 


4?2  De  praefhgqs  daemonum 

te  pugilem  pr<sftiteris,in  toto  orbe  celebre  tuum  erit 
nomen.  Hcsc  vincendus  in  Hjjhr.Hb.14.,  refert  Athet 
nafium  dnnotdffe.  D . Hilarius  d dcemone  mire  ex- 
cruciatus, oratione  uincebdt.  Hic  ubi  paululum  ab 
oratione  quiefceret,mox  a dtemone  in  tergo  er  late- 
ribus appetebatur, ipfum  irridente  ij$  uerbis.  Hor- 
deum idmne  an  paleas  feffo  tuoafino  offeres  f Nam 
fuam  carnem  nonnihil  obfhreperam,antca  fic  affatus 
fuerat : Ego  teafine  non  hordeo , fcd  palea  pafcam , 
nepofthac  recalcitres . 

Vt  infuper  eorum  fidem  adaugeat,uulncrafi,tor^ 
tore  deemone  eius  iuffin  fugato,  fanare  dignetur  mi - 
fericoraiarum  pater,  communibus  ad  eum  ex  animi 
penetralibus,  fiefis  confidenter  precibus  iuuandi.  ld 
abauthore  epifblce  ad  Hebrceos  dijerte  mandatur: 
Memores  ejkte  uinttorum,  tanquam  una  cum  illis 
uintti:  eorum  qui  affliguntur,  uelut  ipfi  quoq-  uer - 
fantes  in  corpore.  Oratepro  uobis inuicem,ut  fani * 
fitis:  pie  monet  D.  Iacob us.  multum  enim  ualet  de- 
precatio iufti  efficax.  Helios  homo  erat fhniliter  ob- 
noxius affvdlionibus  ut  uos,  e r precatus  e fi  ne  plue- 
ret,^ non  pluit  fuper  terram  annos  tres,zr  menfes 
fexicrrurfum  orauit,  er  coelum  dedit  pluuiam,  er 
terra  produxit  fruttum  fuum.  \tem:\nfimatur  quis 
inter  uos,  accerfat  feniores  E cclefice,  er  orent  fuper 
eum,  ungentes  eum  oleo  innomine  Homini:  er  ob- 
fe cratio  fidei  faluum  reddet  laborantem , er  eriget 
eum  Dominus:  er  fi  in  peccatis  fuerit,  remittetur  ei. 

Hinc 

( 


Liber  quartus*  4»$ 

Hinc  orationum  fidei  publici  er  feorfim  a Chrifii  fi - 
delibus  ad  rem  prxfentem  accommodatarum  refpon 
dentiumcp  energia,  liquido  conjht.  Ne  Petri  fides 
deficeret  f itante  infultu,  qui  expetiuerat , ut  eum  ue- 
lut  triticum  cribraret,  Chrifii  oratione  intercedente 
impetratum  e fi.  Contra  diaboli  afiutiasut  vigilent 
cum  omhifedulitate  er  deprecatione  pro  omnibus 
fandis,  Ephefios  fiudiofe  exhortatur  Faulus. Admo- 
net item  Timotheum,  ut  ante  omnia  fiant  deprecatio 
nes,ob[ecrationes,intcrpeilationcs,gratiarumadio - 
nes  pro  omnibus  hominibus.  Fidem  quoque  Chrifii 
opera  ,fibi  augeri  orant  Apofioli.Pcr  M ofis  oratio- 
nem ad  F) ominum,  foror  iUius  Maria  liberatur  a le- 
pra.Sic  patris  oratione,Chrifto  genua  fiedentis , di- 
centisq. -,  Domine  mt fer  ere  fihj  mei,  quoniam  lunati- 
cus efi,  crmifere  affligitur,  crc.  increpatur  deemo- 
nium,  puerq-janatur . Se  autem  credere  tefhbatur 
hic  uir,cr  orabat  Chriftu,utip fiits  incredulitati fuc- 
curreret.  Mulier  quoque  Gr.cca  Syrophoeniffa  ge- 
ner c^aJ  pedes  Chrifii  prouoluta,rcgabat  eum  ut  dae- 
monium a quo  filia  mi  fer  e cruciabatur , exturbaret: 
crob  eius  interpellatione, exonerabatur  filia.  Mul- 
tum confidebat  ludith  in  oratione  fratrum,  quando 
dixit : Orate  ut  firmum  faciat  propofitum  meum 
Deus,crc.  Nihil  aliud  fiat.ni.fi  oratio  pro  me  ad  Do 
minum  Deum  nofinim.Pctrus  cr  loannes  orant  pro 
Samaritanis,  ut  acciperent  Spiritum  fandum, 
indicantur  etiam  ieirnia, fi  forte  caro,  nimia  fui 

indulgentia 


LUC.  22. 

Ephef  €. 
i.  Timoth.j„ 

Numer  m, 
Matth.  17. 
Mare.  5. 
E1K.9. 


Matth.ij. 
Mare.  7. 

lue.  3. 

Ad,  3. 

leiunU . 


,4*4  De  praeftigtjs  daem  emuni 

indulgentiaproteruiensjocu  (Lemoni  dederitutboi 
rejlridafenojn  ordine  redeat.  Quare  Porpkyrius 
tradit  ieiunium  er  cafitatcm  maxime  laudari , non 
quia  ijs  placatior  in  primis  efficiatur  DeUs:fed  ut  re- 
troagantur  qui  [anguine  cr  immunditia  gauden  tes * 
17  quoperfruipofimtkis,utentimicorporainuadunt . 
iVarc.^.  Eft  enim  aliquod  dcemoniorum  genus,  quod  non  nifi 
Lue.  9.  orationibus  er  ieiunijs  eijcitur:  Chrifto  autbore,  in- 
credulitatis, propter  quam  illud  expellere  nequiue - 
Iud,+'  runt,difcipulos  redarguente.  Eleachm  quoque  [di- 
cer dos  Domini  magnus, fc  omnem  ifraelem  alloqui - 
tur.Scitote  quoniam  exaudiet  Dominus  preces  ue * 
fbr as , fi  manentes  permanferitis in  ieiunijs  er  ora- 
tionibus  in  ccnjfeftu  Domini.  Et Raphael  Tobiant 
docet,bonam  efferationem  cum  ieiunio.  H ifbriam 
inbancrem  mire  commodam  narratBoetbius hifb- 
ricus,in  Gareotha  [cilicet  regionis  uico  quoda,  qua - 
tuordecimuixpaffuum  milibus  ab  AVer  doni  a difi *- 
to, eximia  forma  adolefcentem  coram  Aberdonenji 
ttntijUtequafumeffe,palam[e[ea  damone  fuccubct 
( ut  dicunt ) grati  fima  omnium  quas  uidiffet  firma* 
inultos  iam  mcnfes  infjhri,  eandemq-  occlufs  fori- 
bus nottu  ad  [e  ingredi,  er  blanditijs  in [uos com- 
pellere amplexus : dubia  luce  eam  pene  fme [crepitu 
abire.nec  ullo  [e  modo,  quum  plurifariam  ten  tafjet,i 
tanta  tamq. ; turpi  uefania  liberari,  lubet  continuo 
arcunffedus  er  pius  epifcopus,  adolefcentem  alio 
[c  conferre  3 er  ut  fecundm  CbrijHanam  religio- 
nem nui* 


Liber  quartus.  41  f 

Hem  magis  Undatis  ieiunijs,  er  orationibus  [oli- 
to attentius  accommodaret  animam:  hinc  fare  ar- 
bitrabatur, ut  pijs  operibus  intento , uittus  caco - 
demoti  tandem  terga  daret.  Nec  felix  defuit  fuccef- 
fus  falubriconfilio : quod  adolefccns  religio fe  exe- 
quutus  , paucos  poji  dies  omnino  ab  illis  uindi- 
caturludibrijs. 

Accedat  adhcec,pro  facultatu  ratione, earum  com  Elemefytut. 
municatio&in  pauperes  erogatio, oblatiocp,quam 
odorem  bome  fi-agr  antice, hofiu  acceptam  gratamq. ; 

Deo  appellat  Paulus  ad  Pbilipp. Romanos  etiam  im - PhiUpp.  4. 
peiife  adhortatus  ad  tolerantiam  in  afjhdione,  er  Roman  u- 
precationi  ut  inflarent,  necefiilatibusq-  fandorum 
communicarent.  Cornelius  item  centurio  ex  cohor-  Afliio* 
te  Italica,  religio  fu:  ac  timens  Deum,  praefluus  elee- 
mofynas  plebi  multas , deprecansq;  Deum  femper, 
quam  audiuit  ab  angelo  uocem  i Corneli,  orationes 
tuce , er  eleeihofhite  tuce  afccndcrunt  in  memoriam 
coram  Deo . Et  R aphael  angelus  ad  Tobiam : Bona  TojJ>  tx  ' 
efl,  ait,  elecmofyna  magis,  quam  thefauros  auri  re- 
condar: quoniam  eleemofyna  a morte  liberat,  er 
ipfa  efl  qu&  purgat  peccata,  er  facit  inuenire  mife- 
Yicordiam  er  uitam  a ternam . Item  Tobias  pater 
ad  filium  ante  mortem:  Ex  fubjhntia  tua  fac  elee-  Tob  ^ 
mofynam  , er  noli  auertere  faciem  tuam  ab  uUo 
paupere:  ita  enim  fiet,  ut  nec  a te  auertatur  fi.cies 
Domini.  Quomodo  potueris,  itaefiv  miferteers. 

Si  multum  ubi  fuerit , abundanter  tribue:  fi  exi- 
guum 


4t's  De  prsefHgps  daemonum 

guurapenes  te  fuerit  .etiam  exiguum  libenter  imper 
tiri flude.  Vreemiim  enim  bonum  tibi  thefaurizas  in 
die  nece f? itatis:  quoniam  cleemofyna  ab  omni  peccet 
to<zr'a  morte  liberat.cr  non  patietur  animam  ire  in 
tenebras.  Fiducia  magna  erit  cora  fummo  Dro  elee' 
riiofyna,  omnibus  facientibus  eam.  Apud  Lucam  ipfit 
, ueritas  loquitur:  Date  eleemofynam,  cr  ecce  munda 
Diilici  4.'  furit  uob is  omnia.  N abuchodonozori  Babylonis  re- 
gi faafit  Daniel,  ut  eleemofynis  redimeret  animam. 
Apud  Ecclefiafdcum  legitur : Vt  aqua  ignem  arden- 
Eccif.  3.  tem  extinguit.ita  peccatum  expiat  eleemojynamxu - 
im  Dominus  gratia  redditurus.memor  erit  inpoflc- 
rum.ut  dutlior  tempore  cafus  fui  adminiculum  inue - 
Ecckn  {j.  tsc  niat.Nam  eleemofyna  uiri , quajl  faeculas  cwm  ipfo , 
25’  <*r  gratiam  hominis  quafi  pupillam  conferuabit,  er 
pojka  refurget  er  retribuet  illis  retributionem,  uni- 
cuique in  caput  ip  forum.  Ergo  conclude  eleemofy- 
nam  in  corde  pauperis,  erhatepro  te  exorabit  a$ 
omni  malo.  Apud  aegrum  lucida  fuarum  exacerba- 
tionum habentem  interuaUa, horum  plurima,cum  m 
dicio  a prudente  E eclefice  minijlro  proponi  po fiunt. 
Apud  hunc  uero  qui  cotinuo  torquetur  mente  lefusy 
orationes  (ut dixi ) communes,^ fidelium  intercef- 


Vhi  plttres 
ridlcficto  UJi 
(i-.iud  uno  tn 
Icco  (knt, 
quid  faciun- 
dittn. 


fiones  necefiitatiprcefenti  cofono  fenfu  applicat<e,ic- 
iunia  et  egenorum  fubleuatio,fuu  habebunt  pondus. 

Cceterum  fi  uno  in  loco,  maleficio  collifi  fint  nu- 
mero plures  ( quemadmodum  in  monafierijs.potifii- 
mumuirgmm.uclut  organorum  fatanes  ludibrijs 

magis 


Liber  quartus.  417 

magis  dccommo  dator  u,  frequenter  ufuuenire  cerni - 
mus ) ante  omnia  huc  cura  propendeat , ut  feparen - 
tur,er  unaqudibet  ad  parentes  uel [anguine  aut  afji 
nitate  proximos  anebatur y quo  fingulce  feorfom  coni 
modius  fidcliusq;  infritui  er  fanari  queant , rcfntutio- 
nis  habito  pro  cuiufque  nece i? itate  dcleftu:  ne  uno 
( quod  aiunt ) calopodio  (quorundam  ineptoru,men  >) 
dacium,  tmpofbrumffuperftticnisimpietatisq;  an* 
tifritu  morejquis  calceare  conetur  omnes:  zr  diffo  lu- 
tis prtefcriptoru  uerboru,  minus  convenientium  for- 
mulis, commenticij sq-  qttibufdam  ritibus  grfubjhn- 
tijs  ad  rem  minime  fodantibus, profligare  daemonem 
in  ijs  ridentem  iUudentemq ZT  figam  plerumq ; fi- 
mulantan  egregie,  quafr  compulfum , licet  ultro  ce- 
dentem, ut  nos  incredulitatis  labyrintho  altius  inuol- 
uat,fiuetitis  cum  medijs  fugatum  credamus . Qu£ 
uero  uirgines ardius  occlufc  cohibentur,; nec  egredi 
permittunt!} , mutuam  hic  cegrotx  praefhnt  m fuo- 
i rum  cruciatuum  interuaUis  operam,  fe  mutuo  con-  at 

folantcs,  modum  fo  pr<efcriptum  quoad  fieri  potefl 
ebferuantcs:  nec  ad  cuiufmodi  ffettaadum  admit- 
tantur iuniores,  ne  territae  tormentorum  raritate  ZT  interes 
vehementia,  quia  mali  contrahant.  Quum  alias 
ad  piam  puellam  in  coenobio  obferatam  Uteros  de-  mtundn 
dijjcm,  quibus  uirginumeo  inloco  olim  incredibili 
cruciamentorum  genere  a daemonio  exercitarum , 
quarum  fuperiori  memini  libro,  hifhrids  mihi  cupe~ 

1 rem  de  fer  ibi,  ea  in  hanc frrefententiam  reffondit: 

D Duas 


4i  8 De  profligtis  daemofiimi 

D m Adhuc  ex  iUis  fupereffe  o ttogcnarias  propemd 
Mtmora&a.  dum,a  quibus  fcpm  audiuifiet,  ne  magno  quidem  [e 
htfiona  cura  tiellegraui  illa  caruijje  calamitate,  ex  Dei  voluntate 
\Zm7puT'  nata,  quod  inde  peculiare  grati#  diurna:  donum  cr 
Marixarbo-  illuminationem  fi  confiquutas  fenjijjent:  nec  ficus 
rem  prope,  earum  tejhri  uitum.  Quid  Antonio  nocuit,  feueros 
Afanflef.  -n  ceruicibus  tulifje  magiftrosi  cui  eos  fecundum 

Dei  uoluntatem  perpeffio,  in  maius  cefiit  lucrum  er 
gloriam.  Scribebat  quo  q-,miffos  eo  tempore  fuifje 
undecunq • uiros  dofios,  qui  terrificoru.  eorum  fym- 
ptomatum  laruas  contuiti,  eas  peniti  fime  fcutaren - 
tur,amolirenturqpfed  quo  m eiufmodi  cofilijs  confi- 
dentius per  fatere,  eo  malu  recruduit  grautus,  ut  tan- 
dem Dei  opus  e fie  jingularc  faterentur,  a cum  manu 
quii  id  exciperet, cr  fi  toto  corde  fub  poteti  eius  bra- 
chio fubmitterent,  fimet  integre  abnegantes,humili- 
tatemq-  ufqueadeo  amplex#,  quo  et&m  cunelis  fuis 
dffcftibus  refiiterint , eo  sfi  uicerint : cr  breuiter , ad 
diuini  uerbi  nomam  toto  animo  uitd  confimarint, 
tunepaulatim  evanuerunt  uniuerfie  id#  dir<c . Viam 
epijklce  illius  uirginis  parte  multis  de  caujis  inferere 
Uolui,quod  id  confiliu  meo  injlituto  prorfus  re/pon- 
deret: et  ne  eiufmodi  uirgines  ufqueadeo  a pioru  nu- 
mero alienas  efje , quis  tanerein  animum  inducat , 
etiamfi  adhuc  multa  in  ijs  defiderari  no  diffitear, qu# 
infeitia  cr  non  fana  infirmatione  praemittun- 
tur . Vorro  monajkrium  id  ingreffus  coram  cum  al- 
tera contuli  uetula,  queeid  mali  decem  fujlinuerat 

annos. 


Libetqtiattti^  419 

ii mhos,eo  nomine  gratias  Deo  agens  quam  maximos: 
ac  fi  aetas  admitteret,  fe  libenter  denuo  ijfdem  uettc 
calamitatum  fluftibus  cbijci  afferebat . Hortata  au- 
tem me  ejl  maxim  opere,  ut  fi  in  confilium  ad  ita  affii 
ttas  accerfirer,  ne  exorcifmos  admitterem  unquam . 

Quodam  in  eo  tormentorum  theatro  conJHtuta,  4 
fratre  uirgis  ex  quorundam  confilio  excarnificaba- 
tur, quemadmodum  ah  ineptis  etiamnum  hodie  con- 
fulitur:  quafi  domonem  profligent  uirgo,  ernon 
potius  eo  modo  iUe  carnificinam  procuret,  ea  rei  m- 
dignatione  er  pudore  perculfa,  contabuit  pedeten- 
tm,  er  moritura  ceciniL  rogata  ucro  cantionis  cau- 
fam,  rejpondit:  eo  quod  defalute fua  aeterna  mini- 
me haf itaret.  Altera  quoq-  iam  diu  a daemonio  ex- 
cruciata, er  morti  proxima, fe  totam  attenta  oratio - 
ne  Deo  offerebat,  ut  cu  ea  pro  fuo  arbitrio  quicquid 
, 'ueUet,  in  tempore  er  in  aeternum  ageret,  dummodo 
ipflus  glorificaretur  nomen:  rogauitque  reliquat 
uirgines , ut  pofl  eius  mortem  non  ex  more,  Mifere - 
re  mei  Deus,  canerent  :fcd.  Gloria  patri.Memorahi 
ie  abnegationis  ueTac  exemplum . 

Singularem  in fuper,cr  fuo  loco  imitandam  ali- 
quando curationis  eorum  quosuexat  diabolus,  ra- 
tionem, ex fequenti  colliges  hifbria . Philippus  mo-  cumndi  dau 
nachus  abbatiae  Knech  tenfkm , in  teger  er  flmplex,  a mometei  ex+ 
ffliritu  referente  abbate  maciletu,  ante  multos  annos  tnf* 

mortuu,  exagitabatur  mifere  cr  multifaria:  interdii 
MUehebaturfub  teftii,  plerumq ,•  per  murti  inopinato 
Di  transferebatur} 


426  De  praftigrjs  daemonum 
trasferebatur,  inuen  tus  quddoq;  efl  corpore  fuperpi 
fcind  proieflo, capite  aute  m terram  reclinante.  T art 
dem  fe  prodit  fpiritus, diutinas  et  multiplicis  uexatio - 
nis  caufam  explicans : fenimiru  ejfe  ikum  abbati  tot 
annis  fepultu,ac  eo  torqueri,  quod  fujfefam  D.Vtr- 
ginis  effigie  'exquifite  depingi  curarit : nec  fatis  fuif- 
fe  faflurn  pi  flor  is  laboribus  cr  impcnfts,qui  inde  ia - 
duram  fenferit  ( ucrum  id fxiil.Srbne fiebat  hinc fo- 
lutionis  modum,  cuius  nomine  hanc  exorfus  erat  fa- 
bulam diabolus:  expiari  fcilicet  hoc  deliflum  non 
poffe,  aut  ullafe  liberari  ratione,  niji  religionis  ergo 
apud  Treueros  er  Aquifgramm  peregrinaretur  hic 
Philippus  ( quem  ob  fimplicitatem  accommodatum 
fuis  ludibrijs  organum  ratus  efl  diabolus ) er  ne fao 
quot  Miffie  in  eiuA affertionem  recitarentur.  Vt  huic 
ffnritus  uoto  fatisfieret,  confuluerunt  Theologi  Co- 
lonienfesier  capitulariter  ( ut  illorum  tfore  loquar) 
id  reliqui  populabant  quoque  monachi  a fuo  fuper-> 
fkte  etiamnum  abbatetqui  faniori  inftitutione  atque 
acri  increpatione  in  aliam  potius  fententiam  Philip- 
pum exijhnauit  traducendum,  ut  uidclicetfide  utua 
omnis miferationis  Deo  patri,  er  Chrtfto  ajfcrtori 
noftro  unico  confifus,  datmonis  mpofluras  animo 
ne gli geret  fo  rti:  redeun  tiq-  fp  iri  tui  obij  ceret,  fenoit 
ejfe  fui  iuris:  at  fub  aliorum  degere  imperio,  pro - 
pterea  necpoffcob  rerumpenuriam  a fe  obediri  eius 
notis.  Quofaflo,fpiritusrefpondit:Dic  fuppriori. 
de  eo  etum,  confirmandi  fui  inJHtutifpem  concepe- 
rat. Qua- 


Liber  quartus»  4 it 

rdt.  Quare  Abbas, ubi  d.emoncm  pcrfeuerare,  nec 
monachum  illius  iUufionibus  fatis  confidente/ refi- 
fkre  anmaduertit,  ipfum  demo  rcttius  injhtuit,jlu - 
diofe  hortatus  ut  rcfipifceret,  nec  tam  pronas  offer- 
ret fatam  technis  aures:  fi  nero  manes, uti  hactenus , 
audire  pergeret,  fe  iUam  flagris,^  quidem  capitu- 
lar  iter  ca furum, fcuerifiime  minitatus  e fi.  H \nc  irri- 
tos fuosjbintus  uidens  conatus  ob  Abbatis  conflan- 
tium, er  animum  Philippi  magis  eredum  fiducia  m 
p cum  aditer fus  fraudulenta  exitialiaq;  dannonij  {lu- 
dia, nunquam  redijt,alioq;  migrauit.  Hanc  curandi 
methodum  jn  eofraudiu  diabolicarum  genere,  quan- 
doque in  ufirn  rcuocandam  arbitrarer. 

De  naturalis  co ngreffus,fatan£  opera  praepediti, 
curatione  itafcnbit  igmarus  Kemenfrs  archiepifco - Incip.siper 
pus:  Si  per  fortiarias  atque  maleficas  artes  occulto,  °r ' * l> 
fed  nunquam  Dei  mufiv  iudicio  permittente ,er  dia 
bolo  prap arante, concubitus  non  fequitur,  hortandi 
f imt  quibus  ifh  eueniunt,ut  corde  contrito  er  ffiritu 
humilitatis  ,Deo  er  facerdoti  pure  cofiteantur,  grc. 

lncontrouerfia,ubi  maritus  ad  congre ffum  'me- 
ptuseffe  ex  maleficio  accu faretur,  inforo  Conftan-  maUficto*. 
tienfi decretum  fuiffe  fcribitvlricus  Molitor, ut pri-  In  ra.  de  U 
rnmn  d medicis  tllc,  quem  leges  dicunt  maleficiatum 
uel  frngidum,injfnceretur,num  alia  illius  impotentia 
naturalis  foueretur  caufa:  deinde  ut  trienium  adhuc 
uxor  cum  marito  conuiueret,  qui  fuas  interea  tempo 
ris  experiretur  uires:  ut%  eleemofynas  liberalius  ero 

D 3 garent. 


4*i  Dc  praeftigtfs  daemonum 

garent,  cr  ieiunijs  uacarent , quo  matrimonij  itiftU 
tutor  Deus  eiufmodi  malu dmoliri dignaretur.  Dc- 
cretum  [me  ad  imitationem  reuocmdum . 

Q“anj°  Porro  fi  difcis  rationibus  nondu  cedit  infida  ca~ 

quo-  opus  fi  fatatue  perdurat,  eum  increpare  li~ 

modo.  cet  ex  Chrijii  dodritia  Marci  16.  quod  credentes  per- 
eius  nomen  daemonia  fint  eieduri.  Eapropter  Apo* 
Quali  opor-  ftvlortmcrprimitiu#  purioris  E cclefite  exemplo , 
tet  ejfe  exor-  per  Q^rifi nomen  expellat  mini  fer,  uero  ducitis  ze* 

J ' lo , ccnfdentice  bon<e  tefiimonio  fretus,  habens  pecu -t 

Epher.  s.  Hare illud  Spirituffandidomm,  eijciendi  nimirum 
Jn  condii»  dcemonia:  gladio  fi  iri  tus,  quippe  Dei  uerbo  accin- 
£ lr?ad?-f"  dus,atc^diuinapanopliacircumqua <£  munitus,  af- 
ftinc.  c.  exor  fumpto  fuper  omnia  fidei  [cuto,quo  omnia  iacula  ma 
oib. ca-7.de  n ignita  queat  extinguere  (quale  armatura  m 

5-c.or'ni  die.  huius  libri  initio  ex  Paulo  propofui)  ne  cu  difcipuus 
wbideener-  Cbrifd  dcemoniu, fugare  nequeutib.aCbrifio  audut: 
fft^ob  *ef ,d  ° ' ndtt0  Credula  cr  difiorta,  quo  ujfi  tandem  ero  * 
lis  agitur,  uobifcuf  quo  ufq;  patiar  uost  firmiter  hinc  infallibili 

«quibus,  ma-  nitatur  promijHoni:  Amendico  uob  is,  qui  credit  m 
fcant  exord-  me,  opera  qua;  ego  ficio  ,zrtpfe  ficiet , er  maior* 
ft-e.  horte  faciet, quia  ego  ad  Patre  uado.  Et : Quodcunq. ; 

* '7*  p^ioritid  Patrem  in  nomine  meo,  hocficia,  ut  glori-, 
!Luc.  9.  ficetur  pater  p erfiliit . Si  quid  petieritis  per  nomen 

Ma"  h H rnefergo  fictam . Scribit  ite  Lucos,  feptuagmta  re- 
£4arc.  n!  uerfos  ad  Chrifum  cum  gaudio  difcipulos , dicentes: 

Luc.io.  D omine,  etia  dcemonia  fubijciuntur  nobis  per  nome 
tuu-Ait  auc  iiUsiVidebastt  fatana  ficut  fulgur  de  poclo 

cddetu 


Liber  quartas.  42$ 

cadentem.  Ecce  do  nobis  potefhte  calcandi  fuper [er 
p entes  crfcorp  lones,  CA fuper  omne  uirtute  inimici, 
er  nihil  uobisnocebit.lta  in  Ckrifti  nomt/ne  flettutur  Philip.?. 
genua  ccdejhu,tcrreflrium  et  infernorum  Nec  aliud 
nomen [ub  cocio  datu  ejl  hominibus, in  quo  oporteat  ipann.i.* 
nos  faluos  fieri.  Solo  hocPatris  £tcrni  uerbo  creata 
funt  ccclu  cr  terra, et  quicquid  in  eis  coffUt.Eius  nu~ 
tu  in  praecipitia  ruit  illa  immenfa  angclorucaterud , 

Ad  ChriJH  aduentu  impenuq;  horruerunt  er  profu-  9‘ 

gerunt,  quotquot  arttifiimo  uinculo  infuacuftodia  Marc.i.?.?. 
miferos  mortales  confbrinxerant  diaboli.  In  hoc  no-  Luc.+.s.», 
mine  credentes  difcipuliJamonia  exturbarunt.  Py- 
thonis [piritum  m Macedonia,  ex  puella  daemoniaca 
ciecit  P aulus  his  uerbis:  Prxcipio  tibi  'm  nomine  I e fu 
Cbrifd,exire  ab  ea. cr  exijt  ecdem  hora . Sic  d Petro 
iufii  damones  egredi:qui  ueluniciidiefibi  indulge- 
ri,ut  in [nbiugatis  permaneret  corporibus , rogabat, 
tefte  Clemenx.  Apud  H ieronymu  prejbyteru  in  uita  . 
Uilarionis  PaLefimi  eremitae,legitur  de  quodam  Con 
Jhntif  imperatoris  candidato,  ex  Francia  Germani  a 
orto,  que  d teneris  unguiculis  demon  obfederat  ma- 
lignns.D uttus  igitur  ille  Gaza  ad  ¥Lilarionem,expo 
nensq ■ ta  Syra  quam  Greca  lingua  ( quas  tamen  mf- 
qua  didicerat  demoniacus^multiplice  obfidionis  cait 
fam,ei  refpondit  uir  fanttus:Non  curo  quo  modo  in- 
traucris,  fed  ut  exeas  'm  nomine  Domini  noftri  I efu  Ahdiiscpip. 
Chrifd mpero.lnhoc nomine  Simon  apofblusfimu 
UchrZ  Solis  comminet  I udas  Lunne,dmonib.  inde  Apoft. 

D 4 uifibili - 


ioannit  emn 
vdifl&  in  fu. 
gantlo  damc- 
ne  contra  ma 
gum  Cynopa 
miracula. 


4x4  Depraeft/gtjs  daemonum 

u ifibiliter  Aethio p um  forma  expulfis.  Sic  in  Capito- 
lio  draconem  claufijje  Sylueftrcm , er  Philippum 
Leuiathdnfugdjfe  traditur.  I oannes  euangelijhfu - 
perato  ueneno , daemonem  in  Diana  templo  ducen- 
tos er  quadraginta  nouem  annos  commoratum , his 
usrbis  loco  expulit : Interdico  tibi  m nomine  1ESV 
Chnfn  Nazareni,  ne  ultra  hic  habites:  er  confeflim 
decefiit  Ephefo . Quocirca  iuffu  Domitiani  in  Po- 
thino n infulam  cxul  deportabatur  uir  fandifiimus . 
Hic  cum  Cynops  magorum  princeps  in  Phara  oppi- 
do contra  loannis  dodrinam , er  edita  m Chnfn  no- 
mine miracula,  ex  folfa  facerdotum  Apollinis  inio - 
annem  criminatione , malefidjs  populum  dementa- 
ret,auocdretq-,mortuos  etia  fe  excire  iadabat:  quo- 
rum facie  affumpta  etiam  deemones  apparuerunt,  e 
mari  emerfi.  Tandem  loanni  ait  Cynops:  Veni  fodes 
ad  portum,ut  afficias  potentia  1 neam,e{amplm  ad-A 
miraberis,  igitur  loanncs  cum  uniuerfa  multitudine 
redijt,  pr decipies  illis  tribus  damonibus,qui  fub  ima- 
gine hominu  nuper  refurgentiu  comitabantur, ne  di- 
[cederent.  Concufiis  itaq ■ manibus ,er  terribili  maris 
fonituperado,  Cynops  fe,ut  antea,  dimijxt  in  mare, 
atq;fic  cx  oculis  hominu  euanuit.qui  clamare  no  cef- 
f ab  ant, laudando  dicctcs:  Magnus  es  Cynops,crne- 
mo  praeter  te.  loanncs  interim  orabat  Dominu,  ut 
inter  uiuos  ultra  nequaquam  conumeraretur  magus 
ille.  Tum  repente  uebemens  ejl  pelagi  murmur  audi- 
tum: er  procellis  ingruentibus  eiioco,  ubi  fe  praei- 

pitauita 


Liber  quartus,  4x5? 

pitauit,  nufquam  apparuit . Et  daemones  qui  fub  hu- 
mana figura  fhbant,  quafi  iampridem  refufcitati  4 
mortuis , adiurabantur  ab  Apoftolo  Dei, dicente : In 
nomine  crucifixi  lefu  Cbrifd  hanc  infula  exite,  nun - 
qua  r editur  te?  jhtim  ab  uniucrforu  oculis  diffarue 
runt,jruftra  expedantiu  Cynopa,  fi  forte  exfi-eto 
refurgeret.  Sic  apparet , quantum  nere  ChrifHanis 
ntdgijbri  nomen  profien't,cr  miratio  iuuerit , 

Haec  cfi  coniuratio,kic  ueh  emens  firtisq-  excrcif- 
mus,  hic  modus  fiigandi  daemonis  certus,  haec  hreuis 
fbrmula,hifuntcharaderes,  quibus  inuocatur  om- 
nipotstia  rebus  fupra  comune  uitee  ratione  agendis : 
haec  dodrina  uera,  hoc  fundamentum  [olidum ; hic 
philofophorum  lapis, longe  quidem  exuperans  eum 
de  quo  Alchimici  haUucinati  contendunt : imo  lapis  Efai* 
angularis,in  quo  omnis  jlrudura  firmiter  coagmen - 
t tatur.  Hac  funt  diuina  tejUmonia,  hec  facrorum  no - 
flr orum  monumenta,  haecucri  faccrdotis  memoria - 
lia, haec  purifiima  figna,ha  noftra:  in  exturbandis  d<e 
trionibus  ceremoniae, paucis  contentae,  facili  ufu,  uili 
' dpparatu.Hcec  ars  coelo  fublimicr , tartaro  profun- 
dior,liber  a pcriculis,umbrarum  hofiis, contemptrix 
lamarum,  fimulachroru  perofa,nec  thuris  nec  meri 
indiga,uniuerfis  manibus,lemuribus , lamis  imperu 
tatis,  omnia  bufhx, omnia  fepulchra  et  ffecies  mortuo 
rum  con tenens,  c r inania  terriculamenta,  er  no diit 
occurfdcuh,cr  mfirorum  commeacula  {ut  Capnion 
inquit)  exponeda  fronte  fugans, fatum  cr  naturam 

D 5 uinccnS; 


De  prajftigtjs  daemonum 

imcem,cr  quicquid  unqua  rite  optamus, fi  modus  i 
magiflro  traditui  obferu eturjndcfincter  p er  fidens , 
C r indeficieter  adimplens.  Verbo  languores  uniuer- 
fos  fanauit,et  domones  expulit  Ckriftus.§i  ergo  [ecu 
MattTi. 8.  j-d  operari uoles,neceffario  iUud Vauli cofiliu oh  ocii 
lospone:Quodcunq;  facitis  muerbocrmoperc,ut 
omne  id  in  norr.me  Domini  nofbri  lefu  Chrifk  facia- 
tis.lio  c cjt  falutiferu  medicametu,qum  ipfa  panacoa 
uel  potius  hocfalus  nofxra  et  mcdcla.Rede  hinc  Na- 
zianzenus  in  De fenforio  ai t;D canones  adhuc  cotre- 
mifcere,quado  CbrifU  nomen  inuocatur.  Contra  huc 
nuttee  ligaturaru  projligio, nulla  malef.cioru  o fleta , 
nec  ulla  domonij  opera,  momentu  quide  perdurant, 
Li-t.ca.iff.de  quindido  citius euanefeat. Proinde aLadatio quam 
^"w/apu d ucr$me  diftu  cfl:Domones  iujks,id  efl ueriDei cui 
ciem.  lib.  p.  tores  metuere ,cuius  nomine  adiurati,  de  corporibus 
Recog.  excedunt:quoru  uerbis  uerberati,no  modo  fe  domo- 
nes  effe  cdjiteturjed  etid  fua  nomina  edui.  Quia  nec 
Deo, per  queadiurantur,neciuflis , quoru  uocc  tor- 
quetur }metiri  pofjunt.  I taq;  maximis  fepe  ululatibus 
editis  uerberarife  ac  ardere,zj  iam  iamq-  exire  pro- 
clamant. In  hoc  ordine  curationis , Scripturo  facro 
fundameto  innixo,nulld  erroris  fufficione,  nihil  ido 
lolatrio,nuVJi  bUfphcmio  opinione  foueri,  luce  me - 
Mcthfcij  c»-  ridiana  clarius  cotuemur.  Cuius  uero  Scripturo  te 
tMk  & dx-  jtiwqiuo  ,aut  quo  exeplo  fulciatur  uulgaris  illa  er  ali 
qaadiu  male  inolita  malefici)  per  queeurufc  ineptum 
|*rw  ineftm.  er  qu4ndo  ck  bis  cocit, curandi  et  Aeswnti  eliminddi, 

" ratio  tm 


Liber  quartas»  417 

?dtio,meprofedb  latekubi  prster  inutile  ceremonia 
rura  congerie, exorcifmos  adhibet  diros , ne  dica  bla > 
fphemos:  Stetorea  etid  uociferatione,  prefuforumq- 
ucrboru  turbine,uioleter  abigere  cbemonc  uelle  uide 
tur,Eudgeliddpropofito  diffona,  Symbclu  Apofb - 
nm, oratione  Dominicamffalutatione  Angelica,  er 
nefeio  qusaliafeterudtfy  iteru  repetentes.  Quorfunp 
hscadfatans  cxpulfeone  co ferent?  ubi  mandatu,ubi 
exeplu,apud  Chriflu,  Apojklos,  uel  eius  aifcipulos , 
fiue  etia  primitias  ecclejis  mmijlrosfKei  propojits 
nonrefbcndet  uerbonm  inteUeftus.Chrijius , eiusq 
imitatores  in  fugado  diabolo  couenientibus  funt  uji 
uerbis.  illa  autem  ucrboru  recitationem  cu  mfUtnta 
dttione  minime  cob<ererc,nerao  no  nidet,  At  abomi- 
nabile fuu  facrilegiu  ponderent  illi,  qui  eum  modum 
nedum  ufurpare  audent:uerim  etia  befujs  er  inani - 
mitatis  rebus,prster  fubnafcetis  Ecdefis  fyncerioris 
' exeplu,execrddas  coiurationes  erfrequente  tremen 
di  nominis  Dei  aucupatione  folenniter  applicare, ite 
Jignu  crucis  cu  oratioe  Dominica  et  falutatione  An- 
gelica ter  uel  fepius  repetita  ( fic  Mallei  referunt  au- 
thores ) uaccs  cofecrare.Hos,ut  minima , in  fecundi 
Vrscepti  trafgrcfeione grauiter  delinquere , ne  quid 
grauius  addafeentiutaUj.  Cotragradines  uero  er  te- 
pejbtes,  ultra  crucis  Jignu,  lapilli  tres  exgradine  h 
igne  fub  inuocatione  fanttifeims  Trinitatis  conijciu - 
tur, oratio  Dominica  cu  Angelica  falutatione  bis  aut 
ter  redtatur.adiugitur  Euangelia  loannis 


1 princi- 
pio erat 


Befiut&  re- 
bus inanima 
lis  commati ^ 
nes  fuperfti- 
tiose  appli- 
cantur, 
i.  fecunda 
part  quae/t. 
i.cap  7. 
Gradinit 
tepefiatis  ex 
maleficia  na- 
ta fedatio  fi» 
perflitiofit. 
Ab  Augufti- 
no  interdici-» 
tur,  & legi- 
tur tif.q  7^ 
non  obifoe» 
metis. 


42?  De  pradffgtjs  daemonum 

pio  erat  uerbu,atq;  fignu  crucis  undiq ; contra  tepe? 
fhtc  ante  er  retro, er  ex  omni  parte  terree  fubinfer- 
tur'  Demwm  cu  m fine  ter  repetierit  exorcijh : Ver- 
bum caro  fadu  efhcr  toties  annexuerit.  Per  E uageli 
ca  dida  fugiat  tepefias  ifktfubito  tepejhs,fi  ea  male- 
ficium excitarit,ceffabit.  bLec  uerifiimd  expermela, 
nec  fujfeda  iuaicada,  dicunt  Theologi  illi.  Qui f ane 
iUudipfumuitium  committere  uidetur,  quodinalijs 
emendare  cupiunt :cr  ut  iUe  canit  poeta  Satyricus , 
Dum  fulti  uitant  uitia,in  contraria  currunt. 

Quantum  enim  deefieiufmodi  coniuratoribus,ut 
non  uere  exprimat  rationem  pr<efligiatorum  er  in- 
cantatorum? Et  tamen  ifh  non  in  leuibus  folum  ex- 
periuntur rebus,  fed etiam inbenedidis  D ei  creatu- 
ris, imo  in  myjkrijs  er  injUtutis  Chri/U  perfide  abu- 
tuntur. Sedabfurdiorahcecfunt,  quam  ut  longiori 
confutatione  indigeant.  In  fecundum  Decalogi  prx- 
ceptimhic  quoque  kauddubie  impingitur,  quan- 
quam  fecus  ab  illis  doceatur . 

Atqui  fi  in  nomine  Dei  er  CbrifU  pronunciato 
preces  er  exorcifnos  finiri,zr  exoptatum  finem  in- 
terdum confequi  obijeiant,  Chrifti  ueracis  qu<efo  ui- 
cifiimu&b a audiant:  Multi  dicent  mihi  in  iUo  die , 
Domine  domine, nonne  innomine  tuo  prophetaui- 
mus,cr  tuo  nomine  dxmonia  cie  cimus, <&•  tuo  nomi- 
ne multas  uirtute  s prxfiiimm  f Ac  tum  confitebor 
iUis,Nunquam  noui  uos.  Impiorum  itaque  exorcif- 
m mrtute  non  cedit  diabolus, fed  /fontem  impieta- 
tem cone. 


Liber  quartus.  42,9 

Um  confirmet,  er  erroribus  dios  immergat  altius. 

Si  uero  praeter  natura  quid  pati  iumenta  credan - 
tur(quod  tamen  cognitu  difjicilimum,  quum  fepe  in 
pafcuis  uenena  ucl  depafcahtur,  uel  ffiritus  attraftu 
iliicianOprirniim  omniim  his  pharmacum  contra  ue 
nena  uel  fimilia  uitia  offerri  pote  fi, & reliqua  admi- 
nijirari,qu<£  ex  naturali  conieftura  er  arte  (quam 
do  de  copiofeq;  tradit  Vegetius  dc  arte  ueterinaria 
uel  mulomedicina  libris  quattior,  item  Columella, 
Coe  far  Confhntinus , er  pleriq • alij  ueteres  er  recen 
tiores)  u fui  fore  arbitrabimur,  fucceffum  toleranter 
expedates.  Qua  fi  minus  iuuermi,fed  morte  armen 
iim  abirpiatur.uelut  ffeculurn,  mentis  oculis  oppo- 
nenda erit  lobi  patientia:  crquicquididefl  calami- 
tatis ac  damni,Deo  fic  uolenti  ( qui  dedit  er  abfhlit , 
idf  ficut  illi  placitum  e fi, ita  facit)  ferendum  erit  ac - 
t ceptum:  nec  ad  ariolos,aut  diuinos,  aut  Pythonis  ffi 
ritu  turgidos,  contra  euidens  Dei  mandatum,  impie 
confugi  en  du . quiprofido  M.  Catonis  idololatriam 
in  agro  lufirando  certis  ceremonijs,  folennibus  facri 
ficqs,  uerbis  atq;  uotis  Telluri  dicatis, ut  infuetasalat 
arbores:  ipfis  etiam  arboribus  exoratis  ut  tranfmi- 
grent,crin  alieno  folo  accrefcant:  rapis  quoque  ob- 
fecratis  dum  feruntur, ut  fibi  crfcmihce  uicinisq-  be- 
nigne conferant:  precibus  Marti  fu  fis,  utagerpeco- 
raq • f eruentur,  imitatione  facrilcga  comprobare  ui- 
dentur.qui  etiam  in  jvramen  cornu  naccini  terebra 
mprefjum,  contra  incantamentum  quandoque  in- 
trudere 


Tument. t fi 

pr&tcr  natu- 
ram quid  p.t 
tiantur.quid 
facittndum. 


Columel  du 
reruft.  Ii.  6. 

CffarConft. 

Ii.17.1S.19. 


De  re  ruft. 
ca.i4i< 


Deirtene- 

ter.Ii.i.c.zo. 


4jo  t)e  praeftigrjs  daemonum 

trudere  folent  mixturum  ex  cerece  Pafchalis ,<&  eiuf-> 
dem  thuris  ac  fbU  momento.  Suffimentum  autem 
unlmuntium  morbis  prohibendis  utile , legitur  apud 
'Vegetium,  qui  licet  id  quoq • lujlrure  animalia,  fefei- 
:ium  tollerc,d£mones  fugare,  et  grandines  inhibere , 
ub  alijs  mule  perfuufus  feribit : tamen  odore  fuo,cau- 
fa  quippe  naturali,  tamhcminum  quam  animalium 
morbis  refifkre,cr  aerem  dcfecare  addit,  ita  habet: 

Recip.fulphuris  uiui  lib.ij.bitv.mmis  Judaici  lib.j . 
cpopanacis,achanti,galbani,caftorei,irioscrudi,an. 
ime.  fex-  falis  Armoniaci  utic.  ij.  falis  CappadoceS , 
cornu  ceruinflapidis  gagatis  mafculi,lapidis  gdgatlt 
femm<£  an. unc.iij. lapidis  h^ematitis,  lapidis  fideritis , 
lapidis  argeritis  an.  unc. j.  equuleus,  id  efl  caballio* 
nes  marinos,  caudas  marinas,  ungues  marinos,  an. 
numero  feptem.uu£  marin£  unc.  lij.  meduU£  cerui* 
n£,  cedrei,  picis  liquid£  an.  pondera  ii j.  offa  fepm 
numero  7,aunfemiuncid,balluc£filiquam.  H £cuhi 
uerfa  comifceatur,cr  fuccedantur.Sed fi  memor atb$ 
lapides  aut  inuenire  nequiucris,aut  enormitate  pre - 
cij  ab  emptioe  ce ffaueris, reliqua  efficaciter  profunt. 

Interea  tamen  ftudiofe  inquirendum,num  aliquid 
monflri  alatur, aut  fucus  alicubi  foueatur:  quemad - 
pecora  dolo.  modm  a quodam  latomo  apud  Batauos  fkftum  me - 
mini,qui fhbula  ingreffus , lupi fkrcus  clam  in  pr£fc 
pibus  abfeondebat:  cuius  odore,ut  uoracis  fui  hojHs 
pr£fentia,ob  antipathia,ueluti  malefico  a(lu,territ£ 
pecudes^ltro  citrocfc  exuUare?zg  mfolito  concitari 


Jo  maleficio 
<e£U. 


Liber  quartas.  43* 

fime  uidebatur,unde  turbati  ruflici  'mcatamentim 
tfje  conijccret.Quocirca  ad  jkbulce  adorc,uelut  e fre 
cula  hcec  obferuante,atq-  fanddi  malefici)  nomine  ce- 
lebrem concurrebaturiqui  tefta  fkjam  materia,  lupi 
nimirum  excr  emeto,  occulte  ablata,ocyus  rnalu  amo 
liebatur. Sublata  enim  caufa,toUitur  effvftus.Sicrem 
qualem cuq;  ex  hac  profifiione  fkciebatia  uiris  tamen 
bonis  admonebatur, ut  mature  eiufmodi  fhlfitati  re- 
mnciaret,ne  merita  fklfariu  confequeretur  punitio. 

Porro  cotra  queeeunq ; uenena,  oblata  philtra  aUt  &ntTA 
cupidinis  pocula,  medicoru  imploranda  erit  opera:  jf(iu 
ut  pojlquam  perfricari  indagine  ex  relatu,  circu finit 
tijs  c r fymptomatibus  obortis,  fi  non  in  uenetii  effen 
ticc  abfolutd  cognitionefralte  ad  cius  qualecunq-  coie 
fiuraJlU  perucnerbit  quam  ocyfiime  ( in  mora  enim 
hic  fepe  periculu  cxifit ) tum  pro  cius  qualitate  de* 

> leteria  & *ebmentia,quam  poterunt  artificio fa  ©* 
ex afta  methodo  admoliti  euefiigio  manu,' dlexiteria 
er  qux  ars  diClabit,  ordine  admimfirabut.  Morbi  fi 
totti  poffet  caufa  cognita,cocidet  fimul  effidusJVenc 
na, eoruq;  afrkmptcru uel  alias  inficientium  'indicia , 
fimul  er  propria  antidota,  medicoru  nouitfchola: 
nec  ea  hic  explicare,  noflri  e fi  infiituti.  Si  uer  oitit 
affictos,  ad  temerarios  alterius  fchoU  homines  uber 
rare  contingat,  mortis  aleam  profitto  haud  raro% 
etiamfi  pefiifira  ueneni  uis  fit  lenta,  uirulentia  pede - 
tentim  accrcfccnte,  tandemq ; cordis  uitalem fo- 
mitem jiriente,  experiuntur  infelices. 

DE 


iv  v jy\  j i IS  f A, 


inium  fagarum  & ueneficorum 
poenis»  Lib.  v» 


QVod  meam  hic  fententiam  a uulgari,  er  iam 
multis  annis  inueterata  diffultantem,ue > 
lut appendicem,  quatuor [aperior ibus  libris  arme' 
fiam:  non  mihi  proftfiione  medico, uerti  uitio  decet , 
quafi  uocationis  mece  fepes  tranfiliam . Veritatem  e- 
rim  in  profundo  abfirujam  inuejligare  licet  cuilibet , 
nec  illiuetuihtis  authoritatem  preeponderare  opor- 
tet uUam.Negociunl  uero  illud  dtemoniacum  tam  in- 
extricabilibus quum  Jit  inuolutum  labyrinthis , ut 
non  facile  quis  hinc  fe  explicet,  etiamfi  ducem  habeat 
emundarunt  narium  Thefeumiinde  Ji  aliquis  pro  in- 
genij  modulo  ueritatem  dicere fludeat,non  is  repre- 
hensione coercendus:  at  potius  iuuandusjuamq ■ me- 
rebitur laudem,  Ji  uel  bon<£  operte  momentum  pr <z-K 
ftiterit.  Quare  autem  non  concedetur  medico, rerum 
ab  [conditarum  ex  profeffo  indagatori,  qui  huic  fcho 
he aliquandiu nauarit operam  (quam  uero  felicem, 
erit  penes  alios  iudicium ) in  forum  prodire,  er  fuam 
proponere  opinionem,  citra  eorum  quorum  inter- 
efje  agnofco,pr£iudicium  f,  lurifferito  uicifiim,  aut 
cuiuis  alij,  nedum  non  inuidebimus  medici , fed  cum 
cumfomore  honorem  libenter  etiam  dejeremus,ut  in 
re  apudnos  magis  placitis  aut  longi  ufus  obferuan - 
ti£,quhn  rationum  firmitati  nixa,  uel  alioqui  con- 

trouerfa. 


Liber  quinturs. 

trouerfa , ingenue  fttam  interponat  fententiam:  a no - 
bis  certe  obuijs  ampledendam  ulnis, fi  in  ueri  cogni - 
t io  nem  aliquo  ducat  modo : reijciendm  autem,  fi 
aratione  comperiatur  aliena.  ^ 

Cum  bona  itaque  lurifconfultonim  ucnia  dicam  f 
magos  uarios  quum  fiupra  multo  difirimine  a fagis  et 
uene ficis  meritis  dijlinxerm , non  eadem  debet  his 
fimul confufe  er indtffirentcr fklui poena . Quot - Md& 
quot  enim  mageru  nomine  digitatus  funi,  nonigno - 
ranter, aut coade,  fcd fihidio  fcdulaq;  uigilantia,fia-  “ 

(lis  etiam grauibus  impenfis , interdum  er  pereg  i- 
nationibushuc  infUtutis , cunofas  bos  inquirunt  ar- 
t«,cr  blajfhemiarum  piaujlrd:  libros  utdelicei  exe~ 
crabilcs magno  frequenter  are  redimunt,  i quibus 
fatanica  feientice  myfkria,fi  dijs  placet, exugant  dia - 
boli  mancipia  er  nutricant  pofl  eximiam , nec  uuU 
garemfiuo  do  (tori  primario  praflitam  operam,  me- 
' rita  donentur  laurea  firenui  difcipuli  ( ni  fi  ex  Dei 
gratia,,  conficientia  aculeo  pungente  ddadi , fataiue 
nuncium  remittSt,ac  mature  refipifeant ) qua  isfiuos 
cohonejhre fiolet,  quos  fibi  er  animo  er  corpore 
mancipatos,in  preecipiliim  rapit.  Diufinodi  Magos 
olam  capitali fiupplicio  muldauit  M ofes.  Fuijje  item  i.6. 

pofted  punitos,  exVetriuerbis  apud  Clementem li-  Dcilter-I?- 
quet.lfk,fratr es, (inquit ) quem ofecndo ucbis,paulo  Ll  ^RecoS' 
ante  uenit  ad  me,  de  Simonis  mihi  malis  artibus  nutu  ' 
tians,quomodo  ipfiam  f celeris  fui  officinam  prciece~ 
iit  in  profundum > non  quafi  p cenitentia  dudus , fed 

E metueni 


434  13*  praeftigtjs  daemonum 

metuens  ne  deprehenfus  publicis  legibus  fub  laceret. 
lfl>.  r»  re.  p ropterea  etiam  in  ludaa  Antio  chiam  fu  git  territus ± 
c°sn  putans  je  a Cajare  quari  ad  poenam . Tradit  quoq; 

tib.ji.ca.15.  cajiiodorus,  Atbalarici  regis  Gotthorumcfje  feti- 
tentiam:  Maleficos , uelcos  qui  ab  eorum  nefdrijs  ar- 
tibus  aliquid  crediderint  expetendum,  legum  feueri - 
tate puniri  oportere.  Quia  impium  ejl  circa  eos  cjje 
remiffos,  quos  coclcjtis  pietas  non  patitur  imputatos* 
lib.S.  caiTj».  iiuc refer aturAugujlinUs, qui  ex  Cicer,  fentetid  dicit , 
de CIUp *: _ in XI I .tabulis, antiqui  fimis R omanoru legibus cott 
fcriptuejje : Ei  qui  has  artes  exercuerit,  fupplictu  fit. 
Magus  er  uentficus  hic  intelligitur,  non  tUufa  uetu- 
la,cun(larum  expers  artium.  lUorum  artem  externi 
nant  rcffublica  omnes  bene  confHtute . 

Sunt  'vnterim  pleriq-  magi  ito  ita  extreme  cu  alioru 
id&iiikjfiagitio  fcelereep,  exorbitantes , qui  pro  fuO 
nutu  ex  occulta  quada,  qua  ex  uoluntatifzr  fluclio - ' 
rum  confenfu  cu  damonibus  contraxerunt,focietate , 
recitata  fup  erJHtiofa  uel  impia  coiurationis  formula , 
uclfubmurmuratbs  fecreto  infulfis  uocibus,  cuiujciiq; 
firma:  requifita  imagine  aut  jpe(tru,praftrifto  ocu- 
lorum acumine  jrn  urna  uel  fjcculo  uel  aere  aut  alibi 
ofkntat : nihil  aut  uere  in  rei  ejfentia,  no  phantajlicu 
uel  imaginaria  hac  ratione  prafhre  hi  queunt : que- 
admodtm  omnes  Eharacnis  magi,eiufde  cum  his  ho- 
ahofnoTL-  mim^m  profifiionis  er  potentia, nihilpr ater  rerum 
dentmm  pce-  prajhgiofam  exhibuere  facie . Hoc  magoru  genus  no 
**  • perinde  alijs  noxiu , ut  r epudiata  dmonu  emunio - 

ne  ad 


Liber  quintus.  43* 

ne  ad  mentem  redeat  p oen  itens,  er  admo  nendum  er 
compcllendu  eji:  i de  in  republica  rite  copofita  circii- 
fvraneis  iUis  prafugiatorib.c?  ioculatorijs  eiyvprcar 
merito  accidat,  ne  ea  impunitate , curio faru  rerum 
fhidiofie  plebis  loculis  caute  in  pofleru  infidientur . 

Quicuncp  uero  diris  exeerationibus , ex  orcifmis , 
precationibus , blaffhemo  nominis  diuini  contra  fe- 
cundu  praeceptum  abufu,barbaris  uocibus  autberem 
prodentibus,  queeunq ; effvdum  preter  natura:  ordi< 
nem,  aduerfus  uerbi  diuini  injhtuta  d Dro  rationem 
extorquere,  in  rebus  ferijs  uel ludicris  fatagunt, : ij  ut 
curio fanmartiu  ad  propria  perniciem  cultores,  fa- 
nioridodrina  primum  m fututi,  f Inda  lege  coercedi 
funt,  crad  refipifeentiam  cogendi.fqudd  fiprefiadi 
perfeueret,  arbitraria  efio  rauMa,  qua  confringan- 
tur, ne  tandein  legem  contra  blafpkemosd  M ofe  la- 
tam deliqui /Je  iudicentur . Ceterum  mageru  plu - MagorZ  «u 

‘rimi  profifione funt  religiofi  quos  uocant,  qui  cccul 
tam  m entiti  artem , malefici)  dignatione  curaticncq- 
udare  non  uerentur : ut  fi  morbo  aliquo  contumaci , 
imperite  plebi  ignoto,  nec  uulgari  quis  cofidctur * 
4tq;eorufitt£cdfifus  fcicti£,cdfiliu  qucerat,maleficiu 
effeuel  bncdtationcperfuadetmorbuex  naturali  cau 
fa  ortu, medicis^  dodiorib.no  obfcuruiadditis  etia  in 
dicijs,quib.  uelut  digito  cbmojlraturmnocesfiepefe - 
mina.Ui  er  morbu  ccmini fciitur, et  inumcibile  calu- 
niam  infonti  impingunt  itlu fores:  utro q-  nomine  non  - 
tnodo  inter  pemicio fi  fimos  iniqui  quejlus 

E a aduUeruue 


Zich.  2 


Magicorum 
medicorum 
f unitio. 


4j<5  De  praeffogtjs  daemonum 

adulterine  monete  ( quod  pietatis  praetextu  alios 
mefcent,  er  demonio  deuoueant , offcrantcp ) ar- 
chiteftos  cr  falfarios  reputandi,  ueriim  etiam  iUis 
quilibeUos  ffargunt  fdmofos  annumerandi ,&uc- 
lutciuilis,ne  dicam , publice  tranquillitatis  turba ~ 
tores  cenfendi,Ji  hoc  controuerfiarum  & atrocifii- 
morum  odiorum,quibus  miferrime  confhfiantur  in* 
tonantq-  uicinie,  pagi  er  urbes , fcracifiimum  fani - 
narium,  ad  iujhm  trutinetur  bilancem . Suos  tamen 
hi  inueniunt patronos,  ob  religionis  forte  titulum . 
hos  enim  qui  tangit  chriJhs,Dei  configere  pupillam 
clamatur.  Hoc  grande  nefas,  er  morte  piandum.  i/t- 
terim  tamen  ut  minimum,  ab  hoc  inflituto  coercendi 
funt,  d bonorii  fruitione  fuff>endendi,uel  etiam  exilio 
puniedi : at  pro  fceleris  enormitate,  ijs  quoru  inter - 
efl,nc  futor  ( quod  dici  folet ) ultra  crepida , poenam 
decernedi,  augedi  uel  mmutandipotefbterelmquo. 

In  horum  magorum  albo  cenfendi  fuo  quodam  iu ‘ 
re,  quotquot  contra  diuiniuerb i maiefbtem  er  ge- 
nuinum ufum,  in  medicince , omniu  artium  er  facra - 
tifiime  er  utilifiime  non  tolerandum  deffeftu,  con- 
tra quofcunque  tum  bominu  tum  befUarum  morbos , 
falem  coniurationibus  execratum,  er  aquam  eadem 
potentia  expiata propina.nt,uel  exorcifmis  uerce  uiv- 
tiitis  exortibus,  dut  inconditis  i/ncongruisq. ; uerbis , 
facro  aliquo  nomine,  uel  diurne  Scripture  uocibus , 
fcite  palliatis  ( ut  dolus  lateat , tefk  Augujlino ) uel 
alioquihorrifonis  JineintcUettudiftionibus  recita- 
tis aut 


Liber  quintus.  4*7 

tis  aut  [criptis, er  coUo  [ufbenfis,  aut  dlcuhi  diligatis 
utuntur.  SuperjUtionis  limites  hos  trdnfilijffe faten- 
dum eft,  erproptereuredarguedi  acriter  refrenan- 
diq-,  ne  inhumane  idololatria;  fcelus  er  [acrilegium 
utriq;,  c r afiores  er  qui  admittunt , incurrentes , il- 
lius olim  diras fubirc  fe  pcenas  ferp  querantur. 

Pleriq, ■ infuper  magi  Pythonis  fbiritu  inflati , ar- 
tem diurnandi  profitentur,  er  res  perditas  quis  [u[-  Diumi  & 
furatus  fuerit,  aut  ubi  e<£  recondite  jint,  er  alia  ab-  arioliutRei 
dita , uel  etiam  ancipitia , fe  manifefhrepojje  ia  fiant.  pMic*  t»r- 
Qmmautemhiuel  piXxurixs  fumo indufii, ut  ali - 
quohabeantur faltemnumero, fibi artem umdicant  >a  ‘ *' 

occultam,  er  [cientia  qua  ignorat,  uel  propria  corn- 
pul/i  malicia  ut  fraudent:  fiue  auancte  illefiifhidio, 
ut  quctfhim  fraudulenter  jaciant, etiafi  interdum  per 
[atan£  cooperatione  nihil  aut  paru  nouerint,glorie- 
t tur  nihilominus  de  diurnandi  cognitione. fiue  etid  ali 
quibus  exorcifmis,  cxecrationibus,uotis  er  ceremo - 
nijs,quod  pollicentur,  peragantiutriq. ; mcndacijs  er 
mendacioru  authori,uclut  tcfti  certifiimo  innixi  con 
fijiq-,quu  furti  aut  alterius  [celeris  notam  murant  ijs 
qui  hic  ut  mnocentifiimi  agno[cutur,ita  er  iUarfi  no- 
minis,inter  uicinos  antea  [anperuixerut  pacifice : at 
hoc  no  tati  cauterio  pr teter  meritu,calumniam  in  po- 
fkritate  multam  [ujtinent,ut  hac  ratione  graui  fimul 
tote  et  odio  diueUantur  coturbentiirq;  numerope  fa- 
milte,  er  celebres  uicinite  antea  continuo  pacatifii- 
mee:  difeordite  huius  exitialis  er  calumniarum  exe- 
E 1 orandarum 


45*  De  prneftigtjs  daemonum 

trmdd.ru  authores , non  dio  h ab  edos  effe  locorum 
feditiofos  Reipublice  turbatores  er  falfarios,  equide 
fentio . Quibus,  ut  minimum , cumprimis  filentiim 
k magiftratu  imponi  decet:  deinde  arbitraria  pro  de' 
Itiii qualitate, pecunie  inogari  mutilam:  ac  nifik 
maleficio  de  fi  flant,  exilio  puniri:  quemadmodum  in 
quoda  oriola  loachimo,  ab  ornatifiimo  Senatus  Ce- 
farci  ordine  apud  Geldros,  otim  prudenter  fidum 
memini.  Enimuero  poenam  a Mofe,  ex  Dei  uolunta - 
te  fub  lege  ueteri , eius  farina,  hominibus  conjlitutam, 
^ n°  imprecor.  Ea  ita  fonat:  Vir  er  mulier  in  qui - 
*tksna<rii&  ^us  Pytho  uel  diuinationis  fuerit  fp  iri  tus,  morte  mo- 
u-nef.  ™ a nantur , lapidibus  obruent  eos , [anguis  eorum  ft 

Mo/e  confli-  j~uper  eos^  ve\  capituli  p «na  digni  funt . Item : An  i - 
ma  qu<£  declinauerit  ad  magos  er  ariolos,  er  fami- 
cata  fuerit  cum  eis,  ponam  faciem  meam  cotra  illam , 
er  exandam  eam  de  medio  populi  mfa.  Et  Dcu-t 
teron.  18 . Non  inueniatur  diurnus  qui  diuinando 
futura  pr. edicit,  nec  mathematicus,  nec  ucneficus , 
nec  maleficus,  nec  incantator,  nec  confidens  Pytho- 
nem, nec  magus,  nec  a mortuis  feifeitans . Abomina- 
tur enim  Dominus  quicunque ijh  facit,  ^rob  ifhs 
abominationes  excindit  cos  Deus  tuus  ante  te . Sic 
4.  R cg.  r.  interijt  Ocho  fi  as  rex  ifrael,  quia  infirmus  ffireto 
Deouero,  er  legitimis  medijs , mifit  adconfulen - 
dum  Beelzebub  Deum  Accaron.  Quapropter 
g.Eeg.iS,  k populo  ifraelitico  eos  publico  edtilo  defignaU 
poena  cxukreuoluit  rex  Saul , qui  magos  er  ariolos 

dbfhilit 


Liber  quintas » 459 

abftulit  de  terra , atque  interfecit  eos  qui  Pytho  - 
nes  habebant  in  uentre.  Nec  poenas  idem  ille  eua- 
jit  debitas,  quod  huius  familia  niulicrculaminPn- 
dor  confuluerit. 

Suus  hic  locus  quoq ; debetur  ijs,  qui,ut  fibi  fu£q • Egr»  • in 
uoluntati  obediat ,er  ad  nutum  reffondeat,miferum  annuto  ud 
circunferunt  damonem , in  deditionem  extreme  fuf-  mtT°  d*mo~ 
fitibus  er  ceremonijs  adaftum,zr  iam  annulo  ab  au- 
nfkbro  fane  fubtili  er  artificio fo  incar  ceratum:  uel  ^na. 
eum  etia  ofkntant  in  duro  nec  fragili  fcilicet  crylhl- 
lo,aut  uitro(mirum  efljd  'a  diaboli,ex  tartaris  conti- 
nuo ardentibus  euolantis  calore,  non  colliquefcere  ) 
tam  jhicie  et  irremifie  concatenatu,ut  fui*  [alte  nunc 
dominis  uelut  feruus  captiuus  er  macipiu  ( quemad- 
modum ipfe  naturalis  pofhdat  ordo  reciprocus,  uti 
dominus  ferui  dommusjta  er  feruus  domini  feruus  ) 
fuam  diuinando  aut  res  abflrufas  detegendo,  flrenue 
‘ przfbret  tfperam.  Hi  quirn  anim.e  fu£  confulant 
male,  er  altjs  imponant,impietatisq;  mquinametum 
aff ricent , minime  tolerandi  funt.  Pr£clarwn  iufhz 
pceti£,  hnitationeq ; dignifiimu  exemplum  ante  pau- 
cos annos  in  huius  profefionis  hominem,  lacobum 
lodoci  de  rofa  nomine,  Cortricenfem , Arnhemnc 
apudGeldrospropofuerunt,  promulgarunt q;  Ge-  ■-Adrianu t 
faris  author  itate  eximij  uiri  Senatorij,eius  ordinis  * 

flauu  uigilanter  gubernate  ampli ffimo  doctrina,  exi  dnx  cunttl» 
fUmatione  er  prudentia  uiro  D.A driano  Mario  edi-  imua. 
wlaisacelidrio  mihi  multis  nominibus  obferuando. 

kE  4.  Annulm 


44°  De  pracflfgtjs  daemonum 

AnnuhmiRe  circungejhbat,  in  quo  exorcifmis  cofti 
g - tm  n putabat  daemonem,  quem  fingulis  quinq ,*  die- 
bus, Ut  minimum,  aRoqui,  er  de  rebus  nouis  alijsq * 
confidere  cogebatur : libros  quoquemdejias  artes 
corlurationesq-  impias  jfoedantes  habuit , cj'U  occ<c- 
jionenon  modo  hominmn  er  bcjUarmf  morbos  ex 
- maleficio  ortos  ab  aliis  difcernerc,fcdcr  curare  uo - 
Z:«f.  Quapropter  poflfuos  carceres , freros  tSe  pM&li 
co  loco  ante  tedes  Senatoria  circa  forum  folenniter 
fjpcdatonm  corona  c'tndus,md!leo  fimulatu  captiui 
daemonis  carcerem,  annulmi  uidelicet,  pefli  'mpoft* 
tum  Sententia  rite  lata  aperiri, at  que  omnino  perfrin 
gere  cogehatur}eofo  modo  captum  Ubertate  donare : 
tiifo  forte  uiolento  mallei  impulfu  contritum  deono- 
nem  aedacis,  qui  annuli [olido  munimento  illo  con- 
fringi po'Jh  ratus  fuit . Accefoit  quoque , ut  Ubroi 
in  ignem  idem  ille  conijceret,  affaretp  tantiff  erro- 
nee flammis  abfumpti  effent . Exilio  infuper  punie. - 
batur,  poftexolutas  huius  adionis  caufa  fodas  m- 
penfis . A dum  ArnhcmL-e,  14. 1 uUj , anno  1548  * 
^nulus.  Eadem  ratione  erunt  cryfhdlm, uitra,  er  reUqua  ne- 
cryfi<illu4,m-  fmo  ufui  confccreta  oigatia , fententia folenni  con- 
trq et  reliqua  demnanda ,er  palam  infringenda.  Horum  artifici' 
cn  „recrata , buscsT  patronis  pro  delidi  magnitudine, ex  cequions 
folenniter  m.  migijhratus  arbitrio  infligetur  poena.  Porro  de  cu- 
rio farum  harum  artiimUbris  quid  decerni  debeat, 
ne  quidem  tn  quceflionem  uocandumiquum  manor  a* 
bile<*?pofkw  omnibus  fnc  cotrouerfoa  imitandum 

hieexem* 


Jrtngenda . 

rum  U 
Iri  palam 
MOtrendi  ? 


Liber  quintus.  44* 

fiic  exemptum  legamus  in  Apojblorum  Adis , ubj 
Paul:  dpojbli  praedicatione  Ephefi  comburuntur 
eundi  eo  comportati  execrationim  libri , pecunia 
quinquaginta  millium  precio  cejiimati.  Hos  quoque 
prorfus  corrumpi  uoluit  vlpianus  iurifconfultuSf 
L.  C<£tcr£.  §.  hercif. 

Huc  uniuerfmi  illud  diumationim  daemoniaco- 
rum theatrum,  fecundo  libro  inter  infames  magos  re 
latum,accenfeatur.  Obnecromantiam  accufatusejl 
h.Apuleius  'a  Sycionio  Acmiliano,cord  Claudio  M a 
ximo  A fricte  procofule:zr,ut  quida  nolunt, danatus . 

Quad  deinde  leges  de  tota  illa  magorum  coUuuie 
propofitafhtuantjubijciendumduxi.  Lib.9.  Codi- 
cis, Imperator  Conjhn.  A .ad  Maximia.  Nullus  aru - 
ff  ex,  nullus facerdos,  ( id  eft,  uetitee  magiz  dodor  ) criUgosfvr 
miliis  eorum  qui  huic  ritui  ajjblent  minijirare,  ad  h-  »™tficos  Li- 
men alterius  accedat:  nec  ob  alteram  caufam,  fcd  bu - 
’ iufmodi  hominum  amicitia,quduisuctus,repeUatur,  * ' 

concremando  illo  aru/ fice  qui  ad  domum  alienant 
accefferit:  e r illo  in  infulam  deportando  pojt  adem- 
ptionem bonorum,  qui  eum  aduocauerit  fuafionibus 
uel pr£mijs.  Idem  lmp.ad populum:  Nemo  arujpi- 
cem,  confulat,  aut  mathematicim,nemo  ariolumiau- 
gurum  er uatum  praua  confefiio  coticefcat.  Chaldcei 
acmagi,cr  c£teri  quos  maleficos  ob  facinorum  ma- 
gnitudinem  uulgus  appedat.nec  ad  hanc  partem  ali- 
quid moliantur  , fileat  omnibus  perpetuo  diuinandi 
curtofitas.  idem  Imp,Conft.A.cr<xud Thauru  prat- 
is. 5 ftftim 


44*  De  praeftigtjs  dsemonum 

fiilum  praetorium : Etfi  excepta  tomentis  fani 
corpora  honoribus  proditorum,  protor  illauide - 
licet  crimina  quo  legibus  demonftrantur,  etfi  homi- 
nes magi  in  quacunque  fint  parte  terrarum , humani 
generis  inimici  credendi  funt:  quoniam  tamen  qui  iti 
comitatu  no jbro  funt , ipfam  propemodum  pulfant 
maicjhte,fi  quis  magus,uel  magicis  certaminibus  afi 
fuetus,  qui  maleficus  uulgi  confuetudine  nuncupa- 
tur, aut  arujfex,aut  ariolus,aut  certe  augur  uel  ma- 
thematicus, aut  narrandis  fomnijs  occultans  artent 
aliquam  diuinandi,  aut  certe  aliquid  horum  fhnil& 
exercens  in  comitatu  meo  uel  Cofaris  fuerit  depre- 
bcnfusiprofidio  dignitatis  exutus,  cruciatus  er  tor-. 
menta  non  fugiat.  Siuero  conuiftus  fuerit , er  ad 
proprium  farnis  detegentibus  repugnauerit  per- 
negddo,fiteculeo  traditus,  ungulisq;  fulcantibus  la- 
tera, perfer at  poenas  proprio  dignas  fainore. 

Nullus  debet  confulere  diuinatorem,& quilibet  a * 
diuinando  debet  ceffkre : er  contra  faiens  punitur , 
b.d.  fecundum  Sal. 

Nullus  debet  confulere  incantatorem  de  his  quo 
futura  funt,  nec  Chaldoos,  nec  maleficos : er  qui 
contra  fecerit,  ultore  gladio  capitali  pceno  fub- 
iacebit.  viuianus. 

Q uidomones  imocant,uel  'magines  cereas  in- 
emtant,puniuntur,h.  d.Sal. 

facientes  incantationes  ad  finem  mali , funt  pu- 
mendi;  de  iure  nexo  Canonico,  etiam  fi  faiant  ad  fi- 
nem boni 


Liber  quintus.  " 44? 

ttemboni.z^.q.i.capMos.  er  c.extuarum.  extrude 
J brtilegis . er  c.fi.  c.tit.  ubi  glo fa.Bart.  Sali. 

Vlpianus  in  Litem  apud  Labeonem. §.fi  quis.ff.de 
tniur. dicit  teneri  conflitutionibus  principum  eos,qui 
aliquam  illicita  divinatione  pollicetur, iuxta  l.  nemo 
habet.c.  dematbema.  Diurnat  io  diuinorufi  confuU 
ta  in  Toletana  fynodo , cr  'm  epijklis Decretalibus 
ccnd£rutur.Gregorm,crHdb.z6,q.5.fi  quis:Siquis 
molos,aruffices,uel  incantatores  obferuauerit , aut 
phylafterifs  ufus  fuerit , anathema fit.  ldem,cr  H ab. 

' ■ 26.  q.  $.  contra : Contra  idolorum  cultores  uel aru - 
ffices  atque fortilegos  fraternitatem  tuam  pafbrali 
ueherncntius  hortamur  'muigilari cujkdia : quod  fi 
emendare  fe  d talibus  nolle  repereris,ft  ferui  funt,uer 
heribus  uolumus  cajUgari : fi  uero  liberi , 'mclufione 
digni,  difirittamq ; funt  'm  poenam  dirigendi. 

Refipifcentibus  autem,  pontificis  Romani  8t.Syl-  Syiuertrjt 
uefhris  fecundi  fimo fum  exemplum  ex  Platina,  N au^  ^'UJ^  r°’ 
clero, Petro  VramonftratenfijSennone  Cardinale, et  %ifcenti». 
alijs,  proponere  uolui.  Hic  Gilbertus  antea  uocatus, 
natione  GaUus, malis  artibus  ( ut  aiunt)  Pontificatu 
ddept9  eft.Adolefces  enim,i/n  floriaceji  coenobio  diae 
cefis  Aurelian<e  inauguratus  fuit  monachustrelittoq; 
monafkrio,diabolu  fecutus,cui  fe  totu  m&cipauerat, 

Hijpalim  duitate  Hiffanicebonaru  artiu  caufa  pro  fi 
dus  ef,ubi  fe  pbiiofopboSaraceno  magice  perito  in~ 
finuat  Apud  maguuero  hojfite  uiderat  libru  ne  ero- 
qmanticum,  que  iUi  cldmfumptu  cupijt.  Cum  autem 

religio  fias 


444  De  pracftigtjs  daemonum 

religiofrm  cautiusq-  cufhdiretur , per  bojfitis  filia ^ 
cum  qua  illi  domejhca  intercefferat  familiaritas,  t ait- 
demfecreto  ademptu  ut  perlegeret,  'mpetrauit  Gil- 
bertus,quieo  bona  fide  accepto, meditatur  abitione: 
periculum  tamen  ex  furto  fibi  metuens.  G Uber  tus  igi 
tur  ambitione  er  diabolica  dominddi  cupiditate  'm- 
pulfus,  largitione  primo  quidem  Archiepifcopatum 
Remenfem,  inde  Rauennatem  naftus : pontificatum 
poftremo , anno  millefimo  ( ut  tradit  Petrus  Pr amoti 
fhratenfisiut  alij  uerb,anno  997)  maiore  conatu,ad- 
iuuante  diabolo  confecutus  ejhea  tamen  lege,  ut  pofl 
mortem  totus  illius  effiet , cuius  fraudibus  ad  illud  di- 
gnitatis frtjHgium  confcendiffet.  Quamquam interirn 
artes  magicas  in  V apatu  difiimultret , caput  tamen 
aeneum  in  abdito  conferuabatloco , a quo  reffonfa 
accepit, fr  quando  a ffiritu  maligno  quicquam  pojh 
lar  et. Demum  cum  Gilbertus  regnandi  cupidus,  dia- 
bolu  fcifcitaretur,quadiu  in  potificatu  uitfurus  effeti 
reffondit  humani  genens  hoflis  ambigue,  ut  [olet:  Si 
non  attigeris  Uierufalem,diu  uiues.  Dum  itaq ; Pon- 
tificatus fui  anno  quarto,  menfe  uno,  die  decimo  in 
bajilica  fanda  crucis  in  Hier u filem  Roma  fiacrifica- 
r et, graiiifhtim  correptus  frbre,  fato  fe  moriturum 
cognouit  ex  damonu jbrepitu  ( tejk  Petro  Pramon- 
ftratenji ) qui  penfum fibi foluendu  exifhmarunt.  At 
poenitentia  duttus  P ontifix,^  ficelus  magici  erroris 
fui  coram  populo  frffus  deplorat:  omnesq. ■ primo 
pofibabita  cubitione  er  diabolicis  fraudibus,  ad  be - 
■ ^ nefatittccji 


Liber  quintas.  44f 

ncfanfteq;  uiucndum  adhortatus  e/i:  deinde  Unum - 
quenq;  rogauit,ut  pofi  mortem  trucum  corporis  fui 
hem  er  difiefti,  quemadmodum  merebdtur,  bigae 
fupermponercnt,eoq;  loci  fepclirent,  quo  (fonte  ab 
equis  uettum  foret.  I nter  ipfds  ucro  mortis  angujiias 
fupplicdt  ( inquit  Benno)  fibi  manus  cr  linguam  db~ 
fcindi,per  quas  Deum  bldjfhemaffet,d<monibus  fa- 
crificans.  ferunt  igitur  Dei  nutu&prouidentia  ( ut 
ait  P latina ) equos  ipfos  (fonte  ad  Lateranefem  per - 
ueniffebafilicam , eoq;  in  loco  fepultum  eius  fuijje 
corpus:  ut  [celerati  friant,  apud  Deum  uenia:  locum 
fibi  relittum  effe,fi  in  uita  aliquando  pcenituerint. 

Trifhorem  maleficae  Anglicance  finem  deferibit  , 
ex  GuiUerino  Vincentius , licet  figmentum  effe  ere-  infpec.H.ft. 
dam:tamen utmifceatur fena tocis,leclorm  luuabit 
fibula.  mulier, inquit,eo  dem  tempore  apudBerbe- 
liam  Anglice  UiUa , malefica  cr  diuinatrix,  ctm  quo-  ui^  ^ morU 
‘ dam  die  cdnuiuaretur, cornicula  quam  in  delicijs  ha~  acciderit. , 
bebat , uocalius  folito  nefeio  quid  comicata  cft.  Quo 
audito , dominae  cultellus  de  manu  excidit,  fimul  er 
uultus  expalluit : eaq ,•  diutifiime  ingemifeens,  in  heee 
prorumpit  tandem  uerba:  Hodie  ad  ultimum  fulcum 
peruenit  aratrim  meum,  hodie  incomodum  grande 
cr  audiam  er  patiar.  Adime  ealoquente,  aduenit 
nuheius,  eodem  die  eius  filium  cr  totam  familiam  fu-> 
bita  'mterijffe  morte  narrans.  E a re  inteUeria,conti > 
nuo  faucia  dolore  decubuit:  iufiitq-  acciri  fuperfiitet 
libero , monachum  er  monacham,quibus  cum  gemi* 

tu  ait 


44  * De  prseftigrfs  daetn  omini 

tuait:Pgo  mi  fer  ab  ili  meo  quoda  fato  damoniadsaf 
tibus  hattenus  opera  nauaui,  uitioru  omniufentindj 
C r illecebrant  magifba,f[e  tutu  ucftra  religioni  ini 
nixa,quuameip[adefperare.nucitaq $,  quadoquide 
me  damones  habitura  exattores  poena  fcio,quos  ha- 
bui [celer u fuafores,per  materna  hos  rogo  uifcera,ut 
mea  tctetis  leuare  tormetaierit  enim  de  anima  perdi- 
tioe  fentetiairreuocabilis.Ccrpus  ergo  meu  vn  corio 
ceruino  infutu  includite  in  theca  lapidea,operculum 
deinde  ferro  pluboq. ; coflringite ,-er  lapide  ipfum  tri 
bus  magnis  circudate catenis.Si  tribus  nottibus  itafe 
cure  iacuero, quarto  die  me  fepelietis,quanqud  terrei 
corpus  no  admiffurd  ob  mea  maleficia  uerear . Cdtcn 
tur  pro  me  P [almi  quinquaginta  nottibus , er  miffa 
celebretur  totide  diebus. Matris  uoluntate  exequun- 
tur  liberi,at  nihil  promouerunt.  Primis  enim  duabut 
tiottibus,  cu  cler icor u chori  Pfalmos  canerent  circa 
corpus, jinguli  damones  ofhu  templi  imnfenfo  obice 
clau[um,leui  negocio  cofingetesfduxs  extremas  the- 
ca dirupcrut  catenas,media  aute  operofior  permajit 
iUa[a.Tertianotte  circa gallicinia,  fhrepitu  eoruqui 
oflio  appropinquabat, totius  monafkrij  fundamenta 
tiidebantur  [uccuti.  Vnus  aute  caterisuultu  terribi- 
lior, cr fbtura  celfior,  ianuas  maiori  uirtute  coUiftt 
infuftadeiecit,arrogantiusq • fimus  petit:  inclama - 
tof  mortua  nomine, ut  [urgeret  imperauit.  ea  mox 
rejpodete,Neyueo  ob  uincuU:Solueris,inquit,etma 
lo  tuo.fktmcfc  catena,  qua  reliquor  u ferocia  elufc- 

rat3mU» 


Liber  quinfoS.  44? 

fdi,nutlo  conamine  ueludfh.pa  infregit,  thecaq:  fu* 
ncralk  operculu  pede  detrufiter  apprehenfa  matue 
palam  omnibus  eam  ad  templi  fores  protraxit,ubi  in 
preemfw  fbb at  equus  niger  fuperbe  hinniens,  un- 
diquaque  prominentibus  uncis  ferreis,  quibus  mpo • 
fita  mifera,ab  intuendum  oculis  cum  uniuerfo  comi * 
tatueuanuit.  Suppetias  tamen  orantis  clamores  mi* 
ferabiles  per  quatuor  fere  audiebantur  miliaria. 

<j|  Quoniam  ueroLamte,  quas  ita  nuncupant, 
fmtfexu  muliercuLe,ut  plurimum  uetube,natura  me 
lanchokc£,mentis  impotes,  animum  temere  dcjfon* 
dentes,  exiguam  Detmjiduci<e : ifs  ueluti idoneis 
crgdms  libentius  fe  diabolus  adiungit,  ac  promptius 
vnfvmat,  ut  earum  mentes  uarijs  conturbet  formis,  , 

quarum  ludibrijs  effafeinat £,  fe  fcaffe  exiftimant, 
fitetiturque  id  quod  ab  ipfis  fuit  alienif  imum  Eum - frdUmor.u 
uefo  fi  perfpicaciori  mentis  acie  rem  omnem  ad  nor-  °Ptra  htaft 
'unam  exigas*  eorum  qu<e  a d<emone  er  agi  poffunt 
Cr aguntur,  ac  qu£  ab  hominibus,  illius  opera  ac 
infirumentis  propofitis  perfici  creduntur : a d£mo- 
tiio,  quicquid  id  eft,  defi gnatum  effe  compenes. 

Vix  itaque  inducor,  ut  eas  in  haereticorum  nume 
fo  cdUocdre  audeam : quum  hoc  nomen  nemo,  ni - 
fi  femel  atque  iterum  admonitus, cr  tamen  fanaticis 
imbutus  opinionibus,confh.nter  er  pwfrafte  per- 
duret,mereatur.  E nor  ili  mente  no  facit  haereticum, 
fcd uoluhtatis pertinacia.  Quare  h£ menti pror * 
fus  i fatana  corrupte , c rfilfis  maginattombm 

difirad^ 


ffitretiag 


Tit.  )v 


44*  Dcpraeftigijs  daemonum 

diftrada!,fi  nihil  aliud  ipfo  adu  in  alium  comiferint f 
erunt  examinacbe,  er  redius  in  praecipuis  noftrtefi- 
<lei  Cbriftiance  capitibus  inflituend£ , ut  quodinfuee 
huius  religionis  inchoat <e  prmordijs  fpoponderint , 
diabolo  renunciates,atq • eius  tamen  clandejlino  frai* 
dulentoct  inductu  (quod  primae  parenti  E uaequoq; 
contigijfe  famus,pojka  declinarint  incaute,  id  tam 
refipifcentes , cxfalubriori  ihjUtutione  prujhrepcr 
D ei  gratiam  omnibus  fuis  uiribas  fdtagant.  Quid 
k :c  daemonio  minus  poterit,  fuafione  contraria  fide- 
lis I efu  Chrijh  minifter t qui  ouem  fatance  fuggeftionc 
perditamrcquiret,  atque  ad ouile  Cbrifit  reducet „ 
Facile  uero,  fido  attente  periculo  in  ipfo  Articulo- 
tumpidei  examine,  fi  forte  alicubi  aberrarit  male 
perfuafaelucefcef.er  num  fatiiori  dodritue  pertina- 
cius reludetur  melius  doda,mereaturq-  barefeos  no 
tam:  an  conuerfa , er  afedudionis  uitiatecp  mentis 
ueterno  excitata,  inEcclefice  manbrunt  denuo reci -* 
pi,CT  pro  fe  orari  cx  toto  pedore  cupiat, obfecretcfc 
Propterea  non  tam  proclines  efje  decet  Chrifiianos, 
ut  fide  er  mente  propter  fexum  ac  ectatan  imbecilles 
uetulas,ex  finiflra  alicuius  maleuoli  opinione,  fugil- 
iationeq;,  in  tetros  itlos,  fqualidos,  hominum  cufh- 
diae  non  defignandos  carceres , horrida  cacodtmo • 
num  captos  torquentium  domicilia,pr<ecipites  agat , 
atque  crudelifiimo  cuiuis  tortori  immaniter  excru- 
ciandas quouis  etiam  atrocifiimo  tormentorum  ge- 
uere,uelut  in  Phalaridis  tauro  conclu[as,in  camifici- 

namfhuma- 


Liter  quintus.  44? 

nam,  humanitatis  pro  fido  affectu  omnem  exuti  tra - 
dantiquemadmodim  multis  in  locis  non  tam  pruden 
ter  quam  feuere  fieri  conjht.  Frater  exorbitantium 
cruciatuu/m  dolores  inique  infidos , inter  carcerem 
er  cujbdiam  multum  difcrmvnis  conjhtuit  lurijferi 
torum  fcholaiquce, eorum  qui  pofkapledentur  uita , 
cujbdiam  neutiquam  uult  effe  pcenamiquam  'a  carce 
re  horrido  dira  irrogari  etiam  infantibus  fenferunt , 
qui  prseter  meritum  quandoque  in  illum  fuere  detru- 
ji.  Verum  ut  coquitatis  commiferationiscfe  ratio  la- 
befadata  negligitur,  contemniturq; : fic  cfcujbdia 
nomen  cum  ufu  apud  plero fque  propanodum  eua - 
nuit  Ita fet,  ut folitudine  diutina,  carcerum  fqualorc , 
caligine  tetra,  uarijsd:  (hemonum  ffedris  exhorre f- 
centes  mifeUat  Dei  creaturce,antea  nonihil  diaboli  af- 
fidua  fuggejlioneffafcino  cr  delufeone , mentis  fcnfu 
luxatae,  czriam  denuo  torturis  uarijs  excamif.cater , 
* dum  qucejhonibus  atrociter fubijciuntur,: mortem  fe- 
mel  momento  cum  acerbi  fima  eiufmodi  uita  commu 
t are  malint,  quacunque  propofeta  fagitid  libenter 
conjijfe, quam  ferocius  in  eafdern  putidifeimoru  car - 
cerumffduncas  er  equuleos  precipites  retrudi . 

C< cteriiin  quod  manibus  pedibusq-  colligatis  La- 
mi as  malejicij  reas,  aquee  iniedas  nunquam  fubmer- 
gi,  at  fupernatare,  uelut  certum  experimentum , nec 
fallax  indicium  effe,  apud  magijbratum  er  carnifices 
in  pier  i fq;  ditionibus  obfeructur:  nae  illud  minus  eji 
HdicuUm,  mirumq»  huicinfulfe  perfuafioni  ullum 

F hominem , 


Diftrmm 
cujloiyt  Sc 
carceru  . 


Cod.liL.y. 
de  cuTtodia 

reordleg.  u 


Experimet/C 
in  dignafeen- 
dn  Lamiji 
fallacia» 


4^6  Deprcefttgqs  daemominl 
hominem  uel  leniter  rationis  fenfu  praditum  ,fidH 
tantillum  apponere . Natationis  jiquidem  c au  fas,  uti 
Natationis  leuitate , raritatem,  ffiritus fujUncntis  conclufioncm , 
cani*.  corporis  uiui  habilitatem,  idq. : genus  reliquas  natura 

les  occafiones,  no  magis  inejje  his  corporibus , etiam 
fontibus , ut  quidem  fateor:  ita  affererc  audeo,  fi  quid 
eiufmodi  p ne  ter  natura  ordinem  uideatur,id  jieri  fuf 
fulciente fminaSjde  quibus  etiafulfa  efl  fufpicio,dia - 
bolo,  ne  fubmergantur  (ccnniuente  Deo  ob  incre- 
dulitatem magi flratus,  faUax  hoc  experimentum  ad- 
mittentis) quo  in  fententiam  iniquam  eum  tandem  'm- 
.Iib  r de  ducathac fraude  impofbr  iUe,ab  initio  fanguinarius. 
morbis  mu-  Mulierem  quoque  rariore  carne  praditam,cr  tene- 
hcb.  m mi-  yiorem  effe,  quam  uiruin , docet  Hippocrates . Tra- 
Pi ,n.  m,  7.  dit  uero  P hilarchus,  in  Ponto  genus  Tkibiorum  effe, 
ca- 2-  w er  multos  alios,  quorum  notas  in  altero  oculo  dupli- 
cem pupillam,  in  altero  equi  effigiem  ajftgnat:  nec  t 
eofdem  poffe  mergi,  ne  quidem  uefk  degrauatos . Id 
fi  uerum  cf, connatum  ejfe  oportet . 

Similis  temeritatis , er  fuperJHtiafe  damonia- 
7.  fecunda:  cacpfdlfitatis  experimentum  efl,  quod  in  Malleo  le- 
partis  Queft-  gitur:  Die  Dominico  fotularia  iuuenum  axungia  fen 
2.  m mitjo.  plUgUC(ilnc  porci,  ut  moris  efl:  pro  refhuratione  fie- 
ri, perungunt:  er  ficubi  ecclejiam  intrant,  tamdui 
malefica  ecclejiam  egredi  nequibunt, donec  explora- 
tores aut  exeant,  aut  illis  exeundi  licentiam  exprefie 
concedant.  Nec  abfimile  erit , quod  in  hanc  digno- 
tionem  plerifq ; in  locis  obferuatur  admodum  impie, 

ubiex 


Liber  quintus.  4?! 

fli  ex  tcrr£  quam  ter  fbatta  primum  in  fepultura 
inijciuntpafiorcs,  portiuncula,  Miffie  facrificio  fcili- 
cetfandificatd , calcando  templi  limini  fupponitur: 
nec  fdgam,fi  in  templo  fit,  tumpojfe  egi-edi  putatur . 
item  dffulas  fume  ligni  quercini,  in  quo  aliquis  ft  fu- 
fpenfus,  uel  fe  ftrangulant : inffergantur  iUte  aqua, 
luflrali,  collo ceniurqj  in  templi  ingreffit:  nec  egredi 
ea  poterit,  nifi  affulas  firnimoueris . 

Regulam  autem  hanc  minime  fallacem  a qua  fio-  Qu&in  ma- 
nibus obferuare  decuit, ut  de  fingulis  ilUs  fldgitijs  idm 
'confafiis,  accurate  cum  iudicio  inquiratur , quas  alios  tiontjum  fl 
pafjos  dicunt  fatentur renmndA  er  calamitates  a fe  cienda . 
illatas,  num  ita  fe  habeant,  uel  in  rerum  fint  natura : 
er  f comperiatur  quo fdam  ita  Lefos,  uel  morbos  aut 
damnum  perpeffos  effe , ut  iamabalijshac  confaf- 
fs,  defgnata  huiufniodimala  putentur  : inde  quibus 
medijs,  rnatericbus  aut  organis  perpetrata  fint, peni- 
tius inuefigetur : er  num  itta  media,  materies  aut  in- 
frwmenta  ifiiufmodiefjvttibus  producedis  fnt  apta, 
confonaque.  ybi  naturalium  rerim  er  uirtutim  co- 
gnitione celebrium  medicorum  indicia  in  conflium 
accerfeantur , quemadmodum  in  aiijs  quoque  cafi - 
bus  eos  ff  ettantibus  jieri  uolunt  leges.  Vtenim  confifieni 
non  eft  alicuius  melancholici,  aut  mente  vitiati  jhn-  mente  Ufim 
dum  confafiioni : ita  etiam  ex  harum  ccnfafione  <ft  fandum* 
non  eft  infigenda  temere  punitio , nifi  ex  certis 
circumjhntijs , er  demonfirationibus  evidentibus  , 
indubitatum  conjkt  ueneficium  uel  uenenitio , phar - 
F 5 nidco  uide- 


Inaflionecri 
mmah  opor- 
tet probatio . 
net  luce  meri- 
diana ejji  da 
riores . 


4f2  D e praeftigtjs  daemonum 

mdeo  uidelicet  propinato  dut  iUito,  aut  eo  loci , 
unde  halitu  inficere  mtniftjhm  ejl , depofito . 
Oportet  fiquidem  probationes  luce  meridiana  e f- 
fe  clariores , maxime  in  ditione  quam  uocant  cri - 
minaliiqucelurifconfultorum  laudabilis  eftfententia. 
Nam inhoc maleficij negocio, multa  turbulente,  uel 
ex finiftra  opinione  aut  fufficione,  uel  malitiofe  ex 
maligno  affvfiu,  uelob  morborum  difficultatem,aut 
rerum  iacturam,ex  incredulitate, quod  non  fatis  Dei 
iujhe  uoluntati  ex  animo  fe  totos  quidam  tradant, 
fubijciantcp,  dicuntur, multa  confufe  de  alijs  fpargun 
tur,  conftfione  item  iUufarim  k daemone  uetularum. 
fanciuntur,diab olo  frigidam  hic  fiffundente,cr  ma- 
chinationis clauum  fideliter  dirigente , ut  fiquis  au- 
rem applicet  facile , accufationem  cr  confefrionem 
ratas  exiftimans,ita  fe  tunde  delufrn  fentiet,quo  tan - 
quam  in  labyrintho  inexplicabili  muolutug,  nunquk 
fit  exitum  muenturus,fr  ad  legu  normam  cr  iuris  ri- 
gorem eunda  ex  auditis  exequijbtuat.Dd  fatance  ars 
ejl,utresufqueadeo  tricis  fubtili fimis  implicet,  con - 
fundatq-,quo  nec  ulla  Thefei  fagacitate  extricari,nec 
Oedipi  prudentia  explicari  queant. Sic  uel  in  pirinci- 
pijs  omnino  fubflitiffe,  cr  intra  metas  fe  continuiffe, 
aut  mature  retrogreffum  effe,  ne  diabolo  ab  initio 
homicidce,uel  apertis  mendacijs  aut  ueritate  dolo  frd 
fitateq;  fermetata,  aperiatur  fenefira,  per  quam  fe  in 
dttioties  nofbras  mfrnuet,prxfhre,ipfare  et  ufus  ob- 
feruatione  coperi.Nec  omne  longius gr affandi  occa - 

fronem 


Lib er  quintus»  4^5 

fio  nem  fatarue  pracidedi,  copendiofior  unquam  erit , 
uia:  dlioqui  medaciorum,calivmniaru.fiifarum,ueri - 
tatis  momento  interdum  mixto  ut  dolus  lateat,  crimi 
nationum  atq-  accufationum  nullus  uidebitur  modus 
dut finis.  Huc  Cardum  finientia  adduxiffe  iuuabit. 
Confiat  b as  fiepe  merito  pleclijnquit,  quod  fintma- 
lefica,aut  etiam  ob  impietatem:  ceterum  plerunque 
fluita  folum  funt,nec  confifiio  integra,  ac  indicium, 
uclut  de  latronibus  ac  juribus  rdiquisq;  fideratis  bo 
minibus,  ad  mortis  poenam  trabipofjet.  Sed  omnia 
plena  uanitatibus,mendacijs,repugnantia  inconftan 
tiacp.  nam  iUud  quod  dicitur,conuenire  er  contejh t- 
ri  abfintes,  omnino  filfum  eftmec  nifi  de  dic  congre - 
gationis  conueniunt,cum  milgata  fit  que  'nam  fit.  ld 
uero  argumentum  fi  refte  er  diligaiter  examine- 
tur, ofkndit  banc  artem  effe  prorfus  filfam,  er  iUas 
non  uere  in  unum  coire : nam  una  centum  aut  etiam 
* plures  detegere  ppffet,  cum  illarum  muliercularum 
opinione  tot  interjhit.  Verum  non  nifi  fima  agnitas, 
aut  uifu,  accufant,quas  non  ex  ludo  ( fic  enim  uifio - 
nem  iUam  uocant)  fid  ex  auditu  er  coUoquijs  agnof- 
cunt:  utrum  uero  uigilantes , an  dormientes,  certum 
e fi  quod  in  utroque  tempore.  Eadem  autem  uident 
atque  audiunt,  ob  fixam  contemplationem, fidemfi 
illius,  rei:  uelutEafis  enarrat  de  iUo  qui  fi  gallum 
ob  flulticiam  exifiimabat,  fiatis  boris  gallorum  mo- 
re ad  canendum  furgens  annis  pluribus.  Hac  autem 
opinio  ac  uifio  mutuis  inter  fi  coUoquijs  multum 
¥ $ confirma- 


Deuariet. 
lib.  iS. 


Prioris  mu- 
lieraria uti 
Lamia  con- 
feftio. 


loann. 8. 
E.Ioann.  j. 


4?  4 De  prafHgtjs  daemonum 

confirmatur.  Neque  ddeo  frequenter  ad  hunc abe- 
unt  ludum,  quaedam  enim  uix  ter  in  anno  accedere 
fabi  uidentur , nec  quidem  uelcntes : quamuis  er  hoc 
per  [cepe  contingere  putetur,  maxime  unguento - 
rwm  auxilio. 

Porro  ut  exemplis  lucidior  euadat  res  perfe  oh- 
[cura,tenebmq-  muoluta , duarum  muliercularum 
in  duitate  imperiali  paucis  ab  hinc  annis  captarum , 
exujhrumc/ • confefaionesfa  me  requi/itas,  confulisq; 
djjenfu  ex  codicillis  iudidalibus  communicatas,  hic 
proponere  uolui.  Primum  una  quidem  fatetur,  [e 

a Deo  omnipotente  defciuifje , er  diabolo  malefacio 
adhcefaffe,  acamafaum  [vara  appellari  Bernardum: 
deinde  effreiffe  frngulis  uicibus  pomo , ut  matrona 
quadam  N.  fexies  partum  ediderit  mortuum . 
Confitetur  item,  [e  cuiufdam  uiri  N.  filiam,  cereui- 
faoehaufaupcr  maleficium  enecaffre : identidem  er  N. 
uxorem  ita  iam  m ledo  tanquam  ex  morio  decum- 
bentem, malefacio  Ufajfe.  Propter  hanc  confrfaio - 
nem,  igni  tradendam  mifellam  decreuit  magi  far  at  m: 
er  quidem  non  immerito,  fa  uere  compertum  fuerit 
illa  [celera  ab  ea  fuiffe  defagnata. j 

Amabo  autem  tribus  excutiatur  confrfaio  uerbis. 
Quod  a Deo defduiffe [e fateatur,  cr daemonio ad- 
baefaffc,  id  inforo  ciuili  non  erit  criminale.  Quotuf- 
quifque  etenim  no  far  lira  efl,qui  idipfum  non  facit  i 
Siquidem  omnis  qui  facit  peccatim,[cruus  cfa  ( do- 
cente Cbrifao ) peccati , Qui  committit  peccatum, 

€xdi<t~ 


Liber  quintas.  4^ 

ex  diabolo  e/i,  quoniam  ab  initio  diabolus  peccat.  Ex  diabolo 
InhocmanifejUfunt  filij  Dei,  er  filij  diaboli.  Om *■ 
nii  qui  non  jacit  iufticiam,  non  ejl  cx  Deo:  cr  qui  mntit. 
non  diligit  fratrem  fuum.  Qui  non  e/l  meum,  ait 
Chriftus,  contra  me  efr cr  qui  non  colligit  meam,  Mattii,  n. 
difrergit.  Sed  admoniti  rcfrpifcerc  poffitmUs , Luc,n- 
er  poenitentiis  lacus  ejl.  quid  'ergo  uetat,  quo  minus. 
er  iUa  redarguta, rertiusq;  infUtuta,  ad  fui  cognitio - 
nem  ualuiffrt  reduci  i Quod  fe  concubitum  dee - Concubitus 
monis  B ernardi  paffram  dixerit , phantafricnm  cr  Cltm  d*™011* 
imaginarium  prorfus  friffe , ex  [aperior ibus  li- 
quetuibi  exprofiffo  diluitur  illud  phantafma,  ut 
minus  fidei  uel  hoc  [altem  nomine  confrfrioni  eius 
fuerit  adhibendum  , que  cx  mente  haUucinante , 
erronea  quoque  cenfenda  esi.  Quis  aliud  rogo 
huic  poroco  Bernardi  nomen  indidit , quam  ipfus 
fibi,  id  corrupto  auditus  fenfui  uel  ui  imaginati - 
Uce  ingetfcns , ut  edito  nomine  inter  Chriftianos 
ufurpato,  m maiorem  confidentiam,  mente  tituban- 
tem mulierculam  illiceret,  fibiq;  deumciret:  necob 
hanc  fatanae  illufronem,  mentisq-  muliercula’  le- 
fionem,  mortis  poena  irrogari  debuit.  Nec  po- 
mo interimi  potuit  fretus , nifr  accejfcrit  uene- 
num , quod  folertius  'mdagmivm  erat:  quemad- 
modum quoque,  nim  ea  friiffrt  illius  ueneni  effi- 
cacia foetui  enecando  peculiaris,  ut  matri  hinc  ni- 
hil inferri  potuerit  incommodi:  ncc  folum  eiusin- 
ualidx  confrfriQni  fhridtm  erat.  Quod  etenim  ex 

F 4 Deluo? 


De  praeftigtjs  daemonum 

D ei  uoluntate  er  arcano  con filio  contingit,  ucl  dia - 
holo  diuinitus  permittitur,  id  uitiato  feminee  cerebro 
dceraon  fspe  ingerit,  quafi  ab  illa  def gnatum  Jit: 
cuius  tamen  [celeris  illam  plane  infontan  effe  com- 
periet  is,  qui  fngula  ad  rationis  perpendiculum  non 
fomnolcnter  expenderit,  ldipfum  defiliaN.  cere - 
uiji.t  haufbfubUtdper  maleficium  , dicendum  eft. 
Quid  enim  cereuifice  immiffum  fuerat,  quod  interi- 
mendi ui'in  deleteria  obtineretjadbibitis  in  ccnfiluim 
medicis,  in  earum  remn  cognitione  infgnibus,  uigi 
lantius  erat  inuejHgandum . Nec  minori  ftudio  in- 
quirendum, quibus  organis  aut  medijs  coniugi  N. 
morbum  conciuiffet.  Nec  uulgatte  er  odiofe  carmi- 
nis aut  male ftij  uoci  pronas  adeo  offerre  decuit  au- 
res . E nimuero  ubi  fola  incantatione  infortunium 
quodcunqfafe  procreatum  narrant  amentes  er  in- 
confantes  li£  actuhe,  peruerfo  desmonis  inflindti  id 
jieri,  easq;  d uera  morbi  eiufcemodi  inue&ione  tam  * 
cjfe  liberas, quam  quemuis  alium,  deierarenon  ucre- 
rer.  Vnde  cuius  fe  criminis  reos  jaciant,  qui  tam  in- 
confiderate  immaturas  effundunt  interdum  fenten - 
tias,  ipfiuidermt. 

tam  alterius  quoque  eodem  in  loco  igni  adiudica- 
tec confef  tonem  editam  audiamus, 

^tlteruu  tione  excutiamus . Confitetur  haec, 
exufi&  con - nium  fbre,  hora  quadam  matutina,  p 
fifi»  • ratione , fibi  uim  inferri  cogitaret,  ad  fe  accefiffe  ui- 

rum  quendam  procer ce  Jkturee , er  formae  non  inue - 

nuft<ea 


leuiq-  muefiga- 
quu  ante  fexen- 
>ne  animi  delbe- 


Liber  quintus*  4^ 

nufice,paUio  nigro  er  reliquo  eiufdem  coloris  ueflitu 
ornatum : qui  eius  dolorem  folatus , inter  alia  iufiit 
eam  non  abietto,  fed  confidenti  efje  animo:  fuum  pol 
licitus  patrocinium,  feq;  femper  iUidenecefifarijs  er 
pecunia  fufficiente  projf  edurum , fi  modo  uicifiim 
ipfius  co filio  er  uoluntati  fe  deuoueret.  Atq;  magnu 
auri  cumulum  illi  ojkntabat  hic  uir.  E a uero  m ipfius 
affenfitconfilium,  abnegans  D eum  omnipotentem , 
Mariam  matrem  I E S V Chrifli,  er  omnes  fandos. 
Hinc  chrifma  ei  ex  fronte  exemit  uir,  atque  fe  perpe - 
tuumfrre  concubinum  fropondit:  nomen  fibi  effe 
Alexander finquiens.  Fatetur  adh^ec,  concubinu\qua * 
ter  domi  fu<e  in  ledo  opus  uenereu  fecum  pcrficijfe : 
item , fe  cuidam  cereuifice  coitori  N.  filicem  rem  for- 
tunam camine  fubtraxifife,refin<e  uulgaris  pauxillo , 
uafi  mancipato  huic  codioni,  fubdito:  itah,  fe  uedo- 
ris N.  coniu^eualetudinebonaperincantameta  pri- 
* uaffe,quod  alicuius  rei  donatione  ip.fi  denegaffrt : er 
pueru  N.  maleficio  morbida  reddidi (fe  ac  mufilaffe. 

Vunienda  certe  flagitia, fi  uerafunt.  Atqui  uides 
eam  nonfance  mentis  mulierculam  adrefrim  prope - 
modum  uenifife,  atq ; contradum  inijfifeuel  imagina- 
rium, uel  nuUius  certe  momentfut  fecundo  libro  am- 
pli fiime  ofttndi,  cum  amafio  phantafiico,qui  ea  ima 
ginaria  ueflitus  firma  apparuit,quum  faltemfriritus 
effiet  uejhu  er  coloris  expers:  fpecie  auri  prxfiigiofe 
hic  protulit,  qua  illam  delufit,  non  'aurum : quemad- 
modum quoque  concubitu  cam  exercuit  ludibrio fo. 

F 5 Chrifma 


458  De  prsefhgijs  daemonum 
Chrifrndfraterea  eximere  fimulabat , cum  uirtiot 
qualis  qualis  fit, fi  i/n  extemd  duntaxat  applicatione 
confrfrit,  uel  conjimili  exemptione  perit,  iantdudim 
aqud,  qud  frons  er  reliqud  toties  mundatur  facies, 
eam  omnino  abficrfrffct.  Bdptifrni aute  uis  fecus  nos 
docet,  fdm  minime  in  cdrnis  ablutione confifkre,  ut 
fordes  abluantur.fed  utbona  apud  Deum  cofcientix 
fi.Pctr.j.  benereffrondedt.  Fufi  orem  omnium  refutationem 
libro  fecundo  de  Sagis  inuenks.  Non  plus  habebit 
ponderis,  huius  muliercula  infr-auduleto  contractu 
abnegdtio,quin  fi  admo  nita,fideliusque  inftituta,eas 
diaboli  cognouiffet  artes, re  fi pifcens,crro  rem  q-  con 
fiffii,  in  E cclefia  finum  rurfus  debuerit  admitti.  Pe- 
Marcii 2g'  *riK  * Cbrifiv  p ramonitus,ipfum  ter , fana  mente  er 
Luc.  22. ' corpore , contra  animi  tejhmoniu , abnegauit,  etiam 

Joaon.  j 8.  profato  iuramento-.quem  tamen  clementia  fu. e ocu 

lis  Qhrifrus  ufque  eo  non eft dedignatus,  utipfum 
etiamEcclefia caput conjUtuerit.  Quic? frequentius  * 
impunitiusque  ( apud  Italos  maxime,  fi  quid  illis  ex 
uoto  minus  cedat,  prafertim  in  illicito  alea  lufu) 
quam  blajfrhemis  horrendisq;  uocibus,pollice  etiam 
inter  indicem  cr  digitwn  medium  tenfo,ac  facie  coc- 
' tmi  uerfus  erefta , in  eorum  dejbedmi , Deum  cr 

Chrifrum  abnegaret  Num  infuper  re fina  modicum, 
uafi  fuppofitum , habeat  eam  potejhte  uitiandi  ce- 
reuifiam,  inquajUone  exadiore  uocari  oportuit . 
aliam  etenim  corrupta  cereuifia  caufam  neceffrano 
fuiffe  afferent , qui  rerm  naturalium  fvntes  uera 

ratione 


Liber  quintus* 

Titione  fcrutintur  cr  inteUigunt.  N ec  fanitatefi-au - 
diri  potuit  ue floris  uxor, nec  puer  mutildri,per  car 
men,  niji  acc  effer  it  uenenatio,  cuius  hic  nulli fit  men 
tio.  Eodem  modo  infinite  pofjentrccenferi conjvf- 
ficrum  formula  ex  publicis  magifbratuu  codicillis-, 
quas  fi  penitius  expenderis  «W;»  uel  mpofi 
fibilitatem  ( (i  itaioqui  licent ) inconfhntiam , uani- 
tatem,mend.acia  uentate  fucata  teflaf,  uarietatan, 
labyrinthum,  imo  fibulas  cornperies . Sic  haud  ite 
pridem  qutedam  in  uinculii  detentd,[e  plurima  uir- 
gines  Vcjhles  in  coenobio  uariis  tetani  cruciamen - 
tis  exercui ffe , indita  oleribus  mixtura  ex  affide 
bufone  cr  f anguine  menjbuo  fimul  confufis,  fateba- 
tur . Hic  omnium  primum  diligenter  inquirendum, 
erat , num  ex  horum  uenenorum  commixtione, ciuf- 
modi  refidtent  efjvflus,  uel  morbi,  uel  fymp tornata. 

Tandem  iUq  publico  iudicio  flammis  tradeda , in  hoc 
extreme  perfitit  confbnter , illam  calamitatem  afe 
atque  matre  cegrotis  illis  uirginibus  irrogatam  qui- 
dcm,mortein  'que  perpeti  uclle:  hoc  autem  fe  palant 
confiteri,  ne  tantiUim  unquam  a fc  illis  per  os  illa- 
tum fuiffie.  Quo  igitur  modo  dir am  hanc  induxi ffiet  Mente  et  im 
fortem,rogdta:  fe  mente  cr  imprecatione  eam  Inue-  P'refiatlone 
xiffe fdffia e ft. Quibus ucro medijs tolli pofiit illatum 
malum, deinde  interrogata,  reffondit:  matre  cr  alteri  non^ojfi 
me  prius  e medio  fublatis . Vnicum  hoc  daunonis  fi  tn“elri. 
ab  initito  homicidae  fhudium  efl  cr  machinatio , ut 
quam  p lurinius  fundatur  [anguis,  vtraque  enim 

exu/ia. 


$4 o De  praeftigtjs  daemonum 

. exujh,nondum  depjt  horrendum  ffeftaculum:  fed  \ 
priore  purifico  fecundus  demum  exorcijh  accepit 
aecus,  qui  ex  omnium  ferine  egrotarum  corporibus 
daemonia  fugam  fimulantia  abegiffe  putabatur, a qui 
bus  tam  atrociter  antea  fuerant  quibufuis  conuulfio 
num  Ifeciebus  excruciate:  necdum  remifit  fe  haec  pe - 
ftis,  at  longius  hincjn  proxima  proferpfit  oppida. 
Hic  pojl  muliercularum  exuflionemffe  produnt  mor 
horum  authoresmu  uero  iHe  uirginum  corporibus 
deemones  cogitatu  'mprecationeue  immittere  ualue - 
rint,libro  tertio  decifum  eft.  Vere  itaq ; uidetur  dice - 
ub.s.deHi-  re Arifbteles,incdtameta  effe muliercularii  figmeta. 
ftor-  animai.  Cardam  uerbis  er  InjbrLe  fuus  hic  erit  locus,  qui  de 
De  Van  e tat.  ^-temijs  fic  fcribit:  Sunt  deformes,  pallida  er  fubob- 
lib.  16.  f :urce,  atram  bilem  ipfo  intuitu  pra  fe  ferentes.  Sunt 
taciturnae, amentesqp  ac  parum  ab  his  qua  daemonio 
La.mU  mela  teneri  creduntur,diffirunt:  fixe  in fuis  opinionibus, 
tes  “adimo-  atcfue  firme,ut  fi  foltm  ad  illarum  uerba  refigi-  * 

niacis pamm  cias,qum  intrepide,qua  confhntia  ea  referunt,  que 
differet  es,  opt  neque  unquam  fuerunt,  neque  effe  pofjimt,  tamen 
momm  te-  u gg  ^rr  £.XjA[WeJ<  vnrfe  nil  mirum  ab  his  mo- 
nbus,  ijs  qui  phuojopbte  expertes  funt,  egregie  im- 
poni. Laborare  autem  eas  atra  bilis  morbo,  tum  ui- 
dus  ratio,  tum  aeris  qualitas,  tum  forma  atque  effi- 
gies ipfa  uultus  et  corporis,  tum  uerba  ipfa  flulticue 
C?  (ut  ita  dicere  liceat ) impofiibilitatis  plena,ipfeq; 
toruus  in  dicendo  affedus , tum  cafus  quidam  qui 
fhilippi  uicecomitis  Mediolani  principis  aetate  con- 


Liber  quintas.  4 
tigitjeclarant.  Res  uero  ita  gejh  efl,  ut  pater  meus 
retulit.  Damnatus  erat  profanat  huius  artis  uiUicus 
quida,nom\ne  Bernardus:alioqui  uir  fimplex  er  frit 
gijob  idq;  domino  percharus ■ Sed  quia  nec  minis  nec 
perfuafionibus  adduci  poter  at, ut  poenitere  ueUet,ad 
ignit  poenam  pofcebatur  a iudicibus. Dominus, cuius 
pigebat,quia-  principi  gratus  erat,  obtinuit,  ut  fide - 
iufrione  data7quanqua  illis  reluttantibus,  liceret  ho - 
minem  apud  fe  uigmii  diebus  habere.  Coepit  ergo  il- 
lum alere  non  ut  medicus:  fed  ut  rujUcim  nobilis  ami 
cus.  quatuor  oua  recentia  mane,totidem  uefr>eri,tum 
uinum  dulce  atq^  iucundu/m  fuppetebat,carnes  quoq ; 
er  iur a pinguia.  Pofhnodum  ubi  uidit  hominem  ex 
longo  ueterno  refrp  ifcere,horta  tus  efr,ut  omifrsf ol- 
fis atq • abfurdis  periculo fisq-  perfuafionibus,  E ccle- 
fi<eadhcerereueUet.  Sed  paucis  opus  fuit,  refipuit: 
optimusq. * Chriftidnusfattus,ufque  ad  mortem  abfq. • 
aliorit  querela  perfeuerauit:quem  atrocitas  indicum 
immerito  crudeli  fupplicio  afficiffet. 

Adde  his,  celebre  apud  nofrrates  exifkre,  prxto- 
rem  quendam  ex  arioli  indicio, deluf  'as  id  genus  mu- 
lierculas comprehendijje  quam  plurimas,easq-  incen 
dio  puniuiffr : tandem  ariolim  uel  pythium  huncua- 
tem,  cui  haftenus  ille  fidem  appofuerat,adpr eoio- 
rem accefriffe , adhuc  unam  malefrcij  ream  indica- 
turum, nifi  inique  ferret.  P reeiore  haud  difficulter 
annuente,  eius  uxorem  quo  que  infimulatiudcx:  ac 
ne  quid  hac  in  re  bxfitaret,  palam  fi  id  detnonjha- 

turim 


Quidam  d iti 
dicibut  ignt 
deuotm  ob 
maleficium, 

refpifcitab 
amentia  me- 
li ort  uutn. 


PratorU  te- 
xor falso  ms 
lefcij  acat- 
fata. 


Ii.  2.  Parer- 
gon mris 
cap.22. 


4^2  De  praeffrgrjs  daentoftum 

turum  addicif.borxmque  prafigit,  qua  eam  reliqua- 
rum fagarum  conuentui  er  eboreis  intere  fle,  fuis 
ipfe  maritus  tefbretur  oculis.  Confentit  prator:  qui 
jktutabora  quofdam  amicos  er  confanguineos  m 
eadem  menfa  fecum  er  cum  coniuge  coenare  uoluit, 
fupprefjk  inter im  conuocatee  focietatis  caufa.  Hinc 
defignata  ab  ariolo  hora,  e menfa  furgit,  iubetq; 
omnes  fimul  cum  uxore  permanere : nec  prius  loco 
dimoueri,  quam  ipfe  rediret.  Deduflus  porro  ab 
ariolo  quo  is  uoluit,  lamiarum  coetum,  eboreas,  er 
nefeio  quas  alias  uoluptatum  iUecebras,quibus  ipfim 
intererat  coniunx,  reliquarum  delicias  fedata, 
non  obfcure  uidebatur  /pedare . Mox  domum  re- 
uerfus,  amicos  uocatos  eo  quo  relinquerat  ordine , 
una  cum  fua  uxor  e, latos  menfa  a fidere  comperit. 
Et  cum  ffudiofe,  nwm  jhtionem  deferuiffet  coniunx, 
percundaretur : cam  eidem  affixam  fiiifie  loco  in 
eius  abfentia,uno  ab  omnibus  affirmabatur  ore.ltaq; 
rem  omnem  aperuit  preetor, ob  infidam  innocenti' 
bus  poenam  fero  poenitudine  dudus:  er  fi  redeme - 
mini,Vythium  accufatorem  morte  muldab  at. 

Narrat  item  D.  And.Alciatus , haretica  praui- 
tatis  ( ut uo eant)  mquifitorem  in  fubalpinis  uaUi - 
bus,aduerfus  hareticas  mulieres,  quas  ueteres  La* 
mias,  nos  Striges  uocamus , inquifiuiffe,et  fupra  ceti' 
tum  fammisconfimpfiffie : quotidieq-  ceunoua-hoa 
locaufh,  alias  filper  alias  Vulcano  obtuliffe,  e qui' 
bus  non  pauca  helleboro  potius  quam  igne  purgan* 

dauide-; 


Liber  quintus. 

fedndceuidebciiitiirdonccrufhri  arreptis  amis  um 
idam  inhiberent , er  negotium  ad  epifeopi  indicium, 
deferrent.  EtpojhEt  quamuis  aliqui  ex  maritis,ma- 
gn£  fidei  homines,a)Jeur, -arent  eo  potifiimiim  tan- 
pore,quo  iil£  in  ludo  er  choreis  fub  Tellina  arbore 
fuiffe  dicebantur, fe  exploratum  habere,  in  ledo  po- 
tius fecum  fui)]  e:  tamen  reffondebatur , non  illas,  fed 
caco d£inonc  potius,  uxoris  forma  affumpta  marito 
iUufijfie.  Atqui  ego  replicabam : Cur  non  potius  caco- 
d£tnonem  cum  juis  damonibusfitta  uero  cum  marito 
fuiffe  pr£fumki  cur  ueru  corpus  in  fido  lufu,  phan- 
tafiicil  in  uero  ledo  commfcerisi  Quid  hic  opus  efi 
ufqueadeo  augere  miracula , er  non  ta  Theologum 
quam  T^xToXoyofj  agere, feuioremfi  parte  in  poe- 
nis eligeret  Cofkbat  ex  iUis  adis,femel  in  co  ludicro 
per  quando,  mulierculam  nomine  I E S V appellato , 
omnem  illum  apparatu,  omnes  faltatrices  cuamafijs 
fuis  repente  euanui ffe:qm  fieri  id  potuit, fi  uera  fuif- 
fent  corpora,cr  non  phantaf  nata ,er  Tantali  horti t 
quod  apud  Philofiratu  libro  quarto, etia  Apollonius 
Tyaneus  ceiifuit:  er  apud  Plutarchu  in  Bruti  uita  C. 
Cafiius.  Nam  er  medici  maximos  effidus  comipt £ 
menti,  imaginaruq • ludificationi  tribuunt:  unde 
Ephialtici,affiati,fuperfiitiofi,  incubitati,  amore  fu- 
rentes, imagino fi,  Lycaones,  Cynanthropi,  quitamc 
medicamentis  curantur.uidenturq-  h£c  e(J'e  qu£  Pli- 
nius etalij  ueteres  Taunoru  ludibria  appeUant,p£o- 
nidifc  herba  emendari  cenfuerunt3ut  etiam  haru  ple - 


Epift.  117. 
De feduCli s 
errore,  & ha 
retice, no  en  e 
canimfenten 
tia  Patrum. 


464  De  pracftigtjs  daemonum 

rafcu  curari  poffe  fituerifimile,  ni  fi  quod  pauperes 
Cffemettce  omnes  funt  quibus  talis  facultas  non  fup- 
petit.Ego  certe  magis  iuri  Votificio,  communiq • no - 
ftratkm  doftorum  interpretationi  hac  in  quceflione , 
quam  Theologis  iflis  tribuerim,mdxime  in  re  afyno 
do  decifa  in  cocilio  Anquirenf.ca.i.ubi  talia  phantaf- 
f mata  metibus  a maligno  ffiritu  irrogari  ait.  er  rur- 
fus:lnfidelis, inquit , no  iti  animo,  fed  in  corpore  eue' 
nire  opinatur.quis  enim  infomtlijs  er  no  Humis  ima. 
gmibus non  extra feipfuni deducituriQu £ etix uide 
tur  fuifje  Augujtini fentetia  li.18.de  Ciuit.  Dei,ca.tS. 
ubi:  Verum,mquit , corpus  nulla  arte  daemonum  coti 
uerti  potefl,  fed  phantafhcim:quod  etiam  cogitando 
fiue  fomniando  per  rerum  innumerabilium  genera 
pariatur:  er  cum  corpus  non  fit,  corporum  tamen 
formam  capit,  fopitis  aut  apprefiis  corporeis  fenfu 
bus,ita  ut  uer a corpora  alibi  iaceant,  fenfibus  obfe- 
ratis.  Nec  refert,  quod  ibi  H erodiadi  aut  Dianae  ho-  * 
nor  exhibetur . Hattenus  Alciatas . 

Caeterum  quum  earum  plurimas  mente  corruptas 
effe,  error  eq;  dfatanxfeduftas,  iam  fatis  demonflra - 
tum  fit,ut  citius  haereticorum  pcenam,q:um  uoraces 
mereantur  flammas:  quireHius  injlituti,  fi  conuer - 
tantur,  corporali  punitione  minime  afficiendi  funt, 
fententias  fummorum  patrum  paucas  adducere  pla- 
cuit. AugujUnus  ad  Donatum  proconfulem  Aphri - 
eae:  Exoccajione,  inquit,  terribilium  indicum  ac  le- 
gum,ne  aeterni  iudicij  poenas  incidant,  corrigi  inimi- 
cos cupi- 


Liber  quintus,  4^ 

eos  cupimus,  non  necari : nec  difciplttutnt  circa,  eos 
negligi  uolumus , nec  fupplicijs  quibus  digni  funt 
exerceri.  Sic  ergo  eorum  peccata  compefce,  utfmt 
quos  pceniteatpeccauiffe.  Qucefimus  igitur , ut  cum 
Ecclefice  caufias  audis, quamlibet  ne  finis  iniurijs  ap' 
petitam  uel  ajfiiclam  ejfe  cognoueris.potejhtem  oc- 
cidendi  tebabere  obliuifcaris , er  petitionem  no - 
ftramnon  obliuifcaris.  Non  tibi  uilc fit,  neque  con- 
temptibile, fili  bonorabiliter  dileflifi ime,  quod  uos  . 
rogamus,ne  occidantur, pro  quibus  Dominum  roga 
mus  ut  corrigantur.  Idem  ad  Marcellinuw:  Focna 
illonm,  qnamuis  de  tantis  [celeribus  confeffbrum, 
rogo  te,  ut  prater  fupplicium  mortis  fit,  er  propter 
confidentiam  mjbram,  er  propter  catholicam  man - 
fuetudinem  commendandam.  Ad  eundem  cpift.i 59. 
Imple  iudex  Chrifhane  pij  patiis  officium:  fic  fucceti 
fic  iniquiiatfiut  confidere  humanitati  memineris  VNec 
* vi  peccatorum  atrocitatibus  exerceas  ulcifcendi  libd 
dinemfied  peccatorum  vulneribus  curandi  adhibeas 
voluntatem.  N oli  perdere  paternam  diligentiam, 
quam  in  ipfia  'mquifitione  feruafk:  quando  tantorum 
fcelerum  conficfiionem  non  extendere  eculeo , non 
fulcantibuS  ungulis,  non  urentibus  flammis,  fied  vir- 
garum verberibus  eruifti.  Ex  libro  Qu<efHonu  euan- 
gelij  fecundum  M atth.  ca.  x 2:  Hinc  ejl  quod  ficrui  di - 
cunt,vis  imus  er  colligimus  eaf  Quibus  Veritas  ipfia 
rejfiondet.  Non  ita  hominem  conIUtutum  efifie  in  hac 
uita,ut  certus  efifie  pofiit,qualis  auifiq; futurus  fit  po- 

G fica,  cuius 


ffereticorU 

cottciliabula 
difiipari  pof- 
fmt. 


46*  DepfTftigijsdxmontrm 

fka,cuius  inprafcntia  cernit  errorem: uel  etidm  quid 
error  eius  conferat  dd  profidum  bonorum:  non  effit 
tales  auferendos  de  hac  uita,ne  cu  malos  conatur  in - 
terfreere, bonos  interficiat, quod  forte  futuri  funtaut 
bonis  cb jit, quibus  er  inuiti  forte  utiles  funt.  fed  tunc 
opportune  jieri,  cu  iam  in  fine  non  refht  uel  tempus 
computanda  uiU,uel  propeiedi  ad  ueritate , ex  occa 
fronc  atq '•  comparatione  alieni  erroris.  Cbryfofio - 
mus  bomilia  47.  m caput  Matthai  13:  vis  igitur 
abeuntes  colligimus  eai  Dominus  autem  prohibet , 
ne  forte frmul  cum  zizanijs  herbam  etiam  tritici  euel 
lant:  quod  dicebat, utbclla  er  effufronem  [anguinis 
prohiberet.  Nam  fi  trucidarentur  haeretici,  abfque 
foedere  pacis  atque  inducijs  bellum  Orbi  inferretur. 
Duabus  igitur  rationibus  probibuit:altera,quiafru - 
mentis  parum  noceret:  altera , quia  nifi  fanarentur , 
extrema  fupplicia  non  euaderent.  Quare  etfi  pu- 
niri eos  uultis , cr  frumentis  nequaquam  officere, 
opportunitas  temporis  congrua  expedanda  uobis 
eji.Quid  autem  efl  quod  eradicabitis  fhnul  cum  ipfis 
etiam  frumentai  Certe  aut, quia  fi  arma  capietis,  in- 
quit , neceffie  efl  cum  haereticos  trucidatis , multos 
fandorum  frmul  interimere:  aut  quia  ab  ipfs  ziza- 
nijs multa  commutata,in  frumenti  conditionem  fie- 
ipfia  conuerterent.  Si  ergo  prauenientes  euellatis,  ea 
frumenta  deperibunt , qua  d commutatis  zizanijs 
prouenirent.  Non  prohibet  autem  conciliabulahse - 
reticoru  difripare , ora  objlruere, libertatem  loquedi 

concidere : 


Liber  quintus.  467 

koJicidcreuierum  interficere  cr  truciddre.TZx  "Romi- 
lia S.mz  c^pwf  Gcnefcos  z:H ceretici  fimili  modo  adfi- 
fli  funt,ficut hi  qui  morbo  laborat cr  corporalibus 
oculis  ctecutiut.lHi  enim  ob  octtloru  fucru  'mfirmita- 
tem [olis  luci aduer fantur,  er  ob  aduerfam  corporis 
udetudinem  etia  optimos  ftluberrimotfi  cibos  a fi  er 
ndntur.itd  er  hi  anima  <egrotani$,&'  mentis  oculis 
capti, dd  limen  ueritatis  refiicere  non  po fiunt. I dcir 
cd  nofiro  fingentes munere,  manus  cis  porrigamus, 
magna  eis  manfuetudine  loquamur.  Nam  er  beatus 
Paulus  itanos  admonuit  diccns:Vt  in  manfuetudine  . 
erudiantur  aduerfurij.fi  forti  det  cis  Deus  poeniten- 
tiam in  agnitionem  ueritatis , cr  emergant  e laqueo 
diaboli , capti  ab  ipfo  in  illius  uoluntatem . Vides 
quomodo  uerbis  declarauit , quod  quafi  ebrietate 
obruti  fint  t Et  iterum : Capti,  inquit,  a diabolo * 
quafi  laqujis  irretiti  funt.  Vnde  er  nobis  gemina 
opus  ejl  manfuetudine  er  longanimitate, ut  pc fimus 
eos  eripere  cr  educere  ex  laqueis  diaboli.  Dicamus 
igitur  eis:  Emergite  er  refipifeite  paulijpcr . affici- 
te lumen  inficit,  ere.  idem  in  homelia  de  nomine 
Abrabami:  Dogmata  impia , cr  qua  ab  haereticis 
pro  fida, arguere  cr  anathematizare  oportet:  ho- 
minibus autem  parcendum,  cr  pro  falute  ip forum 
orandum.  De  haereticis  hactenus. 

At  in  fugarum  patrocinium  anne  fiam  cen furam 
eximi}  iurifconfulti  Pauli  Grillandi  defcrtileg.  deci- 
mo uplmine  Tradat  mm,  quafi.  44 , p <f , 2. 

G i Nota, 


4^8  De  praeftigrjs  daemonum 

Notii,  ait,  unum  ualde  fingulare , quod  ifiorum  dpo - 
fbtarum  dus funt ffecics . vna  eft,qus  (impliciter 
retrocedit  it  fide,  eyfequitur  cultum  er  obedientidm 
dsmonis:  alter d efl,  qus  poftquam  Chrijhjidem  ab- 
negando poftergauit,z '7  deiecit  ex  corde  fuo,  iterum 
. . febapti^at expref  e 'mnomine diaboli,  CT aliud  no' 

tentcs  eintat  mn  fibi  fupermponit.  licet  utraque  fpecies  Jit  dant - 
pa-nas corpo-  nata:  prior  tamen, fi  peccatum fumn  reuocat,  ad - 
t-ales . mittitur  adp  cenitentiam,  er  euitat  p cenas  corp  ora- 
les: Jicuth&rtici.  ut  L Manicheos.  C. dehsreticis . 
Identidem  theologi  authores  Mallei,  in  tertis  partis 
initio,  er  qussl-  3 5.  his  uerbis  docent : Ex  corde  ue - 
ro  apofhts  fi  nolunt  refilire,ut  hsretici  impoenitens 
tes  tradentur  curis  feculari.  Si  aute  uelint,  recipiun- 
tur, prout  hsretici  poemtentes,iuxtd  cap.ad  abolen- 
dam. §.poenitenti.de  hsr.  Ii.  6.  Concordat  Raymun * 
tit.  de apojblica.c.  reuertentes . ubi  dicit,  Quod  re - 
uertentes  ab  apofh.fi s perfidia,  cu  fuerint  hsretici , 
tanqua  reuertentes  ab  hsrefi,funt  recipiendi:  er  hic 
fumitur  unu  pro  alio.  Et  in  z.parte  Decretorii,  cauf 
26.  qusfl.  5.  epifeopi.  Ex  prsmifis  authoritatibus 
colligitur, quo  d arioli,  aruffices,  mcatato  res  er  forti 
legi,atq. • csteribuiufmodifeftatores  ab  Ecclefia  funt 
eliminandi : er  nifi  rejipuerint,  perpetuo  excommu- 
nicandi. Sed  quod  in  ultimo  Acquirenfi  capitulo , ea 
qus  fiunt  per  incantat  ores,  non  in  corpore,  fedin 
jpiritu fieri  dicuntur:  Auguftinus  in  lib.  de  duitate 
Dei  ide  uidetur  affer  erecta,  dicens : Qus  magorum 

prsfiigijs 


Liber  quintus. 

prtjligijs  fiunt,  no  uera,fiedpkatafiica  efie  proban- 
tur, Quare crimindli admni hic nullus pdtct  aditus. 

Si  urgeatur  hic  denuo  propria  earum  confifiio , 
cum  D.  Io  anne  Francifco  P onzfiiibio  Placentino , 

Tradatuu  uolumine  decimo , de  Lamijs , refipov.dere 
audeo : Cum  tales  perfon £ fmt  ittufie , ut  didum  ejl  : 
ergo  debere  dici,  earum  confifiionem  etiam  effic  erro 
neam , nec  admittendam.  I.  error,  er  l.  cum  poft 
C.  de  iuris  cr  fiet,  ignor.  No.  ini.  de  cetate.  §.fin., 
jfi.  de  interroga,  adion.  Confifiio  enim  debet  con- 
tinere uerum  er  pofiibile:  ut  pergi  Bal.  cr  alios  in 
1. 1,  ca.  de  confijfi  pergi,  in  c.fi.  de  confifi  in  6.  jf.  ad 
leg.  Aquil.  I.  inde  N eratius.  §.  fi-Sed  ijh  rejfiuunt  ius 
er  naturam:  ergo  non  [equitur,  ijhe  mulieres  fic  con 
[itentur,  ergo  ficeji.Nam  confifiio  longe  dijht  ab 
adu  (.uel  adus  pofiibilitate ) cr  quicquid  efit  contra 
naturam,  ieficit  in fuisprincipijs,  ergo  naturaliter 
ejlimpofiibile . Vnetereain  criminalibus  regulari-  in criminatu 
ter  non  fhtur  f 'oli  confifiioni  rei,  ut  per  Baler  tus  non 
Ang.  inl.i.cap.  de  confijfi.  cr  dicam  ] .in  2. no.  go»trsioni 
Nec  objk.t,  quod  dicitBalin  d.  l.fi  quis  non  dicam 
rapere:  quia  eius  didum  procedit  in  h are  fi,  in  quan 
tum  perficitur  in  fiola  mente  ex  cogitationc.quo  cafiu 
bene,  ut  inquit  ipfie:  quia  cogitatio  mentis,  quam  fio- 
lus  Deus  nouit,  non  potefii  aliter  probari,  quam  per 
confiefiionem:  ideo  jhturfioli  confifiioni.  fed  confifi- 
fio  de  quam  cafiu  nofiro , continet  adum  ab  extra9 
gr  minus  pofiibilem  de  iure  er  natura,  ac  etiam  mi * 

G 3 nusucri- 


JLamix  men 
tu  enare  a 
diabolo  affe- 
fi-e , nec  sdli 
none,  qy.oma 
do  redae  edit, 
ijs  fla 
tuetis  paetus. 


laeob.  j. 


470  De  praedfgtjs  dsemomim 

tuis  uerijhnilm:  er  ideo  potejl  dici,  quod  licet,qua-. 
ad  ea  qua  credunt , Jit  jbnduni  confefioni  earum, 
quoad  punitionem,  quia  talis  credulitas  pendet  ab 
animo  wuolujrtate:  nontamenquo  ad  hoc,  ut  quia 
fic ft,uelfic  fiat,  ficut  afferunt.  Uadetm  iUe.  Nec 
ejl  quod  hic  le;c  Cornelia  de ficarijs  e ruencjicis  mi - 
hi  obtrudatur, qua  fumi  paulo  pojl [artietur  locum, 
ubi  de  ueneficonm  poenis  agetur. 

Quurn  ergo  errore  ZT  pbantajia  hae  dclufe , er 
fatan£peruerfa  injUtuticne  fedudec  cognofcantur: 
nec  alicui  ab  ijs  malum  reuera.at [altem  imaginatio - 
ne  illatum  efje  J ciatur : faniori  dodrina  mfonnandeo 
erunt,  ut  repudiatis  dsmonij  ludibrijs,Cbrijhfdcrd' 
mentum  rurfus  prajknt:  atque  ut  luxata  ex  corporis 
compage  membra,  debita  ligatura  rejlituantur  pce - 
nitentes,  Quantopere  hic  fidelem  myjkr  iorum  Da 
diffenfatorem  miti  decere,  ut  ad  Cbriftiouile  redu- 
ceretur otiis  perdita,  nemo  non  nouit.  Sumi  quo- 
que hic  habebunt  Iqcwh  pub licee  er  communes  pre- 
ces ex  animo  fufa r.  Admodum  pie  hic  D.  I acobus 
admonet:  fratres,  fi  quis  inter  uos  errauerit atteri 
taie,zr  conuerterit  quis  eum,Jciat,  quod  qui  comer - 
ti  fecerit  peccatorem  ab  errore  ui£  futc,  fatuam  ja- 
ciet animam  i morte,  er'  operiet  multitudinem  pec- 
catorum. Necheerejis joiiimin  errore,  quod  quis 
deemoniorum  dodri/n £ adkceret,  figitur . fedinfui 
confidentia  quoque  , concepto  fkftu  er  pr.efada 
pertinacia,  ubi  admittitur  mtid  admonitio : eno- 

rem  etenim 


Liber  quintus»  47T 

rem  etenim  f edudionemop,  mentis  confiffius  h ceret  i' 
cus,fiemper  remifiicncm  ueniamcp,  ex  Patrum  con- 
fcnfiu  cr  Chriftianx  manfuctudine  meretur.  N am,tc- 
fk  Seneca, quem  p cenitet  peccaffie,pene  e fi  innocens, 
crapud  Ecclefiafliaim  legitur : Pernitentibus  dedit  inTfiyefte. 
uidm  iufiicU.  Eiufmodi  itaque  male  a Dannonio  Ecder.17. 
perfdape  cr  refipifeenti  femina: , rc  dius  fi  iam  in 
Chrifiian#  fidei  fanttifiima  bafi  confirmat# , pecu - 
marum  quoque  ( fi  cius  res  ferant ) mulda  in  pau- 
perum fubfidium  imponi  poteji:  cr  quacunque  alia 
arbitralia,  non  tamen  uit#,  poena  pro  delitti  ratio- 
ne cr  magnitudine.  Si  etiam  cx  ufu  ob  reipublic # 
tranquillitatem  confcruandam  uidebitur,  ut  exilio 
ad  certum  tempus  puniatur,  donec  uit<e  innocentia > 
uere  fe  conucrfam  effie,  cr  fidelem , perfifkreque 
comprobet,ac  deinde  Ubertate  hoffitq  prifiina  rur - 
fus  doneijir,  twn  contraierim . Eiufmodi  cfiv  poe- 
na temeritatis , quod  d#moniac#  fuggejtioni  cr 
ludibrijs  non  fatis  confhnter  refiiterit,  at  etiam  con- 
fenfent  fatua. 

Quod  fi  quis  contentio  fe  uoluntatem  puniat-  Nonomnis 
dam  defendat,  is  primum  difiinguat  inter  uoluntx- 
tan  hominis  fani  perfidam , qn#  in  aftum  uere  di- 
rigi coeperit : cr  inter  uitiat # mentis  fenfum,  uel  ( fi 
uoles ) corruptam  amentis  uoluntatem  : cui  fuo 
opere,  qua  fi  alterius  effiet,  colludit  diabolus , nec 
gluis  infulfe  uolentem  fiub  [equitur  e, feclas. 

T dic  uolmtm  Hitium  impingi  etiam  pofiit 
G 4 mdiffc 


Vtneficamm 

poena. 


Lex  Corne  * 
Ita. 

Digefl.  Iit), 
sj.6,  ut.  8. 


472  De  praeftigtjs  daemonum 

melancholicis,  fatuis  er  pueris,  quifkale  inductu \- 
turpat  ud  hac  ud  dia  fe  deftgnaffs  mala  fklfo  magi, 
nentur, fkteanturqp  qui  tymen  a Deo  renes  cr  cor- 
da  ferutante,  non  £qucpletii  permittuntur , ac  altj 
mentis  compotes:  multo  certe  minus  ab  hominibus 
id  fieri  oportuit.  Nec  alio  torquenda,  erit  Lex  Cor 
nelid,  quam  ad  uenefic.cc.  Quacunque  enim  feminee 
morbos  fiue  mortem, aut  udarum , alicuius  ueneni 
potentia  cuiquam  induxerunt.  Veneficarum  nomen 
cr  punitionem  merentur:  atque  his , pro  criminis 
qualitate  poenam  ud  aggrauant , uel  moderantur  te- 
ges. Quemadmodum  fi  qu£  philtro  ud  amatorio 
poculo  apud  procos,  aut  alios,amorem  extorquere 
contendunt,eos'cp  interim  ud  dement  antpid  morbis 
excruciant,  non  tamen  uita  orbant:  ijs  nox£  magni - 
tudmcrn  er  uoluntatis  ftudimn,  pociue  grauitatem 
udmoderationemprceferibere  iuftum  ejLquod  de 
quocunque  illato  rerum  diffendio  ditium  Jciftel  110 - 
lo.  Hic  lex  Cornelia  de  ftcarijs  cr  ucnefcis  celebra 
tur.Qui  uenenim  malum  necandi  hominis  caufa  fe- 
cerit,ud  uendideritjUel  habuerit , plctiitur.Eiufdem 
legis  poena  afficitur , qui  m publicum  mala  medica- 
menta uendiderit,  ud  hominis  necandi  caufa  habue- 
rit. Et  ex  Senatufconfdto  relegari  ea  eft  iuffa , qu£ 
non  quidem  malo  animo,  fed  malo  exemplo,  medi- 
camentum ad  conceptione  dedit, ex  quo  ea  qu£  con- 
ceperat, decefit.  Alio  Senatufconfulto  effttium  eft , 
ut  pigiuentarif  temere  cicutm}ftUmndram,aconi- 


Liber  quintus»  47  j 

fu/m,pityo  campas,  mandragoram,  cantharida*,  aut 
quid  lujiramenti  caufa  dantes,  poena  teneantur  eiuf- 
dem  legis.  Hic  Mojis  quoque  ediftumhabet  locum, 
tpocf^ocms  isn  £7liIjjuj£tb:  alids  'ftOpiSidaiTi,  flclc- 
gis  uoluntatem  explicuerunt  Septuaginta  inter  pre- 
tes:Vencjicos  non  patieris  uiuere,aut,fl mauis,  uene 
ficas(  genere  feminino ) ut  uolunt  Hebrceoru  inter - 
pretes.Ea  certe  non  alia  erunt  intelligendee , quam, 
qua s Mofcs  er  illud  fecuhm  no u it.  Sagas  aute  uulgo 
nobis  didas,  er  dme  defcnptas , ne  quidem  Chrijti 
tempora  norunt,  multo  minus  Mojis.  In  Perfide 
uenejicos  plecti,  ut  in  amplo  lapide  caput  impinge- 
rent, rurfusq-  alio  flpenndudo  illud  effringerent , 
fertur.  Hcec  autem  prudentis  magiflratus  tequitati 
CT  indicio  relinquenda  cenfui,ne  flbiextraproflflio 
ilis  mc£  limites  quicqud  preeiudicari  queratur  ille, 
cuius  ordinationem  dDeoeffl  te  flatur  liter  £ Sacrae. 

Non  dubium  mihi  efl,  candide  Ledor , plurimos 
flre,  apud  quos  malam  iniero  gratiam , calumniam 
mihi  pro  opera  qualicunque  proflita  repojlturos: 
quorum  pleriq-,  ut  iniquorum  efl  iudicum , id  qicod 
non  intcUigunt , criminabuntur:  alij , opinioni  lon- 
ga annorum  ferie,  hominum  animis  irradicatee , er 
uelut  iure  confuetudinario  obflrmatde,  quacuno^  ra- 
tione patrocinari  uolent : nec  deerunt  qui  dentis 
Theonini  prurigine  infole flentes  ex  more,  morden- 
\ i di  occafionem  auidius  quirent.  Ad  caufas  natura- 
les quarumcunque  rerum  miracula  er  monflra  re- 
* ' G 5 firent 


Exod.  22, 
Pcena.  uenefi 
earum  ti  Ah 
/e  conjlituta. 


Rom.ij , 

Epilogut. 


474  De  praeftigijs  daemonum 

feret  pugnaces  Peripatetici:  ac  fdcroftntt&  Scriptu- 
ra religioni,  Arifto telis  Platonisq-  ratioes  preferi- 
here,  uehemeti  pertindeid  ajfeuerabunt.  Hic  Petri 
Vompanatij  Mantuani,  fummi  <zr  clari  fimi  fuo  tem 
pore  philofopbi,de  Naturalium  efjcduuqi  cdufes , 
flue  de  ineant  amet  is  Opus,abfhrufeoris  pbilofophi# 
plenum,rcquiretur,accuratiusque  euoluetur,ut  op- 
pugner, pefjhmq;  edm : niji  ininuidis  Chrifixans 
philofophU  fundamentis  conjhbilitus , termonis 
probilitdtm  contemnam:  exD.  Pduli,udfis  eledio- 
tiis , confUio,  qui feudiofe  praemonuit,  uidendu  effe , 
ne  quis  fit  qui  nos  depraedetur  per  philo fophidm  er 
manem  deceptionem,  iuxta  conjhtutionem  homi- 
num, iuxta  elementa  mundi,  er  non  iuxta  Chrithim , 
Quoniam  in  illo  inhabitat  omnis  plenitudo  Deitatis 
corporaliter,  Pompanatium  quoque  ante  red- 
ditum(piritus  extremi  halitum  rejipuijjf  ex  jingu- 
gulari  Dei  miferatione,  nec  permanfiffe  *cbsof>,fpe- 
rare  uolo.  talem  etenim  fui ffe,  'a  C larifiimo  medici- 
ne ornamento  D.  Uelideo  Pcroliuienfi , eius  olim 
difcipulo , tionfemel  auditum  efi. 

At  fibi  iniuriam  fieri  a medico,qu<edam  Scriptu- 
ra facra  loca  excuticnte,  er  fue  uocationis  metas, 
tranfeliente,acclamabunt  morofeores  plerique  T heo 
logi:  Ne  f utor  ultra  crepidam,  mordacius  oblatran- 
tes. His  nihil  aliud  refponfum  uolo,  quam,D.  Lu- 
cam euangelijhm  medicum  Antiochenfem  fuiffe ; 
4CW  ex  eorum  ejje  numero,  quorum  huc  (pedat 


Liber  quintus.  47? 

jhidium,  ut  fi  quo  modo  Undem  ex  mmenfa  Dei  mi 
fiericordia  Atque  ineffabili  Chrifii  gratia , dd  regale  Re„ aierAC;f 
iu.udfd.ccr dotium  pertingere  queunt  cuius  D.  Tetras  donum. 

apofblus  er  propheta  Efdids  meminerunt . 

~ • J 1 c TJ  T*  1 c r ■ 11  ••  E1*1*6*» 

Quod  malefici]  quojam  Ecclepajna  coUcgij 
homines  impuros  infimularim,fi  quoq ’■  aegre ferant, 
id  non  debui  non  facere  argumenti  ratione:  atque 
apertius  etiam  nominibus  eoru  exprefis  potmfifem, 
nifi  modeftiam  hanc  ex  theologia  edottufjios  Cbri- 
fiiam  fidei  ener  fores  ac  reipubliae  fedatee  turbato - 
res  ut  adhuc  defijhnt,fhtuijfem  promonere.  Cum 
magicorum  fiagitiorum  reis  mihi  controuerfia  cft , 
non  cum  utris  piis:  quos  unice  ueneror  cr  colo , ut 
fi  quis  alius.  Si  iniufle  fe  tradudo;  illi  conquerantur , 
ut  in  theatrum  palam  mecum  prodeant,  fuamq;  tue* 
antur  caufam,  non  detretto . 

D odi  oribus  quibufdam  nofiri  ordinis  uiris , uel 
etiam  delicatior  ibus, fi  d me  non  fit  fattu  fatis  ( quod 
equide  libenter  fateor.quam  fit  mihi  curta  fupcllcx, 
non  ignarus ) ijs  tamen  rc  exadius  perpendendi,  at- 
tiusq ; per  fer  ut  adi,  ac  methodo  dodiiorc, ordine  ma- 
gis cokjerente,  oratione  dilucidiore,  uerbis  aptiori- 
bus,c?  ueritatis  argumetis  tialidioribus  deferibendi, 
qua  iem  cun  q;  fub  min  ijlra  (fe  occafionem  pro  ingenij 
tenuitate  ( qua  certe  magna  agnofeo ) uideor.  d qui- 
bus fi  alicuius  lapfus  etiam  admonear , conuincarq-, 
plurimum  d me  rep ortabunt grati£,quemadmodum 
reliquiomr.es  eodem  tne  profequuti  fiudio:  nec  me 

errate 


47<S  De  praeffrgtjs  daemonum 

errata  retrattaffe  pudebit  unquam.non  mihi  ufque- 
adeo  Suffenus  fum,  nec  ita  ^iXmjtixs  afficit  libido . 
£ fi  diqua  prodire  tenuas,  fi  non  datur  ultra. 

Qupd  contra  legum  duodecim  Tabularum  autho 
ritatem  de  ijs  qui  meffes  excantarunt,  auulgari  opi- 
nione c rpo  etarum  figmentis  diffentiam,  fi  grauiter 
tolerant \urifferiti,malamihipro  beneficio  reponi- 
tur gratia,  quod  ueritatis  in  hoc  argumenti  genere 
db  alijs  mquirenda; > er  crimmaV/: fentcntue  hic  non 
fecundum  placita  caeci  in  religione  Chrifliatia  feculi , 
nerim  ex  ipfis  uer itatis  myfkrijs  debito  ordine  erue 
d£,pronunciand£q;  anfam  porrigere  qualcmcunq; 
noluerim . E nimuero  fi  alicui  m legitima  fua  uoca - 
tionepreeiudicandi  animus  mihi  fuerit, temerarij  ho- 
minis notam  meo  quodam  merito  haud  recufo . C£- 
terumfi  hac  mea  purgatione  non  contentis  morda- 
cibus inuidisq-  itigenijs,  me  conuicijs  p^fcindere, 
imperitia  redarguere  ,flagitij  inique  infimulare , er 
calamum  petulanter  'm  me  fbringerelubeat:  ea  me 
D eum  omnipotentem  confirmatum  tolerantia  con- 
fido, ut  quo [cunque  aduerj uriorum  dentes  er  infui - 
tus, patiendo  fim  exuperaturus. 

Irritas  pr£tereafuas  apud  me  uident  machinatio- 
nes impij  facrilegiq-  magi,  quorum  nec  praftigijs , 
nec  terriculamentis  culmum  quidem  latum  moueor , 
etiamfi  me  diris  fuis  imprecationibus  aut  diabolicis 
exorcifmis  transformare fludeant,  aut  d?  Lopxnxr, 
ud  (fi  malint)  cloacas cxecrandis fuis  artibus  com- 
pellere 


Liber  quintus.  477 

petiere  nitdntur  monfbifici malefici . Delphica  in 
me  diurnorum  oracula  quibus  nihil  non  jiniftri  mihi 
in  Pythij  templo  cacanti ,er  ob  id  a Vifijhrato  tyran- 
no jhtute  poetue  fubijcicndo,  uaticinabuntur  homi- 
nes perditi,  prorfus  contemno.  Incaffum  me  noctur- 
nis lemunbus  aut  defunttorum  manibus  uel  laruis 
terrebit  tenebrico fus  necromantes.  Nec  contra  Geo - 
ticorum  umbras  aqua:  luftralis  aff>ergincm,ucl  te  du- 
rum ignem  iuxta  fepulchr a arcefjo:  fuishi  ffeftris 
me  neutiquam  fatigabunt.  Tartarearum  uocum  bar- 
barie aut  murmurum  ludibrijs  fi  me  lacefjat  nefarius 
exorcijh,non  nubi  cura  efl.  Incantatorum  ligaturas 
quibus prodigiofos  accerfere  morbos,  congreffunt 
impedire  naturalem,  imo  eius  organa  pro  fuo  arbi- 
trio auferre  er  reflituere  poffe  creduntur, ne  pili  qui 
dem  facio,  rideo  cp.  Si  quid  maligna  imprecatione 
aut  uitktce  uoluntatis  affedu  in  me  pojjimt  delira 
fag(e,eis  & permitto,  er  remitto.  Vnicam  folum- 
modo  ueneficarumpertimefco  artem,qu<e fuis  uene- 
ms  uel  propinatis  uel  admotis,  uel  jpiritus  attra- 
ctione ferientibus  plurima  uere,  non  phantafiice  in- 
ferre nocumenta  ualentiharum  caufam  defendendam 
hic  cepi  minime,  fediufhmagiftratus  cenfura  difcu- 
tiendam  deadendamq-  relinquo. 

Ai  ex  labyrintho  prajligiarum  daemoniacarum, 
incantamentorum 'q-  nonnihil  extricatus,  finem  di- 
cendo faciam  de  monftrofis  his  ludibrijs,  excogitatis 
certe  ut  gloriam  Dei  er  doftrin#  utnufque , facf<e 

er'  phyfic£r 


478  De  praeftigtjs  daemomirri 

C?  phypcoe,ueritatem  obfcurent,  atque  malepcd 
diaboli  artet  occultent , uefidntque , quae  Domino 
Deo  tl<Ai\vy;,ixTu  fine  abominationes  funthas  ducr 
femur , fugiamus  cr  execrcmur , quacunque  etiam 
artificio fa  proponantur  ffecie  . Repugnemus  cr 
earum  iUecehris  cr  occuponibus  abiectis , quae  pri- 
ma fronte  blandiri  cr  allubcfccre  uidentur.  Nec  fo - 
lum  corpora  nojlra,  non  [fonte  mancipia  cr  domi- 
cilia fatan<e  faciamus : ueriim  etiam  iUi , licet  aftutif- 
fhno  UoU  TtxvxpyoTaxTwjiera  fide  cr  uitce  fandimo- 
nia  omnes  adoriundi  nos  aditus  praecludamus,  auxi- 
lium a Dei  filio  afidue  ardetibuS  'notis  implorantes, 
ncsfy  uiuo  Dei  uerbo  cr  Spiritus  fandi  cpe  uigilan 
teri  uelut  in  excubijs  fedulc  conftiiutijta  munientes , 
quo  etidmp  huiufmodi  munimento  tanquam  firmi  fi 
tno  uallo  undiquaque  obfeptos  audacius  infultet  iu- 
ratus  ille  hofis,  non  tamen  ualida  haec  fepfyjoerfrm-  ^ 
gat,cxpugnetque. 

Qualcfcunque  etiam  ajjlidiones  nobis  impoptas 
aequo  animo  cum  lobo  fortiter  toleremus , aduerfui 
Deim  neutiquam  cum  gentibus  frementes , nec  ue- 
Jot>.  i.  i.  tytdm  °Pan  cum  inquirentes . Neque  etiam 
p/ai.  z.  curiop ,amEphefijs,uel  lafciui,  qute  noufffc  nos 
**ASS'i**  dntnonmtereft, dui  non  licet, pue minus  expedit , 

’ I5‘  anxie  indagemus : uel  ex  ijs,  a quibus  exquiri  feuere 
inhibuit  Deus , feifeitemur:  fediUis  quas  Euangelij 
ueritas common forat, femitis  inpjhmus , j inhoerea » 
musque:  furiofas diaboli  praefigite?  lubrica  tri- 

Uiadecli * 

i , » 


^ r 


Liber  quintiis*  479 

hia  declinantes, ne  quemadmodum  ldntlti  er  Mam- 
brcs  r effiebant  ueritati,  nos  quoque  Dei  praecepto’ 
recalcitrantes  ,am  bis  qui  4 finifiris  erunt , horren- 
dam- olim  Cbrifii  fententiam  audiamus : D ifcedite  a Matth.  ap 
mc  malediCii  in  ignem  ccternum,  qui  paratus  eft 
diaobbjCr angelis  eius ; 


* 


f(T^£  'V.r  *.*••-  \r\ 


V. 


'v  * 


Sc 

r.  "x 


* 


b 


. ‘fo  as£tf  ?J  ■ '•.>(*  * 

r ■ -¥.  w<  c *f 


- •s'  <-*h*-; 

A. 


M 


' ,<  . y„  .*>  '• 

rrvir ./  > 

^Wfv»  r?. 


' *»  ^ *»'  t * (f/g 


<?  **'  ^ * 3 r Uf  C yTfc^j^g  ‘4  {^t gr^  jy  d^»  ^ 
V*  # <3^  / /T2*^-  - - irrTCtj- . v '~f  f